“Determinado Akong Mamatay Alang sa Emperador”

1. “Ang sundalo kinahanglang maunongon ingong iyang obligasyon.

2. Ang sundalo kinahanglang maayog pamatasan sa iyang pagkinabuhi.

3. Ang sundalo kinahanglang may taas nga pagtamod sa militaryong kaisog.

4. Ang sundalo kinahanglang may taas nga pagpabili sa pagkamatarong.

5. Ang sundalo kinahanglang yano sa pagkinabuhi.”

KINING lima ka mga pahayag maoy artikulo sa panumpa nga gitagik sa pagdasig kanilang mga bag-ong giyamar ngadto sa Imperyal nga Kasundalohan sa Hapones. Ang tag-as nga mga opisyales moanha kada adlaw sa pagpasubli sa matag reklota sa lima ka mga artikulo ubos sa hulga nga sukmagon kon dili makabatbat ug husto. Ilabinang gipasiugda mao ang dili matarog nga pagkamaunongon sa emperador ug sa nasod.

Ako nayamar niadtong 1938, sa dihang ang Hapon nakigbugno sa Intsik-Hapones nga Gubat sa 1937-45. Sa kada okasyon, isilsil kanamo ang ideya nga ang gubat maoy balaan ug maingon nga “ang balaang huros” (kamikaze) nagparot sa mga Mongol kaniadtong pag-atake nila sa Hapon sa hinapos sa ika-13ng siglo, ang mga diyos, o kami, sa Hapon mohatag kanamo ug kadaogan.

Human sa militaryo ug “espirituwal” nga pagbansay, kami miadto sa natad-awayan niadtong 1939. Ang akong mga ginikanan naghatag kanako ug bakos nga may usa ka libo ka tinahian. Kadto ginama pinaagi sa paghangyo sa usa ka libo ka lainlaing tawo sa pagtahi ug usa ka laray sa tahi nga pulang tanod ingong pag-ampo alang sa kadaogan ug sa akong padayong suwerte ingong sundalo. Kay moadtoay sa Tsina ug nanamilit sa akong nasod, ako may nagkasagol nga mga pagbati. ‘Lagmit kini na ang akong kataposang pagkakita sa akong yutang-natawhan,’ akong hunahuna. Sa samang panahon, determinado akong mamatay alang sa emperador.

Alaot nga Kahimtang sa Tsina

Panahon sa Hulyo 1939, ubos sa mapintasong kainit nga tagsaon sa dakong-yuta sa Tsina, kami naghimo ug pangtiwas nga operasyon (mopping-up operation) sa sentral Tsina. Nagmartsa ako nga dala ang tanang sangkap lakip ang 30 kilos nga backpack apan kanunay nabaksan sa akong libo-tinahian nga bakos. Pagkatapos sa usa ka adlaw nga pagmartsa, mga 40 kilometros, ako lapoy kaayo ug ang akong tiil napaslot na sa botas. Akong tulpokon ang mga paslot pinaagi sa espada ug yab-an sa salicylic acid. Hapit akong makalukso sa tumang kahapdos! Apan akong sublion ang maong pagsakit-sa-kaugalingon hangtod ang mga paslot mahimong kubal ug dili na ako makabati ug sakit.

Ang pagmartsa ilalom sa kainit nagpauga kanako samag bukog. Ikalos nako ang akong canteen sa lubog nga tubig gikan sa sapa, butangan ug pulbos pangpatin-aw, ug tagbawon ang akong kauhaw. Bisag unsang giinom dihadiha mahimong singot, nga mobasa sa akong sinina ug magbilin ug mga lakra sa puting asin sa akong uniporme. Wala madugay ako nangatol ug mibatig pamaol sa tibuok nakong lawas. Usa ka adlaw akong gihubo ang akong uniporme ug akong nakaplagan ang mga tuma nga nanagkamang ug nangitlog! Usa usa nako silang gidugmok, apan walay paagi nga magmalamposon sa kadaghan sa tuma. Tanan kami may tuma. Busa sa dihang kami nakaagi sa usa ka sapa kami nangaligo. Ang tanan naputos sa pinaakan sa tuma nga nanghubag pulang lakra. Human sa pagkaligo, ang among mga uniporme gipabukalan sa tubig sa pagpatay sa peste.

Sa ulahi, ako gibalhin sa hedkwarter sa dibisyon sa Shanghai ug nahimong dili-sinangonan nga opisyal sa panuweldo. Ang akong trabaho ingong pagador maoy sa pagtago sa mga kuwenta alang sa tropa ug sa pag-amping sa panudlanan sa salapi. Usa ka adlaw nakit-an nako ang duha ka kargador nga Intsik nga nagsulay sa pagkawat niana. Gipasidan-an nako sila, gitionan sa akong pusil, ug gipabuthan. Silang duha namatay dihadiha. Sa ulahi sa akong kinabuhi kadtong hitaboa nagtulisok sa akong tanlag sa daghang katuigan.

Padulong sa Singapore

Sa hinapos sa 1941, bug-os nasangkapan, kami gimandoan sa pagsakay sa barko. Walay gisulti kon diin kami padulong. Sa pag-abot sa Hong Kong, mga bisikleta, mga tangke, ug layog-abot nga mga kanyon gikarga. Mga gas mask ug uniporme sa ting-init gihatag, ug kami mipalawod na usab. Pipila ka adlaw sa ulahi, kami giingnan: ‘Kita naandam sa pagpakigbugno ug siyentipikanhong pakiggubat sa dili ikabungat nga gidak-on. Paneguroa karon sa pagbilin ug sulat sa panamilit sa inyong pamilya.’ Ako misulat ug pangataposang sulat sa akong mga ginikanan, naghangyo sa ilang pagpasaylo tungod kay wala akoy nahimo sa pagtuman sa akong obligasyon kanila. Akong giingnan sila nga akong igahalad ang akong kinabuhi alang sa emperador ug magpakamatay alang sa akong nasod.

Sayo sa buntag sa Disyembre 8, 1941, atol sa adlaw sa pag-atake sa Pearl Harbor sa mga tigbomba nga abyon sa Hapones, kami nagsulong pinaagig dagat sa baybayon sa Probinsiya sa Songkhla, Thailand, samtang ngitngit pa.a Ang dagat baluron. Usa ka hagdang pisi ang gitunton gikan sa inahang barko. Kami mokampiyot pakanaog hangtod sa dos tersiya sa iyang gihabugon ug unya moambak ngadto sa sakayan panulong, nga gituyatuya samag dahon sa hangin. Ug among gibuhat kana dala ang among bug-at nga mga karga! Ang kaaway nagbomba kanamo, apan ang among pag-atake nagmalamposon. Ang among pag-abante agi sa kalasangan pa-Singapore nagsugod.

Ingong pagador, ang panguna nakong buluhaton sa panahon sa pag-atake mao ang pagkuhag abiyo alang sa mga tropa. Amo kining kuhaon sa lokal nga tinubdan, tungod kay kami dili makasalig sa mga abiyo gikan sa Hapon. Kana nagkahulogan nga ang mga pagador moasdang kauban sa mga kasundalohan sa unahan, mangita ug mga pundo sa pagkaon, ug kuhaon kana alang kanamo. Bisan tuod ako wala mobati ug pagkasad-an mahitungod sa pagbuhat niadto niadtong panahona, kadto walay kalainan gikan sa dinagkong pangawat.

Kamatayon Inay Mosurender

Sa panahon sa mapintasong panagsangka sa Alor Setar duol sa utlanan tali sa Thailand ug Malaya, nakakaplag kami ug dakong kamarin nga puno ug pagkaon. Akong nahunahuna, ‘Kining tagsaong balita kinahanglang mapaabot sa Opisina sa Pagador sa ulahi namo.’ Ako mibiya sakay sa nailog nga awto gikan sa Britaniko, uban sa usa nako ka tawo ingong drayber. Kami nagpadagan nga malipayon hangtod sa pagliko namo sa usa ka eskina ug nakita ang lumbay sa mga tangkeng Britaniko. Kami nasaag ug nakadiskobre sa among kaugalingon nga nagharong sa mga 200 ka Indian ug Britanikong mga sundalo! Kini ba ang among kapildihan? Kon dili namo kini malutsan, mahulog kami ingong talamayon nga bihag. Ingong sundalong Hapones, inay mabuhi sa kaulawan ingong binilanggo sa gubat, kami determinadong mamatay. Gition nako ang akong pusil sa dungandungan sa drayber, ug gition niya ang iyang lansita sa akong tiyan. Akong gimandoan siya nga moderetsog padagan. Kami mihaguros lahos sa nag-ulan nga bala sa masinggan. Bisan wala matatsahi, kami sa bug-os nalibog. Kami nakaabot sa kinutoban sa kalsada, gibiyaan namo ang sakyanan, ug nagbaktas sa kalasangan. Giatake sa mga halas ug gigukod sa mga kaaway, kami naningkamot sulod sa pila ka mga adlaw aron makaabot sa among tropa. Sa among pag-abot nahibaloan namo nga sila may sinulat na nga taho nga kami namatay sa away.

Sa Kuala Lumpur, Malaya, nakit-an namo ang daghang Britanikong binilanggo sa gubat. Sila dakog kalainan sa mga sundalong Hapones kinsa naghunahuna nga ang mabilanggo sa gubat dili dungganon ug makauulaw. Ang mga Britaniko malaomon gihapon ug miingon nga sa pila ka adlaw mabali ra ang kahimtang. Wala namo balibaliha ang ilang mga pulong, kay kami nag-abante nga mas tulin pa.

Ang Pagkailog sa Singapore

Sa wala madugay giatubang namo ang isla sa Singapore. Naglinya sa baybayon ang dili maihap nga mina ug mga alad sa tunokong-alambre. Ang tiningob nga pagtira sa among layog-abot nga mga kanyon sa usa ka suok sa baybayon nakatabang sa pagtukod ug takasan, ug kami milandig.

Ang Singapore gamay ra nga isla, apan tanantanan, 160,000 ka mga sundalo ang nagbugno dinha. Samtang kami nag-abante, maagian namo ang mga lawas sa among patayng kauban. Ang mga Britaniko nahadlok sa among mga pag-atake sa gabii. Ang Hapones nga Kesshitai (Determinadong Mamatay) nga mga grupo sa patay kon patay, kada grupo may mga usa ka dosena nga sakop, moatake sa sunodsunod nga nagpanon nga nagagunit sa ilang mga espada nga naibot na sa sakuban. Sa dihang nanawag ug dugang mga boluntaryo, ang tanan miboluntaryo. Kami naghunahuna nga usa ka dungog ang mamatay alang sa emperador.

Sa dihang among natabok ang Johor Strait gikan sa Malay Peninsula niadtong Pebrero 1942, among nakaplagan nga ang kaaway nagtion sa ilang gibantog nga Changi nga tigbombardiyong mga kanyon layo gikan kanamo, naghunahuna nga kami moabot gikan sa way salipod nga dagat. Hinuon, sa dihang sila gipaatubang kanamo, sa pagkatinuod sila terible.

Ang mga bala gikan sa tigbombardiyong mga kanyon sa kaaway nagbangag ug dagko sa kalsada sa among unahan, nga imposible alang sa militaryong mga sakyanan sa pag-abante. Usa ka dosena nga mga binilanggo sa gubat gimandoan sa pagbarog palibot sa bangag. Usa ka tigluthang nga grupo nga may mga masinggan mopaarak kanila. Laing usa ka dosena sa mga binilanggo ang sugoon sa paglabog sa mga patayng lawas sa bangag ug tabonan silag yuta. Pinaagi sa sunod nga serye sa pagmasinggan, sila nahimong ang sunod nga tambak sa kalsada. Ang proseso nagpadayon hangtod ang kalsada naayo sa bug-os. (Masakit alang kanako karon ang paghinumdom sa pila ka mga kapintasan nga among nahimo, apan sila bahin sa ngilngig nga kamatuoran nianang dakong gubat.) Sa maong panahon ang akong tanlag “napatikan . . . ug puthawng igpapatik,” ingnon ta, nakubalan kaayo nga ako wala matandog sa bisan unsang emosyon sa pagkakita sa maong kapintasan.​—1 Timoteo 4:2.

Sa Pebrero 15, 1942, usa ka taas-ranggo nga Britanikong opisyal ang nagdalag puting bandera naglakaw padulong kanamo uban sa pila sa iyang mga sakop. “Kana si Heneral Percival!” singgit sa usa ka kauban. ‘Nadaog namo!’ matud nako sa akong kaugalingon. Ang pangulong kumander sa kusog Britaniko sa Malaya misurender. Nahinumdom ako ug maayo kay presente sa seremonya sa dihang ang Britanikong kumander nagtunol sa iyang espada sa iyang katugbang nga Hapones. Ang akong pagsalig sa gahom sa mga diyos sa Hapones sa kakaraanan napalig-on.

Human namo mailog ang Singapore, ako gipadala sa lainlaing mga dapit, lakip sa New Guinea. Unya, niadtong 1943, ako nakadawat ug mando sa pagbalik sa Hapon. Ako nalipay ug dako sa kalaomang makita ang akong mga ginikanan. Ugaling, ang among barko kinahanglan mohulat tungod sa mga submarino sa kaaway. Sa maong panahon ang kahimtang sa gubat nagbalitok na kanamo. Akong nahinumdoman ang gisulti kanamo sa mga Britanikong binilanggo sa gubat sa Kuala Lumpur. Oo, ang kahimtang nabali.

Nakasaksi sa Trahedya sa Hiroshima

Sa dihang sa kataposan ako nakadunggo sa Hapon, akong gihakgom ang akong mga kamot sa pag-ampo sa pagpasalamat sa mga diyos ug kang Buddha. ‘Seguradong ang nagpanalipod nga gahom sa libo-ug-tinahian nga bakos ug ang karaang mga diyos ang nagkalasag kanako,’ hunahuna nako. Samtang kami gipahigawas na sa serbisyo, ang kumander sa kampo nagmando kanamo sa pagpanganak. “Kon dili kamo magpamilya,” matud niya, “kamo dili patriotiko.” Sa pagtuman ning mandoa, determinado akong maminyo. Usa ka paryente naghikay sa kaminyoon alang nako, ug akong giminyoan si Hatsuko niadtong Disyembre 1943.

Nag-alagad ako ingong guwardiya sa bilanggoan sa hilit sa Hiroshima sa dihang ang bomba atomika mibungkag sa siyudad sa Agosto 6, 1945. Bisag kinsa gikinahanglan sa pagtabang niadtong anaa sa kagun-oban. “Ang bisan kinsa ninyo nga andam uban sa patay kon patay nga espiritu, palihog pagtipon kamo,” hangyo sa among superbisor. Bisan ang akong asawa nagsabak sa among unang anak, ang akong nabansay-militaryo nga mentalidad nag-aghat nako sa pag-adto. Nakadawat kami ug nga purong sa ulo nga may nagasubang nga adlaw sa tunga ug mga titik nga mabasa Kesshitai.

Ang among misyon mao ang pagluwas sa mga bilanggo sa bilanggoan sa Hiroshima. Samtang kami padulong sa maong direksiyon, naagian namo ang mga suba nga barado sa patayng mga lawas. Kay dili makaantos sa kainit sa pagbuto, ang mga tawo nanglukso sa mga suba. Sa dihang miabot kami sa bilanggoan, gitambalan namo ang mga bilanggo sa pangunang tabang ug gidala sila pinaagig trak sa ospital. Wala gayod akoy kasayoran nga si Katsuo Miura, usa ka Saksi ni Jehova nga naghupot sa iyang Kristohanong neyutralidad sa Hapon panahon sa gubat, maoy didto sa maong bilanggoan niadtong panahona tungod sa iyang relihiyon.

Pagtuo sa mga Diyos Nahanaw

Usa ka semana sa ulahi ako kinahanglang moreport sa Buhatan sa Pagador sa Engineering Corps sa Hiroshima. Samtang ako naglakaw padulong sa kotse nga mohatod kanako, ang lokal nga eskuylahan nagpaabot sa espesyal nga sibya pinaagi sa iyang trumpa sa komunidad. Mao kadto ang unang higayon nga ang tingog ni Emperador Hirohito nadungog sa radyo. Mibarog akog tul-id ug naminaw sa iyang pahayag. Mga luha mipuno sa akong mga mata ug miilig sa akong mga aping. Mibati ako nga morag gikawatan sa tanan nakong kusog. Siya miingon nga iyang ‘antoson ang dili maantos.’ Siya maaghopong mohangyo ug pasaylo ug mosurender sa Alyadong Puwersa! Ang dili mapasaylong pulong “surender” sa mga ngabil sa diyos-emperador!

Ang “langitnong” huros wala gayod mohuyop, ug ang Hapon, ang “balaang” yuta, napildi. Ang akong pagsalig sa emperador ug sa nasod napusgay. Ang mga adlaw nanglabay nga walay tumong ug walay paglaom. Naghunahuna nga ang matuod nga Diyos wala diha sa taliwala sa mga diyos nga akong gituohan, ako nagsusi sa kadaiyang mga relihiyon. Ugaling, tanan sila nabuyo sa pagkahakog, nagpasiugda sa mga pagpanambal agig pagtuo ug mahakogong ganansiya. Ako misangpot sa pagtuo sa akong kaugalingong matang sa relihiyon. Ang ultimang katuyoan sa kinabuhi, hinapos nako, mao ang pagpakita ug gugma sa silingan pinaagi sa binuhatan sa usa. Samtang ako nagnegosyo ug mga bisikleta, gitinguha nako ang pagbaligya sa maayong mga bisikleta sa makataronganong prisyo ug sa paghatag ug abtik nga serbisyo sa pag-ayo sa maayohong paagi. Ang trabaho mipuli sa dapit sa mga diyos nga kanhi nag-okopar sa akong kasingkasing.

Pagkakaplag sa Tinuod nga Diyos

Sayo niadtong 1959, samtang ako nagtrabaho sa akong talyer, usa ka magtiayon mibisita kanako ug mitanyag sa Bantayanang Torre ug Pagmata! nga mga magasin. Sila mga Saksi ni Jehova, ug sila mibalik mga pila ka adlaw sa ulahi sa pagdasig kanako sa pagtuon sa Bibliya. Kay buot nako kanunay nga masayod ug dugang mahitungod sa Diyos, dali akong miuyon. Giagda usab nako ang akong asawa sa pagkuyog sa senemanang pagtuon.

Ngadtongadto, misugod ako pagkakita nga ako nagtuo sa usa ka butang nga wala gayoy hinungdan. Karon masabot na nako ang kakawangan sa tim-os nga paghalad sa kaugalingon sa usa kinsa wala sa kahimtang sa pagtaganag kaluwasan. Ang Salmo 146, mga bersikulo 3 ug 4, nagbanlas sa bisan unsang nagpabiling pagbati sa emperador diha sa akong kasingkasing. Kini mabasa: “Ayaw ibutang ang inyong pagsalig sa mga prinsipe, ni sa anak lalaki sa yutan-ong tawo, kang kinsa walay kaluwasan. Ang iyang espiritu mogula, siya mobalik sa iyang yuta; nianang adlawa ang iyang mga hunahuna mahanaw.” Ang walay kinutobang kamaunongon nga akong gihatag sa emperador ug sa nasod sa panahon sa gubat sa pagka karon igapunting na sa dakong Unibersohanong Soberano ug ang Tigmugna sa kinabuhi, kang Jehova nga Diyos.

Ugaling, may usa ka butang nga nagpabug-at sa akong kasingkasing. Kadto mao ang pagkasad-an sa dugo nga akong nahimo sa mga away sa Tsina​—ug ilabina sa Singapore. Sa unsang paagi ang usa ka namantsahan sa dugo nga tawo sama nako makaalagad sa dakong Unibersohanong Soberano? Kining suliran nasulbad niadtong 1960, sa dihang gihikay ang usa ka sirkitong asembliya sa Iwakuni, diin kami nagpuyo. Gipasaka namo ang misyonaryong si Adrian Thompson ug iyang asawa, si Norrine, samtang siya nagbisita sa siyudad sa pagdumala sa asembliya. Akong gipahimuslan ang kahigayonan sa pagpahayag sa akong kinasulorang mga kabalaka pinaagi sa pag-asoy sa akong mga kasinatian sa Singapore. “Sad-an kaayo ako sa dugo. Ako ba kalipikado sa pagbaton sa diyosnong pag-uyon?” sukna nako kaniya. Alang niana siya miingon lamang: “Ikaw naglakaw sa dalan sa unang-siglo nga Romanhong opisyal nga si Cornelio.” Ang iyang mga pulong nag-iway sa kataposang pagduhaduha, ug ako gibawtismohan sa mingsunod nga adlaw dungan sa akong asawa.​—Buhat 10:​1-48.

Kangaya sa Maunongong Pag-alagad sa Labing Hataas nga Diyos

Pagkadakong kalipay ang moalagad sa Kinadak-ang Persona sa uniberso, si Jehova, kinsa molabaw sa tanang ubang mga diyos nga akong gialagaran! Ug pagkadakong pribilehiyo nga makig-ambit diha sa espirituwal nga pakig-away ingong sundalo ni Jesu-Kristo! (2 Timoteo 2:3) Misugod ako sa pagpadayag sa akong pagkamatinumanon sa Diyos diha sa akong pamilya. Sa wala madugay human sa akong bawtismo, nadunggan ko ang akong amahan nga misulti sa akong inahan: ‘Si Tomiji dili na moyukbo sa Budhistang altar, ni siya mohimo pag memoryal nga mga serbisyo sa atong pamilyahanong lubnganan.’ Hibalo ka, ang mga Hapones nag-isip niana nga pagpahayag sa gugma sa dihang ang mga anak maghimog tinuig nga memoryal nga serbisyo sa pagtahod sa ilang mga ginikanan. Ang mga pulong sa akong amahan nagtulod nako sa pagpaambit kaniya sa kamatuoran. Siya nagtuon sa Bibliya uban kanako ug nabawtismohan sa tingdagdag sa 1961, kadungan sa akong anak babaye nga si Eiko ug akong anak lalaki, si Akinobu. Si Masako, ang kinamanghoran nakong anak babaye, misunod sa ilang mga panig-ingnan. Ang akong inahan may iyahang relihiyon ug wala mouyon sa pagtuon sa sinugdanan, apan pagkatapos sa pipila ka tuig, siya usab mikuyog kanamo sa pag-alagad kang Jehova.

Niadtong 1975, mikuyog ako sa akong asawa sa bug-os-panahong ministeryo ingong regular payunir. Sukad niadto, ako nakaalagad ingong sundalo ni Jesu-Kristo sa unahan sa kongregasyon. Sa dihang ako mobati ug diyutay nga kalapoy, akong hinumdoman ang akong kasibot sa pag-alagad sa emperador ug sa nasod ug maghinuktok sa akong kaugalingon, ‘Kon gialagaran ko ang emperador ug ang nasod uban sa tumang debosyon, sa unsang paagi nga ako mobuhat ug ubos sa dihang moalagad sa dakong Unibersohanong Soberano?’ Ug mabag-o na usab ang akong kusog sa pagpadayon. (Isaias 40:​29-31) Ako wala na mag-alagad kang bisan kinsang tawo ubos sa pamugos sa lima ka mga artikulo sa panumpa, apan ako nag-alagad sa Labing Hataas nga Diyos, si Jehova, uban sa kinasingkasing nga debosyon pinasikad sa tukmang kahibalo. Siya takos sa atong tibuok-kalag nga pagkamaunongon.​—Sumala sa asoy ni Tomiji Hironaka.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 15]

Si Tomiji Hironaka sa panahon sa gubat

[Mga hulagway sa panid 16]

Mga trabahante sa depensa-sibil nagpalong sa mga sunog sa bugno sa Singapore

Si Heneral Percival misurender sa mga Hapones

[Credit Line]

The Bettmann Archive

[Hulagway sa panid 17]

Ang Hiroshima human sa pagbuto sa bomba atomika niadtong 1945

[Credit Line]

Letrato sa USAF

[Hulagway sa panid 18]

Ako ug akong asawa ug ang librong nagpabag-o sa among mga kinabuhi​—ang Bibliya