Mga Batan-on Nangutana . . .

Ang Akong mga Ginikanan Magbulag​—Unsay Akong Buhaton?

“Usa ka gabii kaming upat gidala sa akong amahan sa gawas sa pagpangaon ug sorbetes. Kalit lang nga mipormal kaayo ang iyang tingog. Siya miingon kanamo: ‘Ang inyong inahan ug ako lahi ug panglantaw, busa ako mobalhin. Tingali mobalik ako karong ting-init.’ Walay bisan usa kanamo ang nakatingog. Tingali naimpaki na ang iyang mga bag, kay sa dihang kami gihunong niya sa balay, siya wala mosulod. Mikanaog kami sa awto ug nagbarog diha sa daplin sa karsada nga nagduko ang among mga ulo samtang ang akong amahan nagmaneho palayo.”​—Tom.a

ANG mga ginikanan ni Tom wala na gayod magkabalik. Apan niadtong panahona, si Tom wala masayod kon sila mag-uli o dili.

Ang mga ginikanan ni Randy, sa laing bahin, nagbulag sa daghang panahon kay sa iyang mahinumdoman. “Si papa mobiya mga usa o duha ka bulan sa usa ka panahon,” siya nahinumdom. “Unya siya mobalik, ug ang mga butang moarang-arang makadiyot. Unya, sa kalit, siya mawala na usab.”

Ang diborsiyo daw wala nay paglaom nga magkabalik pa. Apan kon ang imong mga ginikanan nagkabulag lamang, ug ikaw wala gihapon mahibalo kon sila magdiborsiyo o dili, ang kawalay-katinoan makaguol kaayo. Daghang mga ginikanan, sama sa mga ginikanan ni Randy, nagkauli apan nagbulag pag-usab sa ulahi. Sumala sa librong Divorced Families, ang gibanabanang 50 porsiento sa mga panagbulag natapos diha sa labing menos usa ka temporaryong pag-uliay. Apan sumala sa giingon sa mga tigdukiduki bahin sa diborsiyo nga si Judith Wallerstein ug Sandra Blakeslee: “Ang diborsiyo kanunay nga sugdan ug daghang mga panagbulag, ang matag-usa daw kataposan na apan dili diay. Kini makapalibog sa mga bata ug motultol kanila sa paglaom nga mag-uliay.”

Ang mga pulong, ‘ako tingali mobalik,’ daw puno kaayo sa panaad. Apan ang mga pangutana makapabalakang nagbitay sa hangin. Ikaw nahibulong: ‘Magdiborsiyo kaha ang akong mga ginikanan? Sa unsang paagi mabuntog ko ang mga pagbati nga nagsakit kanako karon?’

Pagsungsong sa Unos

Sa sinugdan, tingali bation nimo ang kaguol, kaluya, dili makahunahuna ug maayo, ug kaha naglungot-lungot sa kasuko usahay. O tingali gibati mo ang paminhod. Kining tanan maoy kasagarang mga reaksiyon sa usa ka grabeng situwasyon​—usa ka situwasyon nga kanunay nang mahitabo karong mga adlawa. Bisan pag ang Pulong sa Diyos nagdasig sa mga magtiayon nga dili-magbulag ug sulbaron ang ilang mga suliran, ang tinamdan sa kalibotan bahin sa kaminyoon mius-os sa hilabihan. (1 Corinto 7:10-16) Karong adlawa, ang kaminyoon maoy 50-porsiento na lamang nga makalahutay. Sumala sa dugay nang gitagna sa Bibliya, nakita sa atong panahon ang kalit nga pag-us-os sa “kinaiyanhong pagbati” nga maoy naandan niadto sa mga pamilya.b​—2 Timoteo 3:3.

Sa unsang paagi ikaw makasagubang? Ang imong naagoman mahimong ikatandi sa usa ka bagyo sa imong kinabuhi. Ang paghunahuna nianang paagiha makatabang kanimo sa duha ka paagi. Una, walay bagyo nga magpadayon sa walay kataposan. Ang emosyonal nga kasakit nga gibati nimo karon molorang ra sa pag-abot sa panahon, sama sa tanang mga bagyo. Ug ikaduha, ikaw makasungsong ra latas niining bagyoha. Dili na kinahanglang ikaw ‘magpalunod.’ Apan sama nga magpalayo ang usa ka barko diha sa gibagyong nga dagat gikan sa mga bato, adunay pila ka samag-bato nga kapeligrohan nga mopahinabog tinuod nga kasamok. Atong hisgotan ang pipila niini.

Sayop nga mga Paglaom

Usa sa maong kapeligrohan mao ang imong pagpaningkamot nga magkabalik ang imong mga ginikanan. Si Anne nahinumdom: “Human nga sila nagbulag, dalhon usahay kami sa among mga ginikanan sa gawas. Ang akong igsoong babaye ug ako maghinunghongay, ‘Managan ta ug biyaan nato silang duha.’ Apan,” siya nanghupaw, “seguro kadto wala mosaler. Sila wala gayod magkauli.”

Sama sa giingon sa Proverbio 13:12: “Ang paglaom nga malangan makasakit sa kasingkasing.” Hinumdomi, dili ka makakontrolar sa buhaton sa imong mga ginikanan. Dili ikaw ang hinungdan sa ilang panagbulag, ug dakong kalagmitan nga ikaw dili makapangilabot ug sa paghusay sa ilang kaminyoon.​—Tan-awa usab ang Proverbio 26:17.

Ang Kapeligrohan sa Pagdumot

Ang kasuko ug pagdumot tingali mao ang labing makamatay nga “mga bato” nga imong atubangon niining bagyoha. Nahinumdom si Tom sa iyang gibati sa edad 12: “Gibati ko ang tinuod nga kasuko sa akong papa. Dili ako gustong mogamit sa pulong ‘pagdumot,’ apan grabe kaayo ang akong kasilag. Dili nako masabot kon kami tinuod ba gayod niya nga gimahal kon kami iyang biyaan. Ug nagtuo ako nga ako miingon sa sulod nako nga panahon ko na sa pagpahibalo kaniya kon unsay akong gibati.”

Talagsa ra nga mutuwal nga desisyon ang panagbulag sa magtiayon; busa natural nga ang usa sa ginikanan mao ang sad-an sa imong panan-aw. Basi nakalapas ang usa sa imong mga ginikanan sa kasugoan sa Diyos bahin sa pagkamaunongong kapikas sa kaminyoon. (Hebreohanon 13:4) Apan bisan hain niini, sa unsang paagi makiglabot ka sa usa ka ginikanan nga daw mao ang sad-an? Dumtan ba nimo ang mao nga ginikanan o maoy manimalos alang sa gibudhiang ginikanan?

Hinumdomi una nga ang panagbulag dili kay usa ka yanong “daotan” ang usa ka ginikanan ug ang lain “maayo.” Malagmit wala ka sultihi sa imong ginikanan sa tanan bahin sa ilang kaminyoon o sa ilang panagbulag; bisan sila wala makasabot niini. Busa ayaw paghukmi ang situwasyon nga wala kay bug-os nga hulagway. (Proverbio 18:13) Maayo na lang, ang Diyos mao ang maghuhukom niining tanang mga butanga. Siya wala magtudlo kanimo ingong maghuhukom ni tigsilot sa imong mga ginikanan. Ug pagkamakahupay kana! Kinsa ba kanato ang tinuod nga makadumala nianang matanga sa responsabilidad?​—Roma 12:19.

Tugotan ta, nga ang kasuko lisod pugngan; ug siyempre natural nga bation nimo ang hilabihan nga kasuko karon. Apan ang paghambin ug kasuko ug mapanimaslong espiritu sa hinayhinay modaot sa imong personalidad. Ang Bibliya nag-ingon nga ang “usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod.” Sa pagkatinuod, ang usa ka malinawong espiritu dili puno sa kapaitan. Dili ikatingala nga ang Bibliya nagtug-an kanato sa “pagbiya sa kasuko.” (Proverbio 14:30; Salmo 37:8) Dugang pa, ang sugo sa Bibliya sa pagpasidungog sa imong mga ginikanan aplikado bisan ngadto sa pagpasidungog sa mga ginikanan nga nagpakyas kanimo.​—Lucas 18:20.

Busa si Tom naningkamot sa pagbuntog sa iyang kasuko. Siya karon nakaingon: “Sayon ang paghambin sa kasuko ug maghunahuna, ‘Siya’ ang nakabuhat ug sayop. Husto lamang nga dumtan ko siya.’ Apan gisukna ko ang akong kaugalingon, ‘Husto ba gayod kini?’ Ug nakita ko nga kana, dili, dili husto. Ingong Kristohanon, dili angay nga hambinon mo ang pagdumot.”

Siyempre, kon ang Bibliya moingon nga biyai ang kasuko, kini wala magsugyot nga ikaw magpakaaron-ingnon nga wala masuko. Kon ang binuhatan sa imong mga ginikanan nakapasakit kanimo, nganong dili mosulay sa pagpakigsulti kanila mahitungod niini, matinahurong buksan ang ilang mga mata bahin sa kon unsay anaa sa imong hunahuna?​—Tan-awa ang Proverbio 15:22, 23; 16:21.

Natunga sa Duha ka Panagbingkil

‘Apan sa unsang paagi maatiman ko kining pagbati sa pagkahimong natunga taliwala sa akong mga ginikanan?’ tingali mangutana ka. Kini maoy ilabinang malisod nga “bato” nga pamidpiran. Si Randy nahinumdom: “Ang akong labing gikahadlokan sa akong pagduaw sa akong papa mao nga ako sukitsukiton sa akong mama human sa matag pagduaw. Ug tuison niya ang mga butang batok kaniya. Ako moingon, ‘Husto na, Ma! Nganong buhaton mo kini? Pasagdi ako!’ Ug siya masuko ug pugson ako sa pagtubag sa iyang mga pangutana.”

Usahay gamiton sa mga ginikanan ang ilang mga anak sa paghatod ug mga pulong sa kasuko gikan sa usa ngadto sa usa o kaha sa pagpangespiya sa usa ug usa! Usa ka babaye gustong mahibalo kon pilay kuwarta ang nabatonan sa iyang gibulagang bana. Busa giligwat niya ug sa iyang diyes-anyos nga batang lalaki ang bentana sa balay sa iyang amahan, ug ang bata mikatkat sa sulod aron sa pagkuha sa libreta sa tseke sa iyang amahan. “Makabalos ra kita kaniya!” miingon ang bata nga may dayag nga kalipay.

Dili makataronganon nga gamiton ka sa imong mga ginikanan ingong kasangkapan sa pagpanimalos. Apan hinumdomi nga naagoman nila ang labing dakong emosyonal nga kasamok. Busa magmapailobon kanila kutob sa imong mahimo. Pakigsulti kanila. Tingali gusto nimong sultihan siya, sa mubo, ‘Ma ug Pa, gihigugma ko kamong duha. Busa palihog ayaw akog gamita sa pagsakit sa usag-usa kaninyo.’ Dili kay dili ka motabang, sa dili paghatod ug bisan unsang komunikasyon gikan sa usa ngadto sa lain. Apan kon ang imong mga ginikanan madumtanon ug mapanimaslon, panahon nang mogawas sa ilang taliwala.​—Proverbio 26:17.

Sa samang paagi, usa ka pagminaut nga pahimuslan ang usa ka ginikanan alang sa imong bentaha, mosulti sa mga butang sama sa: “Gusto kong mopuyo uban kang Mama. Pasagdan lang niya ako kon unsay akong gustong buhaton.” Human sa panagbulag, ang mga ginikanan mobati nga labihan ka sad-an tungod sa kalisod nga gipahinabo nila sa ilang mga anak ug sa kawalay paglaom mohawid gayod kanila. Busa ang mga batan-on nga nakamatikod sa gahom nga ilang nahuptan ibabaw sa ilang mga ginikanan tingalig matintal sa paggamit niini. Apan tino nga dili ka gustong maniobrahon.

Hinuon, aduna pay labaw sa pagsagubang sa bagyo, kay sa paglikay lang sa mga bato. Ang umaabot nga artikulo mobatbat sa positibong mga aksiyon nga imong mahimo aron ikaw matabangan sa pagsagubang niana.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 11]

Ang imong naagoman mahimong ikatandi sa usa ka bagyo sa imong kinabuhi. Ang paghunahuna nianang paagiha makatabang kanimo sa paglabang niana, tungod kay walay bagyo ang molungtad sa walay kataposan

[Blurb sa panid 12]

Lisod pugngan ang kasuko; ug kinaiyanhon na lang nga ikaw masuko kaayo karon. Apan ang paghambin ug kasuko ug mapanimaslong espiritu sa hinayhinay modaot sa imong personalidad