“Wala nay Dugang Hiroshima!”

BISAN tuod ang mga Hapon nalipay tungod sa ilang kadaogan sa Pearl Harbor ug naghinumdom niini samtang sila padayon pang nagmadaogon, ang petsa gikalimtan na pagkatapos sa ilang pagkapildi sa gubat. Sa dihang ang kagamhanan sa Hapon niining bag-o pa gipangutana nganong wala sila mangayo ug pasaylo tungod sa pag-atake, ang pangunang sekretaryo sa kabinete mitubag: “Sa taktikanhong paagi ug sa linangkob nga pagkasulti, akong gibati nga ang pag-atake sa Pearl Harbor dili dalayegon. Hinuon, ang mga butang may labot sa gubat tali sa Estados Unidos ug sa Hapon nahusay na pinaagi sa Tratado sa Kalinaw sa San Francisco.”

Ang iyang mga pulong nagapaila sa mga pagbati sa pipila ka mga Hapones bahin sa sorpresang pag-atake nga nagduslit sa gubat Pasipiko. Bisan tuod kapig usa ka milyon ka mga Hapones ang nagabisita sa Hawaii matag tuig, nagtaho ang mantalaang Mainichi Shimbun, diyutay lamang ang nagabisita sa U.S.S. Arizona Memorial, nga gitukod sa paghinumdom sa atake sa Pearl Harbor.

Samtang ang singgit “Hinumdomi ang Pearl Harbor!” makapabalik sa mapait nga mga handumanan sa pila ka Amerikano, ang mga Hapones maghinumdom sa ilang mga pag-antos pinaagi sa hugyaw “Wala nay Dugang Hiroshima.” Ang mga bombang atomika nga mingbuto ibabaw sa mga siyudad sa Hiroshima ug Nagasaki sa Agosto 1945 nagbaton ug masakit nga sangpotanan dili lamang sa direktang mga biktima kondili sa nasod sa kinatibuk-an.

Ang pagpaminaw gikan sa direktang asoy sa kasinatian sa mga naluwas makatabang kanato sa pagsabot sa ilang mga pagbati. Hunahunaa, pananglit, si Itoko, kinsa bag-o pa lamang migraduwar sa pag-eskuyla ug nahimong sekretarya sa Naval nga institusyon sa Hiroshima. Bisan pag siya didto sa sulod sa tinukod nga iyang gitrabahoan, iyang nabati ang kilab sa bomba atomika, nga morag siya napalid sa kahayag mismo. “Ako mitrabaho kauban sa mga sundalo sa paghinlo sa siyudad sa mga patay nga lawas,” pahayag ni Itoko. “Sa usa ka suba, ang mga sundalo nagbaling ginamit ang usa ka pukot pangisda gikan sa usa ka bangka ug nakakuhag kapin sa 50 ka lawas matag higayon nga ilang haw-ason ang pukot. Among gidala ang mga lawas sa baybay ug gilut-od nga taglima ug gisunog. Kadaghanan kanila hubo. Dili nako mailhan kon hain ang lalaki o babaye, ug ang ilang mga ngabil naghubag sama sa mga sungo sa pato.” Ang mga Hapones dili makalimot sa kangilngig nga gipahinabo sa duha ka bomba atomika.

Kon Nganong Gigamit ang Hinagiban sa Pagpuo ug Dinaghan

Si Propesor Shigetoshi Iwamatsu sa Unibersidad sa Nagasaki, kinsa mismo biktima sa bomba-A, nagsulat ngadto sa Kasadpang mga mantalaan kapin nag 20 ka tuig kanhi sa pagpahibalo kanila sa daotang kahimtang sa mga biktima. “Siya nakuratan sa mga tubag,” taho sa Asahi Evening News. “Katunga sa mga tubag mao nga kadtong mga bomba atomika ang nakapahunong sa pangasdang sa mga Hapones ug katingad-an nga ang mga biktima sa bomba mohangyo alang sa kalinaw.”

Sa pagpatin-aw sa katarongan sa paggamit sa hinagiban sa dinaghan nga pagpuo, ang The Encyclopedia Americana nag-ingon: “Siya [Harry S. Truman] mihimo sa desisyon sa paggamit sa mga bomba atomika batok sa Hapon, kay nagtuo nga kini sila motapos sa gubat sa labing madali ug moluwas ug mga kinabuhi.” Bisan tuod nakasabot sa mga pagbati sa mga biktima sa bomba-A, si Kenkichi Tomioka, usa ka manunulat nga Hapones nga mitaho sa masamokong mga kahimtang pagkatapos sa gubat, miangkon: “Sa paghinumdom sa mga yugto tali sa Marso/Abril ug Agosto 1945 (Showa 20), sa dihang ang mga operasyon sa pagtapos sa gubat nakaabot sa iyang tayuktok nga nagpameligro sa kaugmaon sa nasod, kita dili makasalikway sa papel nga gidula sa duha ka doses sa makaayong medisina [mga bomba atomika], espisipiko alang sa pagpabugnaw sa mga mainiton ug ulo, nga gipadapat ngadto sa mga militarista nga nagpanawag alang sa usa ka tiwas nga bugno sa pagpanalipod sa yutang-natawhan. Ang usa ka tiwas nga bugno mahimong magkahulogan sa gyokusai (pag-asdang ngadto sa kamatayon inay kay mosurender) sa 100 milyones nga molupyo.”

Ugaling, kadtong nawad-an ug mga hinigugma sa pagbomba sa atomika ug kadtong nagaantos ug mga sakit nga gipahinabo sa radyasyon nakakaplag nga ang ilang kasakit dili mahupayan pinaagig mga pulong nga magpakamatarong sa paghulog sa pikadon, o “kilab-ug-buto,” ingong tawag sa mga naluwas sa mga bomba-A. Bisan sila dugay nang nakaila nga sila mga inosenteng biktima, pipila ka naluwas sa bomba-A karon nakasabot nga ingong Hapones, ilang dapat dawaton, sumala sa giingon ni Propesor Iwamatsu, ang “mga krimen nga ilang nahimo sa ilang pagpangasdang batok sa ubang mga nasod sa rehiyon sa Asia-Pasipiko.” Niadtong 1990 usa ka biktima sa bomba nangayog pasaylo tungod sa mga krimen sa gubat sa Hapon sa atubangan sa langyawng mga delegado sa tinuig batok-bomba nga mga demonstrasyon sa Hiroshima.

Sila ba Tinuod Dunay mga Katarongan sa Pagpatay?

Ang hilabihang pagdumot sa gubat nagapuyo dinha sa mga kasingkasing sa daghang mga naluwas ug mga nakasaksi sa Pearl Harbor, Hiroshima, ug Nagasaki. Sa pagpalandong, ang pipila nangutana kon ang ilang mga nasod may tinuod ba nga mga katarongan o wala sa pagpangayo nga ihatag sa ilang mga hinigugma ang ilang mga kinabuhi sa pagpakig-away dapig sa ilang nasod.

Aron mahulhogan ang kainit alang sa gubat ug ipakamatarong ang pagpatay, ang duha ka kiliran naglansad ug mga binabang pag-atake usab. Ang mga Amerikano nagtawag sa mga Hapones nga “malipotong mga Hapon” ug nakakaplag nga sayon ang paghaling sa pagdumot ug pagpanimalos pinaagi sa mga pulong “Hinumdomi ang Pearl Harbor!” Sa Hapon ang katawhan gitudloan nga ang Anglo-Amerikano maoy mga kichiku, nga nagkahulogan “mga demonyong mananap.” Daghan gani sa Okinawa ang naagak sa paghikog inay kay mahulog sa mga kamot sa “mga mananap.” Sa susama, human mosurender ang mga Hapones, sa dihang ang Amerikanhong mga manunulong milandig sa duol nga pantalan, ang batan-ong si Itoko, nga gihisgotan pag-una, gihatagag duha ka tabletas sa makahilong potassium cyanide sa iyang komander. “Ayaw pagkahimong usa ka dulaan sa mga langyawng mga sundalo,” siya nagmando.

Hinuon, pinaagi sa iyang mga higalang Hapones-Hawaiiano, si Itoko sa inanay nakapalapad sa iyang mga panlantaw ug nakasabot nga ang mga Amerikano ug mga Britaniko mahimong mahigalaon, buotan, ug maluluton. Iyang nahibalag si George, usa ka Irish nga natawo sa Singapore, kinsang amahan gipatay sa mga Hapon. Sila nagkailhanay sa matag-usa ug nagminyo. Sila usa lamang ka pananglitan sa daghan nga nakakaplag nga ang ilang mga kanhi-kaaway maoy mga mahigalaong tawo. Kon ang tanan nagtan-aw sa “mga kaaway,” nga may panlantaw nga wala maapektahe sa gubat, apan pinaagi sa ilang kaugalingong mga mata nga walay pinalabi, mahimo untang ila silang gipaulanan ug gugma inay kay mga bomba.

Oo, ang kalinaw tali sa matag-usa pinasukad sa pagsabot sa usag-usa maoy kinahanglanon alang sa kalinaw sa kalibotan. Apan tungod sa daghang mga gubat nga gibugno sukad sa 1945, dayag kaayo nga ang mga tawo wala pa makakat-on sa ilang pangunang leksiyon gikan sa Pearl Harbor ug Hiroshima. Hinuon, bisan pa ang kalinaw tali sa mga tawo dili paigo sa pagpatunghag kalinaw sa kalibotan. Unsa ba ang gikinahanglan? Ang mosunod nga artikulo magpatin-aw.

[Blurb sa panid 7]

Samtang ang singgit “Hinumdomi ang Pearl Harbor!” magpahinumdom sa mapait nga mga handumanan alang sa pila ka Amerikano, ang mga Hapon mahinumdom sa ilang mga pag-antos pinaagi sa hugyaw “Wala nay Dugang Hiroshima!”

[Blurb sa panid 8]

Kalinaw tali sa mga tawo pinasukad sa pagsabot sa usag-usa maoy kinahanglanon alang sa kalinaw sa kalibotan

[Hulagway sa panid 7]

Si Lloyd Barry ug Adrian Thompson, mga misyonero sa Watch Tower Society, sa atubangan sa Memoryal sa Kalinaw sa Hiroshima sa 1950

[Hulagway sa panid 8]

Ang nagun-ob nga Hiroshima human sa pagbuto sa bomba-atomika

[Credit Line]

U.S. Army/Kortesiya sa The Japan Peace Museum