Mga Batan-on Nangutana . . .

Ako ba Normal nga Nagatubo?

“Ako ang usa sa kinagamyang bata sa akong klase​—ug ako ang kinagaanan ug timbang. Dili ko gusto ang akong mga bukton. Gigamyan ra ako niini. Nag-order pa gani ako ug mga gamit sa pag-ehersisyo nga gianunsiyo diha sa likod sa librong komiks. Wala gihapon kini mosaler.”—Eric.

“Mubo ra kaayo ako. Ako 13 anyos na ug lima ka tiil lang ang gitas-on. Ang tanan diha sa akong klase mas tag-as! Aw hinuon, dunay pipila ka batang lalaki nga mas mubo pa, apan sila lagmit motubo pa sa panahon sa ting-init. Dili ko gustong mahimong putot! Dili ko makita ang tanan! Maayo pa untag mas taas ako karon.”​—Kerri.

TAAS! Putot! Tambok! Niwang! Kini dili lamang mga pagbugalbugal sa mapintas nga mga isigkaingon. Mao kini ang paghukom sa daghang batan-on sa ilang kaugalingon sa matag panahong manalamin sila. “Sa 13 pa ako,” matud pa sa gamayon Katsilag kaliwat nga babayeng ginganlag Mari, “naglagot ako sa akong ilong; lapad kaayo kini nga abi nakog nagkinahanglan ako ug operasyon! Ug kuwadradohon pa ang akong lawas! Ang akong magulang nga babaye may sinina nga miangay kaayo sa iyang maanindot nga lawas. Sa gisulayan ko kadto sa pagsul-ob, ang tanan nangatawa.”

Kon ikaw anaa pa “sa pagbuswak sa kabatan-on,” ilabina nianang gubot nga panahon sa kusog nga kausaban sa lawas ug sa emosyon nga nailhang pubertad o ang pagkahimong ulitawo o dalaga, dali ra kaayo nga mobatig negatibo sa imong kaugalingon. (1 Corinto 7:36) Sumala sa imong makita, ang imong mga isigkaingon nagatubo sa pagkahimong taas, matahom nga mga hamtong. Apan ikaw ingon sa daw wala gayod motubo​—o nanobra sa pagtubo. Nakita sa usa ka surbi nga ang talagsaong gidaghanon nga 56 porsiento sa mga tin-edyer wala makaangay sa ilang mga lawas. Ang mga tigdukiduki nga si Jane Norman ug Myron W. Harris nag-ingon nga daghan niadtong mga batan-on nga wala makaangay sa ilang mga lawas mibati nga sila “mubo ra kaayo” o nga sila “wala motubo.”

Daghang batan-on usab nabalaka labot sa pagtubo sa ilang pribadong mga bahin sa lawas; sila nahibulong kon sila ba normal. Ang librong Growing Into Love, ni Kathryn Watterson Burkhart nag-ingon, “ang mga pagbati [sa mga batan-on] sa pagtamod-sa-kaugalingon, katakos ug personal nga dignidad nagagikan sa ilang mga lawas, busa hinungdanon gayod nga ang ilang pisikal nga mga lawas hustong pagkatubo.” Nan, dili ikahibulong nga ang mga batan-on mabalak-on kaayo sa mga situwasyon (sama sa klase sa phsyical education) diin ang ilang mga lawas makita​—o ikatandi.

Nahasol ka ba sa paagi sa pagtubo sa imong lawas? Buweno, ayawg kabalaka! Ikaw lagmit gayod nga normal.

Nagatubong Kasakit

Ang pubertad maoy proseso nga kinaiyanhon ug maayo. Bisan si Jesu-Kristo nakaagi niana, “mitubo sa kaalam ug sa gidak-on.” (Lucas 2:52) Ang pubertad naglakip sa pagkaugmad sa imong mga organo sa pagpasanay.a Apan, kini usab naglakip sa kalit nga pagsulpot sa kusog nga pagtubo, nga sagad modoble sa tinuig nga aberids sa pagtubo sa usa. “Ako misugod sa pagtubo sa upat ka pulgada sa usa ka tuig,” nahinumdom ang batan-on nga ginganlag si Danny. “Sa nag-edad ug 13 ako unom na ka tiil ang gitas-on.”

Apan, kasagaran unang motubo ug kusog ang mga batang babaye sa mga duha ka tuig kay sa mga batang lalaki. Busa sa edad 12, tingali mas taas ang usa ka batang babaye kay sa iyang mga klasmet nga lalaki. Lagmit pahimuslan niya kining gitas-ona sa mubo nga panahon lamang. Sulod sa pipila ka tuig, maapsan ra siya sa kadaghanang batang lalaki sa gitas-on ug magpadayon sa pagtubo hangtod hilabwan siya.

Bisan pa niana, ang kusog nga pagtubo dili kay walay mga suliran. Kasagaran, ang unang mga bahin nga modako mao ang imong mga tiil. Unya, sa makadiyot, ang imong mga tiil tingali dili na moangay sa gidak-on sa imong lawas. Ang magsusulat nga si Lynda Madaras mikutlo sa usa ka dalagita nga miingon: “Kapin lang kog diyutay sa lima ka tiil sa dihang ako onse anyos, apan numero otso ang akong sapatos. Oh, dili, abi nako nga kon magpadayon sa pagtubo ang akong mga tiil, kini nasobrahan ra kaayo ka dako! Apan karon ako disesayis anyos na, ug lima ka tiil ug otso ka pulgada ang akong gitas-on, apan ang akong mga tiil numero otso gihapon.” Ang kusog nga pagtubo sa imong mga bitiis, paa, ug lawas mosunod sa ulahi.

Ang labaw pa nga makapabalaka tingali mao ang imong nag-usab-usab nga panagway nga makita nimo sa salamin. Miingon ang magsusulat nga si Lynda Madaras diha sa The What’s Happening to My Body? Book for Girls: “Samtang ikaw moagi sa pubertad, mag-usab-usab ang imong nawong. Ang ubos nga bahin sa imong nawong motaas ug ang imong nawong mamus-ok.” Tinuod kini sa batan-ong mga babaye ug lalaki. Dugay-dugay pa unang panahong moagi hangtod bug-os nga magkaangay ang imong nawong.

Tungod kay ang nagkalainlaing bahin sa imong lawas motubo man sa nagkalainlaing gikusgon, tingalig daw makauulaw ang gitas-on sa imong mga bukton ug mga bitiis. “Ang akong mga bukton daw moabot na sa salog,” nahinumdom si Christine, nga sa ulahi mitubo sa pagkahimong matahom nga hamtong. Ang sagad makauulaw nga yugto sa pagkabakikaw mahitabo sa dili pa ang imong lawas sa kataposan daw ‘husto na ang pagkasumpay ug maayong pagkatakdo sa matag-usa ka lutahan.’​—Efeso 4:16.

Mga Ulahing Nanubo

Apan, ang pubertad mahimong usa ka katingalahang butang. Usahay ang 12-anyos masaypan nga 20-anyos. Apan alang sa ubang batan-on, ang mga hormone daw wala pa molihok sa hustong panahon. Mulo pa sa usa ka batan-on, nga ginganlag si Willie: “Ako usa sa kinamuboan nga bata sa akong klase, ug ako nasayod kon unsay bation nga sungogon.” Kon ikaw magkinto aron makita ang imong mga isigkaingon nga tupong sa mata, ayawg kahadlok. Sagad, ang imong lawas mas hinay lang motubo kay sa imong mga klasmet.b

Itugot nato, ang pagkaputot o mas bata nga tan-awon kay sa imong mga isigkaingon tingali lisod dawaton. “Ako nahibalo nga ako samag bata nga tan-awon, ug naglagot ako niana!” mulo pa sa 16-anyos nga Allison. Makapadali ka ba sa proseso sa pagtubo? Dili, apan ikaw makatabang niana. Sa Job 8:11, ang Bibliya nag-ingon: “Makatubo ba ang papiro kon walay kalamakan? Makatubo ba ang tangbo kon walay tubig?” Sama nga ang tanom motubo diha sa hustong palibot ug sustansiya, sa ingon gikinahanglan mo ang igong pahulay ug makahimsog nga pagkaon. Ang kanunay nga pagkaon ug walay sustansiyang pagkaon mohikaw sa imong lawas sa sustansiya nga gikinahanglan niini alang sa hustong pagtubo.

Gawas sa igong-buot nga pag-atiman sa lawas, wala ka kaayoy mahimo bahin sa imong pisikal nga pagtubo. Apan sa hustong panahon ang imong pagsulpot sa pagtubo mosugod. Ngani, ikaw tingali magpadayon pa sa pagtubo human nga naabot na sa imong mga isigkaingon ang ilang bug-os nga gitas-on. “Sa otso grado,” matud pa sa bayong nga ginganlag John, “ako ang ikaduha sa kinamub-an sa klase, apan human sa ting-init, mitaas akog kalit. Sa panahong misugod ako sa nuybe grado, ako halos ang kinatas-an sa klase.” Kita napahinumdoman sa karaang panultihon: “Ang paglaom nga nalangan nagapasakit sa kasingkasing, apan ang pangandoy nga matuman maoy usa ka kahoy sa kinabuhi.”​—Proverbio 13:12.

Siyempre, walay garantiya nga motaas ka sama sa magdudula sa basketbol. Kon mubo ang imong mga ginikanan, posible nga ikaw mubo usab. Bisan pa, ang pagkamubo kay sa imong mga higala basin mohatag ug mga suliran kanimo.

Kon Unsaon sa Pagsagubang

Samtang ang Diyos dili mohukom sa tawo sumala sa iyang pamarog, ang mga tawong gamayg-pangisip sagad mobuhat niana. Ang mga pagtuon nagpakita nga ang mga batan-on kiling sa paghunahuna niadtong hinay nga nagatubo ingong dili madanihon ug walay katakos kay sa mga batan-ong mas hamtong nga tan-awon. Ila ganing isalikway ang kanhing mga higala nga daw molahi kanila tungod kay sila bata kaayo nga tan-awon. Kini makaapektar ug dako sa imong pagtamod-sa-kaugalingon. Gipakita sa usa ka pagtuon nga bisag dugay nang nakaagpas sa lawas ang ulahi nga nakatubong mga batan-on sa ilang mga kauban sa eskuylahan, ang mga pagbati nga walay ikasarang mahimong magpabilin.

Sa unsang paagi makasagubang ka? Ang pipila ka batan-on nga ulahing mitubo hilomon ug magpalayo sa mga tawo. Apan ang uban​—ilabina ang mga batang lalaki​—mahimong makalagot nga mga hambogiro ug mga arisgado dala sa sayop nga pagpaningkamot sa pagpakuha sa pagtagad sa ilang kaugalingon. Apan ang maong buhat dili makadanig matuod nga mga higala. Sa ngadto-ngadto, magustohan ka sa mga tawo tungod sa kon kinsa ka, dili sa kon unsay imong panagway. Kon magpakita ka ug tinuod nga interes sa uban ug ugmaron ang kalulot ug pagkamahinatagon, magustohan ka sa kadaghanang tawo. (Proverbio 11:25; Filipos 2:4) Kon ang uban magpadayon sa pagsungog o paglikay kanimo, ipakigsulti ang mga butang uban sa imong mga ginikanan. Basin sila adunay mapuslanong mga sugyot nga ikahatag.

Hinumdomi usab nga ang Diyos “makakita sa kasingkasing.” (1 Samuel 16:7) Ang Bibliya nag-ingon nga si Haring Saul mao ang usa sa kinatas-an ug labing ambongang lalaki sa Israel. Apan usa siya ka pakyas nga hari ug tawo. (1 Samuel 9:2) Sa laing bahin, ang tawo nga ginganlag si Zaqueo maoy “mubo.” Apan siya gipanalanginan sa pribilehiyo sa pag-abiabi sa Anak sa Diyos. (Lucas 19:2-5) Busa ang anaa sulod sa usa ka tawo mao ang hinungdanon. Ug kon ang imong lawas dili kusog motubo sumala sa imong gusto, malipay ka nga masayod nga kini normal gayod. “Kay ang tanang butang adunay tinudlong panahon,” ug sa kadugayan ang imong lawas mosanong sa pagsugod sa pubertad. (Ecclesiastes 3:1) Sa katingalahan, daghang batan-on ang nagareklamo nga ang ilang mga lawas kusog ra kaayong nagatubo. Ang ilang kahimtang maoy ulohan sa sunod nga artikulo niining seryala.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Kasagaran unang motubo ug kusog ang mga batang babaye sa mga duha ka tuig kay sa mga batang lalaki. Apan, ang kadaghanang batang lalaki dali rang makaagpas ug sa kadugayan malabwan ang mga babaye sa gitas-on