Nagkasumpaking mga Taho Bahin sa Nayabong Aseite sa Exxon
SA MIAGING Abril, upat ka tuig human sa malaglagong pagkayabo sa asiete sa Exxon Valdez sa Prince William Sound, ang mga siyentipiko sa Exxon sa kataposan mipagula sa mga resulta sa ilang imbistigasyon. Sumala sa magasing New Scientist, ang Exxon nag-ingon nga “ang kadaot gumikan sa pagkayabo mikabat lamang ug pila ka bulan ug ang Prince William Sound halos bug-os nang naulian.” Lahi kaayo ang mga ibalwasyon sa mga siyentipiko sa kagamhanan sa T.B. nga migugol ug upat ka tuig sa pagtuon sa mga epekto sa pagkayabo: “Dayag kaayo nga ang taas-ug-abot nga panahong pagkapasig-uli dili pa gayod bug-os. Sa pila ka kaso moabot pa kinig daghang tuig.” Sila miakusar: “Ang Exxon namili lamang ug paborableng impormasyon sa pagkalkulo sa pagkapasig-uli.” Ang mosunod nga mga kinutlo gikan sa mga nadiskobrehan sa biyologo sa kinabuhing tubignon ug komersiyal nga mangingisda nga si Rick Steiner naghatag sa hulagway sa mga kahimtang karon sa luuk.
“Ilabinang talagsaon mao ang kanihit sa mga sea otter, harlequin duck, mga murre ug mga oystercatcher. . . . Diha sa hunasan, ang nagbanig nga mga amahong aduna gihapoy asiete nga nabilin upat ka tuig nang miagi. . . . Ang mga mangingisda naghulat pa hangtod miabot sa miaging ting-init ang pagbalik sa semilya sa salmon diha sa komersiyal nga itloganan aron masuta kon ang aseite ba nakadaot sa semilya sa mga liwat sa pink salmon nga mitungha panahon sa pagkayabo. Ang pagbalik makapahinuklog: un-kuwarto ngadto sa un-tersiya lamang sa gibanabana. . . . Ang mga siyentipiko sa estado ug sa pederal nga kagamhanan nakadiskobre nga ang mga epekto sa aseite diha sa mga organismo gikan sa isda ngadto sa mga balyena—sa mga pormang sama sa kadaot sa utok, kadaot sa pagsanay, kadaot sa henetiko, depektosong katukoran sa lawas sama sa balikong mga bukog, kaluya, hinayng pagdako ug pagkagaan ug timbang, pagkausab sa mga batasan sa pagpangaon, pagkunhod sa gidaghanon sa bihod, mga tumor sa mata, pagdaghan sa parasito, kadaot sa atay ug abnormal nga mga kinaiya.
“Kon adunay mas tin-aw pa, walay lain kondili ang kamatuoran nga wala gayod kanang giingon nga pagpasig-uli gikan sa kadaot sa pagkayabo sa aseite. Kita dili gayod makaayo sa nadaot nga sistema sa kalikopan sama sa atong mahimo sa daot nga makina. Alang sa daghan, kini nga kaamgohan makapahigawad ug dili makapahimuot.”—National Wildlife EnviroAction.
Usa ka siyentipiko sa kagamhanan miingon: “Ang paagi sa paghimo sa mga pagtuon walay pagpihig. Ang siyensiya ginatukmod sa mga abogado, kinsa maoy mohukom kon haing mga pagtuona ang mopaluyo sa mga pangangkon sa mga kadaot—o hain ang makatabang sa pagbatok sa mga pangangkon.” Ang New Scientist nagpatugbaw ug hinungdanong pangutana: “Kasaligan ba ang siyensiya kon malangkit ang gamhanan personal nga mga intereses?”
[Picture Credit Line sa panid 31]
Wesley Bocxe/Sipa Press