Mga Batan-on Nangutana . . .

Mga Dula Uban sa Tem—Maayo ba Kini Alang Kanako?

“Gusto ko ang mga esport. Nindot kaayo ang akong bation. Ug malingaw ako uban sa akong mga higala.”​—14-anyos nga Sandy.

“MAKALINGAW!” “Sadya!” “Pagdaog!” Mao kini ang pipila sa mga katarongan nga gihatag sa mga batan-on sa T.B. ug Canada sa dihang sila gisurbi kon nganong sila nakigbahin uban sa organisadong mga tem. Dayag, daghang batan-on adunay sama kanila ug kadasig.

Tagda ang Tinipong Bansa, pananglitan. Sumala sa librong Your Child in Sports, ni Lawrence Galton, “matag tuig, 20 ka milyong kabataang Amerikano nga nag-edad ug sayis anyos pataas nagdula, o mosulay sa pagdula, uban sa organisadong mga dula sa tem.” Ug samtang sa pipila ka tuig sa miagi ang organisadong mga dula sa mga tem maoy halos iya lamang sa mga lalaki, daghang babaye karon modula nag besbol, basketbol, ug nag-indigay pa sa usag usa sa natad sa potbol.

Tingalig ikaw atletiko nga matang ug mibating makalingaw ang pag-apil sa usa ka tem. O lagmit gidasig kag maayo​—tingalig gipugos pa​—sa mga ginikanan, mga magtutudlo, o sa mga tigbansay sa pag-apil. Bisag unsa pay kahimtang, ang pag-apil sa mga dula uban sa tem nagkinahanglag dakodakong panahon ug kusog. Nan, makataronganon lamang nga mahibalo ka sa pipila ka mga bentaha ug mga disbentaha. Una, tan-awon nato ang pipila sa mga bentaha.

Mga Esport​—Ang mga Kaayohan

“Ang lawasnong pagbansay mapuslanon ug diyutay,” nag-ingon ang Bibliya. (1 Timoteo 4:8) Ug ang mga batan-on tinong makabatog kaayohan sa pisikal nga kalihokan. Sa Tinipong Bansa, ang makapabalakang gidaghanon sa mga batan-on nag-antos sa pagkatambok, taas nga presyon sa dugo, ug taas nga kolesterol. Ang regular nga ehersisyo dakog mahimo aron makontrolar ang maong mga suliran. Sumala sa usa ka artikulo diha sa magasing American Health, ang mga batan-on nga regular nga nag-ehersisyo “adunay maayong pag-obra sa respiratoryo ug sirkulasyon kay sa mga batang walay ehersisyo. Ang subsob nga mga tig-ehersisyo maayo usab modula ug makakontrolar sa mas maayong timbang.” Ang mga tigdukiduki nag-ingon usab nga ang ehersisyo makahupay sa tensiyon, makakuhag diyutay sa kakapoy, ug makahatag pa kanimog maayong katulog.

Makaiikag, ang librong Your Child in Sports nag-ingon: “Nadayag nga daghang problema sa panglawas sa mga hamtong nagsugod sa ilang pagkabata.” Busa daghang doktor nagtuo nga ang mga kaayohan sa regular nga ehersisyo moabot pa hangtod sa pagkahamtong. Ang magsusulat nga si Mary C. Hickey nagtaho: “Nakaplagan sa panukiduki nga ang kabataan nga nagaapil sa mga esport posibleng mas aktibo sa pisikal ingong mga hamtong.”

Daghan ang nagtuo nga aduna pay ubang hinungdanong mga kaayohan sa pag-apil sa mga dula sa tem. Usa ka amahan miingon bahin sa pagdula sa iyang anak ug potbol: ‘Nagpalayo kini kaniya sa pag-istambay sa kadalanan. Nagtudlo kini kaniya ug disiplina.’ Nagtuo ang uban nga ang pag-apil sa mga dula sa tem nagtudlo sa usa ka batan-on sa pagpakigkooperar sa uban​—usa ka kahanas nga adunay tibuok-kinabuhi nga mga kaayohan. Ang mga dula uban sa tem magtudlo usab sa mga batan-on sa pagsunod sa mga balaod, nga mahimong disiplinado sa kaugalingon, sa pagpakitag pagpanguna, ug sa pagpakiglabot nga masayahon makadaog man o mapildi. “Ang mga dula maoy usa ka kasinatian nga nagatudlo sa mga batan-on,” matod pa ni Dr. George Sheehan. “Naghatag kini sa mga estudyante ug direktang kasinatian sa mga butang nga sagad nilang madungog gikan sa mga magtutudlo: kaisog, kahanas, dedikasyon.”​—Current Health, Septiyembre 1985.

Labing menos, ang pagkahimong kauban sa tem nga pirmeng makadaog magpauswag sa imong pagpabili sa kaugalingon. “Kon ako makapuntos o makasiyot,” miingon ang batan-ong si Eddie, “mobati akog garbo sa akong kaugalingon.”

Kabantog, Bahandi, ug Popularidad

Apan, alang sa ubang mga batan-on ang tinuod nga makadani sa mga dula uban sa tem mao ang pagpakabatog pag-uyon ug pag-ila sa ilang mga isigkaingon. “Sa matag panahong makapuntos ka,” miingon ang 13-anyos nga si Gordon, “ang tanan mopikpik sa imong abaga.”

Ang librong Teenage Stress, nila Susan ug Daniel Cohen, miadmiter: “Kon daw aduna may bisan unsang tinong dalan ngadto sa popularidad, ilabina sa batang mga lalaki, kini mao ang mga paugnat sa kusog. . . . Talagsa ka rang makakita ug hawod nga magdudula sa tem sa potbol o basketbol nga dili ilado.” Usa ka surbi nagpakita kon unsa ka pagkatinamod ang mga magdudula. Ang mga estudyante gipangutana kon gusto ba sila nga mahinumdoman ingong hawod nga magdudula, utokan nga estudyante, o labing popular nga tawo. Taliwala sa batan-ong mga lalaki, ang pagkahimong “hawod nga magdudula” mao ang numero unong gipili.

Dili kaayo katingad-an nga nahimong mas tinamod ang magdudulag potbol o basketbol kay sa eskolar kon imong tagdon ang masimbahong pagtagad nga gihatag sa palaumagian sa balita sa propesyonal nga mga magdudula. Gihatagan ug dakong publisidad ang ilang dagkong mga suweldo ug maluhong mga estilo sa kinabuhi. Dili ikatingala nga daghang batan-on, ilabina kadtong anaa sa dagkong siyudad, mag-isip sa mga dula sa tunghaan ingong tikanganan sa kauswagan​—usa ka tiket sa pag-ikyas sa kakabos!

Ikasubo, dili kana tinuod. Usa ka artikulo sa magasing Current Health nga nag-ulohang “Pila ka Magdudula ang Nahimong mga Propesyonal nga Magdudula?” naghatag ug pipila ka makasubong kaihapan. Kini nagtaho: “Kapin sa 1 ka milyong batan-ong mga lalaki [sa Tinipong Bansa] ang nagdulag potbol sa hayskol; halos 500,000 ang nagdulag basketbol; ug duolan sa 400,000 ang nagdulag besbol. Gikan sa hayskol ngadto sa kolehiyo, ang gidaghanon sa mga sumasalmot mikunhod ug dako. Duolan lamang sa 11,000 ka magdudula tanantanan ang nagdulag potbol, basketbol, ug besbol sa kolehiyo.” Gikan didto, ang ihap mas migamay pa. “Duolan sa 8 porsiento lamang [sa mga magdudula sa kolehiyo] ang makuha sa propesyonal nga mga tem, ug mga 2 porsiento lamang ang mopirma sa propesyonal nga kontrata.” Dayon ang artikulo mihatag niini nga pahinumdom: “Bisan ang pagpirmag kontrata wala magpasabot nga ang magdudula makadawat ug puwesto sa tem.”

Nan, tanantanan “usa lamang sa matag 12,000 ka magdudula sa hayskol ang mahimong propesyonal.” Sama lang gayod kana sa purohan nga makadaog sa unang ganti sa loteriya! Apan labing menos, ikaw tingali mahibulong, wala bay madawat ang magdudula ug libreng edukasyon sa kolehiyo alang sa tanan niyang paningkamot? Lain pa, ang purohan dili kaayo maayo. Sumala sa librong On the Mark, nila Richard E. Lapchick ug Robert Malekoff, “sa minilyong magdudula sa hayskol . . . , 1 lamang sa 50 ang makabatog libreng edukasyon sa pagdula sa kolehiyo.” Ang laing makapasubong ihap mao: “Sa hawod nga mga magdudula nga nakabatog libreng edukasyon gumikan sa mga dula nga dagkog-kita sama sa potbol ug basketbol, walay 30 porsiento ang makagraduwar sa kolehiyo human sa upat ka tuig.”

Alang sa kadaghanang magdudula, ang damgo nga mahimong sapian ug ilado nga magdudula maoy usa ka handurawan lamang​—usa ka damgo nga imposibleng matuman.

Mga Nangundang

Kon tagdon nimo ang mga palaaboton nga makabaton ug maayong panglawas, pag-ugmad sa kinaiya, ug dugang nga popularidad, ang pag-apil sa organisadong mga tem sa dula daw maalamon gihapong buhaton. Apan sa dili ka pa magdalidali sa pag-apil sa mga pagbansaybansay, tagda ang giingon diha sa Ladies’ Home Journal: “Daghang kabataan ang nagpatala sa organisadong mga dula karon kay sa bisan unsang nangaging kaliwatan. Ang daotang balita: Sila nangundang niini nga mga programa sa dula sa taas kaayo nga gidaghanon.” Si Dr. Vern Seefeldt, usa ka eksperto bahin sa ulohan, gikutlo nga nag-ingon: “Sa panahong sila magkinse, setentay-singko porsiento sa mga batang nagdula nangundang niana.”

Tagda ang Canada, diin ang dula nga ice hockey popular kaayo. Sa usa ka sumusugod nga liga sa hockey, 53 porsiento sa kapin sa 600,000 ka magdudula niini maoy ubos sa 12 anyos ang edad. Apan, 11 porsiento lamang ang nag-edad ug 15. Ang katarongan? Ang kadaghanang batan-on nangundang nianang edara. Nganong daghan kaayo ang nangundang?

Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga ang maong pagpangundang naghatag ug katingalahang yanong hinungdan sa ilang pag-undang: Ang mga dula dili na makalingaw. Sa pagkatinuod, ang pagdula sa usa ka tem maoy usa ka makapaluya ug makahurot-ug-panahong proyekto. Gisultihan sa magasing Seventeen ang mga magbabasa niini nga ang pagsulay lamang aron madawat sa usa ka tem mahimong maglangkit sa pagdulag “tulo ka oras sa usa ka adlaw, lima ka adlaw sa usa ka semana . . . sa mga usa o duha ka semana.” Kon makalahutay ka niana nga kakapoy ug pasudlon sa tem, daghan pang oras sa pagbansaybansay ug pagpraktis ang imong mapaabot. Kasagaran ang membro sa usa ka tem sa basketbol sa mga babaye mogugol ug kapin sa tulo ka oras sa usa ka adlaw sa pagbansay sa iyang dula. Kanang panahona magamit sa pagbuhat ug laing butang nga mas mapuslanon.

Siyempre, dili mosupak ang daghang batan-on sa maong hagong rotina. Sila malingaw sa kasadya ug sa hagit sa pagpahingpit sa ilang mga katakos sa paugnat sa kusog. Apan adunay ubang mga hinungdan kon nganong ang daghang batan-on nangundang sa organisadong mga paugnat sa kusog. Kinahanglang mahibalo ka niana aron makadesider ka sa pag-apil o dili sa usa ka tem. Sama sa giingon sa Proverbio 13:16, “ang matag usa nga maalamon molihok nga may kahibalo.” Padayonon kini sa paghisgot sa umaabot nga artikulo.

[Blurb sa panid 14]

‘Ang kadaghanan sa hawod nga mga magdudula sa unibersidad nga nakadawat ug libreng edukasyon tungod sa mga dula dili makagraduwar’

[Hulagway sa panid 13]

Ang popularidad sa mga magdudula nakadanig daghang batan-on sa organisadong mga esport