Kon Unsay Imong Angayng Bantayan

“ANG labing dayag nga katuyoan sa mga bakasyon mao ang pagpalahi, pagpahulay, usa ka kausaban sa naandang buluhaton,” misulat ang magsusulat nga si Lance Morrow. Apan, siya miingon nga ang uban namauli gikan sa ilang bakasyon nga naugtas kaayo nga sila nanumpa nga “dili na gayod mobakasyon pag-usab.”

Bisan pa, imbes kalimtan ang ideya sa pagbakasyon, maalamon nga susihong daan ang posibleng mga kapeligrohan ug paghimog mga lakang nga malikayan kini.

Pagbantay sa Imong Mahalong mga Butang

Daghan ang namauli gikan sa bakasyon nga nakakita nga gipangawatan ang ilang balay sa panahong wala sila. Busa sa dili pa mogikan sa bakasyon, hangyoa ang mga higala o mga silingan sa pagsusi sa imong balay sa regular. Mahimong magpalabay sila ug panahon didto aron dili kaayo mamatikdan nga wala ka diha. Hangyoa sila sa pagkuha sa imong mga mantalaan ug sa pagkuha sa mga sulat sa imong buson kada adlaw, kay wala nay lain pa nga magpaanunsiyo nga wala ka kay sa usa ka tapok sa mga mantalaan o sa buson nga kita kaayo nga puno sa wala-makuhang mga sulat.

Kinahanglang magbantay ka usab sa imong mahalong mga butang sa lugar nga imong bakasyonan. Sa pipila ka nasod ang mga langyaw gilantaw nga dato, ug ang matag turista mahimong biktima sa pangawat. Busa, ang maayong batasan mao ang pagbilin sa ekstrang kuwarta ug importanteng mga dokumento sa kaha-de-yero sa hotel o sa laing hilwas nga dapit. Pagbantay sa mga estranghero, nga dili kinahanglang magbinastos.

Matag tuig sa Miami, Florida, T.B.A., mangabot ang minilyong langyaw ug lumad nga mga bakasyonista. Ang mga kriminal aktibo kaayo sa ingon niini nga mga lugar sa turista. Ang magasing Time nagtaho nga sulod sa 1992, “sa Florida lamang, 36,766 ka bisita, langyaw ug lumad, gipatay, gilugos, gikawatan o gibiktima sa laing paagi.”

Kon magbakasyon, pagbantay gayod sa mga mangunguot. Kinahanglang ibutang sa mga lalaki ang ilang pitaka sa dili mamatikdan ug protektadong dapit, sama sa sulod nga bulsa sa ilang dyaket o sa bulsa sa atubangan sa ilang karsones. Ang eksperyensiyadong mga tigbiyahe sagad magtago sa kuwarta sa maayong mga paagi diha sa ilang lawas. Pananglitan, dalhon sa uban ang ilang kuwarta, mga pasaporte, ug mga bisa diha sa gamay, plat nga puyo nga gikuwentas sa ilang liog ug gisuksok ilalom sa ilang besti. Ang mga babaye kinahanglang magbantay kay basig labnihon sa nagbisikleta o nagmotorsiklo ang ilang bag nga wala gunitig maayo.

Ang mga kriminal nangitag bag-ong mga paagi sa pagbiktima sa mga turista. Diha sa express nga mga tren nga lagyog panaw, ang nangatulog nga mga pasahero sa mga nasod sa Uropa nakawatan sa gabii. Hayan pabugahan ang mga lawak ug igpakatulog aron makaseguro nga dili makamata ang mga pasahero samtang mangutingkay sa ilang mga butang. Sa usa ka okasyon, sumala sa The European, “ang mga kawatan gituohan nga kalma lang kaayong migawas sa tren nga nakadalag kapin sa $845,000 [nga] kuwarta ug kinawat nga mga butang.”

Paglikay sa mga Aksidente

“Ang akong solusyon lamang sa problema sa kasagarang mga aksidente,” miingon ang tigpakatawa nga si Robert Benchley, “mao ang paghigda sa katre sa tibuok adlaw.” Apan siya midugang: “Bisan pa, aduna gayoy posibilidad nga mahulog ka sa katre.” Ang punto mao, ang mga aksidente mahitabo bisan asa! Busa ang kahadlok nga maaksidente samtang nagbakasyon dili angay magpahadlok kanimo sa pagpabilin na lang sa balay. Apan adunay linain nga katarongan sa pagbantay sa dihang magbakasyon.

Ang mga kahimtang sa trapiko mahimong dili-kasaligan sa mga panahon sa bakasyon. Ang mga Aleman naanad na sa 80-kilometros-ka-taas nga paghuot sa trapiko sa maong mga panahon. Ang magasing Time sa Agosto 14, 1989, nag-ingon: “Sa tibuok Uropa sa miaging semana, gisugdan sa minilyong mga pamilya ang ilang naandang bakasyon sa Agosto​—ug ang tanan nakaagi ug malisod ug makaugtas nga panahon. . . . Halos ang tanang haywey pagawas sa Paris naungot sa naghuot nga mga sakyanan. . . . Tali sa Hul. 28 ug Agos. 1, 102 ka tawo ang nangamatay sa pagkabangga sa haywey.” Busa, maalamong mohunong makadiyut aron makapahulay ang gikapoy nga mga nerbiyo sa hunong-ug-dagan nga trapiko.

Ang The European nagtaho ug tambag nga “ihulat [sa mga motorista] ang ilang mga biyahe hangtod sa Dominggo​—o sa pagbiyahe sa gabii.” Apan gidawat niini nga ang kadaghanang bakasyonista “moinsistir gihapon sa paggikan sa samang panahon.” Ang resulta? Ang Uropa natanggong sa naghuot nga trapiko. Bisag maalamon ang pagbiyahe sa panahong ang mga dalan dili kaayo huot, ayaw kalimti ang kamatuoran nga ang pagbiyahe sa gabii peligroso. Ang mga tawo dili makakitag maayo sa gabii, ug busa ang purohan nga maaksidente modako. Tingali mas maayong mobiyahe sayo sa buntag.

Ayaw kalimti ang ubang posibleng mga tuboran sa aksidente inig-abot sa imong destinasyon sa bakasyon. Kon ang imong kaunoran wala magamit sa dakong bahin sa tuig, kini madaot kon pugson sa paglihok nga walay hustong pagkondisyon. Busa limitahi ang mga kalihokan sa pagdula sa unang pipila ka adlaw, sa dihang ang imong lawas dakog posibilidad nga madaot.

Pabiling Mahimsog

Sumala sa librong 2,000 Everyday Health Tips for Better Health and Happiness, “ang kasagaran kaayong mga suliran sa panglawas nga mahitabo sa mga tigbiyahe sa mga biyahe sa gawas sa nasod mao ang pagkaon, tubig ug pipila ka mananakod nga sakit.” Ang mga ahente sa biyahe hayan mohatag ug tambag kon unsaon sa paglikay sa maong mga suliran, ug mapuslanong sundon ang ilang mga sugyot.

Sa daghang dapit maayo nga dili moinom sa tubig sa gripo. Ug hinumdomi, ang mga yelo malagmit hinimo gikan sa maong tubig. Maalamon usab nga dili mokaon ug dahon sa mga utanon, mayonnaise, may kremang mga pagkaon, hilaw o hilawhilaw nga pagkalutong karne, kinhason, ug preskong prutas, gawas kon ikaw mismo ang mopanit niini. Sa mga Tropiko, ang preskong gatas kinahanglang pabukalan sa dili pa kana nimo imnon.

Ang dakong tuboran sa kapeligrohan sa mga bakasyonista nga kulag hustong panapot mao ang adlaw, ug sa katuigang dili pa dugay ang kapeligrohan mas midako tungod sa pagkunhod sa ozone diha sa atmospera. Ang gidaghanon sa bag-ong mga kaso sa makamatay nga melanoma, ang labing makamatay nga matang sa kanser sa panit, midoble sa Tinipong Bansa tali sa 1980 ug 1993. May mga kamesin nga nakita sa Australia nga may panultihong “SLIP! SLOP! SLAP!” (Pagsul-ob ug kamesin, pagpahid ug losyon batok sa init sa adlaw, ug pagkalo.) Apan ayaw padala sa bakak nga pagbati nga naproteksiyonan. Ang mga losyon batok sa init sa adlaw dili kasaligan.

Ang mga pagbiyahe sakay sa ayroplano nga nagatabok sa daghang sona sa panahon mohatag ug jet lag. Bisag dili kini sakit, ang jet lag makadaot sa pisikal nga panglawas sa tawo, ilabina kon ang usa dili piskay ug panglawas. Usa ka pagtuon nga gihimo diha sa mga tigbiyahe sakay sa ayroplano tali sa London ug San Francisco, nga otso oras ang diperensiya, nagpakita nga ang “pagpaangay sa lawas . . . nagkinahanglan ug dili momenos pito ngadto sa napulo ka adlaw.” Ang librong The Body Machine nagtaho usab nga ang ubang mga tigbiyahe nga kalit nga nagatabok ug daghang sona sa oras may “tendensiya nga magpanuko sa pagsulti, maduhaduhaon ug duha ka pilo nga malagmit makahimog sayop. Ang pagpamensar ug panumdoman madaot usab.”a

Dugang pa, ang pagbiyahe sakay ug jet magpadali sa pagkaylap sa sakit gikan sa usa ka kontinente ngadto sa lain sa pipila lamang ka oras. Ang mantalaan sa Aleman nga Nassauische Neue Presse nag-ingon: “Ang mga doktor nabalaka gayod labot sa ‘langyawng’ mga sakit sama sa malarya o hepatitis nga madala sa mga bakasyonista gikan sa Aprika, Asia, o sa Amerika del Sur. Tuigtuig duolan sa 2,000 ka Aleman ang namauli nga may malarya.” Human nga nakapahinabog mga kamatayon ang bubonic plague sa India niadtong 1994, may gihimong epektibo kaayong mga paagi aron dili kini mokaylap ngadto sa ubang mga nasod.

Ang mga tawo nga adunay sugmatsugmat nga mga problema sa panglawas, maingon man ang mga babayeng mabdos, kinahanglang maghimog dugang pag-amping kon mobiyahe. Bisag sa kadaghanang kaso walay dakong katarongan nga sila dili na mobiyahe, kinahanglang mangayo una sila ug tambag sa ilang doktor. Maalamon alang kang bisan kinsa nga mobiyahe sa pagdalag ngalan, adres, ug numero sa telepono sa usa ka higala o paryente nga matawgan engkasog adunay emerhensiya.

Kinahanglang hinumdoman sa tawo nga nagkinahanglan ug regular nga mga indiyeksiyon sa insulin aron maampingan ang gidaghanon sa iyang asukar sa dugo nga ang pagtabok ug daghang sona sa panahon makabalda sa iyang mainampingong eskedyul sa mga pagkaon ug mga indiyeksiyon. Kinahanglang magplano siya sumala sa kon unsay angay. O kinahanglang tinoon sa usa ka tigbiyahe nga adunay pacemaker sa kasingkasing nga dala niya ang numero sa telepono sa iyang doktor sa kasingkasing.

Dugang pa, ang tanan nga may ginatomar nga pipila ka tambal angay nga magbutang niini diha sa iyang madala nga bagahe tungod kay ang bagahe nga mawala o madala sa sayop nga destinasyon makadaot sa tigbiyahe. Gil-as kaayo ang dili-makailis ug limpiyong ilisan sa daghang adlaw; ang pagkawala sa gikinahanglang tambal sa pipila ka oras mahimong makapameligro sa kinabuhi.

Ang mga kapeligrohan sa pagbiyahe sa bakasyon dili angay ibale-wala. Bisan pa, halos walay maayong katarongan nga magpahadlok kini kanimo sa pagpabilin na lang sa balay. Pag-amping lang. Hinumdomi: Ang hustong pagpangandam makatabang sa pagsanta sa posibleng mga kapeligrohan. Sunda ang maalamong tambag: “Ang tawong maalamon makakita sa umaabot nga kadaot ug molikay niini; ang kulag-buot mopaingon ngadto niini ug magabayad sa silot.”​—Proverbio 22:3, The New English Bible.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Sa dihang magbakasyon, pagbantay sa imong pagakan-on