Pag-atiman sa Tig-atiman—Kon sa Unsang Paagi Makatabang ang Uban
“SI Lawrie ug ako naminyo sulod na sa 55 ka tuig—dugay na kaayong panahon—ug pagkamalipayon nga katuigan! Kon mahimo ko pa lang unta nga maatiman siya sa balay, himoon ko kana. Apan ang akong panglawas misugod sa pagkadaot. Sa kataposan, napugos ako sa paghikay nga ipaatiman siya sa usa ka balayng nagaamomag mga tawong dili na makaatiman sa kaugalingon. Ang emosyonal nga kasakit sa pag-asoy niini halos dili ko maagwanta. Gihigugma ug gitahod ko pag-ayo siya ug ginaduaw siya kanunay kon makahimo ako. Sa pisikal, wala na akoy mahimo.”—Anna, 78-anyos nga babaye nga kapin sa 10 ka tuig nag-atiman sa iyang bana nga may Alzheimer’s disease ug usab sa nangaging 40 ka tuig nag-atiman sa ilang anak nga babaye nga may Down’s syndrome.a
Ang kahimtang ni Anna kasagaran. Usa ka surbi diha sa British Isles nagbutyag nga “diha sa pipila ka pundok sa edad (ang 40-hon ug 50-hon) ingon kadaghan sa usa sa matag duha ka babaye maoy tig-atiman.” Sama sa nahisgotan na sa sinugdan, ang emosyonal nga kalisod ug mga problema nga atubangon sa mga tig-atiman daw dili na maagwanta usahay.
“Nagtuo ako nga labing menos 50% sa mga tig-atiman ang nagmagul-anon sa unang tuig sa pag-atiman,” nag-ingon si Dr. Fredrick Sherman, sa American Geriatrics Society. Alang sa mga tawong tigulang sama kang Anna, ang ilang nagakaluya nga kusog ug nagakadaot nga panglawas dugang nagpalisod sa pagdala sa kahimtang.
Aron matabangan ang mga tig-atiman sa pagsagubang sa ilang mga responsibilidad, kinahanglang mahibalo kita sa ilang mga panginahanglan. Unsa kining mga panginahanglana, ug sa unsang paagi kita makasanong niini?
Ang mga Tig-atiman Kinahanglang Makigsulti
“Kinahanglan ko nga mahuwasan sa kabug-at,” miingon ang usa ka babaye nga mitabang sa pag-atiman sa iyang himalatyon nga higala. Ingon sa gipakita sa nag-una nga artikulo, ang mga problema mas sayon nga atubangon ug dumalahon kon kini ipakigsulti nila uban sa usa ka masinabtanong higala. Daghang tig-atiman kinsa mibati nga nalaang sa ilang mga kahimtang nakakita nga ang pagpakigsulti bahin sa ilang kahimtang nakatabang kanila sa pagsabot ug sa paghupay sa giluom nga mga pagbati.
“Nalipay ako sa dihang maamgohan sa mga higala nga kaming duha nagkinahanglan ug moral nga pagpaluyo,” nahinumdom si Jeanny sa nag-atiman pa siya sa iyang bana. Siya miingon nga ang mga tawong nag-atiman nagkinahanglag pagdasig ug, usahay, usa ka tawo nga mabinationg mamati ug mopahupay kanila. Si Hjalmar, kinsa mitabang sa pag-atiman sa iyang masakitong bayaw nga lalaki, miuyon: “Nagkinahanglan akog tawo nga mamati sa akong mga kahadlok ug mga problema ug makasabot kon unsay akong gibati.” Mahitungod sa usa ka suod nga higala, si Hjalmar midugang: “Makalipay kaayo ang pagduaw kaniya, bisan ug tunga lamang sa oras. Siya namati kanako. Siya tinuod nga mahangawaon gayod. Mohayahay ang akong panimati human niana.”
Ang mga tig-atiman makabaton ug dakong pagdasig gikan sa usa ka masinabtanong tigpaminaw. “Magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti,” maalamong nagtambag ang Bibliya. (Santiago 1:19) Gipadayag diha sa usa ka taho sa The Journals of Gerontology nga ang “pagkahibalo lamang nga may mabatonang pagpaluyo sagad igo nang makahatag ug dakodakong kahupayan.”
Apan, gawas sa usa ka nagapamati nga dalunggan ug moral nga pagpaluyo, unsa pay gikinahanglan sa mga tig-atiman?
Paghatag ug Praktikal nga Tabang
“Ang pasyente ug ang pamilya makapahimulos gikan sa bisan unsang paagi nga ikapasundayag ang gugma ug pagdasig,” miingon si Dr. Ernest Rosenbaum. Una sa tanan, ang maong “gugma ug pagdasig” ikapasundayag panahon sa personal nga pagduaw, panahon nga motawag sa telepono, o sa mubong sulat (tingali ubanan ug mga bulak o uban pang gasa).
“Nakahupay gayod sa dihang moduaw ang among mga higala makadiyot,” nahinumdom si Sue sa pagpaluyo nga nadawat sa iyang pamilya sa dihang ang iyang amahan himalatyon sa Hodgkin’s disease. “Ang usa sa akong mga higala,” siya mipadayon, “maoy nanubag sa telepono ug mitabang sa paglaba ug pagplantsa alang kanamong tanan.”
Ang pagpaluyo alang sa mga tig-atiman mahimo, ug kinahanglan, nga maglakip ug espesipiko, aktuwal nga tabang. Si Elsa nahinumdom: “Nakita ko nga nakatabang sa dihang mitanyag ang mga higala ug praktikal nga tabang. Sila wala lamang moingon: ‘Kon may ikatabang ako, pahibaloa ko.’ Hinunoa, sila miingon: ‘Molakaw ako aron mamalit. Unsay akong madala alang kanimo?’ ‘Mahimo bang akoy moareglar sa imong tanaman?’ ‘May panahon ako sa paglingkod uban sa pasyente ug basahan siya.’ Laing butang nga nakita namong praktikal mao ang paghikay nga magbilin ang mga bisita ug sinulat nga mga mensahe diha sa kuwaderno sa dihang gikapoy o natulog ang akong masakitong higala. Kana nakahatag kanamong tanan ug dako kaayong kalipay.”
Ang espesipikong mga tanyag sa pagtabang mahimong maglakip ug bisan unsang mga buhatbuhaton. Si Rose miingon: “Gipasalamatan ko gayod ang tabang sa pag-areglar sa mga higdaanan, pagsulat ug mga sulat alang sa pasyente, pag-abiabi sa mga bisita sa pasyente, pagpalit ug tambal, paghugas ug pagsudlay sa buhok, paghugas sa mga plato.” Ang pamilya ug mga higala makatabang usab sa tig-atiman pinaagi sa pagpulipulig hatod ug mga pagkaon.
Kon angay, mahimong praktikal usab nga motabang sa pipila ka bahin sa pag-atiman sa pasyente. Pananglitan, ang tig-atiman tingali nagkinahanglan ug tabang sa pagpakaon o pagkaligo sa pasyente.
Ang hingtungdang mga sakop sa pamilya ug mga higala mahimong motanyag ug praktikal nga tabang sa nagsugod pa ang sakit, apan komosta kon molamay ug dugay ang sakit? Sanglit nag-akatar sa atong kaugalingong okupadong mga eskedyul, tingali dali natong makalimtan ang naglungtad—ug tingali nagdugang—nga kalisod nga atubangon sa mga tig-atiman. Pagkamakapasubo kon ang gikinahanglan-pag-ayo nga pagpaluyo mosugod sa pagpangawagtang!
Kon kana mahitabo, maayong magpatawag ang tig-atiman ug miting sa pamilya aron hisgotan ang pag-atiman sa pasyente. Kasagaran posibleng mangayo ug tabang sa mga higala ug mga paryente nga nagpakitang andam sa pagtabang. Mao kanay gihimo ni Sue ug sa iyang pamilya. “Kon motungha ang panginahanglan,” siya miasoy, “among hinumdoman kadtong mitanyag sa pagtabang ug gitawagan sila. Nagtuo kami nga makapangayo kami kanila ug tabang.”
Hatagi Sila ug Higayon
“Hinungdanon gayod kaayo,” nag-ingon ang librong The 36-Hour Day, “alang kanimo [ang tig-atiman] ug sa [imong pasyente]—nga may regular ka nga panahon nga ‘makadeskanso’ gikan sa bayente-kuwatro-oras nga pag-atiman sa tawo nga nagmasakiton pag-ayo. . . . Ang pagpahimudlay, nga layo sa pag-atiman sa [pasyente], maoy usa sa labing hinungdanong mga butang nga imong mahimo aron makapadayon ka sa pag-atiman ug tawo.” Mouyon ba ang mga tig-atiman?
“Segurado gayod,” mitubag si Maria, kinsa mitabang sa pag-atiman sa usa ka suod nga higala nga himalatyon sa kanser. “Matag karon ug unya, kinahanglan ko nga ‘makaginhawa ug diyutay’ ug mangitag laing tawo nga maoy mopuli sa alatimanon makadiyot.” Si Joan, kinsa nag-atiman sa iyang bana nga may Alzheimer’s disease, sama ug hunahuna. “Ang usa sa atong gikinahanglan pag-ayo,” siya miingon, “mao ang pagpahulayg diyutay matag karon ug unya.”
Nan, sa unsang paagi sila makapahulay gikan sa kalisod sa ilang mga responsibilidad? Si Jennifer, kinsa mitabang sa pag-atiman sa iyang tigulang nga mga ginikanan, nagpadayag kon sa unsang paagi nakakuha siyag kahupayan: “Usahay dalhon sa usa ka higala sa pamilya si mama sa usa ka adlaw aron hatagan kami ug panahon.”
Ikaw mahimong makahatag sa tig-atiman ug panahon pinaagi sa pagtanyag sa pagdala sa gawas sa pasyente makadiyot, kon praktikal ang paghimo niini. Si Joan miingon: “Nakita ko nga makapahayahay gayod kon may modala sa akong bana sa gawas aron may panahon ako sa kaugalingon panagsa.” Sa laing bahin, mahimong makapalabay ka ug panahon uban sa pasyente diha sa iyang balay. Bisan hain niini, hatagi ug higayon ang usa nga nag-atiman nga makabaton sa gikinahanglan-pag-ayo nga pagpahayahay.
Apan, hinumdomi nga dili sayon nga makapahimudlay ang mga tig-atiman. Tingali mobati sila nga sad-an nga malayo sa ilang minahal. “Dili sayon nga magpalayo sa kahimtang ug maglulinghayaw o magpahulay,” miadmitir si Hjalmar. “Gibati ko nga buot ko nga atua didto sa tanang panahon.” Apan nakakita siya ug dakong kalinaw sa hunahuna pinaagi sa pagpahulay sa panahong dili kaayo magkinahanglan ug pagtagad ang iyang bayaw nga lalaki. Ang uban naghikay nga pabantayan ang ilang minahal diha sa sentro nga nagaatiman ug hamtong sa pipila ka oras.
Ang Kataposan sa Tanang Sakit
Tinuod, ang pag-atiman sa minahal nga grabe ug sakit maoy usa ka dakong responsibilidad. Bisan pa niana, ang pag-atiman sa minahal makapalipay ug makapatagbaw. Ang mga tigdukiduki maingon man ang mga tig-atiman naghisgot bahin sa napalig-on nga mga relasyon uban sa pamilya ug mga higala. Sa ingon, nakat-onan sa mga tig-atiman ang bag-ong mga hiyas ug mga katakos. Daghan ang nakasinati ug espirituwal nga mga kaayohan usab.
Labing hinungdanon, ang Bibliya nagpakita nga si Jehova ug ang iyang Anak, si Jesu-Kristo, mao ang labing mahangawaong mga tig-atiman. Ang tagna sa Bibliya nagpasalig kanato nga ang kataposan sa tanang sakit, pag-antos, ug kamatayon haduol na. Sa dili madugay, pagagantihan sa matinagdanong Maglalalang sa tawo ang matarong nga mga molupyo sa yuta ug kinabuhing walay kataposan diha sa hingpit mahimsog nga bag-ong kalibotan—diin “walay molupyo ang moingon: ‘Ako may sakit.’”—Isaias 33:24; Pinadayag 21:4.
[Footnote]
a Ang ubang mga ngalan niining artikuloha giilisan.
[Blurb sa panid 11]
Ang kaayohan sa tawong masakiton nagadepende mismo sa kabaskog sa imong panglawas
[Blurb sa panid 12]
Ang pagpaluyo sa maayong mga higala dakog mahimo sa pagtabang kanimo nga makapadayon sa kinalisorang mga panahon
[Kahon sa panid 12]
Ang Pag-atiman Makapatagbaw
‘MAKAPATAGBAW?’ tingali ang uban mahibulong. ‘Sa unsang paagi nga mahitabo kana?’ Palihog matikdi ang gisulti sa mosunod nga mga tig-atiman diha sa Pagmata!:
“Ang pagpalabay sa kaugalingong mga pangagpas ug mga tinguha wala magpasabot nga momenos ang kalipay. ‘Adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.’ (Buhat 20:35) Makapatagbaw gayod kaayo ang pag-atiman sa usa nga imong gihigugma.”—Joan.
“Mapasalamaton ako nga nakatabang ako sa akong igsoon ug bayaw nga lalaki sa panahon sa tinuod nga panginahanglan—nga dili na kinahanglang baslan nila ako. Mas nagpasuod kini kanamo. Naglaom ako nga may panahon ra nga magamit nako ang eksperyensiya nga akong naagian aron makatabang ug lain nga anaa sa samang kahimtang.”—Hjalmar.
“Sama sa akong gisulti ngadto sa akong masakitong higala nga si Betty sa makadaghan, mas daghan akog nadawat kay sa akong nahatag. Nakat-onan ko ang empatiya ug pailob. Nakat-onan ko nga posible ang pagbaton ug positibong tinamdan ubos sa kinalisorang mga kahimtang.”—Elsa.
“Ako nahimong mas malig-on nga tawo. Dugang nakong nakat-onan kon sama sa unsa ang pagsalig kang Jehova nga Diyos sa adlaw-adlaw ug sa pagtagana niya kanako sa akong mga panginahanglan.”—Jeanny.
[Kahon sa panid 13]
Sa Dihang Moduaw sa Tig-atiman
• Pamati nga may empatiya
• Paghatag ug kinasingkasing nga komendasyon
• Pagtanyag ug espesipikong tabang
[Mga hulagway sa panid 10]
Tabangi ang mga tig-atiman pinaagi sa pagpamalit ug pagluto alang kanila o pinaagi sa pagtabang kanila sa pag-atiman sa pasyente