Pagluib—Ang Makasubong mga Sangpotanan Niini

“Mibiya ako,” miingon ang tingog diha sa telepono—lagmit ang kinasakitang mga pulong nga nasulti sukad sa bana ni Pata kaniya. “Dili gayod ako makatuo sa pagluib,” siya miingon. “Ang akong gikahadlokan sa tanan—nga biyaan ako sa akong bana tungod sa lain—nahimong makasubong katinuoran.”

SI Pat, usa ka 33-anyos, naningkamot gayod sa pagpalampos sa kaminyoon; ang iyang bana nagpasalig kaniya nga dili gayod siya mobiya kaniya. “Kami nagsaad nga mag-unongay sa usag usa, bisag unsa pay mahitabo,” si Pat nahinumdom. “Kombinsido ako nga siya sinsero. Unya . . . iya akong gibiyaan. Karon wala na akoy bisag unsa—wala bisag iring o goldfish—wala gayod bisag unsa!”

Si Hiroshi dili gayod makalimot sa adlaw nga nadiskobrehan nga nanglaki ang iyang inahan. “Ako 11 anyos pa lamang,” siya nahinumdom. “Si Mama misulod sa balay nga hilabihang sukoa. Si Papa nagsunod kaniya, nga nag-ingon, ‘Ayaw pagdalidali. Atong estoryahan kini.’ Akong mabati nga may nahitabo gayod nga dili maayo. Si Papa napusgay. Siya wala gayod maulii. Dugang pa, wala siyay maduol nga kasumbongan. Busa siya midangop kanako. Hunahunaa lang: usa ka tawo sa iyang edad nga 40 nga miduol sa iyang 11-anyos nga anak nga lalaki alang sa kahupayan ug simpatiya!”

Kon kaha kini eskandalosong mga buhat nga nakapakurat sa mga harianon ug dugo, mga politiko, mga artista sa pelikula, ug relihiyosong mga lider o pagluib ug mga luha sa atong kaugalingong mga pamilya, ang pagkadi-maunongon sa kaminyoon nagpadayon sa paghatag ug kadaot. “Ang pagpanapaw,” nag-ingon ang The New Encyclopædia Britannica, “morag lukop sa kalibotan ug, sa pipila ka higayon, ingon ka komon sa pagminyo.” Ang ubang mga tigdukiduki nagbanabana nga tali sa 50 ug 75 porsiyento sa mga tawong minyo sa usa ka higayon nagmaluibon. Ang tigdukiduki sa kaminyoon nga si Zelda West-Meads nag-ingon nga bisan pag daghang pagluib wala mamatikdi, “ang tanang ebidensiya nagpunting nga nagdaghan ang mga pagpanapaw.”

Usa ka Pagbaha sa mga Pagbati

Bisag makakurat, ang mga kaihapan sa pagluib ug diborsiyo wala magpadayag sa bug-os nga epekto diha sa adlaw-adlawng kinabuhi sa mga tawo. Gawas pa sa dakong pinansiyal nga implikasyon, palandonga ang grabeng mga pagbating nalangkit niadtong maong mga kaihapan—ang daghan kaayong luha nga gipatulo, ug ang dili masukod nga kalibog, kasubo, kabalaka, ug ang hilabihang kasakit nga giantos, maingon man ang dili maihap nga mga gabii nga nagugol sa mga membro sa pamilya nga dili makatulog tungod sa kaguol. Ang mga biktima makalabang ra sa masakit nga kasinatian, apan sila ang lagmit magpas-an sa emosyonal nga kadaot sa dugayng panahon. Ang kasakit ug kadaot dili daling mawala.

“Ang pagkabungkag sa kaminyoon normal nga mopatungha ug dakong pagsulbong sa mga pagbati,” nag-ingon ang librong How to Survive Divorce, “usa ka pagsulbong nga usahay peligrong makapalong sa imong panan-aw. Unsay angay nimong himoon? Unsay angay nimong reaksiyon? Sa unsang paagi makabakod ka niini? Tingali magpalingpaling ka gikan sa pagkamay-kompiyansa ngadto sa pagduhaduha, gikan sa kasuko ngadto sa pagbating sad-an o gikan sa pagsalig ngadto sa pagtahap.”

Mao kanay naagoman ni Pedro human nga nahibaloan niya ang pagkadi-maunongon sa iyang asawa. “Kon may pagluib,” siya miingon, “nan lamyon ka sa pagbaha sa makalibog nga mga pagbati.” Ang pagbatig pagkahugno lisod na ganing sabton sa mga biktima—ilabina gayod sa mga tawong walay labot, kinsa walay nahibaloan sa kahimtang. “Walay usa,” miingon si Pat, “ang nakasabot gayod kon unsay akong gibati. Sa maghunahuna ako sa akong bana nga atua sa laing babaye, mobati ako ug tinuod nga pisikal nga kasakit, usa ka kasakit nga lisod kaayong ipatin-aw kang bisan kinsa.” Siya midugang: “May mga higayong nagtuo ako nga mabuang ako. Usa ka adlaw mobati ako nga madala ra nako kini; sa sunod adlaw dili nako madala kini.” Usa ka adlaw mingawon ko niya; sa sunod adlaw mahinumdoman nako ang tanang panglingla ug pagpamakak ug kaulawan.”

Kasuko ug Kabalaka

“May mga panahon,” miadmitir ang usa ka biktima sa pagluib, “ang pagbati nga moigo kanimo mao ang grabeng kasuko.” Dili lamang kini kapungot sa daotang nahimo ug sa kadaot nga nahatag. Hinunoa, ingon sa gisaysay sa usa ka magsusulat, kini maoy “kalagot nianang mahimo untang malipayong kaminyoon, ug nadaot.”

Komon usab mao ang mga pagbating ubos nga pagtamod sa kaugalingon ug mga pagbating kulang sa katakos. Si Pedro mitug-an: “May mga pagbati kang sama niini: ‘Dili ba diay ako madanihon? Ako ba sa usa ka paagi kulang sa katakos?’ Magsugod ka sa pagtuki sa imong kaugalingon aron sa pagpangita sa sayop.” Diha sa iyang librong To Love, Honour and Betray, si Zelda West-Meads, sa British National Marriage Guidance Council, nagpamatuod: “Usa sa kinalisdan nga pagasagubangon . . . mao ang pagkawala sa pagtamod sa imong kaugalingon.”

Pagbating Sad-an ug Depresyon

Kasagaran kining mga pagbatia sundan sa mga bul-og sa pagbating sad-an. Usa ka naguol pag-ayong asawa miingon: “Ako nagtuo nga ang mga babaye mag-antos ug dako sa pagbating sad-an. Imong basolon ang imong kaugalingon ug mahibulong: ‘Unsay akong nahimong sayop?’”

Ang usa ka giluibang bana nagpadayag ug laing bahin nianang iyang gitawag nga kalit ug grabeng kausaban sa mga pagbati. Siya miingon: “Ang depresyon nahimong bag-ong butang nga mopondo samag daotang panahon.” Sa dihang gibiyaan siya sa iyang bana, usa ka asawa nahinumdom nga walay adlawng molabay nga siya dili maghilak. “Mahinumdoman pa gayod nako ang unang walay-luha nga adlaw sa pipila ka semana human nga iya akong gibiyaan,” siya miasoy. “Miagi una ang pipila ka bulan ayha pa nasinati nako ang akong unang walay-luha nga semana. Kadtong walay-luha nga mga adlaw ug mga semana nahimong milyahan nga nagmarka sa akong pagkanaulian.”

Dobleng Pagluib

Ang wala maamgohi sa kadaghanan mao nga kasagaran ang mananapaw nakahatag ug mapait dobleng tamparos sa iyang kapikas. Sa unsang paagi? Si Pat naghatag kanato ug timaan: “Malisod kaayo kadto kanako. Dili lamang bana nako siya kondili akong higala usab—akong suod nga higala—sa daghang tuig.” Oo, sa kadaghanang kahimtang ang asawa modangop sa iyang bana alang sa pagpaluyo kon may motunghang problema. Karon, dili lamang siya ang nahimong hinungdan sa masakit kaayong mga problema kondili siya mihunong usab sa pagkahimong gikinahanglan-pag-ayong tuboran sa tabang. Sa usa ka lihok, siya nakahatag ug grabeng kasakit ug gikuhaan ang iyang asawa sa iyang gikasaligang kasumbongan.

Tungod niini, ang grabeng pagbati sa pagluib ug napusgay nga pagsalig maoy usa sa kinagrabehang pagbati nga masinati sa walay sala nga mga kapikas. Usa ka magtatambag sa kaminyoon nagsaysay kon nganong ang pagluib sa kaminyoon makahatag ug dakong emosyonal nga kadaot: “Kita hilabihan kaayong makatugyan sa atong kaugalingon, sa atong mga paglaom, mga damgo ug mga pagdahom, diha sa kaminyoon . . . , nga mangitag usa ka tawo nga atong katuohan, usa ka tawo nga atong kasaligan kanunay. Kon kanang pagsaliga kalit nga kuhaon, kini mahisama sa usa ka balay sa mga baraha nga gipalid sa hangin.”

Tin-aw, ingon sa gipadayag sa librong How to Survive Divorce, ang mga biktima “nagkinahanglag tabang sa pagtuki sa emosyonal nga kagubot

. . . Tingali sila nagkinahanglag tabang sa pagdesidir kon unsay ilang kapilian ug kon unsaon sa pagpili niini.” Apan unsa kining maong mga kapilian?

‘Ang panag-uliay mao bay tubag alang kanamo?’ tingali mahibulong ka. ‘O makigdiborsiyo ba ako?’ Ilabina kon ang kaminyoon nadaot na, tingalig madanihon kaayo ang pagdalidalig desidir nga ang diborsiyo mao ang sulbad sa imong mga problema. ‘Total,’ tingali mangatarongan ka, ‘ang Bibliya nagtugot ug diborsiyo sa pasikaranan sa pagkadi-maunongon sa kaminyoon.’ (Mateo 19:9) Sa laing bahin, tingali mangatarongan ka nga wala ipamugos sa Bibliya ang diborsiyo. Busa, tingali ikaw mobati nga mas maayong mag-uli ug tukoron pag-usab ug lig-onon ang kaminyoon.

Diborsiyohan man o dili ang usa ka maluibong kapikas maoy usa ka personal nga desisyon. Bisan pa, sa unsang paagi mahibalo ka kon unsay buhaton? Una, palihog susiha ang pipila ka butang nga basin makatabang kanimo sa pagtino kon posible ba ang pagpakig-uli.

[Footnote]