Ang Bili sa Nash Papyrus

SA UNSANG paagi imong tukmang kahatagag petsa ang karaang manuskrito sa Hebreohanong Bibliya? Mao kana ang naatubang ni Dr. John C. Trever niadtong 1948 sa una niyang nakita ang Dead Sea Scroll sa Isaias. Ang porma sa Hebreohanong mga letra nakaikag kaniya. Iyang nahibaloan nga ang mga letra ang makatug-an sa petsa niini, apan uban sa unsa nga kini iyang matandi? Sa tukma, siya mihinapos: Ang sinulat lamang sa Nash Papyrus. Ngano? Unsa kini nga manuskrito, ug diin kini gikan?

Ang Nash Papyrus nasudlan lamang ug upat ka bahin sa 24 ka linya sa Hebreohanong teksto, nga may sukod nga mga 7.5 por 12.5 sentimetros. Kini gikuha gikan sa ngalan ni W. L. Nash, ang kalihim sa Society of Biblical Archaeology, nga nakabaton niini gikan sa usa ka negosyante nga Ehiptohanon niadtong 1902. Kadto gipatik ni S. A. Cooke sa pagkasunod tuig sa Proceedings nga basahon sa maong sosyedad ug gipresentar kini sa Cambridge University Library, Inglaterra, diin didto kini nagpabilin. Ang bili niini nga bahin nga papiro mao ang edad niini. Gihatagan kini sa mga eskolar ug petsa nga ikaduha o unang siglo W.K. P., busa kini mao ang labing unang panid sa manuskrito nga Hebreohanon nga nakaplagan sukad.

Sa dihang gitandi ni Dr. Trever ang dekolor nga slide sa Nash Papyrus sa linukot nga anaa sa iyang atubangan, gitan-aw niyag maayo ang porma ug mga dagway sa matag letra. Walay duhaduha, sila managsama gayod kaayo. Bisan pa, daw dili katuohan kaniya nga ang dako, bag-o pang nadiskobrehang manuskrito sama ka daan sa Nash Papyrus. Sa ulahi, hinunoa, ang iyang pangatarongan napamatud-ang husto. Ang Dead Sea Scroll sa Isaias iya sa ikaduhang siglo W.K. P.!

Ang Kaundan sa Nash Papyrus

Nakita sa pag-analisar sa teksto sa Nash Papyrus nga ang tanang 24 ka linya niini dili-kompleto, nga may kulang nga pulong o mga letra sa masigkadaplin niini. Kini naundan sa mga bahin sa Napulo ka Sugo gikan sa Exodo kapitulo 20, lakip sa pipila ka bersikulo sa Deuteronomio kapitulo 5 ug 6. Busa dili kini usa ka regular nga manuskrito sa Bibliya kondili sagolsagol nga teksto nga may linaing katuyoan. Dayag bahin kini sa usa ka koleksiyon sa pagpanudlo sa pagpahinumdom sa Hudiyo sa iyang katungdanan sa Diyos. Usa ka bahin sa kasulatan sugod sa Deuteronomio 6:4, nga gitawag Shema, kanunayng gibalikbalik. Kana nga bersikulo mabasa: “Pamati, Oh Israel: Si Jehova nga atong Diyos maoy usa lamang ka Jehova.”

Ang Tetragrammaton, YHWH, “Jehova,” niining bersikuloha makita kaduha diha sa kataposang linya sa papiro, ug kini makita sa lima pa ka bahin. Kini usab makita kas-a nga kulang ang unang letra.

Ang Shema sa partikular gituyo sa pagpasiugda “sa nag-inusarang personalidad sa Diyos.” Sumala sa Jewish Talmud (Berakoth 19a), ang panapos nga pulong, ʼE·chadhʹ (“Usa”), “kinahanglang linaing ipasiugda samtang kini litokon pinaagi sa paghunong sa matag silaba.” (W. O. E. Oesterley ug G. H. Box) Bahin sa Diyos, kining gipataas nga ʼE·chadhʹ usab nagpakita sa iyang pagkatalagsaon.

Karon, ang Nash Papyrus dunay daghang kadungan, ilabina taliwala sa mga linukot nga nakaplagan sa mga langob diha sa baybayon sa Patayng Dagat duol sa Qumran. Ang detalyadong pag-analisar nagpamatuod nga daghan niini nga manuskrito pinetsahan sa una ug ikaduhang siglo W.K.P.a Bisag dili kini ang labing unang nailhang manuskritong Hebreohanon, ang Nash Papyrus makaiikag gihapon kaayo. Mao lamang kini ang bugtong manuskrito sa Hebreohanong Bibliya nga may ingon ka dugay nga petsa nga nadiskobrehan sa Ehipto.

[Footnote]