Ang Presenteng Hampak sa Kawalay-Kaangayan
“Among gituohan kining mga kamatuorana nga dayag, nga ang tanang tawo gilalang nga managsama, nga sila gihatagan sa ilang Maglalalang ug pipila ka dili-mabulag nga mga Katungod, nga lakip niini mao ang Kinabuhi, Kagawasan ug pagpangitag Kalipay.”—Deklarasyon sa Independensiya, nga gisagop sa Tinipong Bansa sa 1776.
“Ang tanang tawo natawo nga gawasnon ug managsama sa mga katungod.”—Deklarasyon sa mga Katungod sa Tawo ug sa mga Lungsoranon, nga gisagop sa Asembliya Nasyonal sa Pransiya sa 1789.
“Ang tanang tawo natawo nga gawasnon ug managsama sa dignidad ug sa mga katungod.”—Tibuok-Kalibotang Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod, nga gisagop sa Asembliya Heneral sa Hiniusang Kanasoran sa 1948.
WALAY duhaduha bahin niana. Taliwala sa mga tawo ang pagtinguha sa kaangayan gibati sa tanan. Apan ikasubo, ang kamatuoran nga ang ideya bahin sa kaangayan sa tawo kinahanglang sublion gayod kanunay nagpamatuod nga hangtod karon ang kaangayan wala mabatoni sa katawhan.
May si bisan kinsa ba nga seryosong makapangatarongan nga karon sa hinapos sa ika-20ng siglo, miarang-arang ang mga kahimtang? Ang tanan bang lungsoranon sa Tinipong Bansa ug sa Pransiya, o bisan kinsa nianang 185 ka membro sa Hiniusang Kanasoran, sa pagkatinuod nakatagamtam ug managsamang mga katungod nga gituohang dala sa pagkatawo?
Bisan tuod ang ideya bahin sa kaangayan taliwala sa tanang tawo “dayag” tingali, ang mga katungod sa “Kinabuhi, Kagawasan ug ang pagpangitag Kalipay” dili gayod managsama alang sa tanang tawo. Pananglitan, unsang kaangayan sa katungod sa kinabuhi ang atong ikasulti sa dihang ang usa ka bata sa Aprika kinahanglang makig-ambit sa usa ka doktor sa 2,569 ka laing mga tawo, samtang ang bata sa Uropa makig-ambit lamang niana sa 289 ka tawo? O unsang kaangayan sa mga katungod sa kagawasan ug pagpangitag kalipay ang anaa sa dihang mga un-tersiya sa mga batang lalaki ug dos-tersiya sa mga batang babaye sa India magdako nga dili-makamaong mobasa ug mosulat, samtang sa mga dapit sama sa Hapon, Alemanya, ug Gran Britanya, halos tanang bata garantisadong makabatog edukasyon?
Ang mga tawo ba sa mga nasod sa Sentral Amerika nga ang kinitaan matag molupyo maoy $1,380 makatagamtam sa samang “dignidad ug sa mga katungod” sa kinabuhi sama niadtong anaa sa Pransiya, diin ang kinitaan matag molupyo maoy $24,990? Unsang kaangayan ang matagamtam sa usa ka bag-ong natawong Aprikana nga dunay gidahom nga gitas-on sa kinabuhi nga 56 ka tuig kon itandi sa batang babaye sa Amerika del Norte nga dunay gidahom nga gitas-on sa kinabuhi nga 79 ka tuig?
Ang kawalay-kaangayan dunay daghang dagway, ang tanan niana mangil-ad. Ang kawalay-kaangayan sa mga kahimtang sa kinabuhi ug sa mga kahigayonan alang sa pag-atiman sa panglawas ug edukasyon maoy pipila lamang niana. Usahay ang politikanhon, rasanhon, o relihiyosong mga kalainan maoy magtino nga mahikawan ang mga tawo sa ilang dignidad ug kagawasan. Bisan pa sa tanang gisulti bahin sa kaangayan, kita nagkinabuhi sa kalibotan sa kawalay-kaangayan. Sama sa usa ka hampak—“usa ka hinungdan sa kaylap o dakong kasakit,” sumala sa paghubit sa maong pulong—ang kawalay-kaangayan milukop sa matag hut-ong sa tawhanong katilingban. Ang kasakit nga gipahinabo niini sa dagway sa kakabos, sakit, kawalay-alamag, kawalay-trabaho, ug diskriminasyon milagbas sa kasingkasing.
“Ang tanang tawo gilalang nga managsama.” Pagkatahom nga ideya! Pagkamakapasubo nga dili kini mao ang tinuod nga nahitabo!
[Picture Credit Line sa panid 3]
UN PHOTO 152113/SHELLEY ROTNER