Salapi ug Maayong Moral—Usa ka Pagtulon-an Gikan sa Kasaysayan

SA Abril 7, 1630, mga upat ka gatos ka tawo nga lulan sa upat ka barko milawig gikan sa Inglaterra paingon sa Amerika. Daghan kanila mga edukado kaayo. Ang uban maayong mopalakaw ug negosyo. Ang pipila maoy mga membro pa gani sa parliamento. Menos ang panalapi sa Inglaterra nianang panahona tungod sa nagpadayong Trayenta ka Tuig nga Gubat sa Uropa (1618-48). Nanimpalad, gibiyaan nila ang ilang mga balay, negosyo, ug mga paryente ug milangyaw aron mangitag mas maayong mga oportunidad.

Apan, ang maong malaomong mga tawo dili lamang grupo sa mga negosyante nga nangitag oportunidad. Sila maoy debotadong mga Puritano, nga nangalagiw gumikan sa relihiyosong paglutos.a Ang ilang tuyo mao ang pagtukod ug usa ka komunidad nga mahinadlokon sa Diyos diin sila ug ang ilang mga kaliwat mahimong moasenso sa materyal nga dili makompromiso ang mga sukdanan sa Bibliya. Wala madugay human makadunggo sa Salem, Massachusetts, ilang giangkon ang usa ka gamayng luna sa yuta duol sa baybay. Ilang gitawag ang ilang bag-ong pinuy-anan nga Boston.

Ang Pagbatog Salapi ug Maayong Moral Lisod Balansehon

Si John Winthrop nga maoy ilang lider ug gobernador, nangamas ug maayo sa pagpalambo sa bahandi sa mga molupyo ug kaayohan sa komunidad diha sa bag-ong kolonya. Siya nagtinguha nga ang mga tawo masapian ug sa samang higayon maayog moral. Apan lisod kining balansehon. Kay nagdahom nga may motungha gayod nga mga problema, iyang gipatin-aw ngadto sa iyang mga kaubanan ang papel sa bahandi diha sa usa ka katilingban nga mahinadlokon-sa-Diyos.

Sama sa ubang mga lider nga Puritano, si Winthrop nagtuo nga ang pagpangagpas ug bahandi dili daotan. Siya nangatarongan nga ang pangunang katuyoan sa pagbaton ug bahandi mao ang pagtabang sa uban. Busa, kon mas adunahan ang tawo, mas daghan ang iyang matabangan. “Ang paghisgot ug bahandi makapatugaw kaayo sa mga Puritano,” mikomento ang magsusulat sa kasaysayan nga si Patricia O’Toole. “Kini usa ka timailhan sa panalangin sa Diyos ug usa ka dakong tentasyon nga makasala tungod sa pagpasigarbo sa pagbaton ug bahandi . . . ug makasala sa mga buhat sa unod.”

Aron makalikay sa mga sala gumikan sa bahandi ug luho, si Winthrop nagduso ug pagkamakasaranganon ug pagpugong-sa-kaugalingon. Apan wala magdugay, ang pagkamahiligon sa negosyo sa iyang mga kauban nahimo nang kasumpaki sa iyang mga paningkamot sa pagpugos kanila sa pagkinabuhing diyosnon ug sa paghigugma sa usag usa. Ang mga rebelde misugod pagkontra sa ilang giisip nga mapig-otong pagpanghilabot ni Winthrop sa ilang pribadong mga kalihokan. Gisulsolan sa pipila ang mga tawo sa pagpili ug mga representante nga moapil sa paghimog desisyon. Ang uban mibalhin na lang sa sikbit nga Connecticut aron sa pagpangagpas sa ilang personal nga mga interes.

“Ang oportunidad, kauswagan, demokrasya,” nag-ingon si O’Toole, “nakaimpluwensiya pag-ayo sa kinabuhi sa mga Puritano sa Massachusetts, ug kini nagsugnod sa mga ambisyon sa matag usa ug nagsalindot sa prinsipyo ni Winthrop nga gamiton ang bahandi alang sa kaayohan sa komunidad.” Sa 1649, si Winthrop namatay nga halos wala nay nahot, sa edad nga 61. Ang huyang nga kolonya nakalahutay bisan pa sa daghang kalisdanan, apan si Winthrop wala gayod makakita sa katumanan sa iyang damgo.

Nagpadayon ang Pagpangita

Dili lamang si John Winthrop ang adunay mithianong panglantaw bahin sa usa ka mas maayong kalibotan. Gatosan ka libo kada tuig ang manglalin gikan sa Aprika, Habagatan-sidlakang Asia, Sidlakang Uropa, ug Latin Amerika, nga naglaom nga makakaplag ug mas maayong kinabuhi. Ang pipila kanila nadasig tungod sa gatosan ka bag-ong mga libro, mga seminar, ug mga Web site nga gimugna matag tuig nga nanaad nga magpaambit sa sekreto kon sa unsang paagi mahimong adunahan. Tin-aw, daghan gihapon ang nanglimbasog nga makabaton ug salapi, ug naglaom nga sa samang higayon magkinabuhi nga maayog moral.

Sa tinuoray, ang mga resulta makapahigawad kaayo. Kadtong nangitag bahandi sagad kaayong nagsakripisyo sa ilang mga prinsipyo ug usahay bisan sa ilang pagtuo sa Diyos. Busa, makapangutana ka tingali: “Posible ba nga ang usa mahimong matuod nga Kristohanon ug sa samang higayon mahimong adunahan? Aduna pa kahay mahinadlokon-sa-Diyos nga katilingban nga bahandianon sa materyal ug sa espirituwal?” Gitubag sa Bibliya kanang mga pangutanaha, ingon sa gipakita sa sunod nga artikulo.

[Mga footnote]

[Picture Credit Lines sa panid 3]

Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers