Mga Ginikanan, ang Inyong mga Anak Nagkinahanglag Linaing Pagtagad
“Ang imong mga anak mahisama sa linghod nga mga olibo libot sa imong lamesa.”—SALMO 128:3.
1. Sa unsang paagi ikatandi ang pagpananom ug pagpadako sa mga bata?
SA DAGHANG paagi, ang mga bata motubo ug molipang samag mga tanom. Busa, dili katingalahan nga ang Bibliya maghisgot sa asawa sa lalaki ingong “nagapamunga nga parras” ug gipanag-ing ang iyang mga anak sa “linghod nga mga olibo libot sa [iyang] lamesa.” (Salmo 128:3) Ang mag-uuma moingon kanimo nga dili sayon ang pag-atiman ug bag-ong mga tanom, ilabina kon ang kondisyon sa klima ug yuta dili maayo. Sa susama, niining makuyaw “ulahing mga adlaw,” malisod gayod ang pagmatuto ug mga anak aron mahimong maayong-pagkapasibo, mahadlokon-sa-Diyos nga mga hamtong.—2 Timoteo 3:1-5.
2. Unsay kasagarang gikinahanglan aron makapatunghag maayong ani?
2 Aron maayo ang abot, kinahanglan sa mag-uuma ang tabunok nga yuta, mainit nga sidlak sa adlaw, ug tubig. Dugang pa sa pagtikad ug pagbunglay, kinahanglang makontrolar niya ang mga dangan ug mohimog ubang mapanalipdanong pag-atiman. Malagmit adunay mga kalisod panahon sa pagpatubo, hangtod sa ting-ani. Pagkadakong kasubo kon ang abot dili maayo! Apan, pagkadako sa katagbawan sa mag-uuma sa dihang human sa daghang pagkugi, maayong abot ang maani!—Isaias 60:20-22; 61:3.
3. Sa unsang paagi ikatandi ang kahinungdanon sa mga tanom ug mga bata, ug unsang matanga sa pagtagad ang angayng madawat sa mga anak?
3 Ang malamposon, mabungahong tawhanong kinabuhi sa pagkatinuod labawng bililhon kay sa ani sa mag-uuma. Busa dili ikatingala nga ang malamposong pagmatuto ug usa ka bata magkinahanglag daghang panahon ug paningkamot kay sa pag-atiman ug daghang abot nga pananom. (Deuteronomio 11:18-21) Ang usa ka bata nga gitanom sa tanaman sa kinabuhi, kon bisibisan ug padakoon uban sa gugma ug hatagan ug mahimsog nga mga utlanan, motubo ug mamulak sa espirituwal bisan diha sa kalibotan nga puno sa gidangan nga moralidad. Apan kon dagmalan ug among-amongan, ang bata malawos sa kahiladman ug hayan mamatay sa espirituwal. (Colosas 3:21; itandi ang Jeremias 2:21; 12:2.) Sa pagkatinuod, ang tanang bata nagkinahanglag linaing pagtagad!
Pagtagad Adlaw-Adlaw Sukad sa Pagkamasuso
4. Unsang matanga sa pagtagad ang gikinahanglan sa mga bata “sukad sa pagkamasuso”?
4 Kinahanglang kanunay nga hatagan sa mga ginikanan ug bug-os nga pagtagad ang bag-ong nahimugso. Bisan pa, ang masuso nagkinahanglan ba lamag pisikal o materyal nga pagtagad adlaw-adlaw? Ngadto kang Timoteo nga alagad sa Diyos, si apostol Pablo misulat: “Sukad pa sa pagkamasuso ikaw nahibalo na sa balaang mga sinulat, nga nakahimo kanimong maalamon alang sa kaluwasan.” (2 Timoteo 3:15) Busa ang pagtagad sa ginikanan nga nadawat ni Timoteo, bisan sukad pa sa pagkamasuso, maoy usa usab ka matang sa espirituwal nga pag-atiman. Apan kanus-a magsugod ang pagkamasuso?
5, 6. (a) Unsay gisulti sa Bibliya bahin sa mga gisabak? (b) Unsay nagpaila nga ang mga ginikanan kinahanglang mabalaka sa kaayohan sa gisabak?
5 Ang Gregong pulong nga gigamit dinhi ni Pablo (breʹphos) aplikado usab sa gisabak nga bata. Si Elizabeth, ang inahan ni Juan Bawtista, miingon sa iyang paryente nga si Maria: “Sa dihang ang tingog sa imong pangomosta miabot sa akong igdulungog, ang masuso [breʹphos] sa akong tagoangkan miigpot sa dakong kasaya.” (Lucas 1:44) Busa, bisag ang gisabak gitawag nga mga masuso, ug ang Bibliya nagpakita nga sila makasanong sa kalihokan sa gawas sa tagoangkan. Busa ang una-panganak nga pag-atiman, nga sagad gidasig karon, maglakip ba sa pagtagad sa espirituwal nga kaayohan sa gisabak?
6 Usa kini ka butang nga pagatagdon, sanglit gipakita sa ebidensiya nga ang gisabak mahimong makabenepisyo o maapektohan kaayo sa butang nga ilang madungog. Nakaplagan sa usa ka direktor sa musika nga ang lainlaing piyesa sa musika nga iyang gisanasana sa katingad-anan pamilyar kaniya, ilabina ang bahin nga cello. Sa dihang iyang gisulti ang mga ngalan sa mga piyesa ngadto sa iyang inahan, nga usa ka propesyonal nga tigtokar ug cello, siya miingon nga mao kadto mismo ang mga piyesa nga iyang gisanasana dihang siya nagsabak kaniya. Sa susama, posible nga maapektohan ang gisabak sa negatibong paagi kon nabatasan na sa ilang mga inahan ang pagtan-aw kanunay sa mga drama sa TV. Mao nga, naghisgot ang usa ka basahon sa medisina bahin sa “gisabak nga giyanon sa drama.”
7. (a) Giunsa pagtagad sa daghang ginikanan ang kaayohan sa ilang gisabak? (b) Unsang mga katakos ang nabatonan sa bata?
7 Miila sa benepisyo sa positibong mga pagpalagsik sa mga masuso, daghang ginikanan ang misugod sa pagbasa, pag-estorya, ug sa pag-awit ngadto sa ilang anak bisan kini gisabak pa. Mahimo usab nimo kanang buhaton. Samtang dili tingali masabtan sa imong anak ang mga pulong, tingali makabenepisyo kini gikan sa imong makahupay nga tingog ug sa mahigugmaong tuno. Human ipanganak, ang bata mosugod pagkasabot sa imong mga pulong, tingali sa mas sayo kay sa imong gihunahuna. Sa duha o tulo lamang ka tuig, makat-onan sa bata ang komplikadong pinulongan pinaagi lamang sa sigeg pagkadungog niana. Ang bata magsugod usab pagkakat-on sa “putling pinulongan” sa kamatuoran sa Bibliya.—Sofonias 3:9.
8. (a) Unsa gayod ang gipasabot sa Bibliya sa dihang kini nag-ingon nga si Timoteo nahibalo sa balaang mga kasulatan “sukad sa pagkamasuso”? (b) Unsay napamatud-ang tinuod labot kang Timoteo?
8 Unsay gipasabot ni Pablo sa dihang siya miingon nga si Timoteo ‘nakahibalo sa balaang mga sinulat sukad sa pagkamasuso’? Dayag nga iyang gipasabot nga si Timoteo nakadawat ug espirituwal nga pagbansay sukad sa pagkamasuso, dili lamang sa panahon sa pagkabata. Kini nahiuyon sa kahulogan sa Gregong pulong nga breʹphos, nga kasagaran nagtumong sa usa ka bag-ong nahimugso. (Lucas 2:12, 16; Buhat 7:19) Si Timoteo nakadawat ug espirituwal nga instruksiyon gikan sa iyang inahan nga si Eunice ug sa iyang apohan nga si Loida sumala sa iyang mahinumdoman. (2 Timoteo 1:5) Ang panultihon, ‘Kon unsa ang pagkaporma sa linghod nga sanga, mao usay pagkatubo sa kahoy’ tino nga mapadapat kang Timoteo. Siya ‘gibansay diha sa dalan nga angay kaniya,’ ug, ingong resulta, siya nahimong maayong alagad sa Diyos.—Proverbio 22:6; Filipos 2:19-22.
Gikinahanglang Linaing Pag-atiman
9. (a) Unsay kinahanglang likayan nga buhaton sa mga ginikanan, ug ngano? (b) Samtang modako ang bata, unsay kinahanglang buhaton sa mga ginikanan, ug unsang pananglitan ang angay nilang sundon?
9 Ang mga bata sama usab sa mga tanom sa pagkaagi nga dili ang tanan adunay managsamang mga kinaiya, ni silang tanan mosanong sa samang mga paagi sa pag-atiman. Ilhon sa maalamong mga ginikanan ang mga kalainan ug maglikay sa pagtandi sa usa ka bata ngadto sa lain. (Itandi ang Galacia 6:4.) Aron mobuswak ang inyong mga anak ingong maayong mga hamtong, kinahanglang imong obserbahan ang ilang talagsaong indibiduwal nga mga kinaiya, nga ugmaron ang mga maayo ug kuhaon ang daotan. Unsa man kon makamatikod ka ug usa ka kahuyangan o kiling, tingali sa pagkadili-matinud-anon, materyalismo, o kadalo? Tul-ira kana sa malulotong paagi, sama nga gitul-id ni Jesus ang mga kahuyangan sa iyang mga apostoles. (Marcos 9:33-37) Ilabina, dayega ang matag bata kanunay sa iyang mga kalig-on ug sa maayong mga kinaiya.
10. Unsa ilabina ang gikinahanglan sa mga bata, ug sa unsang paagi kana ikahatag?
10 Gikinahanglan ilabina sa mga bata ang mahigugmaong personal nga pagtagad. Si Jesus migahin ug panahon aron mahatagan ang mga bata sa maong linaing pagtagad, bisan panahon sa puliki kataposang mga adlaw sa iyang ministeryo. (Marcos 10:13-16, 32) Mga ginikanan, sunda kanang maong panig-ingnan! Sa dili-mahakogon paggahin ug panahon nga makauban ang inyong mga anak. Ug ayawg kaulaw sa pagpakita kanila sa tinuod nga gugma. Gaksa sila, sama sa gihimo ni Jesus. Hatagi sila ug mainiton, mahigugmaong mga halog ug halok. Sa dihang ang mga ginikanan sa maayong pagkapasibong mga batan-on gipangutana kon unsay ilang ikatambag sa ubang mga ginikanan, lakip sa labing kasagarang tubag mao: ‘Magmadagayaon sa gugma,’ ‘paggugol ug panahon nga magkauban,’ ‘ugmara ang pagtahod sa usag usa,’ ‘pamatii gayod sila,’ ‘paghatag ug giya inay maymay,’ ug ‘magmareyalistiko.’
11. (a) Unsaon paglantaw sa mga ginikanan ang pagtaganag linaing pagtagad alang sa ilang mga anak? (b) Kanus-a kalipayan sa mga ginikanan ang bililhong panagsultihay uban sa ilang mga anak?
11 Ang paghatag sa maong linaing pagtagad mahimong usa ka kalipay. Usa ka malamposong ginikanan nagsulat: “Sa bata pa ang among duha ka anak nga lalaki, ang pag-andam kanila nga matulog, pagbasa kanila, paghabol kanila, ug ang pag-ampo uban kanila mohatag kalipay.” Ang maong mga panahon nga magkauban mohatag ug higayon alang sa panagsultihay nga makapalig-on alang sa ginikanan ug sa bata. (Itandi ang Roma 1:11, 12.) Usa ka magtiayon naminaw sa ilang tres-anyos nga mihangyo sa Diyos nga panalanginan si “Wally.” Siya miampo alang kang “Wally” sa sunodsunod nga mga gabii, ug ang mga ginikanan nadasig gayod sa dihang ilang nasabtan nga ang iyang buot ipasabot mao ang mga igsoon sa Malawi, nga niadtong tungora nag-antos sa paglutos. Usa ka babaye miingon: ‘Sa dihang ako kuwatro anyos pa lamang, gitabangan ako sa akong inahan sa pagsag-ulo ug mga teksto ug pag-awit sa mga awitonon sa Gingharian samtang ako nagtungtong sa bangko nga nagtrapo sa mga plato nga gihugasan niya.’ Makahunahuna ka ba ug mga higayon diin imong kalipayan ang bililhong mga panagsultihay uban sa imong gagmayng mga anak?
12. Unsa ang maalamong ihatag sa Kristohanong mga ginikanan alang sa ilang mga anak, ug unsang mga paagi ang mahimong gamiton?
12 Ang maalamong Kristohanong mga ginikanan maghikay ug usa ka regular nga programa sa pagtuon. Bisag gamiton nimo ang pormal nga pangutanag-tubag nga paagi, makadugang ka ba sa makalingaw nga mga panagkabildohay pinaagi sa pagpailin-ilin sa mga sesyon sa pagtuon, ilabina alang sa gagmayng mga bata? Mahimong ilakip nimo ang pagdibuho ug mga hulagway sa mga talan-awon sa Bibliya, pagsugid ug mga estorya sa Bibliya, o pagpaminaw sa taho nga gihangyo nimo sa bata nga iandam. Himoa ang Pulong sa Diyos nga lamian kutob sa mahimo alang sa inyong mga anak aron maugmad nila ang kahidlaw niana. (1 Pedro 2:2, 3) Usa ka amahan nag-ingon: ‘Sa gagmay pa ang mga bata, mokamang kami sa salog uban kanila ug dulaon ang mga hitabo sa kasaysayan nga naglangkit sa iladong mga tawo sa Bibliya. Gusto kaayo ang mga bata niadto.’
13. Unsay bili sa mga sesyon sa pagsanasana, ug unsay mahimo ninyong sanasanahon sa maong mga panahon?
13 Ang mga sesyon sa pagsanasana moresulta usab ug bililhong mga panagsultihay tungod kay makatabang kini sa mga bata nga maandam sa tinuod-kinabuhi nga mga kahimtang. Usa sa mga bata sa pamilyang Kusserow—diin silang tanan nga 11 nagpabiling matinumanon sa Diyos panahon sa paglutos sa Nazi—miingon bahin sa iyang mga ginikanan: “Ilang gipakita kanamo kon unsaon paglihok ug kon unsaon pagpanalipod sa among kaugalingon pinaagi sa Bibliya. [1 Pedro 3:15] Kanunay nga may mga sesyon kami sa pagsanasana, nga magsuknag mga pangutana ug mohatag ug mga tubag.” Nganong dili kana sundogon? Mahimo ninyong sanasanahon ang mga presentasyon alang sa pag-alagad, nga ang ginikanan maoy modula ingong tagbalay. O ang sesyon sa pagsanasana mahimong may kalabotan sa tinuod-kinabuhing mga tintasyon. (Provebio 1:10-15) “Ang pagsanasana sa malisod nga mga kahimtang makalig-on sa mga kahanas ug pagsalig sa usa ka bata,” misaysay ang usa ka indibiduwal. “Ang pagbansay mahimong maglakip sa pagdula sa papel sa usa ka higala nga magtanyag sa inyong anak ug sigarilyo, ilimnon o droga.” Kining mga sesyona makatabang kaninyo sa pagsabot kon sa unsang paagi ang inyong anak mosanong sa maong mga kahimtang.
14. Nganong ang mahigugmaon ug mahangawaong mga panagsultihay uban sa inyong mga anak hinungdanon kaayo?
14 Sa panahon sa mga panagsultihay uban sa inyong anak, daniha siya sa mahangawaong paagi sama sa gihimo sa magsusulat niining mga pulonga: “Anak ko, ayaw kalimti ang akong kasugoan, ug hinaot bantayan sa imong kasingkasing ang akong mga sugo, kay ang kadugayon sa mga adlaw ug mga tuig sa kinabuhi ug pakigdait igadugang kanimo.” (Proverbio 3:1, 2) Dili ba matandog ang kasingkasing sa imong anak kon mahigugmaon nimong ipatin-aw kaniya nga gibaod nimo ang pagkamasinugtanon tungod kay kini mosangpot sa iyang pagbaton ug kalinaw ug gidugayon sa mga adlaw—sa pagkamatuod, walay kataposang kinabuhi diha sa malinawon bag-ong kalibotan sa Diyos? Tagda ang personalidad sa inyong gamayng bata samtang mangatarongan gikan sa Pulong sa Diyos. Himoa kini nga mainampoon, ug si Jehova magapanalangin sa inyong mga paningkamot. Ang maong mahigugmaon ug malulutong pinasikad-sa-Bibliya nga mga panaghisgot malagmit nga adunay maayong mga resulta ug mohatag dumalayong mga kaayohan.—Proverbio 22:6.
15. Sa unsang paagi ang mga ginikanan makatabang sa ilang mga anak sa pagsulbad sa mga suliran?
15 Bisan kon ang maong panagsultihay dili mahitabo panahon sa inyong giplanong pagtuon, ayawg palinga sa ubang mga butang. Pamatig maayo dili lamang sa kon unsay gisulti sa imong anak kondili usab kon sa unsang paagi gipahayag ang hunahuna. “Tan-awa ang imong anak,” miingon ang usa ka eksperto. “Hatagi siya sa imong bug-os nga pagtagad. Kinahanglang ikaw makasabot, dili lamang maminaw. Ang mga ginikanan nga mohimog dugang paningkamot makahimo ug dakong kalainan diha sa mga kinabuhi sa ilang mga anak.” Ang mga bata karon sagad nga makaatubang ug seryosong mga suliran sa tunghaan ug sa ubang dapit. Ingong ginikanan, pasultiha ang bata sa iyang pagbati, ug tabangi siya sa paglantaw sa mga butang gikan sa baroganan sa Diyos. Kon dili ka segurado kon unsaon pagsulbad sa suliran, panukiduki sa Kasulatan ug sa mga publikasyon nga gitagana pinaagi “sa matinumanon ug maalamong ulipon.” (Mateo 24:45) Kutob sa mahimo, hatagi ang inyong anak sa tanang linaing pagtagad nga gikinahanglan sa pagsulbad sa suliran.
Pabilhi ang Inyong Panahon nga Magkauban
16, 17. (a) Nganong ang mga batan-on ilabinang nagkinahanglan ug linaing pagtagad ug instruksiyon karong adlawa? (b) Unsa ang kinahanglang masayran sa mga bata sa dihang disiplinahon sa ilang mga ginikanan?
16 Ang mga batan-on nagkinahanglan ug dugang linaing pagtagad karong adlawa kay kaniadto tungod kay kita nagkinabuhi na sa “kataposang mga adlaw,” ug kini maoy “malisod nga mga panahon.” (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:3-14) Ang mga ginikanan ug mga anak parehong nagkinahanglag panalipod nga mahatag sa tinuod nga kaalam nga “nagabantay sa kinabuhi niadtong nagabaton niini.” (Ecclesiastes 7:12) Sanglit ang diyosnong kaalam nalangkit sa tukmang pagpadapat sa pinasukad-sa-Bibliya nga kahibalo, ang mga bata nagkinahanglag regular nga instruksiyon sa Pulong sa Diyos. Busa, tun-i ang Kasulatan uban sa inyong gagmayng mga anak. Suginli sila mahitungod kang Jehova, ipatin-awg maayo ang iyang mga kinahanglanon, ug pagmugnag malipayong pagpaabot alang sa katumanan sa iyang dagkong mga saad. Hisgoti ang maong mga butang diha sa balay, samtang maglakaw uban sa inyong mga anak—oo, sa matag haom nga okasyon.—Deuteronomio 6:4-7.
17 Ang mga mag-uuma nasayod nga dili tanang tanom molambo ilalom sa samang mga kahimtang. Ang mga tanom nagkinahanglag linaing pagtagad. Sa susama, ang matag bata lahi ug nagkinahanglag linaing pagtagad, instruksiyon, ug disiplina. Pananglitan, ang matutulon nga pagtan-aw sa ginikanan tingali igo na sa pagsanta sa sayop nga dalan sa usa ka batan-on, samtang ang laing bata tingali nagkinahanglag mas bug-at nga disiplina. Apan ang tanan ninyong mga anak kinahanglang masayod kon nganong nasuko ka sa ubang mga pulong o mga buhat, ug ang duha ka ginikanan kinahanglang magtinabangay aron ang disiplina managsama. (Efeso 6:4) Ilabinang importante nga ang Kristohanong mga ginikanan mohatag ug tin-aw nga giya nga nahiuyon sa Kasulatan.
18, 19. Unsang responsabilidad ang nabatonan sa Kristohanong mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak, ug unsay malagmit moresulta kon kanang buluhatona maayong pagkahimo?
18 Ang mag-uuma kinahanglang mao ang magtanom ug magkultibar sa hustong panahon. Kon maglangan siya o pasagdan ang iyang pananom, diyutay o wala siyay maani. Siyempre, ang inyong gagmayng mga bata maoy nagalipang nga “mga tanom” nga nagkinahanglag linaing pagtagad karon dayon, dili sunod bulan, o sunod tuig. Ayawg palabya ang bililhong mga higayon sa pagpalambo sa ilang espirituwal nga pagtubo nga nahiuyon sa Pulong sa Diyos ug sa paggabot sa kalibotanong mga hunahuna nga makapalawos ug makamatay kanila sa espirituwal. Pabilhi ang mga oras ug mga adlaw nga ikaw nakapribiliheyo sa paggugol kauban sa imong mga anak, kay kining mga panahona dali kaayong molabay. Pagkugi sa pagkultibar diha sa inyong mga anak sa diyosnong mga hiyas nga gikinahanglan alang sa usa ka malipayong kinabuhi ingong matinumanong mga alagad ni Jehova. (Galacia 5:22, 23; Colosas 3:12-14) Dili kini buluhaton sa uban; inyo kining trabaho, ug ang Diyos makatabang kaninyo sa paghimo niini.
19 Hatagi ang inyong mga anak ug usa ka maayong espirituwal nga panulondon. Tun-i ang Pulong sa Diyos uban kanila, ug tagamtama ang maayong paglingawlingaw uban kanila. Dad-a ang inyong gagmayng mga bata sa Kristohanong mga tigom, ug ikuyog sila sa pagwali sa Gingharian nga buluhaton. Tukora diha sa inyong hinigugmang mga anak ang matang sa personalidad nga makakab-ot sa pag-uyon ni Jehova, ug dako kaayo ang posibilidad nga sila makahatag kaninyo ug dakong kalipay sa ulahi nga kinabuhi. Sa pagkatinuod, “ang amahan sa usa nga matarong magmalipayon gayod; ug ang usa nga nahimong amahan sa usa ka maalamong anak malipayon usab tungod kaniya. Ang imong amahan ug inahan magakalipay, ug siya nga nanganak kanimo magmasadya.”—Proverbio 23:24, 25.
Usa ka Hamili nga Ganti
20. Unsa ang yawi aron mahimong usa ka malamposong ginikanan sa mga tin-edyer?
20 Ang pagmatuto sa mga anak maoy usa ka malisod, dugay-matapos nga buluhaton. Ang pagpadako niining ‘linghod nga mga olibo libot sa imong lamesa’ aron mahimong mga hamtong nga mahinadlokon sa Diyos nga nagapamungag mga bunga sa Gingharian gitawag nga 20-ka-tuig nga proyekto. (Salmo 128:3; Juan 15:8) Kining maong proyekto kasagarang mas malisod kon ang mga bata makaabot na sa mga tuig sa pagkatin-edyer, sa dihang ang mga pagpit-os kanila kasagaran modaghan ug makita sa mga ginikanan nga kinahanglang dugangan nila ang ilang mga paningkamot. Apan ang yawi sa kalamposan mao gihapon—pagkamapamation, mahigugmaon, ug masinabtanon. Timan-i nga ang inyong gagmayng mga anak nagkinahanglan gayod sa personal nga pagtagad. Ikahatag mo kanila ang maong pagtagad pinaagi sa pagpakitag tinuod mahigugmaong kahangawa alang sa ilang kaayohan. Aron matabangan sila, kinahanglang igugol nimo ang imong kaugalingon pinaagi sa paghatag ug panahon, gugma, ug pagtagad nga ila gayong gikinahanglan.
21. Unsa ang ganti sa paghatag sa mga anak ug linaing pagtagad?
21 Ang ganti alang sa imong mga paningkamot sa pag-atiman sa bililhong bunga nga gisalig ni Jehova kaninyo mas makatagbaw kay sa bisan unsang dagayang ani sa mag-uuma. (Salmo 127:3-5) Busa mga ginikanan, padayong hatagi ang inyong mga anak ug linaing pagtagad. Himoa kini alang sa ilang kaayohan ug sa himaya sa atong langitnong Amahan, si Jehova.
Unsaon Nimo Pagtubag?
◻ Sa unsang paagi ikatandi ang pagpananom ug ang pagpadako sa mga bata?
◻ Unsang matanga sa pagtagad ang angayng madawat sa usa ka bata adlaw-adlaw sukad sa pagkamasuso?
◻ Unsang linaing pag-atiman ang gikinahanglan sa mga bata, ug sa unsang paagi kini ihatag?
◻ Nganong hatagan ug linaing pagtagad ang inyong mga anak?