Manauach Mi Auchea Are Esor Aucheaan?
“Pun aramas ra ffor lon liosun Kot, iwe, nni manau a wewe ngeni kataloon ewe mettoch mi auchea me pin seni meinisin lon fonufan.” —The Plain Man’s Guide to Ethics, makkeien William Barclay.
‘EWE mettoch mi auchea seni meinisin lon fonufan.’ A ina ussun om ekiek ussun manauen aramas? Lupwen sia atittina met aramas ra foffori, a ffat pwe lape-ngeni chon fonufan rese tipeeu ngeni ena soumak. Fite, fite milion aramas ra nninniilo ren aramas mi mwanesol me maicha mi mwoteres le fori letiper, me rese ekieki ussun nonnomun chiechier kewe.—An Salomon Afalafal 8:9.
Ese Watte Lamotan Me A Fich Ngeni An Epwe Koturulo
Ekieki mwo ussun ewe Aewin Maunen Fonufan. Soukaeo uruwo, A.J.P. Taylor, a apasa pwe fan chommong atun ena maun, “aramas ra nninniilo nge esor lamoten poutuloon manauer.” Ren ar repwe kukkutta iter me linger, ekkewe meilapen sounfiu ra nounou ekkewe sounfiu ussun ita pwe esor lamoter me ra ussun chok pisek aramas ra tongeni muttir poutalo. Lupwen ekkewe sounfiu ra maunfengen fan iten ewe telinimwen Verdun lon Franis, lap seni 500,000 ra nninniilo. Taylor a makkei: “Esor eu leeni mi watte lamotan repwe liapeni are epwe pout seniir, nge a wor nninniiloon ekkewe sounfiu me ling ekkewe meilap repwe winneni.”—The First World War.
A chuen choufetal ena esin koput fan iten aucheaan manauen aramas. Sou kaeo Kevin Bales a affata pwe kanoto chok, “chommongoloon aramas a auralo ekkewe leenien angang ren fite milion chon angang mi woungau me apwangapwang.” Ren chok ar repwe manau, ra ottures ren unusen manauer lon eu kkotun sopai mi eriaffour, eu kkotun sopai ia “manauen emon esor lamotan.” A pwal apasa pwe ngeni ekkewe nouwis mi chok ekieki ifa ussun repwe wouochulo, ekkewe chon angang ra ussun chok slave are pisekin angang “mi tongeni muttir poutalo.”—Disposable People.
“A Ussun Chok Turufi Asapwal”
Mei wor chommong popun fite milion aramas ra meefi pwe ra unusen lamot mwaal—pwe esor emon epwe kechiueitiir lupwen ra malo. A wor maun me pwungungau. A wor nafangauen konik, lengita, semmwen, malo, me pwal chommong mettoch ra ekkeriaffou aramas me efisata ar ekieki ika mei chuen wor aucheaan manauer.—An Salomon Afalafal 1:8, 14.
Sanne aramas meinisin ra manau fan osupwang me riaffou. Nge pwal mwo nge chokkewe rese riaffou lon manauer ra pwal tipeeu ngeni an King Solomon kewe kapas: “Met feiochun eman aramas ren an angang weires meinisin won fonufan?” Lupwen ra kutta poluwen ena kapas eis, chommong ra weweiti pwe met ra fori “a usun chok turufi asepwal.”—An Salomon Afalafal 2:22, 26.
“Fokkun ina chok?” chommong ra eis lupwen ra nesefaliiti manauer. Fitemon ra tongeni nesefaliiti manauer me meefi watteen ar menemenoch ussun chok ewe mwan chinnap Eperiam? (Keneses 25:8) Lape-ngeniir ra meefi pwe manauer a lus mwaal. Nge esor popun pwe manauach epwe lus mwaal. Emon me emon chon fonufan a auchea ngeni Kot me Kot a mochen pwe oukich meinisin sipwe pwapwaesini eu manau mi menemenoch me pwapwa. Ifa ussun epwe fisita? Ekieki mwo met ewe lesen mwirin ei a awewei ussun ei poraus.