“Ach Kuna Efou Foun Pwei Mi Fokkun Auchea”
“Ewe muun lang, iei ewe mettoch aramas ra akkachocho ngeni, iwe, chokana mi achocho ngeni ra kan kamwochulo won.”—MATTU 11:12, NW.
AWOR och mettoch ka fokkun aucheani pwe ina ka tongeni liffangolo are likitalo mettoch meinisin mi nom reom fan iten om kopwe angei? Inaamwo ika aramas ra kan kapas ussun ar achocho ngeni och mettoch ren unusen tufichir—awewe chok ren moni, itepwa, nemenem, are och wiis—nge fan akkaeu chok aramas repwe kuna och mettoch ra fokkun efich pwe ina ra tongeni likitalo mettoch meinisin ren ar repwe angei. Jises Kraist a kapas ussun ena lapalap mi murinno ese lien pwapwpwa lein aramas lon eu me lein an kewe chommong kapas awewe ussun ewe Muun Kot, nge ekkena kapas awewe ra amwokutu aramas pwe repwe ekiekifichi porausen ena Muu.
2 Jises a ereni noun kewe chok chon kaeo ena kapas awewe, nge a kapas ussun efou foun pwei mi fokkun auchea. Iei alon Jises: “Ewe muun lang a ussun emon chon amomo mi kukkut foun pwei mi murinno. Lupwen a kuna efou foun pwei mi fokkun auchea, a feilo amomolo mettoch meinisin mi nom ren, iwe, a moni.” (Mattu 13:36, 45, 46, NW) Ifa ewe lesen Jises a mochen pwe ir kewe mi auseling repwe kaeo seni ena kapas awewe? Iwe, ifa ussun sia tongeni kuna feioch seni alon Jises?
Watte Aucheaan Foun Pwei
3 Seni lom lom, aramas ra aucheani foun pwei fan iten minen aling. Eu minen aporaus a apasa pwe me ren ewe soumak seni Rom itan Pliny the Elder, foun pwei a “nampa eu me lein ekkewe mettoch meinisin mi auchea.” Foun pwei a sokko seni kolt, silifer, are chommong fau auchea pun a for seni och monumanau. Chommong aramas ra silei pwe ekkoch sokkun pwei ra tongeni siwili och mettoch futuker a folufol ren—awewe chok ren kukkun fau—ngeni ekkan foun mi fokkun ling ren ar apwolu ngeni eu mettoch mi kusuwu seni futukuer itan nacre. Lon fansoun lom lom, aramas ra tufi ekkewe foun pwei mi murinno seni meinisin seni ewe Setipar, ewe Noomun Persia, me ewe Matauen India—nge ir mi towau seni fonuen Israel. Ese mwaal ina ewe popun Jises a kapas ussun “emon chon amomo mi saifetal le kukkut foun pwei mi murinno.” Aramas ra kan angang weires ren ar repwe tufichin kunakun foun pwei mi enletin auchea.
4 Inaamwo ika seni lom lom a mmen mommong foun pwei mi murinno, nge neman ewe lesen lon an Jises we kapas awewe ese weneiti watteen liwinir. Jises ese chok apasa pwe ewe Muun Kot a ussun efou foun pwei mi fokkun auchea, nge a pwal apasa pwe a ussun “emon chon amomo mi saifetal le kukkut foun pwei mi murinno” me minne emonna a fori lupwen a kuna efou. Emon chon amomo mi saifetal le kukkut foun pwei a sokko seni emon mi eani eu sitowa pun i mi silelap lon ena pekin angang, iwe, a mmen watte an tipachchem are mirit pwe epwe kunaochu lingen me lapalapochun efou foun pwei mi sokkolo ochchun. A tufichin sinneni foun pwei mi enlet me esap tupulo ren ewe sokkun mi ngau are chofona.
5 A wor pwal eu mettoch mi pwalo ussun ena sokkun chon sopai. Eli ewe esin chon amomo mi wor an sitowa epwe akkom ekieki ika epwe ifa liwinin an epwe amomolo ewe foun pwei ren an epwe silei ika senis fite epwe monatiu pwe epwe nouni, iwe, epwe fite winnan seni ika epwe amoomolo. Eli epwe pwal ekieki ika mi wesewesen wor aramas mi mochen moni ewe sokkun foun pwei fan iten an epwe muttir moolo. Weween pwe epwe ekiekin kuna muttir winnan seni, nge ese tipeni an epwe nouni ewe foun pwei. Nge esap ina ussun ewe chon amomo lon an Jises we kapas awewe. Ese ekiekin kuna winnan seni. Pwungun pwe a tipemecheresin likitalo “mettoch meinisin mi nom ren”—weween, neman meinisin pisekin me fonuan kewe—ren an epwe angei minne a kukutta.
6 Eli a lap ngeni ekkan chon sopai ar repwe ekieki pwe mi umwes minne ena mwan lon an Jises we kapas awewe a fori. Chon sopai mi silelap resap ekiekin fori ena sokkun mettoch ir mi tipemwaramwar ussun. Nge mi sokkolo minne ewe chon amomo lon an Jises we kapas awewe a akkomwa lon manauan. Sap minne a kuna liwinin seni winnan lon pekin moni nge seni ewe chengel me pwapwa mi toto ren pokiten an nouni och mettoch mi sokkolo aucheaan. Ina ewe mettoch a ffatolo me lon pwal eu an Jises kapas awewe. Iei alon: “Ewe muun lang a ussun eu pisek auchea mi ireirelo lon eu masies, minne emon mwan a kuna me aopa; iwe, pokiten ewe chengel a nom ren a feilo, iwe, a amomolo minne a nom ren me a moni ena masies.” (Mattu 13:44, NW) Ewer, a ku ewe chengel mi toto seni an ena mwan kuna me eani ena pisek mi auchea pwe ina a amwokutu i pwe epwe likitalo mettoch meinisin a nom ren. A wor aramas mi ussun ena mwan lon ei fansoun? A wor och pisek auchea mi sokkolo lamotan pwe ina aramas ra tongeni likitalo mettoch meinisin mi nom rer fan iten ar repwe angei?
Chokewe mi Miritiiti Watteen Aucheaan ewe Muu
7 Lon an we kapas awewe, Jises a kapas ussun “ewe muun lang.” I emon mi wesewesen miritiiti watteen aucheaan ewe Muu. Ekkewe puk mi nom fan ewe itelap Poraus Allim ra annetaochu ena mettoch. Mwirin an papatais lon 29 C.E., Jises a “popueta afalafal o apasa, ‘Oupwe aier, pun muun lang a arapoto.’ ” Ren ulungat esopw ier, a aiti ngeni chommong aramas ussun ewe Muu. A feilfetal lon ewe fonu, “a fetalfeil lon ekkewe telinim lapalap o telinim kisikis, a afalafalfeili ewe kapas allim usun muun Kot.”—Mattu 4:17; Luk 8:1.
8 Ren an fori chommong manaman lon unusen ewe fonu—nge a kapachelong an achikara chon samau, an amongou ir mi echik, an nemeni minen won fonufan, iwe, pwal mwo nge an amanauata chon malo—Jises a pwal pwarata minne an Kot we Muu epwe apwonueta. (Mattu 14:14-21; Mark 4:37-39; Luk 7:11-17) Iwe saingoon, a pwarata pwe a tuppwol ngeni Kot me ewe Muu ren an fangolo manauan, weween, an nninniilo won efoch iraan nninni. Jises a manau me malo fan asengesin ewe Muu, ussun chok ewe chon amomo mi saifetal pwe ina a fangolo mettoch meinisin mi nom ren fan iten ewe “foun pwei mi fokkun auchea.”—Jon 18:37.
9 Sap minne Jises a chok akkomwa ewe Muu lon manauan, nge a pwal ionfengenni eu kukkun kumiin chon kaeo. Chokana ra pwal miritiiti watteen aucheaan ewe Muu. Emon leir itan Antru, nge le poputaan i emon noun Jon Papatais chon kaeo. Lupwen a rong an Jon kapasen pwarata pwe Jises “ewe Lamen Kot,” Antru me pwal emon noun Jon chon kaeo, nge neman i emon noun Sepeti mi pwal iteni Jon, ra muttir feilo ren Jises, iwe, ra wiliiti noun chon kaeo. Nge esap ina chok ukuukun ewe poraus. Muttir chok, Antru a feilo ren pwiin we Saimon, iwe, iei alon ngeni: “Am aua fen kuna ewe Messaia.” Iwe, ekiselo chok mwirin, Saimon, ewe mi iteni Sifas are Piter mwirin, iwe, pwal Filip me chienan we Nataniel ra pwal weweiti pwe Jises ewe Messaia. A enlet pwe iei alon Nataniel ngeni Jises pokiten an a chung lelukan: “Rappai, en Noun Kot, en ewe Kingen Israel.”—Jon 1:35-49.
Ra Mwokutukut Pokiten An a Chung Letiper
10 Mwasangasangen Antru, Piter, Jon, me pacherier kewe pwal fitemon lupwen ra kuna ewe Messaia a ussun meefien ewe chon amomo mi saifetal lupwen a kuna ewe foun pwei mi fokkun auchea. Met repwe fori pokiten a ina kunaer? Ekkewe puk fan ewe itelap Poraus Allim rese lien aporausa minne ra fori mwirin ar we ra keran aewin chuuri Jises. Neman a lap me leir ra liwinsefalliiti minne kewe ra fori mesemwan. Iwe nge, neman lefilen wonu maram me eu ier mwirin, Jises a pwal chuuri Antru, Piter, Jon, me pwiin Jon we itan Jemes lon ar leenien angang, angangen attau, ren ewe Setin Kalili.a Iei alon Jises lupwen a kuner: “Oupwe feito mwiri, o upwe fori ami chon attauato aramas.” Met ra fori? Iei makkeien Mattu ussun Piter me Antru: “Ra muttir likitalo ewe wa me semer, o ra feilo mwirin i.” Makkeien Luk a pwal apasa pwe “ra likitalo mettoch meinisin, o ra tapwelo mwirin i.”—Mattu 4:18-22; Luk 5:1-11.
11 Mwokutukaiin ekkena chon kaeo eu mettoch rese lien ekieki ussun mesemwan? Aapw! Inaamwo ika ra liwiniiti ar angangen attau mwirin ar we ra keran aewin chuuri Jises, nge esor tipemwaramwar pwe minne ra kuna me rong lon ena fansoun a wenewenen achungu letiper me ekiekir. Pokiten a fen lulo arapakan eu ier, a nafoch ena fansoun fan iten ar repwe ekiekifichi ekkena poraus. Nge a war eu fansoun kefil. Repwe ussun ewe chon amomo mi saifetal, ewe mi chung letipan ren an kuna ewe foun pwei mi fokkun auchea, iwe, me ren an Jises awewei, “a feilo me muttir” fori minne epwe tufichin moni ena foun pwei ren? Ewer. Minne ra kuna me rong a achungu letiper. Ra miritiiti pwe a war ewe fansoun repwe mwokutukut. Ina minne, ussun an a ffatolo ren ekkena poraus, ra muttir likitalo mettoch meinisin me ra wiliiti noun Jises chon kaeo.
12 A fet sokkofesenin ekkena chon tuppwol me ekkewe pwal fitemon mi mak porauser mwirin lon ekkewe puk mi nom fan ewe itelap Poraus Allim! A chommong ir mi chikareta are ir mi mongo ren Jises nge ra chok sopweilo ar kewe foffor mesemwan. (Luk 17:17, 18; Jon 6:26) Ekkoch ra pwal mwo nge tenechepwak lupwen Jises a etiwer pwe repwe wiliiti noun chon kaeo. (Luk 9:59-62) Nge ekkewe chon tuppwol ra mmen sokko seniir pun iei alon Jises ussur: “Seni ranin Jon Papatais tori iei ewe muun lang, iei ewe mettoch aramas ra akkachocho ngeni, iwe, chokana mi achocho ngeni ra kan kamwochulo won.”—Mattu 11:12, NW.
13 Met weween ekkeei kapas “achocho” me “akkachocho ngeni”? Iei alon Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words ussun ewe kapasen Kriik ekkena kapas ra popu seni: “Ena kapas a wewe ngeni angang weires.” Iwe, iei alon ewe sou kaeo Paipel itan Heinrich Meyer ussun ena wokisin: “A ina ussun aweween ewe sokkun achocho me angang weires fiti mwasangasang fan iten ewe Muun Messaia epwele war . . . Aramas ra mmen mwasangasang me kitipoppo fan iten ewe muu (nge rese chuen pposolo me mosonosonun witiwit ren).” Ussun chok ewe chon amomo mi saifetal, ekkena ekkoch aramas ra muttir miritiiti minne mi enletin auchea, iwe, ra tipemecheresin likitalo mettoch meinisin mi nom rer fan asengesin ewe Muu.—Mattu 19:27, 28; Filipai 3:8.
Pwal Fitemon ra Kapachelong Lein Chon Kutta ewe Muu
14 Lupwen Jises a sopweilo an angangen afalafal, a asukula me alisi pwal fitemon pwe repwe achocho ngeni ewe Muu. A akkom filata 12 me lein noun kewe chon kaeo, iwe, a awiisa ngeniir ewe wiis aposel are chon kuno. Jises a ngeniir kapasen emmwen mi tichchik ren ifa ussun ar repwe fori ar angangen afalafal me a pwal ourourer ussun ekkewe osukosuk me fansoun weires mi nom mwer. (Mattu 10:1-42; Luk 6:12-16) Lon ekkewe ruu ier mwirin, ra fiti Jises lupwen a saifetal le afalafal lon ewe fonu, iwe, ra pwapwaesini ar pacheoch ngeni i lon ena atun. Ra rong an kewe kapas, ra kuna an kewe manaman mi fokkun watte, me ra kuna ewe leenien appiru a isetiu mwer. (Mattu 13:16, 17) Ese mwaal a mmen watte an ekkena mettoch meinisin kku letiper, ina minne, ra tinikken me letip unus le kutta ewe Muu, ussun chok ewe chon amomo mi saifetal.
15 Me lukun ekkena 12 aposel, Jises a “filata fiik, o a tinirelo akaruemon akkom mwen i ngeni ekkewe telinim me sop meinisin, ikewe epwe pwisin feilo ie.” A pwal ereniir ussun ekkewe sossot me fansoun weires repwe kuna me a aitiir ar repwe ereni aramas pwe “Ewe muun Kot a arap ngenikemi.” (Luk 10:1-12) Lupwen ekkena fiik ra liwin, ar chengel a somolo, iwe, iei alor ngeni Jises: “Ekkewe timon ra pwal alleasochisikem fan itom.” Nge eli ra mairu ren an Jises ereniir pwe epwe lapalo ewe chengel repwe kuna pokiten ar tinikken fan iten ewe Muu. Iei alon ngeniir: “Ousap pwapwa ren ei sokkun, ren an ekkewe anu ra alleasochisikemi, nge oupwe pwapwa pokiten itemi a fen makketiu lang.”
16 Iwe, lon ewe saingoon pwinin an Jises nom ren ekkewe aposel, weween, Nisan 14, 33 C.E., a poputani minne sia eita ngeni iei ewe Faafen Ach Samol me a alluku ngeniir pwe repwe fori achechchemenien ena mettoch. Lon ena kuniolun, iei alon Jises ngeni ekkewe 11 mi chuen nom ren: “Ami oua fen fitipach ngeniei lon ai kewe sossot; iwe, ua foratiu eu atipeeu lefilach, ussun chok an Semei we foratiu eu atipeeu lefilem, ren eu muu, pwe oupwe mongo me un ren ai chepel lon muui, iwe, oupwe mot won ekkewe leenien nemenem pwe oupwe eani apwung won ekkewe engol me ruu einangen Israel.”—Luk 22:19, 20, 28-30, NW.
17 Ese mwaal a mmen watte chengelin ekkewe aposel lupwen ra rong ena kapas seni Jises! A suuk ngeniir ewe wiis mi tekia seni sokkun wiis meinisin mi suuk ngeni aramas. (Mattu 7:13, 14; 1 Piter 2:9) Ussun ewe chon amomo mi saifetal, ra fen likitalo chommong mettoch ren ar repwe tapwelo mwirin Jises pwe repwe kutta ewe Muu. Iwe, a wor kapasen anukunuk ngeniir pwe esap lamot mwaal ar likitalo ekkena mettoch.
18 Sap minne ekkena chok aposel mi nom ren Jises lon ena pwinin repwe kuna feioch seni ewe Muu. Letipen Jiowa pwe ukuukun 144,000 repwe kapachelong lon ewe atipeeu fan iten ewe Muu pwe repwe chienen Jises chon nemenem lon ewe Muu mi fokkun ling lon lang. Pwal och, ewe aposel Jon a kuna lon eu langepwi “eu mwich mi fakkun lapalap, esor emon mi tongeni alleani iteiter, . . . ra ukkuta mwen ewe leenien motun king, o mwen mesen ewe Lam, . . . ra leuwommong o pupuchor, ‘Ewe angangen Amanau a nom ren ach Kot, ewe a mottiu won ewe leenien motun king, o pwal ren ewe Lam.’ ” Ikkena ir ekkewe aramas repwe nom won fonufan fan nemenien ewe Muu.b—Pwarata 7:9, 10; 14:1, 4.
19 Ekis chok me mwen an Jises feita lang, iei an alluk ngeni noun kewe chon kaeo mi tuppwol: “Ami oupwe feilo foralo chon kaeo seni chon ekkewe muu meinisin, oupwe papataisiir fan iten ewe Sam me ewe Nau me ewe ngun mi fel, iwe, oupwe aiti ngeniir pwe repwe alleasochisi mettoch meinisin minne ua fen alluku ngenikemi. Iwe, nengeni! Ngang ua nonnom remi ran meinisin tori sopwoloon ei otot.” (Mattu 28:19, 20, NW) Ina minne, aramas seni ekkewe muu meinisin repwe noun Jises Kraist chon kaeo. Chokana repwe pwal akkomwa lon letiper ewe Muu—fan iten liwinir lon lang are won fonufan—pwe a ina ussun minne ewe chon amomo mi saifetal a fori fan iten ewe foun pwei mi fokkun murinno.
20 Alon Jises a affata pwe ewe angangen foralo chon kaeo epwe sopwosopwolo tori “sopwoloon ei otot.” Iwe, lon ach ei fansoun, mi chuen wor aramas mi ussun chok ewe chon amomo mi saifetal, iwe, ra tipeni ar repwe achocho ren unusen letiper pwe repwe kutta an Kot we Muu? Sipwe kaeo ussun ena kapas eis lon ena lesen mi tapwoto mwirin ei.
[Footnotes]
a Eli Jon, noun Sepeti, a tapwelo mwirin Jises me a kuna fofforun kewe mwirin ar we ra keran aewin chufengen, iwe, a atufichi an Jon makkei tichchikin porauser lon makkeian we mi nom fan ewe itelap Poraus Allim. (Jon, sopwun 2-5) Nge, a fen liwiniiti ewe angangen sopai, sopaiin attaua iik an we famili a eani ren och fansoun mwen an Jises kori i.
b Ren poraus mi tichchik, pi sopwun 10 lon ewe puk Sile mi Emmwen ngeni Manau Esemuch, forien Chon Pwarata Jiowa.
En mi Tongeni Awewei?
• Ifa ewe nampa eu lesen lon ewe kapas awewe ussun ewe chon amomo mi saifetal?
• Ifa ussun an Jises affata pwe a wesewesen miritiiti watteen aucheaan ewe Muu?
• Met popun Antru, Piter, Jon, me ekkewe pwal fitemon ra muttir mwokut lupwen Jises a koriir?
• Ifa ewe apilukuluk mi amwarar a suuk ngeni chon ekkewe muu meinisin?
[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]
1, 2. (a) Ifa ewe lapalap ese lien pwalo lein aramas Jises a kapas ussun lon eu me lein an kewe kapas awewe ussun ewe Muu? (b) Met Jises a apasa lon ena kapas awewe ussun ewe foun pwei mi fokkun mommong?
3. Pwata foun pwei mi murinno ra fokkun auchea lom lom?
4. Ifa ewe nampa eu lesen lon an Jises we kapas awewe ussun ewe chon amomo mi saifetal?
5, 6. (a) Ifa eu mettoch mi sokkolo lamotan ren porausen ewe chon amomo lon an Jises we kapas awewe? (b) Ewe kapas awewe ussun ewe pisek auchea mi ireirelo fan ppwul a pwarata met ussun ewe chon amomo mi saifetal?
7. Ifa ussun Jises a affata pwe a wesewesen miritiiti watteen aucheaan ewe Muu?
8. Met Jises a fori ren an epwe affata minne ewe Muu epwe apwonueta?
9. Ifa ewe lapalap ese lien nom ren aramas a pwalo lein noun Jises kewe popun chon kaeo?
10. Met ekkewe chon kaeo ra fori lupwen Jises a chuuriir me koriir och fansoun mwirin an we a keran aewin chuuriir?
11. Neman ifa ewe popun an ekkena chon kaeo muttir tipeeu ngeni an Jises kokko?
12, 13. (a) Mei fet meefien chommong lupwen ar rong an Jises kapas? (b) Ifa alon Jises ussun noun kewe chon kaeo mi tuppwol, me ifa weween alon na?
14. Ifa ussun an Jise ammonlata ekkewe chon kuno fan iten ewe angangen afalafal ussun ewe Muu, me met mwiriloon?
15. Me ren Jises, ifa wesewesen ewe popun noun kewe chon kaeo ra chengel?
16, 17. (a) Ifa alon Jises ngeni noun kewe chon kuno mi tuppwol lon ewe saingoon pwinin an a nom rer? (b) Alon Jises na a awora met sokkun chengel me kapasen anukunuk ngeni ekkena chon kuno?
18. Pwal io me lukun ekkewe 11 chon kuno repwap kuna feioch seni ewe Muu?
19, 20. (a) Menni apilukuluk a suuk ngeni chon ekkewe muu meinisin? (b) Menni kapas eis sipwe kaeo ussun lon ena lesen mi tapwoto mwirin ei?
[Lios lon pekin taropwe 19]
‘Ra likitalo mettoch meinisin, iwe, ra tapwelo mwirin Jises’
[Lios lon pekin taropwe 21]
Mwen an we a feita lang, Jises a alluku ngeni noun kewe chon kaeo pwe repwe foralo chon kaeo