Eu Kapas Monomon Ekkewe Chon Kraist Resap Fokkun Tukumalo!
“Ngang ua fen affatalo ai kapas ngeni chon fonufan. . . . o use mwo kapas och le monomon.”—JON 18:20.
1, 2. Ifa auchean weween ewe kapasen Krik my·steʹri·on lon ewe Paipel?
EWE kapasen Krik my·steʹri·on a fen affou lon ewe New World Translation of the Holy Scriptures, nge fan 25 a wewe ngeni eu “kapas monomon mi pin” me fan 3 ren “och mettoch aramas rese tongeni awewei (mystery).” Eni epwe fokkun lamot eu poraus monomon mi pin! Emon mi tongeni angei ena sokkun poraus mi monomon epwe mefi kinisou, pun a fich ngeni an epwe sileifengen me ewe Kot mi unusen tekia seni meinisin eu poraus mi monomon.
2 Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words a affata pwe lap ngeni fansoun meinisin “kapas monomon mi pin” a murinno seni ewe kapas “mystery.” Ren ewe kapas my·steʹri·on a apasa: “Lon ewe [Tesin Krik] ese wewe ngeni minne sise kon lien weweiti (ussun weween ewe kapas lon kapasen Merika), nge a wewe ngeni minne epwe lukun an aramas tufichin weweiti chinon chok ika Kot epwe pwarata ewe poraus, nge lapalapen me ewe fansoun pwapwalo epwe chok filien Kot, me epwe ngeni ir chok mi saramelo ren an we Ngun mi Fel. Eu poraus sise tongeni awewei (mystery) lon kapasen Merika a wewe ngeni och poraus emon a kan amwochu seni aramas; lon ewe Paipel epwe pwapwaloon poraus. Ina minne ekkewe kapas mi kan pacheta ngeni ewe poraus repwe ‘esilei,’ ‘affata,’ ‘pwarata,’ ‘afalafala,’ ‘weweiti,’ ‘aineti.’”
3. Ifa ussun ewe mwichefelin chon Kraist lon ewe aewin senturi a sokko seni ekkoch mwicheichin lamalam mi monomon?
3 Ei awewe a apochokkula sokkofesennin ekkewe mwichen lamalam aramas rese kon lien weweiti mi choufetal lon ewe aewin senturi me ewe mwichefelin chon Kraist mi koran poputa. Inaamwo ika fan chommong ir kewe mi fiti ekkewe mwichen lamalam mi monomon repwe kan nom fan eu akkapwonen falafalelo pwe epwe monomonelo lukuen ewe lamalam, nge ese ina ussun ekkewe chon Kraist. A enlet pwe ewe aposel Paul a kapas ussun “tipatchemen Kot mi monomon,” iwe, a apasa pwe a “opelo,” weween, a opelo seni “ekkewe sou nemenemen ei ototen mettoch.” Ese opelo seni ekkewe chon Kraist mi fen pwari ngenir me ren an Kot we ngun fan iten ar repwe esilei ngeni aramas.—1 Korint 2:7-12; alollo ngeni An Salomon Fos 1:20.
A Esissinata ewe “Poraus Monomon mi Pin”
4. Epwe io longolongun ewe “poraus mi monomon”, me ifa ussun?
4 An Jiowa we “poraus mi monomon” a alongolong won Jises Kraist. Paul a makkei: “Jiowa a esinei ngenikich monomonun letipan, ussun pwunguochun an we ekiek a fen pwarata lon Kraist, ewe ekiek ussun meeta epwe fis lupwen ewe fansoun epwe fokkun pwonueta, pwe epwe achufengenni mettoch meinisin lon i, mettochun lang pwal mettochun fonufan.” (Efisus 1:9, 10) Paul a pwal mwo nge titchiki lapalapen ewe “poraus mi monomon” lupwen a kapas ussun lamoten ach sipwe “sileifichi usun ewe monomonun Kot, iei i Kraist.”—Kolose 2:2.
5. Ikkefa ekkewe mettoch a pachelong lon ewe “poraus mi monomon”?
5 Iwe nge, a wewe ngeni pwal och mettoch, pun mei wor chommong kinikinin ewe “poraus mi monomon”. Esap chok wewe ngeni esissinataan Jises pwe i ewe mwirimwirin mi pwon are Messaia; a pwal pachelong wisan kewe lon otaen Kot. A pachelong eu muu lon lang, an Kot we Muu fan ewe Messaia, ussun Jises a aweweiochu lupwen a ereni noun kewe chon kaeo: “A ngenikemi pwe oupwe silei ekkewe kapas monomon ussun muun lang, nge esap ngeni ekkewe ekkoch aramas.”—Mattu 13:11.
6. (a) Pwata epwe pwung ach sipwe apasa pwe ewe “poraus mi monomon” a “monomonelo ren langattam fansoun”? (b) Ifa ussun a pwaralo ekis me ekis?
6 Epwe langattam fansoun lefilen ewe fansoun a koran katou porausen an Kot we kokkot fan iten kaworen longolongun ewe Muun Messaia me “apwonuetaan . . . ewe poraus mi monomon.” (Pwarata 10:7; Keneses 3:15) Epwe pwonuta ren poputaan nemenemen ewe Muu, ussun Pwarata 10:7 me 11:15 a annetata. A lo orun 4,000 ier seni pwonen ewe Muu lon Ichen tori pwarataan atewe epwe wisen King lon 29 C.E. Iwe, a pwal lo 1,885 ier mwen poputaan nemenemen ewe Muu lon lang lon 1914. Weween pwe ekis me ekis ukukun arapakan 6,000 ier a pwapwalo ewe “poraus mi monomon.” (Nengeni pekin taropwe 30) A pwung an Paul kapas ussun “pwaloon ewe monomon mi opelo fansoun langattam seni chok popun lom, nge iei a pwapwalo.”—Rom 16:25-27; Efisus 3:4-11.
7. Pwata sipwe tongeni unusn eani lukuluk won ewe chon angang mi tuppwol me tipatchem?
7 Jiowa a sokko seni aramas, weween a kaukulo ttamen manauen aramas, nge pokiten esap ina ussun ren Jiowa ese mefi osukosuk pwe epwe atapwal le pwarata an kewe monomon. Ei poraus epwe ita pineikich seni ach sipwe osukosuk ika sise kon lien unusen weweiti poluen kapas eis ussun ekkoch wokisin. Tipetekisonen ewe mwichen chon angang mi tuppwol me tipatchem, ewe mi wisen awora mongo ngeni chon imwen chon Kraist kewe lon ewe fansoun mi fich, a pinei seni an epwe pwisin esissin ussun ekkewe mettoch esaamwo ffat. Ewe mwichen chon angang a achocho ngeni an esap apasaou pwisin an ekiek ika esor pisekin annet. Fan tipetekison, epwe apasa pwe ese tufich an epwe polueni iteiten kapas eis meinisin, nge epwe chechemeni mwo An Salomon Fos 4:18. Nge iei eu minen apwapwa ach sipwe silei pwe lon an we fansoun me pwal lon ewe lapalap epwe filita, Jiowa epwe sopweilo le pwarata an kewe poraus mi monomon ussun an kewe kokkot! Sisap atapwalapwal ussun an Jiowa kewe kokkot, me fan miritingau esissinata chok minne ewe Chon Pwarataan kapas monomon a ekieki. Sipwe tongeni kinamwe ren ach silei pwe ewe mwicheich Jiowa a aea ikenai ese fori ena! A tuppwol me mirit.—Mattu 24:45; 1 Korint 4:6.
A Lamot an Epwe Esileifeili Ewe Kapas Monomon mi Fen Pwapwalo!
8. Ifa ussun sipwe silei pwe epwe pwapwalo ewe “poraus mi monomon?
8 Jiowa ese pwarata ngeni ekkewe chon Kraist an we “kapas monomon” pwe repwe chok aopa. Repwe pwapwarata pwe epwe tipeeu ngeni ewe ekiek Jises a isetiu fan iten meinisin noun kewe chon appiru, nge sap ren ekkoch chok sou emmwen lon pekin lamalam: “Ami saramen fonufan. Eu telinimw a nom won chukuchukuta ese tongeni epwe monelo. Resap appula eu lamp o isetiu fan sepi, pwe won leenian, o epwe asarama meinisin mi nom lon ewe imw. Iei ussun ami saram epwe pwapwalo ngeni aramas, pwe repwe kuna ami foffor murinno o mwareiti Sememi we mi nonnom lang.”—Mattu 5:14-16; 28:19, 20.
9. Ifa ewe pisekin annet pwe Jises ese emon chon u ngeni ewe muu, ussun akkoch ra apasa?
9 Jises ese ekiekin forata eu mwicheichin aramas mi monomon fan iten ar repwe apwonueta eu kokkot mi monomon. Lon ewe puk Early Christianity and Society, Robert M. Grant a mak ussun alon emon apologist itan Justin Martyr ewe mi manau lon ewe oruuen senturi: “Ika ekkewe chon Kraist repwe chon u ngeni ewe muun fonufan repwe amonomonalo ar kewe foffor pwe repwe apwonueta minne repwe achocho ngeni.” Nge ifa ussun ekkewe chon Kraist repwe “op” nge repwe ussun chok “eu telinimw . . . mi nonnom won eu chuuk”? Rese ekiekin tukumalo ar saram fan eu sepi! Ina minne, ese wor popun ekkewe muun fonufan epwe niueti ar kewe foffor. Ei sou mak a sopweilo le apasa pwe ir “chon alillis ngeni ewe emperor lon pekin kinamwe me kokkotoch.”
10. Pwata ekkewe chon Kraist resap amonomonalo minne ra fori?
10 Jises ese mochen pwe noun kewe chon kaeo repwe amonomonalo ar pekin ussun chok chon eu lamalam mi monomon. (Fofor 24:14; 28:22) Jises me Seman we, ewe Chon Pwarata ekkewe kapas monomon, repwe letipechou ika sisap atittina ach saram ikenai, iwe, sisap pwal pwapwa lon letipach.
11, 12. (a) Pwata Jiowa a mochen an epwe pwapwalo ewe lamalamen Kraist? (b) Ifa ussun Jises a isetiu ewe leenien appiru mi murinno?
11 Jiowa “ese mochen emon epwe poutmwaalilo, pwe aramas meinisin repwe tori aier.” (2 Piter 3:9; Isikiel 18:23; Fofor 17:30) Longolongun omusomusen tipisin aramas mi aier epwe luku won an Jises Kraist asorun moon kepich, ewe emon mi asoresini pwisin i fan iten aramas meinisin, nge esap fan iten chokisikis chok, pwe “iteiten aramas meinisin mi luku i epwe kuna manau esemuch.” (Jon 3:16) A lamot pwe aramas repwe kuna alillis fan iten ar repwe lapalapeni lapalapen siip, nge sap siike, atun an epwe fis ewe kapwung.—Mattu 25:31-46.
12 Esap opelo ewe lamalamen chon Kraist mi enlet; epwe esileifeil ren iteiten alen pwapwalo mi fich ngeni. Jises pwisin a isetiu ewe leenien appiru mi murinno. Lupwen ewe samolfel lapalap a eisini Jises ussun noun kewe chon kaeo me an kewe afalafal, a apasa: “Ngang ua fan affatalo ai kapas ngeni chon fonufan. Fansoun meinisin ua chok afalafal lon sinakok, are lon ewe imwen fel, ikewe ra Jus meinisin ra mwichfengen ie, o use mwo kapas och le monomon.” (Jon 18:19, 20) Pokiten ei, ifa ewe emon mi luku Kot epwe amonomonalo ewe poraus Kot a apasa epwe afalafalfeil ngeni aramas meinisin? Io epwe ekiekin aopa “ewe kien sile” mi emmwen ngeni manau esemuch? Emonewe mi fori ina ussun epwe ussun chok ekkewe chon lamalam mi likotupotup lon ewe aewin senturi.—Luk 11:52; John 17:3.
13. Pwata sipwe afalafal iteiten fansoun meinisin?
13 Amwo esap wor emon epwe tongeni apasa pwe kich Chon Pwarata Jiowa, sia fen amonomonalo porausen an Kot we Muu! Ese lifilifil ika aramas repwe etiwa are resap etwa, a lamot pwe aramas repwe silei pwe esileifeil. (Alollo ngeni Isikiel 2:5; 33: 33.) Ina minne, sipwe kukutta ekkewe fansoun meinisin mi tufich ngenikich ach sipwe apasaou ewe porausen enlet ngeni aramas meinisin, ese lifilifil ia sipwe chuurir ie?
Putting Hooks in Satan’s Jaws
14. Pwata sise ekiekin aopa ach fel ngeni Kot?
14 Lon chommong fonu a feffeita an ekkewe simpung me chaasi makkei poraus ussun ekkewe Chon Pwarata Jiowa. Ussun an a fis ngeni ekkewe chon Kraist lom lom, ese kan enlet minne ra mak me ra kan apasa pwe Chon Pwarata Jiowa ra nonnofengen me ekkewe lamalam me mwicheich mi amonomonalo ar kewe foffor. (Fofor 28:22) Nge ach we angangen afalafalfetal esap atoto rech foffoun u ngeni? Pwungun pwe esap eu alen tipatchem, me ese tipeeu ngeni an Jises we kapasen fon ren ach sipwe fosolong lon eu anini ika sipwe tongeni su seni. (An Salomon Fos 26:17; Mattu 10:16) Iwe nge, esap opelo ewe angangen afalafala ewe Muu me alisi aramas ar repwe amurinnolo manauer. A alinga Jiowa, a pwal atekiata i, me emmweni aramas ngeni i me an we Muu mi fen poputa an nemenem. Ach pwapwa ren ekkewe chommong aramas mi etiwa ewe enlet lon Paipel lon Eastern Iurop me kinikinin Afrika a ekis fisita pokiten lapalaloon an ekkewe chon afalafal tufichin afalafala ewe enlet ikkewe ie.
15, 16. (a) Ikkefa ekkewe kokkot epwe pwonuta pokiten ach afalafalfetal me an woummong lon pekin ngun, nge epwe eu minen alolilen? (b) Pwata Jiowa epwe akou ngachun Satan?
15 A enlet pwe pokiten an ekkewe Chon Pwarata Jiowa afalafalfetal, ewe paratis lon pekin ngun ra pwapwaesini, me ar woummong lon pekin tufichin aramas me pisek, ekkewe chon nukun repwe kan nenengeni. Inaamwo ika epwe lukato ir kewe mi letipwenechar, nge eni ekkeei mettoch epwe ngau ren ekkewe chon u ngeni. Pwungun pwe eni minne a nom ren noun Kot kewe aramas epwap luki an Satan we mwichin aramas ar repwe toki noun Kot kewe aramas.
16 Epwe eu popun ach sipwe lolien? Esap ina ussuch me ren an Jiowa we oesini lon Isikiel sopwun 38. A oesini pwe Kok seni Makok, a wewe ngeni Satan seni ewe fansoun a turutiu ngeni fonufan mwirin poputaan nemenemen ewe Muu lon 1914, epwe emmweni ewe fiu ngeni noun Kot kewe aramas. (Pwarata 12:7-9) Jehovah tells Gog: “Iwe, kopwe apasa, ‘Upwe topworalong lon eu fonu esap tit, upwe pwal maun ngeni aramas mi imweimw fan kinamwe lon ekkewe telinimw esap wor tittir me asamalaper me lokkur. Upwe liapenalo pisek o uwalo, upwe pwal maun ngeni ekkewe leeni mi talo me lom o sosefal, pwal ngeni ekkewe aramas mi chufengen seni ekkewe muu a wor nour pwiin man me pisekir, ra pwal fonueni ewe fonu mi nom lukalapen fonufan.” (Isikiel 38:11, 12) Iwe nge, wokisen 4 a aiti ngenikich pwe noun Kot kewe aramas resap niuokusiti ei fiu pun epwe fofforun Kot. Nge met popun Kot epwe mut ngeni—ewer, efisata—ei fiu ngeni noun kewe aramas? Lon wokisin 23 sipwe alleani poluen Jiowa: “Iei ussun upwe pwaralo pwe ua itetekia o pin, upwe pwal fori pwe itei epwe foulo fan mesen aramasen chommong muu. Mwirin repwe silei pwe ngang Jiowa.”
17. Epwe ifa ach ekiek ussun an Kok tokikich an epwe muttirito?
17 Iwe, noun Jiowa kewe aramas rese niuokusiti an Kok fiu ngenir, nge ra ukkuti sopweiloon pwonuetaan ei oesini lon Paipel. Met ren ach pwapwa ach sipwe silei pwe ren an afeffeita me efeiochu an we mwicheich won fonufan, Jiowa epwe akou ngachun Satan me emmweni i me noun kewe mwichen sounfiu ngeni ar kiteter!—Isikiel 38:4.
Now More Than Ever!
18. (a) Ifa ewe mettoch chommong aramas ra esissinata iei, me pwata? (b) Ifa ussun an aramas etiwa ewe angangen afalafala ewe Muu epwe eu minen mwokutukut mi pochokkul?
18 Lon ekkeei fansoun, inaamwo ika aramas rese kan sani, Chon Pwarata Jiowa ra kan afalafalafetalei minne ra luku seni Paipel. Ren fitu ier, ra ouroura aramas ussun feiengauen ar ukkun supwa, ar ukkunumi safeien opuchopuch, ar rese emiriti nour kewe, ar kakkatol ekkewe kachito mi ur ren fofforun sikepwach me akkachofesa, me IV chcha. Iwe, ra pwal pwapwarata mwaalin ewe ekiekin evolution. A chommongelo ekkewe aramas mi apasa, “Mi pwung ren ekkewe Chon Pwarata Jiowa.” Ika sise fen achocho le esilei ngeni aramas ach luku, esap iei ussun ar ekiek. Iwe, sisap pwal monuki pwe ren ar apasaou ena sokkun ekiek, ra pwal poputa le fetal ngeni ewe fansoun pwe repwe apasa, “Satan, en emon mi kapas chofona; Mei pwung Jiowa seni le poputaan.” Met ren pochokkulen ewe minen mwokutukut ngenikich pwe sipwe sopweilo le tapweilo mwirin an Jises leenien appiru pwe sipwe afalafalafetalei ewe kapasen enlet!—An Salomon Fos 27:11.
19, 20. (a) Ifa ewe achocho noun Jiowa kewe aramas ra apasaou lon 1922, me mi chuen weneitikich ikenai? (b) Epwe ifa ach ekiek usun an Jiowa we “poraus mi monomon”?
19 Seni lom lom, noun Jiowa kewe aramas ra weweiti wiser lon ei mettoch. Lon eu mwichelap lon 1922, J. F. Rutherford, presidentin ewe Watch Tower Society lon na fansoun, a apwapwai ekkewe chon auseling ren an apasa: “Oupwe mirit, oupwe mammasa, oupwe eani ewe angang, oupwe pwora. Oupwe chon pwarata mi lukulukoch me enlet fan iten ewe Samol. Feffeilo lon ewe fiu tori unusen Papiloon epwe ponulo. Afalafala ewe poraus ekis meinisin. A lamot pwe chon fonufan repwe silei pwe Jiowa i Kot me Jises Kraist i Kingen ekkewe king me Samolun ekkewe samol. Iei ranin ekkewe ran. Nengeni, ewe King a wisen nemenem! Ami noun kewe chon tupuni. Ina minne oupwe, afalafala, afalafala, afalafala, ewe King me an we Muu.”
20 Inaamwo ika a lamot ekkeei kapas lon 1922, a pwal wattelo lamotan iei 75 ier mwirin, lupwen a kanoto pwarataan Kraist fan ewe wis sou kapwung me avenger! Porausen poputaan nemenemen an Jiowa we Muu me ewe paratis lon pekin ngun noun Kot kewe aramas ra pwapwaesini, ina eu “poraus mi monomon” mi fokkun murinno, iwe, sise fokkun mochen amwochu seni aramas. Ussun Jises a pwisin apasa, noun kewe chon kaeo fan alillisin ewe ngun mi fel, repwe chon pwarata “ngeni unusen fonufan meinisin” ussun wisan kewe lon an Jiowa we kokkot. (Fofor 1:8; Efisus 3:8-12) Pwungun pwe pokiten kich noun Jiowa kewe chon angang, ewe Kot mi pwarata ekkewe kapas monomon, sise fokkun ekiekin amonomonalo ei kapas monomon!
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
◻ Ifa ewe “Poraus mi monomon”?
◻ Pwata sia silei pwe epwe esileifeil ngeni aramas?
◻ Met a efisata an Kok toki noun Jiowa kewe aramas, me epwe met ach ekiek ussun ei mettoch?
◻ Ifa ewe mettoch sipwe achocho le fori?
[Pwóór lón pekin taropwe 30]
A Pwapwalo Ekis me Ekis eu “Poraus mi Monomon”
◻ MWIRIN 4026 B.C.E.: Kot a pwonei pwe epwe nounou emon Mwirimwirin we pwe epwe kiterielo Satan.—Keneses 3:15
◻ 1943 B.C.E.: A pochokkuleta ewe pwon ngeni Eperiam, ewe a pwonei pwe ewe Mwirimwirn epwe feito seni Eperiam.—Keneses 12:1-7
◻ 1918 B.C.E.: Uputiuen Aisek ewe chon alemwiriin ewe pwon.—Keneses 17:19; 21:1-5
◻ c. 1761 B.C.E.: Jiowa a affata pwe ewe Mwirimwirn epwe feito ren noun Aisek we Jekop.—Keneses 28:10-15
◻ 1711 B.C.E.: Jacob indicates that the Seed will come through his son Judah.—Genesis 49:10
◻ 1070-1038 B.C.E.: King Tafit a silei pwe ewe Mwirimwirin epwe emon mwirimwirin we me epwe wisen King me nemenem tori feilfeilo chok.—2 Samuel 7:13-16; Kol Fel 89:35, 36
◻ 29-33 C.E.: A ffatalo pwe Jises ewe Mwirimwirin, ewe Messaia, ewe epwap wisen sou kapwung, me King.—Jon 1:17; 4:25, 26; Fofor 10:42, 43; 2 Korint 1:20; 1 Timoti 3:16
◻ Jises a pwarata pwe epwe wor chienan kewe chon nemenem me sou kapwung, epwe wor aramas fan nemenien ewe Muun lang, me noun kewe chon kaeo meinisin repwe chon afalafal fan iten ewe Muu.—Mattu 5:3-5; 6:10; 28:19, 20; Luk 10:1-9; 12:32; 22:29, 30; Jon 10:16; 14:2, 3
◻ Jises a pwarata pwe ewe Muu epwe poputa an nemenem lon ewe chok fansoun mi filita, iwe, epwe esissinata ren minne mi fis won fonufan—Mattu 24:3-22; Luk 21:24
◻ 36 C.E.: Piter a silei pwe ekkewe chon Jentail repwe pwal alemwirifengen me ekkewe chon Jus ewe Muu.—Fofor 10:30-48
◻ 55 C.E.: Paul a awewei pwe ekkewe chon alemwiri ewe Muu repwe kuna manausefel ngeni ewe sokkun manau mi resap tongnei malo, lon an Kraist fansoun nonnom.—1 Korint 15:51-54
◻ 96 C.E.: Jises, ewe a fen nenemenem won noun kewe chon kaeo mi kepit, a pwarata pwe chochoon chon ar mwichen aramas epwe 144,000.—Efisus 5:32; Kolose 1:13-20; Pwarata 1:1; 14:1-3
◻ 1879 C.E.: Zion’s Watch Tower a apasa pwe 1914 epwe eu ier mi lamot watte lon pwonuetaan an Kot we “poraus mi monomon”
◻ 1925 C.E.: The Watch Tower a awewei pwe ewe Muu a poputa lon 1914; ewe “poraus mi monomon” ussun ewe Muu epwe afalafalfetal.—Pwarata 12:1-5, 10, 17
[Ekkewe sasing lón pekin taropwe 29]
Ussun chok ewe Chon Emmwenir, Jises, ekkewe Chon Pwarata Jiowa ra afalafalfetalei porausen an Jiowa we Muu