An Kot Ekiek Ussun Limoch
“Ngang, ewe Samol mi Lapalap, om we Kot. Ua aiti ngonuk mine kopwe feioch ren. Ua aiti ngonuk ewe al kopwe fetal won.”—AISEA 48:17.
1, 2. (a) Ifa an aramas ekiek ussun ekkewe alluk fan iten ewe lisowu lefilen mwan me fefin? (b) Ifa ekiekin Chon Kraist ussun ekkewe alluk mi weneiti ewe foffor lefilen mwan me fefin?
IKENAI, lon chommong kinikinin fonufan, lisowu lefilen mwan me fefin a fen wiliiti eu mettoch aramas repwe pukun filata. Ra eani ewe ekiek pwe ena foffor eu minen pwarata tong repwe tongeni pwapwaiti ese lifilifil ineet ra mochen, nge esap eu mettoch fan iten aramas mi pupulu chok. Ekiekir pwe lupwen emon esap feiengau, esor ngauen ar pwisin filata met repwe fori. Me rer, aramas resap kuna kapwung won pwungun are mwaallin ar kewe foffor, nge akkaewin ren lisowu.
2 Mi sokkolo ekiekin ir kewe mi silei Jiowa. Ra pwapwa le manaueni manauer me ren ewe Paipel pokiten ra tongei Jiowa me ra mochen apwapwai i. Ra miritiiti pwe Jiowa a tongeer me a emmweniir ngeni minne mi murinno, ngeni ekkewe mettoch repwe fokkun feioch me pwapwa ren. (Aisea 48:17) Pokiten Kot ewe Popun manau, epwe pwung pwe aramas repwe kutta fon seni i ren ar repwe silei ussun aean inisir, akkaewin ren ei poraus a riri ngeni ar tufichin nounou.
Eu Liffang Seni Emon Chon Forata Mi Tongeikich
3. Ifa ewe mettoch chommong Chon Kirisentom ra kaeo ussun ewe foffor lefilen mwan me fefin, me ena poraus a tipeeu ngeni minne a makketiu lon ewe Paipel?
3 Ekkoch aramas lon Kirisentom ra afalafala och poraus mi mwaalfesen me ekiekin ei fonufan, pwe lisowu lefilen mwan me fefin mi asau me tipis, me ena “tipis” lon ewe malamalen Ichen a wewe ngeni an If chufengen me Atam. Ena luku a u ngeni met a mak lon ewe Paipel. Ewe poraus lon Paipel a awewe won ekkewe ruuemon ussun chok “ewe mwan me puluwan.” (Keneses 2:25) Kot a ereniir pwe repwe nounou: “Oupwe nounou o achomongakemi pwe fanufan epwe masou remi.” (Keneses 1:28) Epwe umwes ika Kot a alluk ngeni Atam me If pwe repwe nounou me mwirin a apwunguur pokiten ena fofforun chufengen ra fori.—Kol Fel 19:8.
4. Ifa ewe popun Kot a ngeni aramas ewe tufichin nounou?
4 Lon ena alluk ngeni semach me inach akkom, me mwirin ngeni Noa me noun kewe, sia kuna pwe lisowu ewe popunlapen nounou. (Keneses 9:1) Iwe nge, an Kot we Kapas a affata pwe noun kewe chon angang rese wiisen aukuuku ewe lisowu lefiler fan iten chok ar mochen nounou. Lisowu a awora alillis lon pekin memmeef me aion me iei eu minen apwapwa ngeni chokkewe mi pupulu. Ren ena foffor repwe pwaralo alollonun ar tongefengenniir.—Keneses 26:8, 9; An Salomon Fos 5:18, 19; 1 Korint 7:3-5.
Minen Emmwen Seni Kot
5. Ikkefa ekkewe alluk mi nemeni ewe foffor lefilen mwan me fefin Kot a awora?
5 Inaamwo ika lisowu lefilen mwan me fefin a wewe ngeni eu liffang seni Kot nge, mi aukuk an aramas aea ena liffang. Ei kapasen emmwen a pwal weneiti ewe kkotun pupulu. (Efisus 5:28-30; 1 Piter 3:1, 7) Ewe fofforun lisowu lefilen mwan me fefin lukun pupulu mi mwaal. An ewe Paipel afalafal won ena poraus a titchik. Lon ewe Alluk ngeni muun Israel, Kot a apasa: “Kosap lisowu mwaal.” (Ekistos 20:14, New World Translation) Mwirin, Jises a apachalong ‘lisowu mwaal’ me “mocheisou” lein ekkewe “ekiekingau” ra pop seni ewe letip mi “aingaualo aramas.” (Mark 7:21, 22) Ewe aposel Paul a makkeei fan nemenien ngunun Kot ngeni Chon Kraist lon Korint: “Oupwe su seni lisowu mwaal.” (1 Korint 6:18, NW) Me lon noun we taropwe ngeni Chon Ipru, Paul a makkei: “Aramas meinisin repwe asamolu pupulu, o kiekin pupulu epwe limelimoch; pun Kot epwe apungu ekkewe mi lisou o ekkewe mi mocheisou.”—Ipru 13:4.
6. Lon ewe Paipel, ifa weween ewe kapas “lisowu mwaal”?
6 Ifa weween ewe kapas ‘lisowu mwaal’? A pop seni eu kapas lon fosun Kris por·neiʹa, me fan ekkoch ena kapas a weneiti chufengen lefilen mwan me fefin rese pupulufengen. (1 Korint 6:9) Lon ekkeei wokisin, Mattu 5:32 me Mattu 19:9, weween ena kapas a ekis watte seni ena me a pwal weneiti mocheisou, weyingngau, me lisowu lefilen aramas me man. Pwal ekkoch lisowu lefilen mwan me fefin rese pupulufengen ra pwal wewe ngeni por·neiʹa, ussun chok lisowu lon au, lisowu me lon lukun sokur me an emon urumotei pisekin fan mesen pwal emon. Me ren an Kot we Kapas—ren kapas mi titchik are ren met sia kaeo—ekkena foffor meinisin mi ngau.—Lifitikos 20:10, 13, 15, 16; Rom 1:24, 26, 27, 32.a
Kuna Feioch Seni An Kot Kewe Alluk Ussun Limoch
7. Ikkefa ach kewe feioch seni ach amwochu limochuch?
7 Alleasochis ngeni an Jiowa emmwen ussun lisowu mi tongeni weires ngeni aramas pokiten rese unusoch. Ewe sou ak mi itefoulo seni ewe 12en senturi, ewe Chon Jus itan Maimonides a makkei: “Ewe alluk lon ewe Torah [Allukun Moses] mi weires le alleasochis lap seni meinisin ina ewe alluk mi pinei lisowu mwaal.” Iwe nge, ika sia alleasochisi an Kot emmwen, sipwe fokkun feioch. (Aisea 48:18) Ren chok awewe, ach alleasochis epwe tumunukich seni semmwennin sikepwach, ekkoch me leir esor safei me ra tongeni nnikichelo.b Ach apwonueta alon ewe tipatchem seni Kot epwe alisata eu mwelien letip mi limoch. Ach fori ena a pwal alisata an aramas sufoliitikich, kapachelong aramasach, puluwach, nouch kewe, me pwiich kewe Chon Kraist, me sipwe pwal ekiekoch ussun pwisin kich. A pwal alisata ekiekoch ussun ewe lisowu lefilen mwaal me fefin me ena esin ekiek epwe tongeni alisata pwapwa lon pupulu. Emon fin Kraist a makkei: “Ewe enlet lon an Kot we Kapas a wewe ngeni ewe minen tumun mi murinno seni meinisin. Upwap pupulu nge lupwen upwe fen pupulu, upwe pwapwa le ereni puluwei we pwe ua fen amwochu ai limoch.”
8. Ifa ussun manauach mi limoch epwe alisata fel mi limelimoch?
8 Ren ach amwochu limochuch, sia awora eu pisekin nengeni a tongeni awesi an aramas wewe ngau ussun fel mi enlet me alisi aramas le fel ngeni Kot. Ewe aposel Piter a makkei: “Oupwe manauesini sokkun manau mi fakkun murinno lein ekkewe Jentail, pwe inaamo ika repwe aitengaualo ami usun chon forata mi ingau, nge repwe nengeni ami kewe foffor murinno, o repwe alingalo Kot lon ranin an waroto.” (1 Piter 2:12) Inaamwo ika chokkewe rese angang ngeni Kot resap kuna are pwapwaiti manauach mi limoch nge, sia silei pwe Semach lon lang a kuna, me a pwapwa, me a chengel pokiten ach achocho le apwonueta alon an emmwen.—An Salomon Fos 27:11; Ipru 4:13.
9. Met popun sipwe lukulukoch won an Kot emmwen, pwal mwo nge lupwen sise kon lien weweiti ekkewe popun a awora ena emmwen? Awewei mwo.
9 Ach luku Kot a pwal kapachelong ewe lukuluk pwe Kot a silei met epwe efeiochukich, pwal mwo nge lupwen sise kon lien weweiti ekkewe popun meinisin a mochen awora och emmwen. Ekieki mwo ei poraus seni ewe Allukun Moses. Eu alluk a for fan iten mwichen sounfiu, a alluku pwe kiten mongo epwe ireirelo fan ppwul lukun ewe leeni aramas ra nonnom ie. (Tuteronomi 23:13, 14) Neman Chon Israel rese fen weweiti ewe popun a kawor ena esin alluk; ekkoch repwe tongeni ekieki pwe ena alluk esor lamotan. Iwe, seni ena fansoun, chon science ra fen kaeo pwe ena alluk a wor aucheaan ngeni tumunuun limochun konik me a pwal awora tumuun seni semmwen ekkewe nong ra uwei. Ussun we chok, mei wor popun lon pekin ngun, memmeef, aion, ekiek, me pwal fan iten kinamween aramas, ren an Kot apasa pwe chufengen fan iten ewe kiekin pupulu chok. Iwe, sipwe ekieki ussun ekkoch aramas lon ewe Paipel mi fen amwochu ar limoch.
Josef—A Feioch Pokiten An Limoch
10. Io a sotun etipetipa Josef, me ifa ussun Josef a polueni?
10 Kopwe fen silei ewe poraus lon Paipel ussun Josef, noun Jekop. Lupwen a tori 17 ierin, Josef a wiliiti chon kichiniwel lon imwen Potifar, noun Farao seni Isip we sou mas mi lap. Jiowa a efeiochu Josef me atewe a eani wis wisen sou tumunu won imwen me pisekin Potifar meinisin. Lupwen a tori 20 ierin, Josef a “fokun ateoch me mesemesoch.” Puluwen Potifar a saani Josef me a mochen pwe epwe kon ren. Josef a titchik le affata pwe an chufengen me neminnewe esap chok eu tipis ngeni an we samol nge epwe eu “tipis ngeni Kot.” Ifa ewe popun Josef a ekieki ina ussun?—Keneses 39:1-9.
11, 12. Inaamwo ika esaamwo wor alluk mi pinei lisowu mwaal me mocheisou a fen makketiu nge, met popun a ina ussun an Josef ekiek?
11 A ffat pwe filien Josef ese chok alongolong won an niueiti pwaloon ewe tipis ngeni aramas. Aramasen Josef ra towau seni i, me seman we a ekieki pwe Josef a malo. Ika Josef a lisowu mwaal an famili esap silei. Ena esin tipis mi tongeni tukumolo seni Potifar me noun kewe chon angang pun fan ekkoch rese nonnom lon ewe imw. (Keneses 39:11) Iwe nge, Josef a fen silei pwe ese tongeni tukumi ena tipis seni Kot.
12 Josef a chechchemeni me ekkekieki minne a fen silei ussun Jiowa. Ese mwaal a fen silei minne Jiowa a esilei lon ewe malamalen Ichen: “Iei mine eman mwan epwe likiti saman me inan o pachei ngeni pwuluan, nge ekewe ruoman repwe wiliti eu chok inis.” (Keneses 2:24) Pwal och, Josef epwe pwal tongeni silei alon Jiowa we ngeni ewe kingen Filistia, lupwen atewe a mochen kon ren Sara, inen inelapen Josef. Jiowa a ereni ena king: “Kopwe le mala, pokiten ka angei neminewe, nge a wor pwuluwan . . . Ngang ua epetuk seni om tipis ngeniei, iei mine usap mwut ngonuk pwe kopwe atapa.” (Keneses 20:3, 6) Iwe, inaamwo ika Jiowa esaamwo makketiu eu alluk nge, an ekiek ussun pupulu a ffat. An Josef weweiti minne mi pwung me mwaal, me an mochen apwapwai Jiowa, a ammef ngeni an epwe su seni lisowu mwaal.
13. Met popun Josef ese tongeni chok su seni puluwen Potifar?
13 Iwe nge, puluwen Potifar ese ffangeta nge a chok mimmichi ngeni Josef “ran me ran” pwe epwe kon ren. Met popun Josef ese chok sotun le su seni? Iwe, Josef emon chon kichiniwel. Mei wor wiisan kewe me ese tongeni siwili nonnomun we. Ekkewe sou kaeo pisek seni loom, loom, ra fen kuna pwe ren lapalapen imwen chon Isip, emon chon angang epwe pwerelo weseten ewe imw ren an epwe tori ekkewe soko. Ina popun neman ese tufich pwe Josef epwe unusen likitalo puluwen Potifar we.—Keneses 39:10.
14. (a) Met a fis mwirin Josef a su seni puluwen Potifar? (b) Ifa ussun Jiowa a efeiochu Josef ren an tuppwol?
14 A tori ewe ran lupwen ir me ruuemon chok ra nonnom lon ewe imw. Puluwen Potifar a turufi Josef me a ereni: “Kopwe kon rei.” Josef a su. Puluwen Potifar a songengau pwe Josef ese mochen kon ren, me a tipi ngeni Josef pwe a sotun achou manauan. Iwe, met mwiriloon? Jiowa a muttir ngeni Josef feiochun an tuppwol? Aapw. Josef a fen kalapus me poun me pechen ra riri ngeni selimecha. (Keneses 39:12-20; Kol Fel 105:18) Jiowa a fen kuna ei pwungungau me lo, lo, lo, a siwil leenien Josef, a tou seni imwen fotek ngeni imwen ewe king. A nemeni unusen Isip; ewe Farao chok a tekia seni Josef, me a wor puluwan me noun kewe. (Keneses 41:14, 15, 39-45, 50-52) Pwal och, 3,500 ier me loom, porausen an Josef tuppwol a fen makketiu fan iten noun Kot kewe chon angang seni loom tori iei. A fet me amwararen ekkena feioch pokiten an amwochu an Kot kewe alluk mi pwung! Pwal ina chok ussun, neman sisap chok muttir angei och feioch seni ach amwochu alluk mi pwung, nge sipwe lukuluk pwe Jiowa a fen kuna me epwe efeiochukich lon mwach kkan.—2 Kronika 16:9.
An Jop ‘Pwon Ngeni Mesan’
15. Ifa an Jop ‘pwon ngeni mesan’?
15 Jop pwal emon lein ekkewe aramas mi amwochu an tuppwol. Atun ewe riaffou Setan a efisata, Jop a enniwili manauan me a apasa pwe a fich ngeni kapwung mi chou ika a fen atai alluk, kapachelong an Kot kewe alluk mi weneiti fofforun lisowu lefilen mwan me fefin. Jop a apasa: “Ua for eu pwon ngeni mesei pwe usap nengeni eman fopwul fan mocheisou.” (Hiop 31:1) Weween pwe Jop a mochen amwochu an tuppwol ngeni Kot, pwal mwo nge ren an esap einimwei ngeni emon fefin. Pwungun pwe Jop epwe kuna chommong fefin iteiten ran me epwe alisiir ika ra osupwang. Nge Jop a nemeni letipan me ese mut ngeni mochenia le nonnom lon. Mwen poputaan an riaffou, Jop emon mi wouoch, “a itefoula seni ekewe aramas meinisin mi nom lon ewe fanu otiu.” (Hiop 1:3) Iwe nge, ese fen aea wouun le etipetipa chommong fefin. A ffat pwe ese ekiekin lisowu mwaal ngeni fopwul.
16. (a) Met popun Jop eu leenien appiru mi murinno fan iten Chon Kraist mi pupulu? (b) Ifa ussun fofforun mwan lon ranin Malakai we a sokko seni fofforun Jop, me met a fiffis ikenai?
16 Iwe, lon fansoun feioch me fansoun riaffou, Jop a amwochu limochun me tuppwolun. Jiowa a kuna me a efeiochu Jop. (Hiop 1:10; 42:12) A ifa me ochchun an Jop leenien appiru ngeni Chon Kraist mi pupulu, mwan me fefin! Ina popun Jiowa a kon tongei Jop! Mi mwaalfesen me fofforun chommong ikenai. Ar kewe foffor a nikinikin fofforun aramas lon ranin Malakai we. Ena soufos a apwungu chommong mwan pokiten ar poutalo puluwer ren ar repwe puluweni nengngin. Ekkewe fefin ra fen achochonu an Jiowa rongen asor ren chonun meser, me Kot a apwungu chokkewe mi “kirikiringau ngeni” puluwer.—Malakai 2:13-16.
Emon Fopwul Mi Limoch
17. Ifa ussun ewe Fin Sunem a ussun chok “eu tanipi mi kopung”?
17 Ewe aulumonun mi amwochu tuppwol, emon Fin Sunem. Neminnewe emon fopwul mi lioch, me esap chok emon chon masen siip anuwol a tongei nge ewe kingen Israel mi wouoch, Solomon, a pwal tongei. Lon unusen ewe poraus mi mak lon ewe puken An Salomon Kol, ewe Fin Sunem a tumunu limochun, me a fich ngeni an aramas sufoliiti. Solomon a kkuf ren ewe chon masen siip nge Kot a amwokutu Solomon le makkei porausen ewe fopwul. Ewe chon masen siip a pwal sufoliiti ewe fopwul pokiten an manaueni eu manau mi limoch. Fan eu a apasa pwe a ussun chok “eu tanipi mi kopung.” (An Salomon Kol 4:12) Lon Israel loom, chommong iasai, poon ira mi pwokkus, me ira mi ttam, ra nonnom lon ekkewe tanipi mi ling. Ekkena tanipi ra kan ttitilo ren ira are fau me aramas mi tongeni tolong chok ren ar pwerelong eu asam mi lok. (Aisea 5:5) Ngeni ewe chon masen siip, an ewe Fin Sunem limoch me lioch a ussun chok eu tanipi mi fokkun ling. A unusen limoch. Neminnewe epwe tongei chok ewe mwan epwe puluweni lon mwach kkan.
18. Porausen Josef, Jop, me ewe Fin Sunem, repwe achema ngenikich ussun met?
18 Ewe Fin Sunem a isetiu eu leenien appiru mi murinno fan iten Fin Kraist ikenai. Jiowa a kuna me a fokkun aucheani limochun ewe Fin Sunem me a efeiochu ussun chok a fen efeiochu Josef me Jop. Porausen ar kewe foffor mi tuppwol a fen makketiu lon an Kot we Kapas pwe repwe emmwenikich. Porausen ach achocho le amwochu tuppwol ese makketiu lon ewe Paipel nge mei wor noun Jiowa “puken achechem” fan iten chokkewe mi foffori letipan. Sisap monuki pwe Jiowa a akkatolakich me a pwapwa wachemuk lupwen sia achocho le tumunu limochuch.—Malakai 3:16.
19. (a) Epwe ifa ussun ekkiekich ussun kamwochun limochuch? (b) Met sipwe fos ussun lon ewe lesen mwirin ei?
19 Inaamwo ika chokkewe rese luku repwe tongeni esiitakich nge, sia chengel pokiten ach alleasochisi ewe Chon Forata mi tongeikich. Ach ekiek ussun minne mi pwung me mwaal a tekia, me a pop seni Kot. Ina eu mettoch sipwe pwapwaiti me aucheani. Ren ach tumunu limochuch, sia tongeni pwapwaiti an Kot feioch me tumunu ach apilukulukun ekkewe feioch ese much, lon mwach kkan. Nge, met sipwe tongeni fori iei ren an epwe alisikich le amwochuluku limochuch? Ewe lesen mwirin ei epwe poraus won ena kapas eis mi lamot.
[Ppii ekkewe pwóróus fan]
a Nengeni The Watchtower, March 15, 1983, pekin taropwe 29-31.
b Mi alolilen pwe ekkoch Chon Kraist ra fen uri semmwennin sikepwach seni puluwer rese luku Kot me rese apwonueta alon an Kot emmwen.
Kopwe Tongeni Awewei?
• Met ewe Paipel a aiti ngenikich ussun ewe foffor lefilen mwan me fefin?
• Met ewe kapas “lisowu mwaal” a wewe ngeni lon ewe Paipel?
• Ifa ussun sia feioch seni ach tumunu limochuch?
• Met popun Josef, Jop, me ewe Fin Sunem, ir leenien appiru mi murinno fan iten Chon Kraist ikenai?
[Picture on page 9]
Josef a su seni lisowu mwaal
[Picture on page 10]
Ewe Fin Sunem a ussun chok “eu tanipi mi kopung”
[Picture on page 11]
Jop a fen fori ‘eu pwon ngeni mesan’