Appiru Jiowa Lupwen Oua Emiriiti Noumi Kewe
“Io emon at mi seman we esap amiriti?”—IPRU 12:7
1, 2. Met popun ekkewe sam me in ra osukosuk lupwen ra foleni nour kewe ikenai?
EU KAEO a fis lon Japan ekkoch ier me loom a pwaralo pwe arapakan lesopwun me leiin ekkewe watte ra polueni pwe meefier ese naf porausfengen lefilen ekkewe sam me in me nour kewe me ra pwal meefi pwe ekkewe sam me in ra kon noukechen ngeni nour kewe. Lon pwal eu kaeo lon ena fonu, arapakan eu na ruanuun chokkewe mi polueni ra apasa pwe rese silei ifa ussun repwe tongeni chiechi ngeni nour kewe. Ei osukosuk ese chok fis lon ewe Orient. “Chommong sam me in lon Canada ra apasa pwe rese fen silei ifa ussun repwe wiliiti sam me in mi lipwakoch,” alon The Toronto Star. Ekis meinisin, ekkewe sam me in ra osukosuk lupwen ra mochen foleniochu nour kewe.
2 Met popun ekkewe sam me in ra osukosuk le foleni nour kewe? Eu popunlapan pwe sia manau atun ekkewe “ran le sopolon,” me eu “fansoun weires” a torikich. (2 Timoti 3:1) Pwal och, “ekiekin leluken aramas a ngau seni lekisikisin,” alon ewe Paipel. (Keneses 8:21) Me ekkewe sarafo ra akkaewin tup ren rauangauan Setan, ewe a ussun chok “emon laion mi orior” mi otupu chokkewe rese mirit. (1 Piter 5:8) Ekkewe sam me in Chon Kraist ra kuna chommong minen eppet lupwen ra sotun amaaraata nour kewe “ren sokkun amirit me fonou me ren ewe Samol.” (Efisus 6:4) Ifa ussun ekkewe sam me in repwe tongeni alisi nour kewe pwe repwe wiliiti chon fel ngeni Jiowa mi asimau, me repwe tufichin esinna “lefilen minne mi murinno o minne mi ingau”?—Ipru 5:14.
3 “Semirit ra chok fori foforun chon tiparoch,” alon Solomon ewe king mi tipatchem. (An Salomon Fos 13:1; 22:15) A lamot emirit lon tong seni semer me iner pwe epwe atowu seni letiper ena esin tiparoch. Nge, fan chommong, ekkewe sarafo rese mochen auselinga ena esin emirit. Ren enletin, fan chommong ra oput emirit a feito seni io ese lifilifil. Ina popun, a lamot pwe ekkewe sam me in repwe kaeo le “akaiti ngeni eman semirit usun mine epwe fori lon manauan.” (An Salomon Fos 22:6) Lupwen ekkewe semirit ra nguuri ena esin emirit, repwe tongeni kuna manau. (An Salomon Fos 4:13) Epwe ifa me lamoten an sam me in silei met a kapachelong lon ar emiriiti nour kewe!
Weween Emirit
4 Ekkoch sam me in ra pireir le emiriiti nour kewe pokiten ra niuokkusiiti an aramas tipi ngeniir pwe ra kirikiringau ngeni ekkewe nau—ra awateer, kapas ingau ngeniir, are aosukosukeer lon pekin memmeef. Sisap eani ena sokkun niuokkus. Ewe kapas “emirit” mi mak lon ewe Paipel ese wewe ngeni och sokkun fofforingau are kirikiringau. Ewe kapasen Kriis fan iten “emirit” a akkaewin weneiti emmwen, sukul, fon me, fan ekkoch, uppos nge kapwung fan tong.
5 Jiowa Kot a isetiu ewe leenien appiru mi unusoch lupwen a awora ena esin emirit. Ewe aposel Paul a alollofengenni Jiowa ngeni emon sam lupwen a makketiu: “Io emon at mi seman we esap emiriiti? . . . Semach ra emiriitikich fansoun mochomoch chok usun letiper. Nge Kot a emiriitikich pwe sipwe murinnoolo, pokiten a mochen pwe sipwe fel.” (Ipru 12:7-10, Contemporary English Version) Ewer, Jiowa a emiriiti noun kewe aramas pwe repwe fel, are limelimoch. Sipwe tongeni kaeo chommong mettoch ussun emiriitin semirit ren ach nengeni ifa ussun a asukula noun kewe aramas.—Tuteronomi 32:4; Mattu 7:11; Efisus 5:1.
Tong—Ewe Minen Amwokut
6 “Kot mi tong,” alon ewe aposel Jon. Ina popun, Jiowa a awora emirit fan tong fansoun meinisin. (1 Jon 4:8; An Salomon Fos 3:11, 12) Weween pwe epwe mecheres ngeni ekkewe sam me in mi tongei nour kewe le appiru Jiowa ren ei mettoch? Aapw. An Kot tong mi alongolong won alluk. Emon sou kaeo kapasen Kriis a apasa pwe ena esin tong “fan chommong esap eu lapalap aramas ra mecheresin lapalapeni.” Kot ese mwokutukut me ren memmeef chok. A ekieki met a murinno fan iten noun kewe aramas fansoun meinisin.—Aisea 30:20; 48:17.
7 Ekieki mwo ewe tong Jiowa a pwarata lon an foffor ngeni ekkewe Chon Israel. Moses a eani eu kapas awewe mi achungu letipach pwe epwe awewei an Jiowa tong fan iten ewe muun Israel. Sia alleani: “Usun eman ikel a mamasa fasan o akkas asen noun kewe apansusu, usun a ameresala poukassin far o amwochuur pwe repwe nom won, a pwal uweereta won poukassin, iei usun ewe Samol mi Lapalap a chok emweni [Jekop].” (Tuteronomi 32:9, 11, 12) Ren an epwe alisi noun kewe le akkaas, ewe inelap a ‘mamasa fasan,’ ren an uchukuchuki me apupu pwe epwe alisata ngeni ekkewe kukkun le akkaas. Lupwen ewe kukkun a changewu seni fasan, nge fan chommong a nonnom won eu achau mi tekia, ewe inelap a ‘akas asetaan’ ewe kukkun. Atun ewe kukkun epwele arapakan turutiu won ppwul, ewe inelap a muttir assitiu fan noun we me uweiata ‘won poukassin.’ Fan tong, a ina ussun Jiowa a tumunu ewe minefoon muun Israel. A ngeni ekkewe aramas ewe Allukun Moses. (Kol Fel 78:5-7) Mwirin Kot a fokkun mammaseer, me a mmonleta le selani noun kewe aramas lupwen ra osukosuk.
8 Ifa ussun ekkewe sam me in Chon Kraist repwe tongeni appiru an Jiowa tong? Aewin, repwe aiti ngeni nour kewe ekkewe emmwen me alluk mi makketiu lon an Kot we Kapas. (Tuteronomi 6:4-9) Ra mochen alisi nour kewe ar repwe silei ifa ussun repwe pwisin filioch me filier kewe repwe tipeeu ngeni ekkewe emmwen lon ewe Paipel. Lupwen ra fori, ekkewe sam mi in mi tong ra ussun ita akkas asen nour kewe, me atola ifa ussun ra apwonueta ekkewe emmwen ra fen kaeo. Lupwen ekkewe semirit ra watteta ekis me ekis a pwal lapelo met sam me in repwe mut ngeniir ar repwe fori, ekkewe sam me in mi tumun ra mmonleta le “asitiu fan” me ‘uweirelo won poukasir’ lupwen mei wor feiengau. Met sokkun feiengau?
9 Jiowa Kot a ouroura ekkewe Chon Israel ussun uwaan chiechi mi ngau. (Numperis 25:1-18; Esra 10:10-14) Chiechi mi ngau a pwal eu minen efeiengau ikenai. (1 Korint 15:33) Sam mi in repwe feioch ika ra appiru Jiowa ren ei mettoch. Emon fopwul 15-ierin itan Lisa a saani emon aluwon mi sokkolo ekiekin ussun minne mi pwung me mwaal me a sokkolo an luku. “Semei me inei ra muttir kuna ewe siwil lon lapalapei me pwarata ar tongei ei,” alon Lisa. “Fan ekkoch ra emiriitiei, me fan ekkoch ra alisiei ren kirikiroch.” Ra mommot fengen me Lisa me auseling fan mosonottam, ina popun ra tongeni alisi neminnewe le pwakini met ra miritiiti pwe waaren an osukosuk—an mochen pwe chienan kewe repwe saani i.a
Epwe Lamot Pwe Mi Sussuuk Ewe Alen Porausfengen
10 Ekkewe sam me in repwe achocho le suuki ewe alen porausfengen me nour kewe ika repwe sopwoch le emiriitiir. Inaamwo ika Jiowa mi silei masouen letipach, nge a peseikich le poraus me auseling ngeni i. (1 Kronika 28:9) Mwirin an ngeni ekkewe Chon Israel ewe Alluk, Jiowa a awiisa ngeni ekkewe Chon Lifai repwe wiisen asukuler, me a tiinalo ekkewe soufos pwe repwe fos ngeniir me apwunguur. A pwal tipemecheres le auselinga ar kewe iotek.—2 Kronika 17:7-9; Kol Fel 65:2; Aisea 1:1-3, 18-20; Jeremaia 25:4; Kalesia 3:22-24.
11 Ifa ussun ekkewe sam me in repwe appiru Jiowa lupwen ar porausfengen me nour kewe? Met a lamot seni meinisin, ar awora fansoun fan iten nour kewe. Repwe poutalo ekkewe kapas mi amangauer, awewe chok, “Ina chok met ka osukosuk ren? Ua ekieki pwe och mettoch mi lamot”; “Mi tiparoch met ka fori”; “Iwe, ka kuna. Kesaamwo mirit.” (An Salomon Fos 12:18) Ekkewe sam me in repwe auselingoch ren ar repwe pese ngeni nour kewe le wesewesen fos ngeniir. Ekkewe sam me in mi tunaalo nour kewe lupwen ra chuen kukkun neman repwe kuna pwe nour kewe repwe pwal tunaarelo lupwen ra wattelo. Jiowa a tipemecheres le auselinga noun kewe aramas fansoun meinisin. A auselinga chokkewe mi iotek ngeni ren tipetekison.—Kol Fel 91:15; Jeremaia 29:12; Luk 11:9-13.
12 Ekieki mwo pwal ifa ussun ekkoch kinikinin lapalapen Kot a fen amecheresi noun kewe aramas le arap ngeni. Ren chok awewe, King Tafit seni Israel loom a tipis watte lupwen a lisowu mwaal ngeni Patsipa. Pokiten Tafit ese unusoch, a fori pwal chommong tipis lon manauan. Nge, fansoun meinisin a fos ngeni Jiowa me a tingor omusomus me an emirit. Ese mwaal pwe an Kot tong me kirokiroch me umoumoch a amecheresi an Tafit liwiniiti Jiowa. (Kol Fel 103:8) Ren ar pwarata ekkewe lapalap mi fich ngeni Kot ussun chok tong me umoumoch, ekkewe sam me in ra tongeni suuki ewe alen porausfengen pwal mwo nge lupwen ekkewe kukkun ra tipis.—Kol Fel 103:13; Malakai 3:17.
Oupwe Mosonoson
13 Sam me in repwe mosonoson me repwe pwarata “tipatchem seni won” lupwen ar auselinga nour kewe. (Jemes 3:17) “Ami mosonoson epwe pwapwalo ngeni aramas meinisin,” ewe aposel Paul a makkeei. (Filipai 4:5) Met weween ach sipwe mosonoson? Eu weween ewe kapas “mosonoson” lon fosun Kriis “sisap tunochif lon ach alleasochisi alluk.” Ifa ussun sam me in repwe tongeni mosonoson atun repwe pwal uppos le amwochu minne mi pwung me mwaal me ekkewe emmwen lon pekin ngun?
14 Jiowa a isetiu ewe leenien appiru mi murinno seni meinisin ren an pwarata mosonoson. (Kol Fel 10:17) Lupwen a pesei Lot me an famili pwe repwe su seni ewe telinimwen Sotom, Lot “a mang.” Mwirin, lupwen noun Jiowa we chonlang a ereni Lot pwe epwe sulo ngeni ekkewe chuuk, Lot a apasa: “Ngang usap tongeni sula ngeni ekewe chuk . . . Nengeni, mi wor eu kukun telinimw [Zoar], a kanoto pwe upwe tongeni sulong lon. Kose mochen kopwe mwut ngeniei pwe upwe sulong lon?” Met meefien Jiowa ussun an tingor? A apasa: “Ewer, ua tipeeu ngeni om ei tungor, usap ataala ewe telinimw ka kapas usun.” (Keneses 19:16-21, 30) Jiowa a tipeeu ngeni an Lot we tingor. Ewer, a lamot pwe ekkewe sam me in repwe alleasochisi ekkewe alluk Jiowa Kot a makketiu lon an we Kapas, ewe Paipel. Nge, eli repwe tongeni apwonueta met ewe kukkun a mochen ika esap atai allukun Paipel.
15 Mmoletaan letipen ewe semirit pwe epwe nguuri emmwen a kapachelong lon an emon pwarata mosonoson. Lon eu kapas awewe, Aisea a alollofengenni Jiowa me emon chon atake me a apasa: “Ifa usun, eman chon tanipi a chok tuttuw pwul, lupwen a mochen fofot? Ifa usun, a chok akapwetetei ewe pwul? Ifa usun, murin an asosonochu ewe pwul, esap amorafeili chomong sokun foun nofitin mongo, esap pwal fotuki telin foun wiich ika sokun foun ira lon en me lenian?”—Aisea 28:24, 25.
16 Jiowa a “tuttuw pwul, lupwen a mochen fofot.” Ina ussun a ammonlata letipen noun kewe aramas mwen an a emiriitiir. Lupwen ekkewe sam me in ra emiriiti nour kewe, epwe ifa ussun repwe tongeni ‘tuw’ letipen nour kewe? Emon sam a appiru Jiowa lupwen a emiriiti noun we at ruaanu ierin. Lupwen noun we at a opuni chon orun we emon at, ewe sam a akkom auseling ren mosonottam ngeni an noun sou kunetipingen ussun an kewe tipis. Mwirin, epwe ussun ita ‘tuw’ letipen noun we at, ewe sam a aporausa ngeni porausen emon kukkun at mi riaffou watte seni poun emon chon eriani aramas. Lupwen ewe at a rongorong ewe poraus, a apasa pwe epwe lamot pwe ewe chon eriani aramas epwe kapwung. Ina esin ‘tuttuw’ a ammonlata letipen ewe at me a amecheresi an kuna pwe an opuni chon orun we, fofforun emon chon eriani aramas me a ngau.—2 Samuel 12:1-14.
17 Aisea a alollofengenni an Jiowa emirit ngeni pwal eu angangen atake—wichi umwun grain. Emon chon atake a nounou sokkopatten pisek pwe epwe wichi umwun grain me ren pochokkulen poon ewe grain. Efoch ira fan iten kamen mi chchol mi pwotete me efoch wok fan iten kamen, nge efou foun kata fan iten ekkewe foun mi pochokkul. Nge, esap kon mina ekkewe grain mi pochokkul pwe ete tatakkisilo. Ussun we chok, lupwen Jiowa a mochen minawu och mettoch mi ngau seni noun kewe aramas, a siwili lapalapen an a fori me ren minne mi fich ngeni ewe osukosuk. Ese kirikiringau me met a fori esap eriaffou aramas. (Aisea 28:26-29) Ekkoch semirit ra muttir miritilo ren an semer me iner atoleer chok. A lamot ngeni ekkoch fitu achechchem, nge a lamot ngeni pwal ekkoch alillis mi pochokkul seni ena. Sam me in mi mosonoson repwe emiriiti nour kewe me ren minne a lamot ngeni emon me emon leiir.
An Ewe Famili Porausfengen Epwe Eu Fansoun Apwapwa
18 Ekkoch me leiin ekkewe minen asukula noumi kewe mi murinno seni meinisin, eu famili kaeo a fiffis iteitan me ami porausfengen ussun ewe Paipel iteiten ran. Famili kaeo a sopwoch ika a fiffis iteitan. Ewe kaeo esap fisoch ika esor kokkot. Ina popun a lamot pwe sam me in repwe ‘awora ewe fansoun’ fan iten ewe kaeo. (Efisus 5:15-17) A weires ach filata eu fansoun kaeo mi murinno fan iten meinisin. Emon sam a kuna pwe lupwen ekkewe semirit ra wattelo, sokkofesennin ar kewe schedule a aweiresi an ewe famili chuufengen. Nge, ir meinisin ra nonnomfengen iteitan lon pwinin ekkewe mwich. Ina popun ewe sam a akkota pwe ewe famili epwe kaeofengen lon eu ekkena pwin. Ei kokkot a fisoch. Noun kewe ulumon meinisin ra fen papataiselo me ra angang ngeni Jiowa iei.
19 Iwe nge, ese naf ar poraus ussun ekkoch wokisin seni Paipel chok atun ar kaeo. Jiowa a nounou ekkewe samol fel ren an epwe asukula ekkewe Chon Israel mi liwinsefal me lupwen ekkewe samol fel ra alleani ewe Alluk ra “afouu o aweweni pwe ekewe aramas ra tongeni weweiti.” (Nehemaia 8:8) Emon sam mi sopwoch le alisi meinisin noun kewe fumon semirit pwe repwe tongei Jiowa a tolong akkom lon rummwan we mwen ewe famili kaeo ren an epwe ammonlata pwe ewe kaeo epwe fich ngeni emon me emon semirit. Ewe fansoun kaeo eu fansoun apwapwa fan iten noun kewe. “Ewe fansoun kaeo a mmen apwapwa iteitan,” iei alon noun we mi fen watte. “Ika a korikem pwe aupwe kaeo atun am kukkunou won efou poor lukun, am aua muttir isetiu ewe poor me saalong lon ewe imw fan iten am kaeo. Ina eu pwin mi apwapwa seni meinisin lon unusen ewe wiik.”
20 Ewe soumak kol fel a apasa: “Nengeni, nouch kewe at, iei mi alemwirich me ren ewe SAMOL.” (Kol Fel 127:3) Sia aea fansoun mi watte me angang weires pwe sipwe emiriiti nouch kewe, nge ren ach forochu epwe tongeni wewe ngeni manau esemuch ngeniir. A ifa me watteen ena feioch! Iwe, amwo sipwe achocho le appiru Jiowa lupwen sia emiriiti nouch kewe. Iwe nge, inaamwo ika ekkewe sam me in ra wiisen “foleniochu [nour] ren sokkun amirit me fonou me ren ewe Samol,” nge esap wewe ngeni pwe repwele sopwoch fansoun meinisin. (Efisus 6:4) Pwal inaamwo ika ra kuna tumun mi murinno seni meinisin, nge emon semirit epwe pwal chuen tongeni u ngeni me ukutiu le angang ngeni Jiowa. Iwe met sipwe fori? Ina ewe poraus lon ewe lesen mwirin.
[Footnotes]
a Eli ekkewe poraus kopwe alleani lon ei lesen me lon ewe lesen mwirin porausen ekkewe fonu mi sokkolo seni fonuom. Sotun ekieki ussun ekkewe emmwen me apwonueta lon manauom.
Ifa Om Polueni?
• Ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni appiru an Jiowa tong mi awewei lon Tuteronomi 32:11, 12?
• Met ka fen kaeo seni lapalapen an Jiowa fos ngeni ekkewe Chon Israel?
• An Jiowa auselinga an Lot tingor a aiti ngenikich met?
• Met ka fen kaeo ussun emiriitin semirit seni Aisea 28:24-29?
3. Met popun a lamot emirit me emmwen seni sam me in ika semirit repwe wiliiti aramas mi murinno?
4. Ifa ewe aewin weween “emirit” lupwen a mak lon ewe Paipel?
5. Met popun epwe alisikich ika sipwe kaeo lapalapen an Jiowa foffor ngeni noun kewe aramas?
6. Met popun epwe tongeni weires ngeni sam me in le appiru an Jiowa tong?
7, 8. (a) Ifa ewe leenien appiru ussun tong mi alongolong won alluk Jiowa a isetiu ren an foffor ngeni noun kewe aramas? (b) Ifa ussun sam me in repwe tongeni appiru Jiowa lupwen repwe alisi nour kewe le amaaraata ar tufichiin alleasochisi ekkewe kapasen emmwen seni Paipel?
9. Ekkewe sam me in mi tong repwe akkaewin tumunuur seni met sokkun feiengau? Awewei mwo.
10. Ifa ussun Jiowa a isetiu eu leenien appiru mi murinno lupwen an porausfengen me ekkewe Chon Israel?
11. (a) Ifa ussun ekkewe sam me in repwe tongeni alisaata ewe alen porausfengen me nour kewe? (b) Met popun mi lamot pwe ekkewe sam me in repwe chon auselingoch lupwen ra porausfengen me nour kewe?
12. Ikkefa ekkewe lapalap sam me in repwe pwarata pwe epwe amecheresi an nour kewe fos ngeniir?
13. Met epwe kapachelong an epwe pwaralo ach mosonoson?
14. Ifa ussun Jiowa a pwarata mosonoson lon an foffor ngeni Lot?
15, 16. Ifa ewe lesen ekkewe sam me in repwe tongeni kaeo seni ewe kapas awewe a mak lon Aisea 28:24, 25?
17. Ifa ewe lesen ussun an sam me in awora emiriit a kawor lon Aisea 28:26-29?
18. Ifa ussun an ekkewe sam me in repwe tongeni awora fansoun pwe epwe fis ewe kaeon Paipel iteitan?
19. Ifa ussun ekkewe sam me in repwe tongeni appiru Jiowa lupwen ra kaeofengen me ar famili?
20. Sipwe ekieki ussun menni osukosuk ren amaarin semirit?
[Picture on page 21]
Moses a alollofengenni an Jiowa emiriiti noun kewe aramas me emon ikel ren noun kewe
[Pictures on page 22]
Epwe lamot pwe ekkewe sam me in repwe awora fansoun fan iten nour kewe
[Picture on page 24]
“Ina eu pwin mi apwapwa seni meinisin lon unusen ewe wiik”