Chon Kraist Ra Fen Ngeni Kot Lon Ngun Me Enlet
“Kot mi ngun, iwe, chon fel repwe fel ngeni lon ngun o enlet.”—JON 4:24.
1. Met sokkun luku a apwapwai Kot?
NOUN Jiowa alaemon, Jises Kraist a titchik lupwen a affata ewe sokkun fel seman we a pwapwa ren. Atun an afalafala emon fin Sameria unukkun ewe ito orun ewe telinimwen Saikar, Jises a apasa: “Ami oua fel ngeni och ouse mo sinei, nge am aua fel ngeni och am mi sinei; pun ach amanau a popu seni re Jus. Nge fansoun epwe feito, iei a fen fis, pwe ekkewe chon fel mi let repwe fel ngeni ewe Sam lon ngun o enlet. Pun ewe Sam a pwal kutta ei sokkun aramas pwe repwe fel ngeni i. Kot mi ngun, iwe, chon fel repwe fel ngeni lon ngun o enlet.” (Jon 4:22-24) Ifa weween ekkeei kapas ngenikich?
2. An Chon Sameria luku a alongolong won met?
2 Chon Sameria ra eani ekiek mi mwaal lon pekin lamalam. Ra luku pwe ekkewe limu puk akkom lon ewe Paipel chok ra pop seni ngunun Kot me ra pwisin chiyakuni ekkewe limu puken Paipel ra eita ngeni ewe Samaritan Pentateuch. Iwe, Chon Sameria rese wesewesen silei Kot, nge Kot a mut ngeni ekkewe Chon Jus ewe sile lon ewe Paipel. (Rom 3:1, 2) Chon Jus mi tuppwol me ekkewe ekkoch ra tongeni kuna an Kot feioch. Nge met ra wiisen fori?
3. Met a lamot ika sipwe fel ngeni Kot “lon ngun o enlet”?
3 Ren ar repwe apwapwai Jiowa, met ekkewe Chon Jus, Chon Sameria, me ekkewe ekkoch chon loom ra wiisen fori? Ra wiisen fel ngeni Kot “lon ngun o enlet.” Me a pwal ina ussuch. Inaamwo ika sipwe achocho are tinikken lon ach angang ngeni Kot fan eu letip mi mwokutukut ren tong me luku nge, weween fel ngeni Kot ren ngun pwe ngunun Kot epwe nonnom rech me sipwe tipeeu ngeni emmwenien ena ngun. Ren kaeo me ren ach apwonueta minne sia kaeo seni an Kot we Kapas, ngunuch, are ach ekiek epwe tipeeu ngeni an kewe. (1 Korint 2:8-12) Ika Kot epwe etiwa ach fel, sipwe fel ngeni lon enlet. Ach fel epwe tipeeu ngeni met an Kot we Kapas, ewe Paipel, a pwaralo ussun Kot me letipan.
Sia Tongeni Kuna Ewe Enlet
4. Ifa ussun ekiekin ekkoch ussun enlet?
4 Ekkoch sou ekiek ra eani ekiek pwe aramas rese tongeni amwochu och sile mi unusen enlet. Ren enletin, ewe sou mak seni Sweden itan Alf Ahlberg a makkei: “Pokiten lapalapen chommong kapas eis ussun lamalam, sise tongeni polueniir ren kapas mi titchik.” Inaamwo ika ekkoch aramas ra apasa pwe enlet a siwil me ren fonuen me nonnomun aramas nge, a wesewesen pwung ar ekiek? Jises Kraist ese eani ena esin ekiek.
5. Met popun Jises a feitiu fonufan?
5 Anchangei mwo pwe kich mi nonnom lein ekkewe aramas mi atola met a fiffis: A kan ngeni le poputaan 33 C.E., me Jises a uta mwen ewe Kepinan Rom itan Pontius Pilate. Jises a ereni Pailat: “Iei popun ua feitiu fonufan, pwe upwe pwarata usun ewe enlet.” Pailat a eis: “Meeta ewe enlet?” Nge ese witiwit ren an epwe rongorong met Jises epwe apasa.—Jon 18:36-38.
6. (a) Ifa weween “enlet”? (b) Ifa ewe wiis Jises a awiisa ngeni noun kewe chon kaeo?
6 Iei weween “enlet”: “Ewe tettelin mettoch mi wesewesan, ekkewe mettoch ra fen fisita, me poraus mi pwung.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Iwe nge, Jises a chok pwarata poraus mi enlet ese lifilifil? Aapw. A nom ren poraus mi titchik. A awiisa noun kewe wiiser le pwarata ena enlet lupwen a apasa ngeniir: “Iei minne, oupwe feilo asoulangalo chon fonu meinisin, oupwe papataisir fan iten ewe Sam, me ewe Nau, me ewe Ngun mi Fel, oupwe afalafaler pwe repwe alleasochisi mettoch meinisin minne ua alluku ngenikemi.” (Mattu 28:19, 20) Mwen “ewe sopolon ei fansoun,” noun Jises kewe chon kaeo mi enlet repwe esilei “enletin ewe kapas allim” won unusen fonufan. (Kalesia 2:14) Epwe fis pwe epwe pwonueta an Jises kewe kapas: “Ei kapas allim usun ewe mu epwe esineifeili won unusen fonufan, pwe epwe pwar ngeni einang meinisin. Iwe, ina sopolon.” (Mattu 24:14) Iwe, a mmen lamot ach esinna chokkewe mi asukula chon fonufan ewe enlet ren ar afalafala ewe kapas allim ussun ewe Muu.
Ifa Ussun Sia Tongeni Kaeo Ewe Enlet
7. Ifa ussun kopwe annetata pwe Jiowa ewe Popun enlet?
7 Jiowa ewe Popun enlet lon pekin ngun. Ren enletin, ewe sou makkei kol mi fel Tafit a apasa pwe Jiowa “ewe Koten enlet.” (Kol Fel 31:5; 43:3) Jises a apasa pwe an Seman we kapas mi enlet me a pwal apasa: “A fen makketiu lon ekkewe puken soufos, pwe ‘ir meinisin repwe pwal kaeo seni Kot.’ Iwe, iteiten aramas meinisin mi rong o sinei seni ewe Sam epwe feito rei.” (Jon 6:45; 17:17; Aisea 54:13) A ffat pwe chokkewe mi kutta ewe enlet epwe kait me ren Jiowa, ewe Sense Mi Lapalap. (Aisea 30:20, 21) Chon kutta ewe enlet repwe angei “ewe sile ussun Kot.” (An Salomon Fos 2:5) Me, fan tong, Jiowa a fen asukula are awora ewe enlet lon sokkopaten lapalap.
8. Ifa ussun Jiowa a fen asukula are awora ewe enlet?
8 Ren chok awewe, Kot a nounou chonlang ren an epwe awora ngeni Chon Israel ewe Alluk. (Kalesia 3:19) A pwonei chommong feioch ngeni ekkewe semelap Eperiam me Jekop lon ttan. (Keneses 15:12-16; 28:10-19) Kot a pwal pwisin fos seni lang lupwen Jises a papatais me aramas ra rongorong ekkeei kapas mi amwarar: “Iei nei at mi achengicheng rei; ua unusen pwapwa ren.” (Mattu 3:17) Sia pwal pwapwa pwe Kot a uwei ngenikich ewe enlet ren an aea ngun mi fel le amwokutu ekkewe aramas mi makkei ewe Paipel. (2 Timoti 3:16, 17) Ren ach kaeo seni an Kot Kapas, sia tongeni “luku ewe enlet.”—2 Tesalonika 2:13.
Ewe Enlet Me Noun Kot We
9. Ifa ussun Kot a nounou Noun we ren an epwe pwarata ewe enlet?
9 Kot a akkaewin nounou Noun we, Jises Kraist, ren an epwe pwaralo ewe enlet ngeni aramas. (Ipru 1:1-3) Ren enletin, an Jises apasawu ewe enlet a sokko seni an ese lifilifil io me mwan. (Jon 7:46) Pwal mwo nge mwirin an feita lang, a pwarata ewe enlet seni Seman. Ren chok awewe, ewe aposel Jon a angei “ewe pwarata . . . Kot a ngeni i, pwe epwe aiti ngeni noun kewe chon angang minne epwe muttir fisita.”—Pwarata 1:1-3.
10, 11. (a) Ewe enlet Jises a pwarata a riri ngeni met? (b) Ifa ussun ewe enlet a wiliiti och mettoch mi wesewesan ren Jises?
10 Jises a ereni Pailat pwe a feitiu fonufan ren an epwe pwarata ussun ewe enlet. Atun an angangen afalafal, Jises a affata pwe ena enlet a riri ngeni aitochuloon an Jiowa nemenem ren angangen Muun Kot fan ewe king Jises Kraist. Nge an Jises pwarata ewe enlet ese chok wewe ngeni an afalafala me asukula aramas. Ewe enlet a wiliiti och mettoch aramas ra tongeni wesewesen weweiti pokiten an Jises apwonuetaochu ewe enlet lon manauan. Ina popun Paul a tongeni makkei: “Iei minne, esap wor emon epwe apungukemi ren anemi are unumemi, are pwal usun kametip, are maram fo, are ranin fel. Ekkewe mettoch mi ngunungunun chok minne repwe feito, nge inisin ekkewe mettoch repwe feito a nom ren Kraist.”—Kolose 2:16, 17.
11 Ren chok awewe, ewe enlet a wiliiti mettoch mi wesewesan ren ewe oesini ussun an Jises uputiu lon Petleem. (Mika 5:2; Luk 2:4-11) Ewe enlet a pwal wiliiti mettoch mi wesewesan atun a pwonuta an Taniel oesini ussun pwaloon ewe Messaia le muchuloon ekkewe 69 ‘wiiken ier.’ A fis ena lupwen Jises a mwei pwisin i ngeni Kot lupwen a papatais me kepit ren ngun mi fel, lon ewe fansoun mi filita, lon 29 C.E. (Taniel 9:25; Luk 3:1, 21, 22) Ewe enlet a pwal wiliiti mettoch mi wesewesan ren an Jises angangen afalafal mi asarama aramas lupwen a esileifeili ewe Muu. (Aisea 9:1, 2, 6, 7; 61:1, 2; Mattu 4:13-17; Luk 4:18-21) A pwal wiliiti mettoch mi wesewesan ren an Jises malo me manausefal.—Kol Fel 16:8-11; Aisea 53:5, 8, 11, 12; Mattu 20:28; Jon 1:29; Fofor 2:25-31.
12. Met popun Jises a tongeni apasa pwe ‘Ngang ewe enlet’?
12 Pokiten ewe enlet a alongolong won i, Jises Kraist a tongeni apasa: “Ngang ewe al, o ewe enlet, o ewe manau. Esor emon epwe feilo ren ewe Sam are esap pokiten ngang.” (Jon 14:6) Aramas ra ngaselo lon pekin ngun lupwen ra “nonnom lon ewe enlet” ren ar nguuri wiisen Jises lon pwonuetaan letipen Kot. (Jon 8:32-36; 18:37) Pokiten aramas mi lapalapeni lapalapen siip ra etiwa ewe enlet me tapweilo mwirin Kraist fan luku, repwe angei manau esemuch.—Jon 10:24-28.
13. Ikkefa ekkewe ulungat sokkun mettoch mi weneiti ewe enlet seni Paipel sipwe atittina?
13 Ewe enlet Jises me noun kewe chon kaeo mi angang fan nemenemen ngunun Kot ra uwei ngeni aramas, a weneiti ewe luku mi enlet fan iten Chon Kraist. Ina popun chokkewe mi “alleasochisi ewe luku” ra “fefetal lon ewe enlet.” (Fofor 6:7; 3 Jon 3, 4) Iwe, io kewe ra feffetal lon ewe enlet ikenai? Io kewe ra wesewesen asukula ewe enlet ngeni chon fonufan meinisin? Ren ach sipwe polueni ekkena sokkun kapas eis, sipwe atittina ekkewe Chon Kraist loom me ewe enlet lon Paipel mi weneiti (1) luku, (2) lapalapen fel, me (3) fofforun aramas.
Ewe Enlet Me Ekkewe Luku
14, 15. Met kopwe apasa ussun ekiekin ekkewe Chon Kraist loom me Chon Pwarata Jiowa ussun ewe Paipel?
14 Ekkewe Chon Kraist loom ra fokkun aucheani an Kot we Kapas ewe Paipel. (Jon 17:17) A ina met repwe alollo ngeni ar kewe luku me foffor. Clement seni Alexandria a manau lon ewe oruuen me aulungatin senturi a apasa: “Chokkewe mi tinikken lon ar soulang resap ukutiu lon ar kukkutta ewe enlet, tori ra fen angei leteloon met ra luku lon ewe Paipel.”
15 Ussun chok ekkewe Chon Kraist loom, Chon Pwarata Jiowa ra fokkun aucheani ewe Paipel. Ra luku pwe “ekkewe puk [lon Paipel] meinisin ra pop seni Ngunun Kot, [me] ra pwal lamot ngeni afalafal.” (2 Timoti 3:16) Iwe, sipwe pwungupwung won ekkoch lukuen ekkewe Chon Kraist loom me ren minne noun Jiowa kewe chon angang lon ei fansoun ra fen kaeo pokiten ar nounou ewe Paipel ussun chok nour we puken awewe mi lamot seni meinisin.
Ewe Enlet Ussun Ewe Soul
16. Ifa ewe enlet ussun ewe soul?
16 Pokiten ar lukuluk won minne a mak lon ewe Paipel, ekkewe popun Chon Kraist ra asukula aramas ewe enlet ussun ewe soul. Ra fen silei pwe “ewe mwan a wiliiti emon soul” lupwen Kot a forata i. (Keneses 2:7. NW) Pwal och, ra pwal luku pwe ewe soul mi tongeni malo. (Isikiel 18:4; Jemes 5:20) Ra pwal silei pwe ekkewe mi malo “rese silei och mettoch.”—Än Salomon Afalafal 9:5, 10.
17. Ifa ussun kopwe awewei ewe apilululuk fan iten chokkewe mi malo?
17 Iwe nge, noun Jises kewe chon kaeo loom ra eani ewe luku pwe ekkewe mi malo Kot a chechchemeniir repwe manausefal. Paul a eani ena luku lupwen a apasa: “Mi wor ai apilukuluk allim lon Kot, ewe chok apilukuluk atekeei ra pwal etiwa, pwe epwe fis ewe manausefal ren ekkewe mi pung pwal ekkewe rese pung.” (Foffor 24:15) Pwal mwo mwirin ranin Paul kewe, emon Chon Kraist itan Minucius Felix a makkei: “Io epwe kon tiparoch are nafangauen mirit pwe epwe apasa pwe ewe Kot mi forata aramas ese tongeni foriirsefal?” Ussun chok ekkewe Chon Kraist loom, Chon Pwarata Jiowa ra lukuluk won ewe afalafal seni Paipel ussun ewe soul, malo, me ewe manausefal. Iei sipwe pwungupwung won io ena Kot me io ena Kraist.
Ewe Enlet Me Ewe Trinitas
18, 19. Met popun sia apasa pwe ewe afalafal ussun ewe Trinitas ese alongolong won ewe Paipel?
18 Ekkewe Chon Kraist loom rese ekieki pwe Kot, Kraist, me ewe ngun mi fel ir eu trinitas. Alon The Encyclopædia Britannica: “Ewe kapas Trinitas me eu awewe mi titchik ussun ena luku ese mak lon ewe Tes Mi Fo, me Jises pwal noun kewe chon kaeo rese mochen u ngeni ewe Shema [iotekin Chon Jus] lon ewe Tesin Loom: ‘Auseling o Israel: Ewe Samol ach Kot ewe Samol emon chok.’ (Tut. 6:4).” Chon Kraist rese fel ngeni an Chon Rom kewe ulumon kot lon emon are pwal ekkoch kot. Ra fen nguuri an Jises kapas pwe aramas repwe fel ngeni Jiowa chok. (Mattu 4:10) Pwal och, ra luku alon an Jises kewe kapas: “Semei a lap seniei.” (Jon 14:28) Chon Pwarata Jiowa ra amwochu ena luku ikenai.
19 Ngeni noun Jises kewe chon kaeo loom, Kot, Kraist, me ewe ngun mi fel ra sokkofesen. Pwungun pwe ra papataisi ekkewe minefoon chon kaeo (1) fan iten ewe Sam, (2) fan iten ewe Nau, me (3) fan iten ewe ngun mi fel, sap fan iten eu Trinitas. Ussun we chok, Chon Pwarata Jiowa ra aiti ngeni aramas ewe enlet seni Paipel me ra pwarata ewe sokkofesennin Kot, Noun we, me ewe ngun mi fel.—Mattu 28:19.
Ewe Enlet Me Papatais
20. Menni sile mi lamot epwe nom ren chokkewe mi mochen papatais?
20 Jises a awiisa noun kewe aramas wiiser le foralo chon kaeo ren ar asukuleer ewe enlet. A lamot nafochun ar sile ussun ewe Paipel ika aramas repwe papatais. Ren chok awewe, repwe weweiti wiisen me nemenemen ewe Sam me noun we, Jises Kraist (Jon 3:16) Chokkewe mi mochen papatais repwe weweiti pwe ewe ngun mi fel esap emon persona nge an Kot we manaman.—Keneses 1:2.
21, 22. Met popun kopwe apasa pwe chokkewe chok mi luku repwe papatais?
21 Ekkewe Chon Kraist loom ra chok papataisi aramas mi weweoch me chokkewe mi fen fangolo manauer ngeni Kot ren ar repwe fori letipan. Chon Jus me ekkewe chon wililo mi nonnom lon Jerusalem lon Pentekos 33 C.E. ra fen weweiti ewe Tesin Ipru. Lupwen ra rongorong an ewe aposel Piter fos ussun Jises ewe Messaia, orun 3,000 “ra etiwa an kapas” me “ra papatais.”—Fofor 2:41; 3:19–4:4; 10:34-38.
22 Chokkewe mi luku repwe papatais. Aramas lon Sameria ra etiwa ewe enlet, me “lupwen ra luku Filip, fansoun an afalafala ewe kapas allim usun muun Kot, o pwal usun ewe it, iten Jises Kraist, ra papataiselo, mwan me fefin.” (Fofor 8:12) Ewe iunok seni Itiopia emon mi fen etiwa ewe lamalamen Jus ren pwichikkaren letipan a silei ussun Jiowa. Akkom a tipeeu ngeni minne Filip a apasa ussun pwonuetaan ewe oesini ussun Messaia me mwirin a papatais. (Fofor 8:34-36) Piter a ereni Kornilios me pwal ekkoch Chon Jentail pwe Kot epwe etiwa emon mi ‘niuokusiti [kot] o fori minne mi pung,’ me aramas mi eani lukuluk won Jises Kraist repwe kuna omusamusen ar tipis. (Fofor 10:35, 43; 11:18) Ei poraus meinisin a tipeeu ngeni an Jises alluk le ‘feilo asoulangalo chon fonu meinisin, me afalafaler pwe repwe alleasochisi mettoch meinisin minne ua alluku ngenikemi.’ (Mattu 28:19, 20; Fofor 1:8) Chon Pwarata Jiowa ra amwochu ena kokkot ren ar chok papataisi chokkewe mei wor eu longolongun sile ussun ewe Paipel me chokkewe ra fen fangolo manauer ngeni Kot.
23, 24. Ifa ewe lapalap mi pwung fan iten an Chon Kraist papatais?
23 Papatais fan iten chon luku a wewe pwe unusen inisin epwe sonatiu fan ewe konik. Mwirin Jises a papatais lon ewe Jortan, a “feita seni ewe konik.” (Mark 1:10) Ewe re Itiopia a papatais lon “och konik.” Ir me Filip “ra feitiu lon ewe konik” me mwirin “ra feita seni lon ewe konik.” (Fofor 8:36-40) A ffatelo pwe papatais a wewe ngeni an ewe inis epwe unusen kokotiu lon ewe konik ren ewe riri lefilen papatais me peias lon kapas awewe.—Rom 6:4-6; Kolose 2:12.
24 The Oxford Companion to the Bible a apasa: “Ekkewe awewe won papatais lon ewe Tes Mi Fo ra affata pwe inisin ewe emon mi papatais epwe unusen kokotiu lon ewe konik.” Me ren ewe puk lon fosun Franis itan Larousse du XXe Siècle (Paris, 1928), “ekkewe Chon Kraist loom ra papatais ese lifilifil ia a wor och konik ie me inisir epwe unusen kokotiu lon ewe konik.” Me ewe puk itan After Jesus—The Triumph of Christianity a apasa: “Papatais fan iten Jises a kan wewe ngeni an emon pwarata an luku me mwirin unusen inisin epwe sonatiu fan ewe konik.”
25. Met sipwe fos ussun lon ewe lesen mwirin ei?
25 Unusen ei poraus ussun ekkoch luku mi alongolong won ewe Paipel me fofforun ekkewe Chon Kraist loom ir pisekin nengeni chok. A tufich ach sipwe makkei ussun pwal ekkoch lukuen chon loom mi tipeeu ngeni lukuen Chon Pwarata Jiowa. Lon ewe lesen mwirin ei, sipwe poraus ussun pwal ekkoch mettoch mi alisata ach esinna chokkewe mi asukula ewe enlet.
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Met sokkun fel Kot a kutta senikich?
• Ifa ussun ewe enlet a wiliiti och mettoch mi wesewesan ren Jises Kraist?
• Ifa ewe enlet ussun ewe soul me malo?
• Ifa lapalapen an Chon Kraist papatais, me ifa wiisen chokkewe mi mochen papatais?
[Sasing lón pekin taropwe 22]
Jises a ereni Pailat: ‘Ua feitiu fonufan pwe upwe pwarata usun ewe enlet’
[Sasing lón pekin taropwe 23]
En mi tongeni awewei ewe popun Jises a apasa: ‘Ngang ewe enlet’?
[Sasing lón pekin taropwe 24]
Ifa ewe enlet ussun an Chon Kraist Papatais?