“Oupwe Manauesini Sokkun Manau Mi Fakkun Murinno Lein Ekkewe Jentail”
“Oupwe asamolu aramas meinisin. Oupwe tongei pwimi kewe Soulang.”—1 PITER 2:17.
1, 2. (a) Met emon soumak lon eu simpung a apasa ussun Chon Pwarata Jiowa? (b) Met popun Chon Pwarata Jiowa ra achocho le manaueni manauer me ren ekkewe minen aukuk mi tekia?
FITE ier me loom, emon soumak simpung seni Amarillo, Texas, U.S.A., a chuuri sokkopaten imwen fel lon leenian we me a aporausa met a kuna. A ingelo ren eu mwichen aramas. A apasa: “Ren ulungat ier, ua fiffiti an ekkewe Chon Pwarata Jiowa mwichelap lon ewe Amarillo Civic Center. Lupwen ua nonnom rer, esap fan eu ua kuna emon mi unumi supwa, unumi efoch pio, are okkoun. Ir eu mwichen aramas mi limelimoch, fofforoch, ufoufoch, me lapalapoch seni meinisin ua fen kuna.” Aramas ra makkei ena sokkun poraus ussun ekkewe Chon Pwarata fan chommong. Met popun fan chommong aramas mi sokkolo ar lamalam ra mwareiti Chon Pwarata Jiowa?
2 Aramas ra kan mwareiti noun Kot kewe aramas pokiten ar kewe foffor mi murinno. Inaamwo ika an ei fonufan kewe minen aukuk ra ngangngauolo, Chon Pwarata Jiowa ra luku pwe ra wiisen manaueni manauer me ren ekkewe minen aukuk mi tekia, me ina eu kinikinin ar fel. Ra silei pwe ar kewe foffor a alingalo Jiowa me chiener kewe Chon Kraist me ar fofforoch a alinga ewe enlet ra afalafala ngeni aramas. (Jon 15:8; Taitos 2:7, 8) Iwe, sipwe ppii epwe ifa ussun sipwe tongeni amwochu foffor mi murinno me sopweilo le tumunu uochun Jiowa me noun kewe Chon Pwarata me ifa ussun ach fori a efeiochukich.
Ewe Familien Chon Kraist
3 Ekieki ussun ach kewe foffor lon ewe famili. Ewe puk Die Neuen Inquisitoren: Religionsfreiheit und Glaubensneid (Ekkewe Minefo Inquisitors: Pwungun Filien Lamalam Me Ngaselo Seni Lolowoon Pekin Lamalam), makkeien Gerhard Besier me Erwin K. Scheuch, a apasa: “Fan iten [Chon Pwarata Jiowa] ewe famili ina eu mettoch ra akkaewin tumunu.” Ena poraus mi enlet, me ikenai mei wor chommong minen feiengau ewe famili epwe kuna tumun seni. Mei wor ekkewe semirit mi “alleasolapa semer kewe me iner” me ekkewe watte “esor ar chen” are “resap mosonoson.” (2 Timoti 3:2, 3) Lon famili emon a tongeni akkawatta puluwan we, ekkewe sam me in ra kirikiringau are tumunungau ngeni nour kewe, me semirit ra u ngeni semer me iner kewe, aea safeien opuchopuch me lisowu mwaal, are ra ssu seni imwer. Ekkeei mettoch meinisin, uwaan etipetipaen ‘ngunun ei fonufan’ mi efeiengau. (Efisus 2:1, 2) A lamot ach sipwe tumunu ach kewe famili seni ena ngun. Ifa ussun? Ren ach auseling ngeni an Jiowa fon me emmwen fan iten chon ewe famili.
4 Ekkewe chon Kraist mi pupulu repwe miritiiti pwe ra wiisen awora minne mi lamot lon pekin memmeef, lon pekin ngun, me lon pekin inis ngeni puluwer kewe. (1 Korint 7:3-5; Efisus 5:21-23; 1 Piter 3:7) Ekkewe sam me in Chon Kraist mei wor wiiser mi chou ngeni nour kewe. (An Salomon Fos 22:6; 2 Korint 12:14; Efisus 6:4) Me lupwen ekkewe semirit ra wattelo, ra pwal kaeo pwe mei pwal wor wiiser kewe. (An Salomon Fos 1:8, 9; 23:22; Efisus 6:1; 1 Timoti 5:3, 4, 8) Ren ach sipwe apwonueta wiisach lon ach famili, a lamot achocho le uppos, me tong me ach pennukuolo ach mochen. Iwe nge, lupwen chon ekkewe famili meinisin ra sotun apwonueta wiiser seni Kot ren ukuukun ar tufich, iwe, ra efeiochufengenniir me ra efeiochu ewe mwichefel. Lap seni ena, ra mwareiti ewe Chon Poputani ewe famili, Jiowa Kot.—Kenesis 1:27, 28; Efisus 3:15.
Ewe Mwichen Pwipwi
5 Pokiten kich Chon Kraist, mei pwal wor wiisach ngeni chienach kewe chon luku lon ewe mwichefel, me ngeni chokkewe mi fiti ‘pwich Soulang lon unusen fonufan.’ (1 Piter 5:9) Ach chiechi ngeni ewe mwichefel a lamot ngeni ach pochokkul lon pekin ngun. Lupwen sia chiechi ngeni chienach kewe chon Kraist, sia pwapwaesini ar apochokkulakich pwal ewe mongo lon pekin ngun seni ewe “mwich mi tuppwol o tipatchem.” (Mattu 24:45-47) Ika mei wor ach kewe osukosuk, sipwe tongeni angei emmwen mi murinno mi alongolong won ekkewe kapasen alongolongun alluk lon ewe Paipel. (An Salomon Fos 17:17; An Salomon Afalafal 4:9; Jemes 5:13-18) Lupwen sia osupwang, pwich kewe rese likitikichelo. Mwa met ren feiochuch pokiten sia kapachelong lon an Kot we mwicheich!
6 Iwe nge, sise choni ewe mwichefel pwe sipwe chok angei och mettoch; sia pwal fiti pwe sipwe liffangelo. Pwungun pwe Jises a apasa: “Feiochun liffang mi lap seni feiochun angei.” (Fofor 20:35) Ewe aposel Paul a menlapei ewe lamoten ach sipwe kisaseu lupwen a makkei: “Sipwe akamwochu ach apilukuluk allim sia fen pwarata, o sisap mokutukut, pun ewe emon mi pwonei, i mi tuppwel. O sipwe ekiekifichi usun ach sipwe apochokula emon me emon lefilach lon tong o fofor-murinno. O sisap ukutiu seni ach mwichfengen, usun ekkoch ra fori, nge sipwe alolofengenikicheta, o alapalo ach achocho ngeni, pwe oua nengeni pwe ewe Ran a arapoto.”—Ipru 10:23-25.
7 Lon ewe mwichefel, sia pwarata ach “akamwochu ach apilukuluk allim” lupwen sia uwawu meefiach are ika mei wor wiisach lon mwich. Ach foffor a wesewesen apochokula pwiich kewe. Sia pwal alisiir ren ach porausfengen mwan me mwirin ewe mwich. Ina ewe fansoun sipwe tongeni apochokkulata ekkewe mi apwangapwang, alisi ekkewe mi lolilen, me aururu ekkewe mi semmwen. (1 Tesalonika 5:14) Ekkewe chon Kraist mi letip wenechar ra kisaseu ren ena sokkun liffang, ina ewe popun chommong aramas mi keran fiti ach kewe mwich ra ingelo pokiten ewe tong ra kuna lefilach.—Kol Fel 37:21; Jon 15:12; 1 Korint 14:25.
8 Nge, esap minne sia chok pwarata tong lon pwisin ach mwichefel. Pun ewe tong a tori ewe mwichen pwipwi won unusen fonufan. Ina ewe popun a wor eu pworun asor lon eu me eu Kingdom Hall fan iten kautaan Kingdom Hall. Eli a torotoroch pwisin ach we Kingdom Hall, nge sia silei pwe fite ngerou chienach kewe chon Kraist lon ekkoch fonu ra osupwangen eu leenien mwich mi murinno repwe tongeni ar repwe mwich ie. Lupwen sia awora monien asor fan iten kautaan Kingdom Hall, sia pwarata ach tongei ekkeei aramas inaamwo ika sise wesewesen sileer.
9 Pwata Chon Pwarata Jiowa ra tongeifengennir? Iwe, Jises a alluk ngeniir pwe repwe fori. (Jon 15:17) Me ar tongeifengennir ina pwal eu pisekin annet pwe an Kot ngun a angang lon emon me emon leir me won unusen ewe mwich. Tong eu kinikinin “ewe uwan Ngun.” (Kalesia 5:22, 23) Lupwen Chon Pwarata Jiowa ra kaeo ewe Paipel, fiffiti ar kewe mwich, me ikkiotek ngeni Kot, ra eorenalo ar pwarata tong inaamwo ika ra nonnom lon ewe fonufan ia ‘chommong aramas a patapatelo ar tong’ ie.—Mattu 24:12.
Fofforuch Ngeni Ewe Fonufan
10 An Paul fos ussun “ach apilukuluk allim sia fen pwarata” a achema ngenikich ussun pwal eu wiisach. Ei pwarata a kapachelong ewe angangen afalafala ewe kapas allim ngeni chokkewe resaamwo wiliiti pwiich chon Kraist. (Mattu 24:14; 28:19, 20; Rom 10:9, 10, 13-15) Ena esin afalafal pwal eu angangen liffang ngeni aramas. Ach fiti ena angang a wewe ngeni aeaan ach fansoun me pochokkul, ach ammonlata, kaeo, me ach nounou pwisin nouch moni. Nge, Paul a pwal makkei: “Mi wor ai angang ngeni chon Kris pwal ngeni ekkewe ekkoch chon lukun, ir mi tipatchem o pwal ir mi tiparoch. Ina popun, ua fakkun mochen pwal afalafala ewe kapas allim ngenikemi mi nom lon Rom.” (Rom 1:14, 15) Sipwe ussun chok Paul, amwo sisap tinikkop le fori ei “angang.”
11 Mei wor pwal ekkoch wiisach ngeni chokkewe rese fiti ach luku? Fokkun ewer. Pwungun pwe sia miritiiti pwe “fonufan meinisin a nonnom fan nemenien ewe mi ingau.” (1 Jon 5:19) Sia silei pwe Jises a apasa ussun noun kewe chon kaeo: “Esap ir seni fonufan, usun chok ngang usap seni fonufan.” Nge, sia nonnom lon ewe fonufan, angang lon, me angei alillis seni. (Jon 17:11, 15, 16) Ina popun mei wor wiisach lon fonufan. Ikkefan? Ewe aposel Piter a polueni ena kapas eis. Mwen taloon Jerusalem, a mak taropwe ngeni ekkewe chon Kraist lon Asia Minor, me eu poraus lon ena taropwe a alisikich pwe sipwe itepok me ruuepek ngeni angang lon fonufan.
12 Akkom, Piter a apasa: “Ami mi achengicheng, upwe fonoukemi usun chok chon siamu o wasola, pwe oupwe aimu senikemi ekkena mochenia-ingauen fituk, ekkena mi fiu ngeni ngunumi.” (1 Piter 2:11) Chon Kraist mi enlet, ir “chon siamu o wasola” lon pekin ngun pokiten ra akkomwa ewe apilukulukun manau esemuch—ekkewe mi kepit lon lang me ekkewe “ekkoch siip” lon ewe paratis epwe fis won fonufan lon mwach kkan. (Jon 10:16; Filipai 3:20, 21; Ipru 11:13; Pwarata 7:9, 14-17) Nge, ikkefa ekkewe mochenia-ingauen fituk? Epwe kapachelong ekkewe mettoch ussun chowean mochen pisekisekilo, ewe mochen foummongolo, mocheisou, me ewe mochenia itan “lolowo” me “tipemmong.”—Kolose 3:5; 1 Timoti 6:4, 9; 1 Jon 2:15, 16.
13 Ena sokkun mochenia ingau a wesewesen efisata ‘fiu ngeni ngunuch.’ Ra ataielo ach chiechi me Kot me ach apilukuluk epwe apwangapwangelo. Ren chok awewe, ika sia amaaraata ach ekieki ussun mettoch mi weneiti mocheisou, epwe ifa ussun sipwe tongeni fangelo manauach “usun chok asor mi manau, asor mi fel, asor Kot epwe pwapwa ren”? Ika sia kkuf ren tongen pisek, epwe ifa ussun sipwe “kuttafichi lom an muu”? (Rom 12:1, 2; Mattu 6:33; 1 Timoti 6:17-19) Ewe alen tipatchem ina ach sipwe appiru fofforun Moses, u ngeni sossotun ei fonufan, me akkomwa an Jiowa angang lon manauach. (Mattu 6:19, 20; Ipru 11:24-26) Ina ewe kki mi lamot pwe sipwe itepok me ruuepek lon ach angang ngeni fonufan.
‘Manauesini Sokkun Manau Mi Fakkun Murinno’
14 Pwal eu alillis mi lamot a mak lon an Piter kewe kapas mwirin: “Oupwe manauesini sokkun manau mi fakkun murinno lein ekkewe Jentail, pwe inaamwo ika repwe aitengaualo ami usun chon forata mi ingau, nge repwe nengeni ami kewe fofor-murinno, o repwe alingalo Kot lon ranin an waroto.” (1 Piter 2:12) Pokiten kich Chon Kraist, sia achocho le fofforoch. Sia angang weires lon sukul. Lon ach leenien angang, sia achocho me wenechar—inaamwo ika nouch we pos a miritingau. Ika chon ewe famili rese tipeeu lon ar luku, ewe mwan are fin pupulu Chon Pwarata epwe achocho le apwonueta ekkewe kapasen alongolongun alluk fan iten chon Kraist. Ese mecheres, nge sia silei pwe ach foffor murinno a apwapwai Jiowa me fan chommong a lukeato chokkewe rese fitikich lon ach luku.—1 Piter 2:18-20; 3:1.
15 Sopwochun lape-ngeni ekkewe Chon Pwarata Jiowa ar repwe manaueni manauer me ren ekkewe minen aukuk mi tekia a pwalo ren ekkewe poraus aramas ra fen mak ussuur. Ren chok awewe, ewe simpung itan Il Tempo seni Italy a apasa: “Aramas mi akkangangfengen me Chon Pwarata Jiowa ra apasa pwe ir chon angang mi wenechar, me pokiten ar lukuluk mi pochokkul, me ren aramas a ussun ita nge a kon ssenuk ar we luku; iwe nge, sia sufolitiir pokiten ar tuppwol le fori minne mi pwung.” Ewe simpung itan ewe Herald lon Buenos Aires, Argentina, a apasa: “Seni me loom Chon Pwarata Jiowa ra annetata pwe ir aramas mi tinikken le angang, me murinno, rese asolapa moni, me ra niuokkusiti Kot.” Ewe soukaeo itan Sergei Ivanenko seni Russia a apasa: “Chon Pwarata Jiowa ra sinnelo won unusen fonufan pun ir aramas mi titchikin alleasochisi allukun ewe muu me akkaewin ren ar wenechar le mooni takises.” Ewe manager lon eu leeni Chon Pwarata Jiowa ra aea fan iten ar mwichelap lon Zimbabwe a apasa: “Ua kuna ekkoch Chon Pwarata ra ioni taropwe me limeti ekkewe leenien ngaselo. Ewe leeni a limelimoch lap seni mwen ra tolong lon. Ekkewe sarafo ra lapalapoch. Ua anean pwe unusen fonufan a ur ren Chon Pwarata Jiowa.”
An Chon Kraist Anomuur Fan Nemenem
16 Piter a pwal kapas ussun wiisach ngeni muu. A apasa: “Fan asengesin ewe Samol, oupwe alleasochisi sokkun chon nemenem meinisin mi nemeni aramas—ewe king, usun chok i mi sou nemeni mettoch meinisin; o pwal ekkewe kepina, usun chok ir mi kunoolo seni i pwe repwe apungu ir mi fori ingau o mwareiti ir mi fori murinno. Pun iei letipen Kot, pwe ren ami fofor-murinno, ekkewe aramas mi puch o tiparoch repwe fanafanelo.” (1 Piter 2:13-15) Sia kilisou fan iten ewe alillis sia angei seni eu muu mi kokkotoch, me fan emmwenien an Piter kewe kapas, sia alleasochisi an kewe alluk me mooni ach kewe takises. Sia miritiiti an ekkewe muu pwuung seni Kot pwe repwe apwungu chokkewe mi atai alluk, nge ewe popunlapen ach anomukich fan nemenemen ekkewe muu pwe “fan asengenin ewe Samol.” Ina letipen Kot. Pwal och, sise mochen aitengaua iten Jiowa ren ach kuna kapwung pokiten sia fofforingau.—Rom 13:1, 4-7; Taitos 3:1; 1 Piter 3:17.
17 A mmen alolilen pwe ekkoch sou nemenem ir “aramas mi puch o tiparoch” ra eriaffoukich are u ngenikich—awewe chok ren ar tipimwaal ngenikich. Nge, lon ewe fansoun Jiowa a filata, ar kapas mi mwakel a pwalo, me ekkeei aramas ra “fanafanelo.” Porausen ach kewe foffor a pwarata io a kapas enlet. Ina ewe popun fan chommong ekkewe nouwisin muu mi wenechar ra mwareitikich ussun chon foffor mi murinno.—Rom 13:3; Taitos 2:7, 8.
Noun Kot Chon Angang
18 Piter a ourourakich: “Oupwe manau usun chok aramas mi ngaselo, nge tipis esap popu seni ami ngaselo—oupwe manau usun chok noun Kot chon angang.” (1 Piter 2:16; Kalesia 5:13) Ikenai, ach silei ewe enlet seni Paipel a angasakichelo seni ekkewe aitien lamalam chofona. (Jon 8:32) Pwal och, mei wor ach pwungun filata met sia mochen fori. Nge, sise aeamwaalli ach pwungun filata. Lupwen sia filata chienach, ufach, foutach, ach kunou—pwal mwo nge anach me unumach—sia mochen chechchemeni pwe chon Kraist mi enlet ir noun Kot chon angang, nge rese ekiekin apwapwai pwisin ir. Sia filata ach sipwe angang ngeni Jiowa lap seni ach angang ngeni mochenin inisich are ekkewe lapalapen me stylin ewe fonufan.—Kalesia 5:24; 2 Timoti 2:22; Taitos 2:11, 12.
19 Piter a sopweilo le apasa: “Oupwe asamolu aramas meinisin. Oupwe tongei pwimi kewe Soulang. Oupwe niuokusiti Kot. Oupwe asamolu ewe king.” (1 Piter 2:17) Pokiten Jiowa Kot a wiisen mutata ngeni aramas sokkopaten nemenem, iwe, sipwe pwarata sufol ngeniir. Sipwe pwal mwo nge iotek fan iter pwe repwe mutata ach sipwe apwonueta wiisach le afalafal lon kinamwe me tuppwol. (1 Timoti 2:1-4) Iwe nge, sipwe pwal ‘tongei pwich kewe Soulang.’ Iteiten fansoun sia angang fan iten efeiochun, nge esap fan iten efeiengauen pwiich kewe chon Kraist.
20 Ren chok awewe, lupwen a fis maun lon eu fonuen Afrika, aramas ra kuna pwe Chon Pwarata Jiowa ra sokkolo lapalaper pokiten ar foffor mi fich ngeni chon Kraist. Ewe simpung Reformierte Presse lon Switzerland a apasa: “Lon 1995, ewe mwicheich African Rights . . . ra anneta pwe ekkewe lamalam meinisin ra fiti ewe maun chilon chok Chon Pwarata Jiowa.” Lupwen porausen met a fis a tori ekkewe fonu lukun, Chon Pwarata Jiowa lon Iurop ra muttir tiinalo mongo me safei ngeni pwiir kewe me ekkewe ekkoch lon ewe fonu mi osukosuk. (Kalesia 6:10) Ra apwonueta alon An Salomon Fos 3:27: “Kopwe eani kirikiroch ngeni aramas mi osupwang, lupwen ka tufich ngeni.”
21 Nge, mei wor pwal eu wiisach mi lamot seni wiisach le sufoliiti ekkewe muu me pwal mwo nge lap seni wiisach le tongei pwiich kewe. Ifa ena wiis? Piter a apasa: “Oupwe niuokusiti Kot.” Wiisach ngeni Jiowa a lap seni wiisach ngeni aramas meinisin. Ifa ussun mei pwung ena mettoch? Me ifa ussun sipwe tongeni apwonueta wiisach ngeni Kot me ngeni ekkewe muu? Ekkeei kapas eis repwe polu lon ewe lesen mwirin ei.
En Mi Chechchemeni?
• Ikkefa wiisen ekkewe Chon Kraist lon ewe famili?
• Ifa ussun sia tongeni pwarata kisaseu lon ewe mwichefel?
• Ikkefa wiisach ngeni ewe fonufan?
• Ikkefa ekkoch feioch epwe torikich ika sia amwochu manau mi limelimoch?
3. A lamot pwe ekkewe familien chon Kraist repwe kuna tumun seni met?
4. Ikkefa ekkewe wiis emon me emon lon ewe famili repwe pwarifengenni?
5. Ikkefa ekkewe feioch a torikich lupwen sia chiechi ngeni chienach kewe chon Kraist?
6. Ifa ussun Paul a pwarata pwe mei wor wiisach ngeni chienach kewe chon Kraist?
7, 8. Ifa ussun sia pwarata kisaseu lon ach mwichefel me ngeni chienach kewe chon Kraist mi nonnon lon pwal eu fonu?
9. Ifa ewe popun Chon Pwarata Jiowa ra tongeifengennir?
10. Ifa wiisach ngeni fonufan?
11. Ikkefa ekkewe ruu kapasen alongolongun alluk seni Paipel ra nemeni ach riri ngeni fonufan, nge met sia miritiiti?
12. Ifa ussun ekkewe chon Kraist ra “usun chok chon siamu o wasola,” me pokiten ena, met repwe su seni?
13. Ifa ussun mochenia-ingauen fituk a ‘fiu ngeni ngunuch’?
14. Pwata kich chon Kraist sia achocho le foffor murinno?
15. Ifa ussun sia silei pwe aramas won unusen fonufan ra esinna pwe Chon Pwarata Jiowa ra achocho le manaueni manauer me ren ekkewe minen aukuk mi tekia?
16. Epwe ifa wiisach ngeni ekkewe muu, me pwata?
17. Lupwen “aramas mi puch o tiparoch” ra u ngenikich, met sipwe tongeni eani lukuluk won?
18. Pokiten kich chon Kraist, met sipwe fori pwe sisap aeamwaalli ach pwuung le filata met sia mochen?
19-21. (a) Epwe ifa ekeiekich ussun chokkewe mei wor wiiser lon muu? (b) Ifa ussun ekkoch ra fen pwarata ar ‘tongei pwir kewe Soulang’? (c) Ifa wiisach mi fokkun lamot seni meinisin?
[Picture on page 19]
Ifa ussun ewe familien chon Kraist epwe eu popun chengel wachemuk?
[Pictures on page 20]
Ifa ewe popun Chon Pwarata Jiowa ra tongeifengennir?
[Pictures on page 20]
Sipwe tongeni pwarata tong ngeni pwiich kewe inaamwo ika sise wesewesen sissileer?