Afalafala An Kot We Kapas Ren Pwora
“Feilo, o oesini ngeni nei aramas.”—AMOS 7:15, NW.
ATUN an a fiti ewe angangen afalafal, emon chon angang ngeni Jiowa a chuuri emon nouwisen lamalam. Ewe nouwisen lamalam a puchor: ‘Ukkutiu le afalafal! Sulo seni ikei!’ Iwe, met ewe chon angang ngeni Kot a fori? A ita fori alon atena, are a sopweilo le afalafala an Kot we kapas ren pwora? Kopwe tongeni silei minne a fori pun ena chon angang a makkei kunaan lon eu puk mi iteni itan we. Ina ewe puken Paipel itan Amos. Iwe nge, me mwen ach sipwe kaeo ussun porausen an chuuri ewe nouwisen lamalam, sipwe kaeo porausen manauen Amos.
2 Io ena Amos? Inet a manau me ia a nonnom ia? Sipwe kuna poluen ekkena kapas eis lon Amos 1:1, ikkewe sia alleani ie: “Ikkei ekewe kapas an Amos, eman chon masen sip seni Tekoa, . . . lupwen Usia a king lon Juta, nge Jeropoam noun Jehoas we a king lon Israel.” Amos, emon chon Juta. Sopun we Tekoa a nonnom engol mail seni Jerusalem. A manau le muchuloon ewe atiuen senturi B.C.E. lupwen King Usia a nemeni Juta, me Jeropoam II, i kingen ekkewe engol einangen Israel. Amos, i emon chon masen siip. Iwe, Amos 7:14 a apasa pwe ese chok emon “chon masen sip” nge pwal emon “chon tumwunu ekewe ira sikamor.” Weween, fitu maram iteiten ier, i emon chon angangen ras. A ekilasa ekkewe fiik. A fori fan iten an epwe amuttiri nupun ekkewe fiik. Iwe, a fokkun weires ena angang.
“Feila, o Oesini”
3 Amos a apasa: “Sap ngang eman soufos, sap pwal ngang eman noun soufos.” (Amos 7:14) Ese upun emon soufos are sukul pwe epwe emon soufos. Iwe nge, seni aramas meinisin lon Juta, Jiowa a filata Amos pwe epwe fori An angang. Lon ena fansoun, Kot ese filata emon king mi manaman, emon samol-fel mi tipatchem, are emon meilap mi woummong. A aiti ngenikich eu lesen mi aururukich. Eni esap kich aramas mi foummong are sukul tekia. Nge sipwe ita meefi pwe sia lipwakingau le afalafala an Kot we kapas? Aapwi! Jiowa a tongeni alipwakochukich pwe sipwe afalafala an we poraus—pwal mwo nge lon ekkewe leeni mi weires. Pokiten ina met Jiowa a fori fan iten Amos, epwe alisi ir meinisin mi mochen apasaou an Kot we kapas ren pwora ar repwe atittina ewe leenien appiru ena soufos mi pwora a isetiu.
4 Jiowa a alluku ngeni Amos: “Kopwe feila o osuni ngeni nei aramasen Israel.” (Amos 7:15) A weires ena wis. Lon ena fansoun, ekkewe engol einang lon muun Israel ra pwapwaesini ar kinamwe, lukulukoch, me woummong. Chommong ra imweni ‘imw fan iten ewe fansoun patapat’ me pwal ‘imw fan iten fansoun pwichikar’ mi for seni “fau mi fal” mi mommong, nge sap seni chok pilak mi for seni pwul. Ekkoch ra kon won peet mi fout seni ngiin alafant, me ra unumi wain seni “tanipin wain mi fokun murina.” (Amos 3:15; 5:11) Ina minne, chommong aramas ra tenechepwak. Pwungun pwe ikewe Amos a afalafal ie a ussun chok ekkewe leeni ekkoch leich sia wisen afalafal lon ikenai.
5 Esor ngauen ekkewe chon Israel repwe eani chommong pisek. Iwe nge, ekkoch chon Israel ra pisekisekilo ren foffor mi pworongau. Ekkewe mi woummmong ra “sola seni ekewe chon woungau” me “puratiu ekewe chon mwelele.” (Amos 4:1, NW) Ekkewe chon sopai mi manaman, soukapwung, me samol-fel ra rauangaufengen pwe repwe sola seni ekkewe mi woungau. Iei, pwata sise lesokuriiti ena fansoun me nengeni met atekkana ra foffori.
Ra Atai An Kot Alluk
6 Sipwe akkom feilo ngeni ewe leenien amomo pisek. Ikkewe ie ekkewe chon amomo mi pworongau ra “akukunatiu ewe aukuk” me “alapata ewe liwin,” me ra pwal mwo nge amomo wiich mi “aucheangau”. (Amos 8:5, 6) Ekkewe chon amomo ra churi ekkewe chon kamo ren ar akukkunatiu minne ra amomo, me pwal ren liwinimmongun me aucheaangauen ekkewe pisek. Mwirin ar ra wesewesen osupwangalo ren fofforingauen ekkewe chon amomo, ekkewe mi woungau ra amomolo pwisin ir pwe repwe chon kichiniwel. Mwirin, ekkewe chon amomo ra moniir “ren ukukun liwinin eu pea chori.” (Amos 8:6) Mwa met! Ekkena chon sopai mi tipemmong ra ekieki pwe aucheaangauen chiener kewe chon Israel a chok lollo ngeni eu pea chori! A ifa me watten ar aucheaangaua ekkewe mi osupwang, me pwal watten ar ipweri an Kot Alluk! Iwe nge, ekkewe chon amomo ra pwal pinini ewe “ranin sapat”! (Amos 8:5) Ewer, ra choni ar lamalam nge ra chok alingepin.
7 Pwata ekkewe chon sopai rese kuna liwiningauen ar atai an Kot we Alluk, ewe a era: “Kopwe echeni chon arum usun pusin om echenuk”? (Lifitikos 19:18) A tufich pun atekkewe repwe ita apwungu chon atai ewe Alluk—ekkewe soukapwung—ra fitiir le atai alluk. Lon asamen ewe telinimw, ikkewe a kan fiffis kapwung ie, ekkewe soukapwung ra ‘angei moni pwe repwe pwungungau, iwe, rese auseling ngeni ekkewe mi woungau.’ Ekkewe soukapwung rese tuttumunu ekkewe chon mwelele, nge ra afangema ir fan iten liffangen amichimich. (Amos 5:10, 12) Weween, ekkewe soukapwung ra pwal tunalo an Kot we Alluk.
8 Iwe, a ffet noun Israel kewe samol-fel? Ren ach sipwe silei, sipwe kulliti pwal eu leeni. Nengeni ekkewe tipis ekkewe samol-fel ra mutata “lon imwen ar kewe kot”! Ren Amos, Kot a apasa: “Eman mwan me saman ra konopok ren emon chok chon angang fefin. Iei usun ra apiningaua pinin itei.” (Amos 2:7, 8) Ekieki mwo ussun ena! Emon mwan me seman we ra lisou-mwaal ngeni emon chok fin lisou lon ewe imwenfel. Iwe, ekkena samol-fel mi ingau ra kan tunalo ekkena foffor mi limengau!—Lifitikos 19:29; Tuteronomi 5:18; 23:17.
9 Lon an kapas ussun pwal ekkoch fofforun tipis, Jiowa a apasa: “Ra konola unukun iteiten rongen asor lon mangaku ra angei seni chon woungau pwe asisilen ar liwinimang. Ra unumi wain lon imwen ar we kot, ekewe wain ra angei seni chokewe mi liwinimang ngeniir.” (Amos 2:8) Ewer, ekkewe samol-fel me chommong aramas ra pwal tunalo ewe alluk mi mak lon Ekistos 22:26, 27, a apasa pwe echo mangaku ra angei pwe esissinen an emon liwinimmang repwe enniwili me mwen tuputiuen ewe akkar. Iwe nge, ra aea ussun echo kuus pwe repwe konolo won atun ra mongo me un ngeni ekkewe kot chofona. Iwe, ren ewe monien paking ra angei seni ekkewe chon mwelele, ra moni wain pwe repwe unumi lon ar kewe fetellapen lamalam mi chofona. A ifa me watten touauen ar rikilo seni ewe alen fel mi limoch!
10 Ekkewe chon Israel ra atai ekkewe ruu alluk mi lapalap seni meinisin lon ewe Alluk—ar repwe tongei Jiowa me tongei chon orur kewe. Ina minne Kot a tinalo Amos pwe epwe apwunguur pokiten ar lukulukummang. Ikenai, ekkewe muun fonufan, pachelong ekkewe fonuen Kristendom, ra lapalapeni lapalapengauen Israel lom lom. Inaamwo ika ekkoch aramas ra woummong, nge chommong aramas ra woungauolo me letipechoulo pokiten ekkewe foffor mi pworongau an ekkewe chon sopai, sou nemenem, me nouwisen lamalam. Nge Jiowa a afanni ir kewe mi riaffou me mwokutukut pwe repwe kukkutta i. Ina minne, a awisa ngeni noun kewe chon angang ikenai pwe repwe apwonueta eu angang ussun chok Amos—ar repwe afalafala An we kapas ren pwora.
11 Pokiten a wewe chok ach angang me an Amos angang, sipwe kuna alillis seni ach kaeo an we leenien appiru. Iwe, Amos a aiti ngenikich (1) met sipwe eani afalafal, (2) ifa ussun sipwe afalafal, me (3) pwata ekkewe chon u ngenikich resap tongeni pinei ach angangen afalafal. Sipwe kaeo eu me eu ekkeei poraus.
Ifa Ussun Sipwe Tongeni Appiru Amos
12 Kich Chon Pwarata Jiowa, sia kan akkaeuin itelapei ach esilefeili ewe Muu me ewe angangen foralo chon kaeo. (Mattu 28:19, 20; Mark 13:10) Iwe nge, sia pwal akkafalafal ussun an Kot kewe kapasen ourour, ussun chok Amos a afalafal pwe Jiowa epwe apwungu ekkewe mi ingau. Awewe chok, Amos 4:6-11 a pwarata pwe fan chommong Jiowa a affata an letipengau ren chon Israel. A atoto ngeni ekkewe aramas “lengita,” a “amwochu [seniir] ut,” a awarato “moi me mesenipik,” me tinalo leir “matter.” Ekkeei mettoch ra ita amwokutu Israel pwe repwe aier? Kot a apasa: “Ami ousap liwinto rei.” Enlet, ekkewe chon Israel ra chok likitalo Jiowa fan chommong.
13 Jiowa a apwungu ekkewe chon Israel rese aier. Iwe nge, akkom, ra rongorong kapasen ourourer ussun minne epwe fis. Ussun ei mettoch, Kot a apasa: “Ellet, Kot ewe Samol mi Lapalap esap fori och ika esap pwari mwo mine a ekiekieta ngeni noun chon angang ekewe soufos.” (Amos 3:7) Kot a pwari ngeni Noa pwe epwe fis ewe Noter me a pwal awisa ngeni an epwe ouroura aramas. Pwal ussun chok, Jiowa a awisa ngeni Amos an epwe eani eu amuchuloon kapasen ourour. Solapan, ekkewe chon Israel ra tunalo ewe poraus seni Kot me rese fori minne mi pwung.
14 Ese mwaal kopwe tipeeu pwe mei wor ekkoch mettoch mi wewe chok lon an Amos fansoun me ach ei fansoun ikenai. Jises Kraist a oesini pwe epwe fis chommong kiteter lon ewe fansoun sopolon. A pwal oesini pwe epwe fis eu angangen afalafal won unusen fonufan. (Mattu 24:3-14) Iwe nge, ussun chok lon ranin Amos, lap ngeni aramas meinisin ikenai ra kan tunalo esissinen ekkewe fansoun me porausen ewe Muu. Ren ena sokkun aramas, repwe pwal kuna minne a fis ngeni ekkewe chon Israel mi lukumach. Jiowa a ourourer: “Oupwe amolakemiita pwe oupwe churiei, ngang ami we Kot.” (Amos 4:12) Ekkewe chon Israel ra chuuri Kot ren ar kuna an Kot kapwung mi ngau lupwen ekkewe sounfiun Asiria ra akkufur. Ikenai, ewe fonufan mi imu seni Kot epwe ‘chuuri Kot’ lon Armaketon. (Pwarata 16:14, 16) Iwe nge, atun a sopweilo an Jiowa mosonottam, sipwe peppesei aramas meinisin ukukun ach tufich pwe repwe: “Kukkutta ewe Samol mi Lapalap pwe oupwe manau.”—Amos 5:6.
Uppwos ngeni Chon U Ngenikich Ussun Chok Amos
15 Sipwe appiru Amos sap chok ren minne sipwe eani afalafal pwe pwal ifa ussun sipwe afalafal. A mmenlapei ena mettoch lon sopwun 7, ikkewe ie a kapas ussun ewe samol-fel mi nom le poputaan ach ei lesen. I “Amasia ewe souasor mi nom lon Petel.” (Amos 7:10) Ewe telinimwen Petel, ina iolapen an Israel lamalam mi rikilo, pachelong fel ngeni appanen kou. Iwe, Amasia, i emon souasorun lamalamen ewe Muu. Iwe, met meefian lupwen a rongorong an Amos kkewe poraus mi pwora?
16 Amasia a ereni Amos: “En soufos, kopwe feila me ikei o liwinla ngeni ewe fanu Juta, pwe kopwe kuna anom ren om afalafal me ikenan. Nge kosap chuen osunisefali me lon Petel, pun ikei a nom an ewe king lenien fel me an ewe mwu imwenfel.” (Amos 7:12, 13) Iei weween alon Amasia: ‘Liwiniiti fonuom we! A wor pwisin am lamalam.’ A pwal sotun etipetipa ewe sou nemenem pwe epwe pinei an Amos angang, ren an a ereni King Jeropoam II: “Amos a rawangaueek lein chon Israel.” (Amos 7:10) Ewer, Amasia a tipi ngeni Amos pwe i emon chon tipis ngeni ewe muu! A ereni ewe king: “Pun iei usun alon Amos, ‘Jeropoam epwe fokun mala lon maun, nge chon Israel repwe oola seni fanuer.’ ”—Amos 7:11.
17 Lon alon kewe, Amasia a eani ulungat kapasen michimich. A apasa: “Iei usun alon Amos.” Nge Amos ese apasa fan eu pwe ewe oesini a popu seni i. Iwe nge, fansoun meinisin, a apasa: “Iei alon ewe Samol mi Lapalap.” (Amos 1:3) A pwal tipi ngeni Amos pwe a apasa: “Jeropoam epwe fokun mala lon maun.” Iwe nge, ussun an a mak lon Amos 7:9, Amos a oesini: “Ngang [Jiowa] upwe u ngeni chon leimwen Jeropoam o aukatiu mwun.” Kot a oesini ena esin feiengau ngeni “imwen” Jeropoam, weween, mwirimwirin kewe. Pwal eu, Amasia a apasa pwe Amos a era: ‘Chon Israel repwe oola seni fanuer.” Nge Amos a pwal oesini pwe ekkewe chon Israel mi liwiniiti Kot repwe kuna feioch. A ffat pwe Amasia a eani kapasen michimich are kapas mi oro mwakel pwe epwe amwokutu ewe muu an epwe pinei an Amos we angangen afalafal.
18 En mi kuna pwe a lollo chok minne Amasia a fori me minne ekkewe chon u ngeni noun Jiowa kewe aramas ikenai ra foffori? Ussun chok Amasia a sotun eppeti an Amos we angangen afalafal, a pwal ina ussun ekkoch souasor, samol-fel mi lapalap, me nouwisen lamalam lon ach ei fansoun ra sotun eppeti angangen noun Jiowa kewe chon angang. Amasia a tipimwaal ngeni Amos pwe a tipis ngeni ewe muu. Ikenai, ekkoch nouwisen lamalam ra pwal tipimwaal ngeni noun Jiowa kewe Chon Pwarata pwe ir chon u ngeni ewe muu. Iwe, ussun chok Amasia a kutta alillis seni ewe king lon an u ngeni Amos, a pwal ina ussun ekkoch nouwisen lamalam ra kutta alillis seni chiener kewe sou nemenemen ekkewe muu pwe repwe eriaffou Chon Pwarata Jiowa.
Ekkewe Chon U Ngenikich Resap Tongeni Aukatiu Ach Angangen Afalafal
19 Met Amos a fori lupwen Amasia a u ngeni? Akkom, Amos a kapas eis ngeni ewe samol-fel: “En ka apasa pwe upwe ukutiu le osuni mine a ngau fan iten chon Israel?” Iwe, muttir chok, noun Kot we soufos mi pwora a apasaou ekkewe kapas Amasia ese fokkun mochen rongorong. (Amos 7:16, 17) Amos ese niuokkus. A ifa me murinnoon an we leenien appiru! Lon ach afalafala an Kot we kapas, sisap alleasolapa Kot, pwal mwo nge lon ekkewe fonu ikkewe ie ekkewe mi appiru Amasia ra efisata riaffou ie. Ussun chok Amos, sipwe akkafalafala: “Iei alon Jiowa.” Iwe, ekkewe chon u ngenikich resap tongeni aukalo ach angangen afalafal, pun “poun Jiowa” a nonnom rech.—Foffor 11:19-21.
20 Ita Amasia epwe silei pwe an kewe kapasen amosok repwe chok lamot-mwaal. Amos a fen awewei ewe popun esor emon won fonufan epwe tongeni pinei an foffos—iwe, ina ewe aulungatin mettoch sipwe kaeo ussun. Me ren Amos 3:3-8, Amos a eani ekkoch kapas eis me kapas monomon pwe epwe pwarata pwe a wor popun fisitaan iteiten mettoch meinisin. Iwe, a eani ei kapas awewe: “Are eman laion a woruwor, io esap niuokus? Are Kot ewe Samol mi Lapalap a kapas, io esap asilefeili an kapas?” Weween, Amos a ereni ekkewe chon auseling ngeni: ‘Ussun chok ami oupwe enletin niuokkus lupwen oua rongorong woruworun emon laion, a pwal ina usi, iwe, usap tongeni ukkutiu seni ai afalafala an Kot we kapas, pun ua fen rongorong an Kot we alluk pwe upwe afalafal.’ Niuokkusun Kot, are alollolun an sufoluti Jiowa, a amwokutu Amos an epwe foffos ren pwora.
21 Kich sia pwal rongorong an Kot we alluk pwe sipwe afalafal. Met sipwe fori? Ussun chok Amos me noun Jises kewe popun chon kaeo, ren an Jiowa alillis sipwe apasaou An kapas ren pwora. (Foffor 4:23-31) Sap riaffou, efisien ekkewe chon u ngenikich, me sap pwal an aramas tenechepwak epwe pineikich. Chon Pwarata Jiowa won unusen fonufan ra pwari ewe chok sokkun tinikken Amos a pwarata me sopweilo le afalafala ewe kapas allim ren pwora. Mei wor wisach ach sipwe ouroura aramas ussun kanotoon an Jiowa kapwung. Met epwe kapachelong lon ena kapwung? Epwe polu ena kapas eis lon ewe lesen mwirin.
Ifa Ussun Kopwe Polueni?
• Fan met sokkun lapalap Amos a apwonueta wisan we seni Kot?
• Ussun chok Amos, met sipwe afalafala?
• Ifa ewe sokkun ekiek sipwe eani atun sipwe fiti ewe angangen afalafal?
• Pwata ekkewe chon u ngenikich rese tongeni aukatiu ach angangen afalafal?
[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]
1, 2. Io ewe emon itan Amos, me met ewe Paipel a apasa ussun i?
3. Ifa ussun ach kaeo ussun Amos epwe alisikich ika sia meefi pwe sia lipwakingau le afalafal?
4. Pwata a weires ngeni Amos an epwe oesini lon Israel?
5. Ikkefa ekkoch foffor mi pwungungau ekkoch chon Israel ra foffori?
6. Ifa ussun ekkewe chon amomo lon Israel ra sola seni aramas?
7. Met a atufichi ekkewe chon amomo lon Israel ar ra atai an Kot we Alluk?
8. Menni sokkun foffor ekkewe samol-fel mi ingau ra tunalo?
9, 10. Ikkefa an Kot kewe alluk ekkewe chon Israel ra ipweri, iwe, ifa ussun a lollo ngeni ach ei fansoun?
11. Met sipwe tongeni kaeo seni an Amos we leenien appiru?
12, 13. Ifa ussun Jiowa a pwarata pwe a letipengau ren ekkewe chon Israel, iwe, met ra fori?
14. Ikkefa ekkewe mettoch mi fis lon fansoun Amos a pwal fiffis ikenai?
15-17. (a) Io ewe emon itan Amasia, me met meefian ussun minne Amos a eani afalafal? (b) Met Amasia a tipingeni Amos?
18. Ikkefa ekkoch fofforun Amasia ra wewe chok me fofforun ekkewe nouwisen lamalam ikenai?
19, 20. Met Amos a fori lupwen Amasia a u ngeni?
21. Met sipwe fori ussun an Kot we alluk pwe sipwe afalafala ewe kapas allim?
[Lios lon pekin taropwe 6]
Kot a filata Amos, emon chon tumunu ekkewe iraan fiik, pwe epwe fori An angang
[Lios lon pekin taropwe 9]
Ussun chok Amos, en mi afalafala ewe poraus seni Jiowa fan pwora?