An Jiowa We Kapas Mi Manau
Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Rut
IEI poraus a achungu letipach ussun ruuemon fefin mi tuppwolfengen. Iei poraus ussun tong ngeni Kot me lukuluk won an kewe kokkot. Iei poraus a affata watteen an Jiowa ekkekieki samasamen Messaia. Iei poraus ussun chengel me letipechou lon eu famili. Ekkena me pwal chommong poraus ra kapachelong lon ewe puken Rut.
Ewe puken Rut a awewe won met a fisita atun 11 ier “lon mwun ekewe soukapwung” lon Israel. (Rut 1:1) Sia silei pwe ekkewe poraus mi makketiu lon ra fisita me le poputaan fansoun ekkewe soukapwung, pokiten ewe soufonu, Poas, i noun Rehap, ewe fefin a manau lon ranin Josua. (Josua 2:1, 2; Rut 2:1; Mattu 1:5) Ese mwaal Samuel a makketiu ewe poraus lon 1090 B.C.E. Lein ekkewe puken Paipel meinisin, ewe puken Rut chok a iteit ren iten emon fefin esap i fin Israel. Ewe poraus lon ewe puken Rut “mi manau o manaman.”—Ipru 4:12.
“IA EN KOPWE FEILA IE, PWAL NGANG UPWE FEILO IE”
(Rut 1:1–2:23)
Lupwen Naomi me Rut ra tori Petleem, meinisin ra atoleer me poraus ussur. Ekkewe fefin lon ewe telinimw ra itini ewe fin chinnap me ra ekkeis: “Iei i Naomi?” Naomi a polueni: “Ousap aita ngeniei Naomi, nge oupwe aita ngeniei Mara, pun Ewe mi Unusen Manaman a amarasa letipei. Lupwen ai feila ua uren feioch, nge ewe Samol mi Lapalap a aliwinieito fan ai asoulapo.”—Rut 1:19-21.
Lupwen Naomi me an famili ra feilo Moap pokiten eu lengita lon Israel, Naomi a “uren feioch” pun a wor puluwan me ruuemon noun kewe. Iwe nge, mwirin och fansoun, puluwan we Elimelek a malo. Mwirin, noun kewe ra puluweni ruuemon fin Moap, Orpa me Rut. Iwe, orun engol ier mwirin ena, noun Naomi kewe mwan ra pwal malo, nge ese mwo wor nour. Esor emon epwe alisi ekkewe ulumon fefin. Lupwen Naomi a filata le liwinlo Israel, ekkewe ruuemon fefin, puluwen noun kewe mi malo, ra eti i. Naomi a peseer le liwinlo Moap me kutta puluwer mi fo lein aramasen fonuer. Orpa a liwinlo. Iwe nge, Rut a fitipacheiti Naomi. A apasa: “Ia en kopwe feila ie, pwal ngang upwe feila ie, nge ia en kopwe nonom ie, pwal ngang upwe nonom ie. Aramasom repwe pwal aramasei, nge om Kot epwe pwal ai Kot.”—Rut 1:16.
Ekkewe ruuemon fefin mi malo puluwer kewe, Naomi me Rut, ra tori Petleem le poputaan ewe fansoun rasin parli. Pokiten eu kokkot lon an Kot we Alluk, Rut a rusi lusun ewe parli lon tanipiin emon aramasen Elimelek, ewe chon Jus mi chinnap itan Poas. Poas a afanni an Rut achocho me Rut a chok rusi parli lon tanipiin Poas “tori wesilan resin parli.”—Rut 2:23.
Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:
1:8—Met popun Naomi a ereni puluwen noun kewe pwe repwe “liwinla en me lon imwen inan” nge sap lon imwen seman? Ese ffat ika semen Orpa a chuen manau. Iwe nge, semen Rut a chuen manau. (Rut 2:11) Eli Naomi a fos ussun imwen iner kewe pokiten a mochen achema ngeniir ussun tongen iner kewe mi tongeni auruuruur. A tongeni auruuru letipen Orpa me Rut lupwen ra kaimulo seni inen puluwer kewe mi achengicheng ngeniir. Eli an Naomi poraus a pwal achema ngeniir pwe iner kewe a wor imwer nge esor imwen Naomi.
1:13, 21—Jiowa wesewesen ewe popun manauen Naomi a maras me fitikoko? Aapw, me Naomi ese tipi ngeni pwe Kot a fori minne mi ngau. Iwe nge, pokiten minne a fis lon manauan, Naomi a luku pwe Kot a likitalo. Letipan a maras me a fokkun letipechou. Ina ewe fansoun aramas ra luku pwe nounou eu feioch seni Kot me emon fefin mi rit a anumamau. Naomi a tongeni luku pwe Jiowa a asaua i pokiten noun kewe mwan ra malo me esor nour kewe.
2:12—Ifa ewe ‘liwin mi unus’ Rut a angei seni Jiowa? A nounatiu emon at me Rut a nouni tettelin semen semen Jises.—Rut 4:13-17; Mattu 1:5, 16.
Ekkewe lesen fan itach:
1:8; 2:20. Osukosuk watte a tori Naomi nge a chuen amwochu lukuluk won an Jiowa kirokiroch mi tong. Sipwe appiru Naomi, akkaewin lupwen sia nonnom fan sossot mi chou.
1:9. Imwach esap chok eu leenien mongo me onnut. Epwe eu leenien auruur me asoso mi kinamwe.
1:14-16. Orpa a “liwiniti fanuan we,” ngeni aramasan me noun kewe kot. Rut ese liwinlo. A likitalo kinamwe me menemenoch lon pwisin fonuan ren an epwe amwochu tuppwol ngeni Jiowa. Lupwen sia amaaraata tong mi tuppwol fan iten Jiowa me pennukuolo pwisin ach mochen, sia tumunukich seni ach kkuf fan mochenien letipach mi maicha me ‘liwinsefal ngeni poutmwaalilo.’—Ipru 10:39.
2:2. Rut a rusi lusun ewe parli lon eu tanipi me ren eu kokkot a ffor fan iten kalisitaan ekkewe chon ekis me ekkan aramas mi osupwang. Rut a tipetekison. Emon chon Kraist mi osupwang esap lamalam tekia me tunalo alillis seni chiechian chon Kraist are ewe muu.
2:7. A wor an Rut pwuung le rusi lusun ewe parli lon ena tanipi nge a chuen tingor akkom. (Lifitikos 19:9, 10) An tingor eu esissin pwe letipan a mosonoson. Sipwe “kutta mosonoson,” pun “ir kewe mi mosonoson repwele fonueni ewe fonu, o repwe pwapwaesini chommongun ar pisek.”—Sefanaia 2:3; Kol Fel 37:11.
2:11. Rut ese chok aramasen Naomi. I wesewesen chiechian. (An Salomon Fos 17:17) Ar chiechi a nukuchar pokiten a alongolong won tong, tuppwol, kirokiroch, tipemecheres le pennukuolo pwisin ar kewe mochen, me ar tufichin meefi meefien ewe emon. Nge ar mochen le angang ngeni Jiowa me nonnom lein chon fel ngeni Jiowa a alisata ena chiechifengen lap seni meinisin. Sia pwal tongeni chiechioch me chon fel ngeni Kot mi enlet.
2:15-17. Pwal mwo nge lupwen Poas a amecheresi an Rut angang, “Rut a rus lon ewe tanipi tori lekuniol.” Rut emon chon angang mi tinikken. Emon chon Kraist epwe pwal sinnelo ren an achocho me tinikken ngeni angang.
2:19-22. Naomi me Rut ra pwapwaesini ar porausfengen le pwin. Naomi a pwapwaiti an rongorong met Rut a foffori le ran. Ir me ruuemon rese pireir le uwawu ekiekir me meefier. Ita esap pwal ussun chok ekkewe familien chon Kraist ikenai?
2:22, 23. Rut a sokko seni noun Jekop we nengngin, Dinah. A kutta chiechian me lein aramas ra fel ngeni Jiowa. Ina eu leenien appiru mi murinno fan itach!—Keneses 34:1, 2; 1 Korint 15:33.
NAOMI A FEIOCH
(Rut 3:1–4:22)
Naomi ese chuen tongeni nounou. A ereni Rut pwe a tongeni siwili i me puluweni emon aramasen puluwan. Ina popun Rut a tingorei Poas. Poas a tipemecheres. Iwe nge, mei wor emon aramaser mi kan ngeni Elimelek lap seni Poas. Ita epwe suuk ngeni atewe ewe tufichin moonisefalli fonuen puluwen Naomi akkom mwen Poas.
Poas a mwokutukkai ren an epwe silei met ena mwan epwe fori. Sorotaan ewe soran, a ioifengeni engol atemiritin ewe telinimw pwe repwe chon pwarata lupwen a eisini mararin Elimelek ika epwe mooni fonuen Elimelek. Ewe mwan a chipwang. Iwe, Poas a tongeni eani wiisan chon moonisefalli ewe fonu me puluweni Rut. Ra nounatiu Opet, semen, semen King Tafit. Ekkewe fefin lon Petleem ra ereni Naomi: “Ousipwe mwareiti ewe Samol mi Lapalap . . . I epwe echipok o fokun tumwunuk lon om chinlap, pun a upu seni pwuluen noum we mi tongeek o ochu ngonuk lap seni fuman noum mwan.” (Rut 4:14, 15) Ewe fefin a liwinto Petleem nge a “asoulapo,” a wiliiti ewe fefin mi “uren feioch”!—Rut 1:21.
Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:
3:11—Pwata aramas ra eita ngeni Rut “emon fefin mi murina”? Aramas rese mwareiti Rut pokiten ‘firesin mokur are fouten gold are [an] ufouf mangaku mi lingoch.’ Ra apasa ena pokiten ‘fouten letipan mi monomon’—an tuppwol me tong, an tipetekison me mosonoson, an tinikken me an tipemecheres le pennukuolo pwisin an kewe mochen. Emon fefin a niueiti Kot a mochen pwe epwe uoch lon mesen aramas ussun chok Rut, epwe amaaraata ekkena lapalap.—1 Piter 3:3, 4; An Salomon Fos 31:28-31.
3:14—Met popun Rut me Poas ra pwatakkai lupwen a chuen kiroch? Rese fori pokiten ra lisowu mwaal me ra saueiti aramas. Met Rut a fori a ussun ita tipeeu ngeni eorenien fefin lupwen repwe puluweni mararin puluwer mi malo. Rut a fori alon an Naomi emmwen. Pwal och, met Poas a fori a affata pwe ese kuna och mi ngau ren met Rut a fori. (Rut 3:2-13) Ra pwatakkai pwe esap wor popun aramas repwe fospat ussun met ese fisita.
3:15—Ifa weween an Poas fangolo ngeni Rut orun lime paun parli? Neman met a fori a esinna pwe, ussun chok eu ranin asoso a tapwei wonu ranin angang, an Rut ranin asoso a arapoto. Poas epwe awora ‘leenian ia epwe kinamwe ie’ lon imwen puluwan. (Rut 1:9; 3:1) Are, eli a ina ukuukun ewe parli Rut a tongeni eki.
3:16—Met popun Naomi a eisini Rut: “Met pworausom?” are titchikin weween “En io, nei fopwul?” Naomi ese tongeni esinna Rut? Neman Naomi ese esinna Rut pun a kiroch lupwen a liwin. Nge a pwal tufich pwe Naomi a mochen silei porausen Rut, ika Rut epwe puluweni Poas.
4:6—Met popun emon a pwungun mooni fonuen aramas mi malo esap mochen mooni ewe fonu? Akkom, ika emon mi osupwang a amomolo fonuan, ukuukun ewe liwin ewe chon mooni ewe fonu epwe wattiu epwe alongolong won ukuukun ekkewe ier lusun mwen ewe ierin Supili. (Lifitikos 25:25-27) An fori epwe ekisalo aucheaan pisekin me fonuan. Pwal och, ika Rut epwe nounatiu emon at, noun Rut, nge esap noun ewe chon mooni ewe fonu, epwe alemwiri.
Ekkewe lesen fan itach:
3:12; 4:1-6. Poas a titchik le fori alon an Jiowa we kokkot. A ina ussun ach fori alon an Kot kewe kokkot ikenai?—1 Korint 14:40.
3:18. Naomi a lukuluk won Poas. Sipwe appiru Naomi me lukuluk won chienach kewe chon luku. Rut a tipemecheres ngeni an epwe puluweni emon mwan ese kon lien silei, emon mwan ese mak itan lon ewe Paipel. (Rut 4:1) Pwata? Pokiten a lukuluk won an Kot we kokkot. A pwal ussun chok ach lukuluk won an Kot kewe kokkot, ren chok awewe ren ach sipwe pupulu “lon chok ewe Samol”?—1 Korint 7:39.
4:13-16. Rut emon fin Moap mi fel ngeni ewe kot Kimosh me loom. Iwe nge, Jiowa a fokkun efeiochu Rut! Ei poraus a affata pwungun ewe poraus pwe “esap seni letipen aramas, are ren ar achocho, pwe seni chok an Kot we umoumoch.”—Rom 9:16.
Kot ‘Epwe Atekiakemita Lon Fansoun Mi Fich Ngeni’
Ewe puken Rut a aiti ngenikich pwe Jiowa emon Koten kirokiroch mi tong mi alisi noun kewe chon angang mi tuppwol. (2 Kronika 16:9) Lupwen sia chechchemeni ifa ussun Jiowa a efeiochu Rut, sia kuna aucheaan ach eani lukuluk won Kot ren ewe sokkun luku esor tipemwaramwar, pwe “a liwini ngeni ir ekkewe mi kukutta i.”—Ipru 11:6.
Rut, Naomi, me Poas ra unusen lukuluk won an Jiowa kokkot, me ra feioch seni. Pwal ussun chok, “Kot a afisata feiochun chokewe mi echeni i, chokewe i a koriir pwe repwe fori letipan.” (Rom 8:28) Amwo sipwe lefareni minne ewe aposel Piter a fonou ngenikich: “Oupwe atipetekisonakemietiufan poun ewe Kot mi manaman, pwe, lon fansoun mi fich ngeni, epwe atekiakemita. Oupwe iseta won i mettoch meinisin, minne oua aurek ren, pun a fen tongeikemi.”—1 Piter 5:6, 7.
[Sasing lon pekin taropwe 28]
En mi silei ewe popun Rut ese likitalo Naomi?
[Sasing lon pekin taropwe 29]
Met popun aramas ra ekieki pwe Rut “emon fefin mi murina”?
[Sasing lon pekin taropwe 30]
Ifa an Rut ‘liwin mi unus’ seni Jiowa?