Ifa Ussun Angangen Chonläng A kan Kküü Manauen Aramas

“Mürin ei, üa küna pwal eman chon läng a feitiu seni läng, a eäni watten manaman. . . . A kökkö ren mwelian mi leüömong, ‘A tala, a tala Papilon mi lapalap.’”—PWARATA 18:1, 2.

LUPWEN ewe aposel Jon a choisä woon ewe tö Patmos le chinnapan, a wisen küna ekkoch längipwi fän iten pworausen oesini. A küna pworaus mi amwarar pun fän manamanen ewe ‘ngün mi fel’ a nom lon ‘ranin ewe Samol.’ Ena rän a poputä ren än Jises Kraist seikitä ngeni ewe wis King lon 1914, iwe, a feffeilo ngeni le sopwoloon an Engeröü Ierin Nemenem.—Pwarata 1:10.

² Jiowa Kot ese pwisin tinatiu ngeni Jon ena kapasen pwäratä. Nge a nöünöü emön chon künö. Iei alon Pwäratä 1:1: “Iei ewe kapasen pwärätä seni Jesus Kraist, Kot a ngeni an epwe pwäri ngeni nöün kewe chon angang usun met epwe müttir fis. Kraist a asile ngeni nöün we chon angang Johannes ekei mettoch ren an tinala nöün chon läng ren.” Fän än Jises emmwen, Jiowa a nöünöü emön chonläng pwe epwe pwäri ngeni Jon ekkewe pworaus mi amwarar ussun “ranin ewe Samol.” Lon eü fansoun, Jon a “küna pwal eman chon läng a feitiu seni läng, a eäni watten manaman.” Met wisen ena chonläng? “A kökkö ren mwelian mi leüömong, ‘A tala, a tala Papilon mi lapalap.’” (Pwarata 18:1, 2) Ena chonläng mi fokkun manaman a eäni eü wis mi aüchea, wisen an epwe esileelo pworausen turutiuen Papilon mi Lapalap, nge iei ewe mwicheichen lamalam mi chofona a nom woon unusen fönüfan. Ina minne, esap tongeni wor tipemwaramwar pwe Jiowa a kan nöünöü chonläng pwe repwe föri angang mi lamot fän iten an epwe apwönüetä letipan. Mwen ach sipwe käeö titchikin pworaus ussun wisen ekkewe chonläng lon än Kot kewe kokkot me ifa ussun ar angang a kan kkü manauach, sipwe akkom käeö ifa ussun a förütä ekkena ngün.

Ifa Ussun A Förütä Ekkewe Chonläng?

³ Chommong aramas lon ei fansoun ra lükü pwe a wor chonläng. Nge mi mwääl ekiekin chommong ussur me ifa ussun ra förütä. Ren chök awewe, ekkoch chon lamalam ra ekieki pwe ika emön attonger epwe mälo, ena aramas a fen kökkö pwe epwe nom ren Kot, iwe, epwe wiliti emön chonläng. Itä ina ewe mettoch ewe Kapasen Kot a äiti ngenikich ussun met popun a wor chonläng me ifa ussun ra kan förütä?

⁴ Ewe chonläng mi nampa eü an manaman me nemenem, weween, ewe meilapen chonläng, a iteni Mikael. (Juta 9) Ina i Jises Kraist. (1 Tesalonika 4:16) Fite, fite ier loom lupwen Jiowa a poputä le föratä mettoch meinisin, a akkom föratä Nöün na, nge i emön chonläng. (Pwarata 3:14) Mwirin, ren an nöünöü Nöün na mwänichi, Jiowa a föratä meinisin ekkewe lusun chonläng. (Kolose 1:15-17) Iei än Jiowa kapas eis ngeni Jop lupwen a apasa pwe ekkena chonläng, ir nöün: “Ia ka nom ie, lupwen üa föri longolongun fanüfan? Kopwe üreniei ika ka weweiti. . . . Ika iö a isetiu ewe föün lepwokuku, lupwen ekewe fün lesosor ra kölfengen, nge nöün Kot kewe chon läng meinisin ra mweireir fän pwapwa?” (Hiop 38:4, 6, 7) A ffat pwe ekkewe chonläng, ir förien Kot, me ra för fansoun langattam mwen aramas.

⁵ Äeüin Korint 14:33 a apasa pwe “Pun Kot, esap i emon Koten fitikoko, pwe Koten kinamwe.” Ina minne, Jiowa a atetteli nöün kewe chonläng lon ekkeei ülüngat tettel: (1) seraf, nge wiser ar repwe ateneki Kot ünükkün an leenien nemenem, ekkesilefeili pwe i mi pin, me tümünü limöchün nöün kewe aramas lon pekin ngün; (2) kerop, nge wiser ar repwe atekiatäi än Jiowa nemenem; me (3) pwal fitemön chonläng mi wisen apwönüetä letipan. (Kölfel 103:20; Aisea 6:1-3; Isikiel 10:3-5; Taniel 7:10) Ifa ussun angangen ekkena ngün a kan kkü manauen aramas?—Pwarata 5:11.

Met Sokkun Angang Chonläng ra Wisen Apwönüetä?

⁶ A akkom mak pworausen chonläng lon Keneses 3:24, nge iei alon: “Mürin än Kot asüela ewe aramas, a anomu Keropim ötiuen ewe tanipi Eten, pwal efoch ketilas mi pulopulen ekkei o märäkul, pwe repwe mamasa ewe al a ale ngeni ewe irän manau.” Ekkena kerop ra eppeti Atam me If pwe rete tolongsefäl lon leenier we me le popun. Ina pworausen le poputään uruwoon aramas. Nge met sokkun angang ra wisen apwönüetä mwirin ena fansoun?

⁷ Ewe Paipel a kapas ussun chonläng arapakkan fän 400. Ewe kapasen Ipru me kapasen Krik ren “chonläng” repwe tongeni afföü ngeni “chon künö.” Ina minne, wisen chonläng ar repwe uwei pworaus lefilen Kot me aramas. Ussun sia fen küna lon ekkewe ruu wokisin lon ei lesen, Jiowa a nöünöü emön chonläng pwe epwe uwei an pworaus ngeni ewe aposel Jon.

⁸ Wisen chonläng ar repwe pwal älisi me apöchökküla nöün Kot kewe chon angang woon fönüfan. Ren chök awewe, lon ewe fansoun a wor sou kapwüng lon Israel, Manoa me pwülüwan we mi rit ra fokkun mochen nöünöü. Jiowa a tinatiu emön chonläng pwe epwe esile ngeni pwülüwen Manoa pwe epwe nöünatiu emön ät. Iei pworausan: “Nge iei kopwe pwopwo o nöüni eman ät. . . . Nge lupwen noum ät a uputiu, kosap fichi möküran, pun ewe ät epwe eman Nasir, eu sokun aramas mi imwüla fän iten Kot seni an uputiu. Iwe, i epwe popuetä le angasa chon Israel seni chon Filisita.”—Soukapwüng 13:1-5.

⁹ Mwirin, pwülüwen Manoa we a nöünatiu emön ät itan Samson, iwe, a iteföülo lon uruwoon Paipel. (Soukapwüng 13:24) Mwen uputiuen nöür na, Manoa a tingor pwe ewe chonläng epwe liwinitiir pwe epwe äiti ngeniir met repwe föri fän iten määröchütään ewe ät. Iei än Manoa kapas eis: “Epwe ifa usun lapalapen manauen ewe ät, nge met epwe föri?” Nöün Jiowa we chonläng a enniwili ewe kapasen emmwen a fen ereni pwülüwen Manoa. (Soukapwüng 13:6-14) Ese mwääl a pöchökkületä letipen Manoa! Sap minne a ina ussun än ekkewe chonläng chuuri aramas lon ei fansoun, nge ekkan sam me in repwe tongeni ppii ika ifa ekiekin Jiowa lupwen repwe emiriti nöür kewe, ussun chök Manoa.—Efisus 6:4.

¹⁰ A wor eü pworaus mi fokkun eingeing ussun älillis seni chonläng lon fansoun ewe soufos Elisa. Elisa a nonnom lon Totan, eü telinimw lon Israel. Eü rän lupwen nöün Elisa we chon atawe a pwätä me lesossorüsich, iwe, a newu lükün, a küna pwe oris me wokenen maun ra pwelli ena telinimw. Ewe kingen Siria a tinalo eü mwichen sounfiu mi pöchökkül pwe epwe liapeni Elisa. Met meefien nöün Elisa na chon atawe? A iei ussun an kökkö pokiten watteen an niuokkus: “Sipwe feiengaü, ai samol. Met sipwe föri?” An ekiek nge repwele eolo. Nge iei alon Elisa ngeni: “Kosap niuokus, pun chokewe mi nom rech ra kon chomong seni chokewe mi nom rer.” Met weween alon na?—2 King 6:11-16.

¹¹ Elisa a silei pwe a wor chonläng mi peni i. Iwe nge, nöün we chon atawe ese küna och. Ina minne, “Elisa a iotek, ‘Ai Samol mi Lapalap, üa tüngor ngonuk, kopwe aneneloi mesen nei ei chon angang pwe epwe küna.’ Iei mine ewe Samol mi Lapalap a aneneloi mesen ewe alüal. Iwe, a küna pwe ewe chuk a kula ren oris me woken mi pulopulen ekkei, ra nom pwelin ünükün Elisa.” (2 King 6:17) Iwe mwirin, ewe chon atawe a tufichin küna ekkewe chonläng. Ren mesach lon pekin ngün, sipwe pwal tongeni küna pwe chonläng ra kan älisi me tümünü nöün Jiowa kewe aramas fän än Jiowa me Kraist emmwen.

Älillisin Chonläng lon Fansoun Kraist

¹² Ekieki mwo ifa ussun letipen ewe fin Jus itan Meri a pöchökkületä lupwen a rong ei pworaus: “Kopwe pwopwo o nouni emon ät, iwe, kopwe aita ngeni Jises.” Ekisi chök me mwen an esile ngeni ena pworaus mi änenneiruk, ewe chonläng Kapriel, ewe mi titiito seni Kot, a ereni ei mettoch: “Kosap niuokus, Maria, Kot a fokun ümöümöch ngonuk.” (Luk 1:26, 27, 30, 31) Ese mwääl ena kapas a apöchökküla letipen Meri pun a affata pwe chenin Kot a nom ren!

¹³ Pwal eü pworaus ussun älillis seni chonläng a fis mwirin än Jises pöönalo ekkewe ülüngat sossot seni Setan lon ewe fönüpöön. Ena pworaus a apasa pwe le sopwoloon ekkena sossot, “ewe Tefil a likitala Jesus, nge nengeni, ekewe chon läng ra feito ren o tümwünü.” (Mattu 4:1-11) Eü mettoch mi ussun chök ena a fis lon ewe pwinin mwen än Jises mälo. Pokiten an riäfföü, Jises a fotupukutiu, iwe, a iei ussun an iotek: “‘Semei, are ka mochen, kopwe angei seniei ei kapen riaföü, nge esap fis letipei pwe letipom.’ Iwe, eman chon läng a pwä ngeni o apöchöküla.” (Luk 22:42, 43) Nge met sokkun älillis sia kan kükküna seni chonläng lon ei fansoun?

Älillis Seni Chonläng lon Ei Fansoun

¹⁴ Lupwen sia ekieki uruwoon än Chon Pwäratä Jiowa angangen afalafal lon ei fansoun, esap pwe sia küna pisekin annet ussun älillis seni chonläng? Ren chök awewe, nöün Jiowa kewe aramas ra tufichin likiitü fän ewe riäfföü ra küna seni chon Nazi lon Tois me Western Europe mwen me pwal le atun ewe Oruuen Maunen Fönüfan (1939-45). Fän ewe sokkun nemenem itan Katolik Fascism lon Italy, Spain, me Portugal, a ttam seni ena ar likiitü fän riäfföü. Iwe, ren fite, fite ier, ra likiitü fän riäfföü lon ewe fönü itan Soviet Union me loom me ekkewe fönü mi nom fan nemenian. Sipwe pwal ekieki ewe riäfföü Chon Pwäratä Jiowa ra likiitü fan lon ekkoch fönüen Africa.a Nge kanoto chök, Chon Pwäratä Jiowa ra küna riäfföü watte lon ewe fönü Georgia. Setan a fen äeä unusen an pöchökkül pwe epwe sotuni le aükatiu angangen Chon Pwäratä Jiowa. Iwe nge, ar mwicheich ese katalo ren an ü ngeni, iwe, a fen pwal wattelo. Eü popun an a tongeni fis ena, pun chonläng ra kan tüttümünü ar na mwicheich.—Kölfel 34:7; Taniel 3:28; 6:22.

¹⁵ Chon Pwäratä Jiowa ra lefareni wiser we, wisen ar repwe afalafala ewe pworaus allimen än Kot we Mwu woon unusen fönüfan me älisi aramas mi tipemecheres ekis meinisin ar repwe nöün Jises chon käeö ren ar äiti ngeniir ekkewe pworaus mi enlet seni Paipel. (Mattu 28:19, 20) Iwe nge, ra mirititiöchu pwe resap tongeni apwönüetä wiser na ika esor älillis seni chonläng. Ina popun, minne a mak lon Pwäratä 14:6, 7 a akkapöchökküler fansoun meinisin. Iei alon: “Mürin üa [ewe aposel Jon] küna pwal emon chon läng mi äkkäs fän läng, a uwei ewe Pworausen Manau esemüch pwe epwe arongafeili ngeni chon fonüfan, ngeni sokun mwich me ainang, kapas me mwü meinisin. A apasa ren mwelian mi leüömong, ‘Oupwe asamolu Kot o mwareiti an tekia! Pun a war ewe fansoun pwe epwe apwüngü chon fonüfan. Oupwe fel ngeni ewe mi föri läng me fonüfan, mataw me ekewe lenien puächen konik!’”

¹⁶ Ena kapas a affata pwe chonläng ra peppeni me ekkemmweni ewe angang mi lapalap Chon Pwäratä Jiowa ra föfföri woon unusen fönüfan, angangen afalafala ewe pworaus allim. Jiowa a nönnöünöü nöün kewe chonläng pwe repwe emmweni aramas mi wenechar letiper ngeni nöün kewe Chon Pwäratä. Chonläng ra pwal emmweni nöün kewe Chon Pwäratä ngeni aramas mi tipemecheres. Ina ewe popun pwe fän chommong Chon Pwäratä Jiowa ra chuuri aramas lon chök ewe fansoun a toriir watte osukosuk, iwe, ra osupwang ren älillis seni Paipel, nge sap minne ar chufengen a fis ren sereseröch chök.

Eü Wis mi Fokkun Eingeing Ekiselo Chök lon Fansoun Mwach

¹⁷ A wor pwal eü wis chonläng ra kan wiseni lükün ar wiseni wisen chon künö me chon älillis ngeni chon fel ngeni Jiowa. Lon fansoun loom loom, ra apwönüetä än Kot kewe kapwüng. Ren chök awewe, ina epwe fupuku ier mwen fansoun Jises, eü watteen mwichen sounfiu seni Asiria a tööki Jerusalem. Met Jiowa a föri? Iei alon: “Üpwe epeti ei telinimw seni feiengau, üpwe amanaua fän püsin itei, pwal pokiten ewe pwon üa eäni ngeni nei we chon angang Tafit.” Iei alon Paipel ussun minne a fis: “Iwe, lon ewe chök pwinin eman nöün ewe Samol mi Lapalap chon läng a feila o niela ipükü walik me limungeröü mwän lon ewe lenien sounfiun Asiria. Nge lupwen ekewe lusun ra pwätä lesosorusich, a chök wor somä ekis meinisin.” (2 King 19:34, 35) Ra fokkun apwangapwang ekkan mwichen sounfiu lupwen sia apöpöfengenniir me pöchökkülen emön chök chonläng!

¹⁸ Ekiselo chök lon fansoun mwach chonläng repwe wisen apwönüetä än Kot apwüng. A arapoto ewe fansoun lupwen Jises “epwe feito seni läng fiti nöün kewe chon läng mi pöchökül, epwe pwal feito ren ngetengeten ekkei.” Wiser ar repwe “apwüngü chokewe mi pöütala Kot, resap pwal aleasochis ngeni ewe Pworausen Manau usun ach Samol Jises.” (2 Tesalonika 1:7, 8) Epwe ifa me watteen än ena föfför kkü aramas meinisin! Chokkewe rese mochen aüseling ngeni ewe pworaus allim ussun än Kot we Mwu, ewe mi ekkesilefeil woon unusen fönüfan iei, repwe ninniilo. Ekkewe chök mi achocho ngeni ar repwe silei Jiowa, föfföri minne mi pwüng, me feffetäl woon alen chon mosonoson repwe “sü seni ewe apwüng lon ränin än ewe Samol mi Lapalap lingeringer,” weween, resap ninniilo.—Sefanaia 2:3.

¹⁹ Sia tongeni meefi kilisou pwe Jiowa a kan nöünöü nöün kewe chonläng mi manaman pwe repwe älisi me apöchökküla ekkewe mi fel ngeni i me woon fönüfan. Ach aücheani wisen chonläng fän iten pwönütään än Kot kokkot a äkkäeüin aururukich, pun a wor chonläng mi ü ngeni Jiowa, iwe, ra nom fan nemenien Setan. Ena eü lesen mwirin ei epwe aweweei met sokkun mettoch chon Kraist mi enlet repwe tongeni föri ren ar repwe tümünüür seni manamanen Setan ewe Tefil me nöün kewe timon.

[Footnote]

Met Ka fen Käeö?

• Ifa ussun a förütä chonläng?

• Met wisen chonläng lon fansoun an we a mak Paipel?

• Met Pwäratä 14:6, 7 a affata ussun angangen chonläng lon ei fansoun?

• Ifa ewe wis mi fokkun eingeing chonläng repwe apwönüetä ekiselo chök?

[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]

1, 2. Met a affata pwe Jiowa a kan nöünöü chonläng fän iten an epwe apwönüetä letipan?

3. Chommong aramas ra eäni met sokkun ekiek mi mwääl ussun chonläng?

4. Met Paipel a äiti ngenikich ussun poputään manauen ekkewe chonläng?

5. Ifa ussun chonläng ra atettel?

6. Ifa ussun Jiowa a nöünöü kerop lon Ichen?

7. Ifa ussun weween ekkewe kapasen le popun ren “chonläng” a affata eü angang chonläng ra wisen föri?

8, 9. (a) Met a fis lon manauen Manoa me pwülüwan we pokiten än emön chonläng chuuriir? (b) Met ekkan sam me in repwe tongeni käeö seni än Manoa chuuri nöün Kot we chonläng?

10, 11. (a) Met meefien Elisa me nöün we chon atawe lupwen sounfiun Asiria ra pwelliir? (b) Ifa ussun sipwe tongeni küna feiöch seni ach ekilapei ena pworaus?

12. Ifa ussun ewe chonläng Kapriel a apöchökküla Meri?

13. Ifa ussun chonläng ra apöchökküla Jises?

14. Met sokkun riäfföü Chon Pwäratä Jiowa ra likiitü fan lon ach ei fansoun, me met mwiriloon?

15, 16. Ifa ussun chonläng ra kan älisi Chon Pwäratä Jiowa lon ar angangen afalafal woon unusen fönüfan?

17. Ra fet sounfiun Asiria lupwen emön chök chonläng a appölüer?

18, 19. Ifa ewe wis mi eingeing chonläng repwe apwönüetä ekiselo chök lon fansoun mwach, me ifa ussun ena angang epwe kkü aramas meinisin?

[Lios lon pekin taropwe 23]

Emön chonläng a apöchökküla Manoa me pwülüwan we

[Lios lon pekin taropwe 25]

“Chokewe mi nom rech ra kon chomong seni chokewe mi nom rer”