Än Jiowa we Kapas A Manau
Menlapen Pworaus Seni ewe Puken Luk
MAKKEIEN Mattu we Kapas Allim a äkkäeüin mak fän iten ekkewe chon Jus, me makkeien Mark we Kapas Allim fän iten ekkewe chon Jentail. Iwe nge, Luk a mak fän iten aramasen mwu meinisin. Ewe puken Luk a mak orun 56-58 C.E., iwe, a aunusa pworausen manauen Jises me an angangen afalafal.
Pokiten Luk, i emön tokter mi eteneki me tüttümünüfichi aramas, “a küttafichi mettoch meinisin seni lepoputän,” iwe, a makkei pworaus seni 3 B.C.E. tori 33 C.E., ükükün 35 ier. (Luk 1:3) Arapakkan 60 persentin ekkewe pworaus lon ewe puken Luk, esor pwal emön a apworausa pwe i chök.
LE POPUTÄÄN AN ANGANGEN AFALAFAL
Mwirin an a makkei pworausen uputiuen Jon Papatais me Jises, Luk a apasa pwe Jon a poputä an angangen afalafal lon ewe engol me enimuen ierin än Tiperius Sisar nemenem, weween, le poputään 29 C.E. (Luk 3:1, 2) Jon a papataisi Jises le sopwoloon ena ier. (Luk 3:21, 22) Lon 30 C.E., ‘Jises a liwiniti Kalili me a afalafal lon ar kewe sinakok.’—Luk 4:14, 15.
Jises a poputä an äeüin säifetäl lon Kalili. A ereni ekkewe aramas: “Upwe fakkun afalafal ewe kapas allim usun muun Kot ngeni ekkewe ekkoch telinim.” (Luk 4:43) Jises a uwei Saimon ewe chon attau me pwal ekkoch. A apasa: “Seni iei [oupwe] liapeni aramas.” (Luk 5:1-11; Mt. 4:18, 19) Ekkewe 12 aposel ra eti Jises lon an oruuen säifetäl lon Kalili. (Luk 8:1) Lon ewe aülüngätin säi, a akünölo ekkewe 12 “pwe repwe afalafalfeili usun ewe muun Kot o apochokkulata ekkewe aramas mi samau.”—Luk 9:1, 2.
Pölüen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:
1:35—Kot a nöünöü eföü sokunen Meri le efisi inisin Jises we? Ika nöün Meri we epwe wesewesen mwirimwirin samasaman kewe Eperiam, Juta, me Tafit, ussun Kot a fen pwonei, a lamot pwe sokunen Meri we epwe efisi inisin nöün we. (Ken. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Iwe nge, Jiowa a äeä an we ngün mi fel pwe epwe siwilietiu manauen Nöün we mi unusöch pwe Meri epwe koluesini. (Mt. 1:18) A amoielo seni sokunen Meri we ese unusöch apwangapwangen tipis meinisin, me seni chök le poputään, a tüttümünü ewe sosoicha mi mämmäär seni feiengaü are ter.
1:62—Sekaraia a aümwöch me selingepüng? Aapw. A chök aümwöch. Aramas ra “tanipwom ngeni” met a mochen eita ngeni ewe ät, nge sap pokiten Sekaraia a selingepüng. Neman a rongorong met pwülüwan we a erä repwe eita ngeni nöür we ät. Eli ekkoch ra eisini Sekaraia ussun ena it ren ar pwoomw are esissil. Nge pokiten Paipel a apasa pwe auan a suukulo me chönmöngöön a pichilo, a pwäratä pwe ese selingepüng.—Luk 1:13, 18-20, 60-64.
2:1, 2—Ifa ussun än Paipel kapas ussun “ewe äeüin mak” a älisikich le silei ineet Jises a uputiu? Fän nemenien Sisar Akostos, makken it a fis lap seni fän eü, ewe äeüin a fis lon 2 B.C.E. ren pwönüetään Taniel 11:20 me ewe oruuan lon 6 are 7 C.E. (Fof. 5:37) Kirinios, i kepinaan Siria atun ekkeei ruu makken it ra fis, pun a wiseni ena wis fän ruu. Än Luk kapas ussun ewe äeüin mak a pwäralo pwe Jises a uputiu lon 2 B.C.E.
2:35—Ifa ussun “efoch katilas” mi ttam epwe ekinasa leluken Meri? A weneiti än Meri letipechou lupwen epwe küna pwe lape ngeni aramas resap lükü pwe Jises ewe Messaia me pwal an letipeta ren än Jises riäfföü me mälo.—Jon 19:25.
9:27, 28—Pwata Luk a apasa pwe än Jises wililo a fis “wanu ran” mwirin än Jises pwon ngeni nöün kewe chon käeö pwe ekkoch leir resap “malo” me mwen ar repwe küna an etto lon an we Mwu, nge Mattu me Mark ra erä pwe a fis “wonu ran mwirin”? (Mt. 17:1; Mark 9:2) Neman Luk a apacha ruu rän, ewe rän Jises a föri ewe pwon me ewe rän a pwönütä.
9:49, 50—Pwata Jises ese pinei emön mwän seni an epwe atowu ekkewe timon, inaamwo ika ewe mwän ese tapwelo mwirin Jises? Jises ese pinei ewe mwän pun esaamwo wor ewe mwichefelin Chon Kraist. Ina popun, esap lamot pwe ewe mwän epwe fiffiti Jises fän iten an epwe anganga an lükü iten Jises me atowu ekkewe timon.—Mark 9:38-40.
Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:
1:32, 33; 2:19, 51. Meri a chök iseis lon letipan mettoch meinisin minne a fiffis me ekkewe pworaus mi apwönüetä ewe oesini. Sia aücheaani minne Jises a oesini ussun “ekkewe ranin le sopwolon ei ototen mettoch,” me apöpöfengenni minne a apasa me minne a fiffis ikenäi?—Mt. 24:3.
2:37. Än Anna we leenien äppirü a äiti ngenikich pwe sipwe nüküchar lon ach fel ngeni Jiowa, “akkachocho le ikkiotek,” me sisap etiwalo ach “mwichfengen.”—Rom 12:12; Ipru 10:24, 25.
2:41-50. Josef a akkomwa ekkewe mettochun ngün lon manauan me a tüttümünü chon leimwan kewe lon pekin aion me pekin lükü. A isetiu eü leenien äppirü mi mürinnö fän iten möküren famili.
4:4. A lamot sipwe ekkekieki mettochun ngün iteiten rän.
6:40. Emön chon asukula Kapasen Kot epwe isetiu eü pisekin nengeni mi mürinnö fän iten nöün kewe chon käeö. Epwe fokkun apwönüetä minne a afalafaler.
8:15. Ika sipwe “amwochu [ewe kapas] me uwaani uwan fan likiitu,” sipwe wewefichiti, aücheaani, me lefareni Kapasen Kot. A fokkun lamot ach ikkiotek me ekilonei minne sia älleäni lon Paipel me ekkewe puken aweween Paipel.
ÄN JISES ANGANGEN AFALAFAL MWIRIN
Jises a tinalo 70 chon käeö pwe repwe akkomw le tolong lon ekkewe telinimw me leeni lon Jutia. (Luk 10:1) A feilfetäl me “afalafalfeil lon ekkewe telinim mi lap o pwal ekkewe telinimw mi kis.”—Luk 13:22.
Nimu rän me mwen ewe Pasofer lon 33 C.E., Jises a tolong lon Jerusalem woon emön appanen ass. A tori fansoun an epwe pwönütä alon ngeni nöün kewe chon käeö: “Ewe Noun-Aramas epwe fakkun kuna chommong riaffou. Ekkewe chinnap, pwal ekkewe samol-fel mi lap, tori ekkewe soumak, repwe poutalo i, o repwe pwal nielo i. Nge mwirin ulungat ran, epwe pwal manaueta.”—Luk 9:22, 44.
Pölüen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:
10:18—Met Jises a kapas ussun lupwen a ereni ekkewe 70 chon käeö: “Ua kuna Satan a turutiu usun chok fifi a fiitiu me lang”? Jises ese erä pwe Setan a fen koturutiu me läng. Epwap kerän fis ekiselo mwirin än Kraist wiliti King lon läng lon 1914. (Pwar. 12:1-10) Ese kon lien ffat, nge ren än Jises kapas ussun eü pworaus esaamwo fisitä ussun itä nge a fen fis, neman Jises a alükülükü pwe epwe wesewesen fisitä.
14:26—Met weween pwe chon äppirü Kraist repwe “oputa” märäriir kewe? Lon Paipel, “oputa” a tongeni wewe ngeni än emön echeni emön are och mettoch epwe kis seni an tongei pwal emön. Än Chon Kraist “oputa” märäriir kewe a wewe ngeni pwe ar tonger epwe kis seni ar tongei Jises.—Mt. 10:37.
17:34-37—Iö “ekkewe ikel,” me met ewe “somä” ikewe repwe mwichfengen ie? A apöpöfengenni chokkewe repwe “uweialo,” are ngaselo, me ekkena ikel mi tongeni küna och mettoch seni towau. Ewe inis are “somä” ikewe ra mwichfengen ie a wewe ngeni ewe Kraist mi enlet lon an nonnom le monomon me pwal pworaus mi enlet lon Paipel mi ussun chök möngö Jiowa a awora fän iter.—Mt. 24:28.
22:44—Pwata Jises a meefi riäfföü chapur? Mei wor ekkoch popun. Jises a lolileniesini ifa ussun an mälo ussun emön chon atai allük epwe kküü Jiowa Kot me Itan we. Pwal eü, Jises a silefichi pwe an epwe küna manau esemuch me minne epwe fis ngeni aramas meinisin lon mwachkkan a longolong woon an epwe amwöchü an tuppwöl.
23:44—Itä rochen fönü a efisi rochopwak ükükün ülüngät awa? Aapw. A fis rochen fönü atun a kerän tötä maram, nge sap atun an a unus maram, lupwen a kan fis ewe Pasofer. Jiowa a föri eü manaman mi efisi rochopwak lon ränin än Jises mälo.
Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:
11:1-4. Ika sipwe apöpöfengenni ekkeei kapasen emmwen me ewe iotekin ach Samol mi ekis sokkolo kapasan, ewe Jises a ngeni nöün kewe chon käeö orun 18 maram me mwen lon an we Afalafal woon ewe Chuuk, a affata pwe sisap chök epini me epini kapasen ach kewe iotek.—Mt. 6:9-13.
11:5, 13. Inaamwo ika Jiowa a tipemecheres le pölüeni ach kewe iotek, nge a lamot ach sipwe achocho le ikkiotek me tittingor.—1 Jon 5:14.
11:27, 28. Pwapwa enlet a pop seni ach tuppwöl le föfföri letipen Kot nge sap seni riri lon famili are ach pisekisekilo.
11:41. Ach kewe liffangen ümöümöch repwe popu seni letipach mi tong me tipemecheres.
12:47, 48. Ika emön a wor watte wisan, nge ese apwönüetä, a tipis watte lap seni emön ese silei are weweiti wisan kewe.
14:28, 29. Sipwe tipatchem ika ach moni towu epwe kis seni ach moni tolong.
22:36-38. Jises ese ereni nöün kewe chon käeö ar repwe uwei pisekin efeiengaü le tüttümünü manauer. Iwe nge, ar uwei nöür ketilas lon ewe pwinin an afangemä a atufichi Jises le äiti ngeniir eü lesen mi fokkun lamot: “Ir meinisin mi angei katilas repwe malo ren katilas.”—Mt. 26:52.
[Sasing lón pekin taropwe 21]
Josef, i emön möküren famili mi fokkun mürinnö
[Sasing lón pekin taropwe 22]
Makkeien Luk a fokkun titchik me unus lap seni meinisin ekkewe ekkoch pworausen manauen Jises me an angangen afalafal