Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w05 1/1 p. 6-11
  • Jiowa Ach Chon Alillis

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Jiowa Ach Chon Alillis
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2005
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Eu Popun Alillis Fansoun Meinisin
  • Alillis Seni Ekkewe Chonlang
  • Alillis Ren Ewe Ngun Mi Fel
  • Alillis Seni Ewe Kapasen Kot
  • Alillis Seni Chienach Kewe Lon Luku
  • En Mi Etiwa An Jiowa Alillis?
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2005
  • Kopwe Tipepwora Pokiten Jiowa I Óm Souálillis
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú (Fán Iten ewe Mwichefel)—2020
  • Jiowa A Emmweni Néún Kewe Aramas
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú (Fán Iten ewe Mwichefel)—2017
  • Ekkewe Chonläng​—Iir ‘Ngün mi Angang fän Iten Aramas’
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2009
Pwal Och
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2005
w05 1/1 p. 6-11

Jiowa Ach Chon Alillis

“Ai alillis a feito seni Jiowa, ewe mi forata lang o pwal fonufan.” ​—KOL FEL 121:​2, New World Translation.

IO LEICH ese osupwangen alillis? Pwungun pwe oukich meinisin mi osupwangen alillis fan ekkoch​—lupwen sipwe pwakini eu osukosuk watte, me likiitu lupwen atongach a malo are fan sossot mi weires. Lupwen aramas ra osukosuk, fan chommong ra tingor alillis seni chiener. Ar aporausa ngeni chiener porausen ar osukosuk a tongeni amecheresi ar likiitu. Nge mi aukuk ewe alillis seni aramas. Pwal och, eli ekkoch aramas rese tongeni awora met a lamot ngenikich lupwen sia osupwangen ar alillis.

2 Iwe nge, mei wor emon chon Alillis nge ese aukuk an manaman me an kewe tufich. Pwal och, a alukulukukich pwe esap likitikichelo. I ewe Emon ewe soumak kol mi fel a kapas ussun ren lukuluk: “Ai alillis a feito seni Jiowa.” (Kol Fel 121:​2, NW) Met popun ei soumak kol mi fel a luku pwe Jiowa epwe alisi i? Sipwe alleaani Kol Fel 121 fan iten ach sipwe polueni ena kapas eis. Ach fori ena epwe atufichikich le kuna ewe popun sia pwal tongeni eani lukuluk pwe Jiowa ach chon Alillis.

Eu Popun Alillis Fansoun Meinisin

3 Ewe soumak kol mi fel a poputa ren an awewei pwe an Jiowa forata mettoch meinisin ewe longolongun an lukuluk: “Upwe sacheta ngeni ekkewe chuuk. Ia epwe feito me ie ai alillis? Ai alillis a feito seni Jiowa, ewe mi forata lang me fonufan.” (Kol Fel 121:​1, 2, NW) Ewe soumak kol mi fel ese kapas ussun ekkoch chuuk ese lifilifil. Lupwen a makkei ekkeei kapas, an Jiowa we imwen fel a nonnom Jerusalem. Ena telinimw, mi nonnom won ewe leeni mi tekia lon ekkewe chuukun Jutia, a wewe ngeni leenien Jiowa lon kapas awewe. (Kol Fel 135:21) Eli ewe soumak kol mi fel a kutta an Jiowa alillis lupwen a sacheta ngeni ekkewe chuukun Jerusalem ia a nonnom ie an Jiowa imwen fel. Met popun ewe soumak kol mi fel a fokkun luku pwe Jiowa epwe alisi i? Pokiten I ewe mi “forata lang me fonufan.” A ussun ita pwe ewe soumak kol mi fel a era pwe, ‘Pwungun pwe esor och mettoch epwe tongeni pinei ewe chon Forata mi manaman seni meinisin seni an epwe alisiei!’​—Aisea 40:26.

4 Mwirin, ewe soumak kol mi fel a awewei pwe Jiowa a kukkutta met noun kewe chon angang ra osupwang ren fansoun meinisin: “Esap mut ngeni emon an epwe amokutukutu pecheom, i mi tumunuk esap onnut. Nengeni, ewe chon tumunu Israel esap aiessum, esap pwal onnut.” (Kol Fel 121:​3, 4) Esap tufich pwe Kot epwe mut ngeni chokkewe mi luku i ar repwe ‘mwokutukut’ are ar repwe turufochetiu. (An Salomon Fos 24:16) Met popun? Pokiten Jiowa a ussun chok emon chon masen siip mi mammasaochu noun kewe siip. Ena mettoch a aururukich ika met? Esap amouuru mesan fan eu ngeni osupwangen noun kewe aramas. A mammaseer le ran me le pwin.

5 Fan ewe lukuluk pwe Jiowa ewe chon Tumunu noun kewe aramas mi tuppwol lupwen ewe soumak kol mi fel a apasa: “Ewe SAMOL, iei om chon tumun; ewe SAMOL a annuruk, o nom peliefichum. Ewe akkar esap afeiengauok le ran, o ewe maram lepwin.” (Kol Fel 121:​5, 6) Ika emon a fetal lon ewe Middle East, eu leeni mi chuno epwe tumunu i seni tinnen ewe akkar. Iwe, Jiowa a ussun chok chuno fan iten noun kewe aramas, a tumunur seni osukosuk mi ussun chok ekkei mi ngetenget a tongeni efeiengauer. Nengeni mwo pwe ewe wokisin a apasa pwe Jiowa a nom “peliefichum.” Lon maun me loom, ewe tittin maun ese kon tumunu peliefichin poun emon sounfiu pokiten a kamwoch ena pisek lon poun a nom peliemoongun. Emon chienan mi tuppwol a tongeni awora tumun ren an uta me fiu peliefichin ewe sounfiu. Ussun chok ena esin chiechi, Jiowa a tuppwol le uta unukkun chokkewe mi fel ngeni i, me a mmonleta le alisiir fansoun meinisin.

6 Jiowa epwe ita ukutiu le alisi noun kewe aramas? Aapw, ena mettoch esap tongeni fis! Ewe soumak kol mi fel a eani ei ekiek: “Ewe SAMOL epwe ti sonuk sokkun ingau meinisin; o epwe pwal tumunu manauom. Ewe SAMOL epwe tumunuk lupwen om tou, o pwal om tolong; seni ei fansoun fefeilo, o pwal feilfeilo chok.” (Kol Fel 121:​7, 8) Lon wokisin 5, ewe soumak kol mi fel a apasa: “Ewe SAMOL a annuruk,” weween pwe a mammasok iei. Lon ekkeei wokisin, ewe soumak kol mi fel a makkei: “Ewe SAMOL epwe tumunuk,” weween pwe epwe mammasok lon mwach kkan. Iei ussun ekkewe chon fel mi enlet ra tongeni lukuluk pwe Jiowa epwe alisiir tori lon fansoun mwach. Ese lifilifil ia ra feilo ie, ese lifilifil met sokkun osukosuk a toriir, poun epwe tikeriir pwe epwe alisiir fansoun meinisin.​—An Salomon Fos 12:21.

7 Ewer, ewe soumak Kol Fel 121 a lukuluk pwe ewe chon Forata mi Lapalap seni meinisin a mammasa noun kewe chon angang ren kirokirochun emon chon masen siip mi tong me tinikkenin emon chon mas ese onnutolo. Mei wor popun sipwe eani lukuluk ussun chok ewe soumak kol mi fel, pokiten Jiowa ese siwil. (Malakai 3:6) Weween pwe sipwe kuna tumun lon pekin aion fansoun meinisin? Aapw, nge ika sia lukuluk pwe i chon Alillis, epwe tumunukich seni mettoch meinisin mi tongeni efeiengauakich lon pekin ngun. Esor ngauen ach sipwe eis, ‘Ifa ussun Jiowa a alisikich?’ Sipwe kaeo ruaanu an kewe minen alillis. Lon ei lesen, sipwe kaeo ifa ussun a fen alisi noun kewe chon angang loom, loom. Me lon ewe lesen mwirin ei, sipwe kaeo ifa ussun a alisi noun kewe aramas ikenai.

Alillis Seni Ekkewe Chonlang

8 Jiowa a nemeni fite, fite milion chonlang. (Taniel 7:​9, 10) Ekkeei chonlang ra apwonueta letipan fan tuppwol. (Kol Fel 103:20) Ra silei pwe a mmen watte an Jiowa tong fan iten chokkewe mi fel ngeni i me a mochen alisiir. Esap minen amairu pwe ekkewe chonlang ra ekilapei nonnomun noun Kot kewe chon angang won fonufan. (Luk 15:10) Ekkewe chonlang ra fokkun pwapwaiti an Jiowa nouniir le alisi aramas. Ifa ussun Jiowa a nounou ekkewe chonlang pwe repwe alisi noun kewe chon angang loom loom?

9 Kot a fen awiisa ngeniir me apochokkuleereta fan iten ar repwe tumunu me amanaua ekkewe aramas mi tuppwol. Ruuemon chonlang ra alisi Lot me noun kewe fopwul pwe resap feiengau lupwen Sotom me Komora ra talo. (Keneses 19:​1, 15-​17) Emon chonlang a nnielo 185,000 sounfiu seni Asiria mi mochen tooki Jerusalem. (2 King 19:35) Lupwen Taniel a koturulong lon ewe leenien laion, Jiowa a “tinato eman chon lang pwe epwe pinei awen ekkewe laion.” (Taniel 6:​21, 22) Emon chonlang a angasalo ewe aposel Piter seni kalapus. (Fofor 12:​6-​11) A wor chommong poraus lon ewe Paipel ussun ewe tumun ekkewe chonlang ra awora, me ekkena poraus ra anneta pwungun met Kol Fel 34:7 a apasa: “Ewe chonlangin ewe SAMOL a pwepwellifetalei ekkewe ir mi niueiti i, o a angaserelo.”

10 Fan ekkoch, Jiowa a nounou ekkewe chonlang ren an epwe alisi me apochokkula aramas mi tuppwol. Eu poraus mi achungu letipach a mak lon Taniel sopwun 10. Lon ena fansoun, eli Taniel a arapakan 100 ierin. Ewe soufos a fokkun letipechou, eli pokiten Jerusalem a fokkun tatakkis me pokiten mmangen forsefallin ewe imwenfel. A pwal osukosuk mwirin an kuna eu langepwi mi aniuokkus. (Taniel 10:​2, 3, 8) Kot a tinato emon chonlang ren an epwe apochokkula Taniel. Fan fitu ewe chonlang a achema ngeni Taniel pwe i emon ‘mi watte chenin’ mwen mesen Kot. Ifa mwiriloon? Ewe soufos mi chinnap a ereni ewe chonlang: “Ka apochokulaei.”​—Taniel 10:11, 19.

11 Jiowa a pwal nounou ekkewe chonlang ren an epwe emmweni ewe angangen afalafala ewe kapas allim. Emon chonlang a emmweni Filip pwe epwe afalafal ussun Kraist ngeni emon iunok seni Itiopia, iwe mwirin ewe iunok a papataiselo. (Fofor 8:​26, 27, 36, 38) Ekiselo chok mwirin, letipen Kot pwe ewe kapas allim epwe tori ekkewe chon Jentail rese sirkumsais. Lon eu langepwi, emon chonlang a pwa mwen mesen Kornilios, emon re Jentail mi niuokusiiti Kot, me ewe chonlang a emmweni le korato ewe aposel Piter. Lupwen ekkewe chon uwei poraus seni Kornilios ra kuna Piter, ra apasa: “Kornilios . . . mi wor aurouran seni emon chonlang mi fel, pwe epwe koruk ngeni imwan o rong minne kopwe apasa.” Piter a apwonueta an Kornilios tingor, me ewe aemonun Chon Jentail ese sirkumsais a choni ewe mwichefelin Kraist. (Fofor 10:22, 44-​48) Anchangei mwo ifa ussun meefiom ika ka silei pwe emon chonlang a emmwenuk le chuuri emon mi fich ngeni manau!

Alillis Ren Ewe Ngun Mi Fel

12 Ekis chok mwen Jises a malo, a alukuluku noun kewe aposel pwe resap osupwangen alillis lupwen esap chuen nonnom rer. Ewe Sam epwe ngeniir “ewe Chon Aururu, ewe Ngun mi Fel.” (Jon 14:26) Mei wor popun ekkewe aposel ra luku pwe ewe ngun mi fel epwe tongeni alisiir. Iwe, ewe Paipel a ur ren porausen ifa ussun Jiowa a kan nounou ewe ngun mi fel, an we manaman mi pochokkul seni meinisin, pwe epwe alisi noun kewe aramas.

13 Lon chommong fansoun, ena ngun mi fel a titiilo pwe epwe apochokkula aramas le fori letipen Jiowa. Ngun mi fel a apochokkula ekkewe Soukapwung pwe repwe amanaua Israel. (Soukapwung 3:​9, 10; 6:​34) Ena ngun a pwal apochokkula ekkewe chon Kraist lon ewe aewin senturi pwe repwe sopweilo le afalafal ren pwora fan sokkopaten minen eppet meinisin. (Fofor 1:8; 4:​31) Ar sopwoch le fori ar angangen afalafal a annetata pwe ewe ngun mi fel a alisiir. Ifa ussun ekkeei aramas “rese kaeo lon sukul, o ir mi aramas kisikis” repwe tongeni esileifetalei porausen ewe Muu won unusen fonufan lon ena fansoun?​—Fofor 4:​13; Kolose 1:​23.

14 Jiowa a pwal nounou an we ngun mi fel ren an epwe asarama noun kewe aramas. Ren alillisin an Kot ngun, Josef a tongeni awewei an Farao kewe ttan. (Keneses 41:16, 38, 39) Ren an we ngun, Jiowa a pwaralo an kewe kokkot ngeni chokkewe mi tipetekison nge a aopalo seni chokkewe mi lamalam tekia. (Mattu 11:25) Iwe, ussun chok ekkewe mettoch Jiowa a awora “ngenir mi tongei i,” ewe aposel Paul a apasa: “Kot a fen pwarata ekkeei mettoch ngenikich ren ewe Ngun.” (1 Korint 2:​7-​10) Emon epwe tongeni enletin weweiti letipen Kot ren chok alillisin ewe ngun mi fel.

Alillis Seni Ewe Kapasen Kot

15 An Jiowa we Kapas mi pop seni ngunun a “lamot ngeni afalafal,” me a atufichi noun Kot kewe chon angang ar repwe “unusoch o pwal lipwakoch ngeni sokkun fofor-murinno meinisin.” (2 Timoti 3:​16, 17) Ewe Paipel a masou ren chommong porausen ifa ussun noun Kot kewe aramas loom loom ra kuna alillis seni ekkewe kinikinin an we Kapas mi fen makketiu.

16 Ewe Kapasen Kot a awora emmwen mi murinno fan iten chokkewe mi fel ngeni Kot. Lupwen Josua a wiisen emmweni Israel, iei met Kot a ereni i: “Kosap ukutiu le apworausa masouen ei puken alluk [Moses a fen makketiu], kopwe ekieki usun leran me lepwin, pwe kopwe tumwunuochu om kopwe apwonueta meinisin mine a mak lon. Murin kopwe feioch o fefeita lon meinisin mine kopwe fori.” Nengeni mwo pwe Kot ese pwon ngeni Josua pwe epwe fis eu manaman me Josua epwe tipatchemelo. Nge ika Josua a akkalleaani me ekkekieki ussun ewe “puken alluk,” iwe, epwe mwokutukut fan tipatchem.​—Josua 1:8; Kol Fel 1:​1-3.

17 An Kot Kapas mi makketiu a pwal pwaralo letipan me an kokkot. Ren chok awewe, Taniel a miritiiti seni makkeien Jeremaia we ifa ttamen an Jerusalem poonulo. (Jeremaia 25:11; Taniel 9:2) Kopwe pwal ekieki ussun met a fisita atun King Josaia a nemeni Juta. Lon ena fansoun, muun Juta a fen towauelo seni Jiowa, me ekkewe king ra tumunungau ngeni wiiser le pwisin fori eu kapiin ewe Alluk me apwonueta alon. (Tuteronomi 17:18-​20) Nge lupwen ra forisefalli ewe imwen fel, ra kuna “ewe puken alluk,” neman makkeien Moses. Eli ina ewe puk mi mak 800 som ier me mwan. Mwirin an Josua rongorong masouan, a miritiiti pwe muun Juta a fokkun towauelo seni letipen Jiowa, me ewe king a achocho le apwonueta minne a mak lon ewe puk. (2 King 22:8; 23:​1-7) A ffat pwe noun Kot kewe aramas loom ra kuna alillis seni kinikinin an Kot we Kapas mi pin mi kawor lon ar kewe ran.

Alillis Seni Chienach Kewe Lon Luku

18 Fan chommong ewe alillis Jiowa a awora a feito seni chienach kewe lon luku. Pwungun pwe ewe alillis a feito seni Jiowa lupwen emon chon fel ngeni a alisi pwal emon. Met popun sipwe tongeni apasa ena? Mei wor ruu popun. Aewin, an Kot we ngun mi fel. Ena ngun a uwa, me uwan kewe a kapachelong tong me lipwakoch, lon chokkewe mi kukkutta alillisin. (Kalesia 5:​22, 23) Iwe, lupwen emon noun Kot chon angang a alisi pwal emon, a anneta mwokutukutun an Jiowa we ngun. Oruuan, kich mi ffor lon liosun Kot. (Keneses 1:​26) Weween pwe sia tufichin lapalapeni lapalapan kewe, kapachelong an kirokiroch me umoumoch. Ina popun lupwen emon noun Jiowa chon angang a alisi pwal emon, ewe Popunlapen ena alillis ewe emon sia lapalapeni lapalapan.

19 Loom, loom, ifa ussun Jiowa a awora alillis ngeni aramas ren chiener chon luku? Fan chommong Jiowa a efisata an emon lein noun chon angang an epwe awora fon ngeni pwal emon, ussun chok lupwen Jeremaia a ngeni Baruk emmwen mi amanaua i. (Jeremaia 45:​1-5) Fan ekkoch, a chung letipen ekkewe chon fel mi enlet me ra awora alillis lon pekin aion ngeni chiener kewe chon luku, ussun chok lupwen ekkewe chon Kraist lon Masetonia me Akaia ra mwotores le alisi pwiir kewe mi osupwang lon Jerusalem. Ewe aposel Paul a apasa pwe ena esin kisaseu a efisata “kilisou ngeni Kot.”​—2 Korint 9:​11.

20 Porausen ifa ussun noun Jiowa kewe chon angang ra achocho le apochokulafengeniir me alisifengeniir a fokkun kku letipach. Ekieki ussun eu mettoch a fis ngeni ewe aposel Paul. Lupwen a ares me a sailo Rom, Paul a sai won efoch aal lon Rom itan Appian Way. Le muchuloon ewe sai a fokkun weires pokiten ekkewe chon sai repwe tori eu leeni mi pwokak.a Pwiin Paul kewe lon ewe mwichefel lon Rom ra silei pwe Paul epwele war. Met repwe fori? Repwe witiwit fan kinamwe lon imwer lon ewe telinimw tori Paul a war me mwirin repwe kapong ngeni?

21 Ewe soumak Paipel Luk, ra saifengen me Paul, a aporausa ngenikich met a fis: “Pwich Soulang ikewe [Rom] ra rong porausem, o ra feito tori Forumen Appius me ekkewe Ulungat Imwen Wasola, pwe repwe sounikem.” Ka tongeni anchangei met a fiffis? Pokiten ra silei pwe Paul epwe war, fitemon pwiin kewe ra sai seni Rom pwe repwe souni i. Ekkoch leir ra witiwit lon ewe Forumen Appius, eu station mi itefoulo a nonnom orun 46 mwail seni Rom. Ekkewe lusun ra witiwit lon ekkewe Ulungat Imwen Wasola, eu leenien asoso orun 36 mwail seni ewe telinimw. Met meefien Paul? Luk a apasa: “Lupwen Paul a kuner, a kilisou ngeni Kot, o a pwal apilukuluk allim.” (Fofor 28:15) Ekieki mwo​—an Paul kuna pwiin kewe mi achocho le sailo towau a apochokkula me aururu Paul! Nge io Paul a kilisou ngeni fan iten ei alillisoch? A kilisou ngeni ewe emon a awora ewe alillis, Jiowa Kot.

22 A ffat pwe an Kot kewe foffor mi mak lon ewe Paipel a pwarata pwe Jiowa emon chon alillis. I emon chon Alillis mi lapalap seni meinisin nge, esor a lollo ngeni. Ina popun a fich pwe ewe lesenin ier an Chon Pwarata Jiowa fan iten 2005 a feito seni Kol Fel 121:2: “Ai alillis a feito seni Jiowa.” Nge ifa ussun Jiowa a alisikich ikenai? Ina met sipwe kaeo lon ewe lesen mwirin ei.

[Footnotes]

a Ewe soumak kol itan Horace (65​—8 B.C.E.), mi fel sai lon ewe leeni, a kapas ussun weiresin kinikinin ena sai. Horace a apasa pwe ewe Forumen Appius a “ur ren ekkewe souwaa me ekkewe chon tumumun bar mi tipemmong.” A ngunungunungau ussun ekkewe “nong me kairu mi eriaffour” me ewe konik mi “limengau”.

En Mi Chechchemeni?

Ifa ussun Jiowa a awora alillis​—

• ren ekkewe chonlang?

• ren an we ngun mi fel?

• ren an we Kapas?

• ren chienach kewe chon luku?

[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]

1, 2. (a) Met popun oukich meinisin sia osupwangen alillis fan ekkoch? (b) Jiowa a ussun chok met sokkun chon Alillis?

3. Neman ewe soumak kol mi fel a atola menni chuuk, me met popun?

4. Ifa ussun ewe soumak kol mi fel a pwarata pwe Jiowa a ekkekieki osupwangen noun kewe aramas, me met popun ena mettoch a aururukich?

5. Met popun a mak pwe Jiowa a nonnom ‘peliefichich’?

6, 7. (a) Ifa ussun ewe soumak kol mi fel a alukulukukich pwe Jiowa esap kaulo le alisi noun kewe aramas? (b) Met popun sia pwal eani an ewe soumak kol mi fel luku?

8. Met popun sise mairu pwe ekkewe chonlang ra pwal ekilapei nonnomun noun Kot kewe chon angang won fonufan?

9. Apasawu ifa ussun Kot a ngeni ekkewe chonlang manaman pwe repwe tumunu aramas.

10. Ifa ussun Jiowa a nounou emon chonlang ren an epwe alisi ewe soufos Taniel?

11. Ifa eu porausen an ekkewe chonlang emmweni ewe angangen afalafala ewe kapas allim?

12, 13. (a) Met popun noun Jises kewe aposel ra luku pwe ewe ngun mi fel epwe tongeni alisiir? (b) Ifa ussun ewe ngun mi fel a alisi ekkewe chon Kraist lon ewe aewin senturi?

14. Ifa ussun Jiowa a nounou ewe ngun mi fel le asarama noun kewe aramas?

15, 16. Met Josua epwe fori ren an epwe angang fan tipatchem?

17. Ifa ussun ekkewe kinikinin Paipel mi kawor lon ranin Taniel me King Josaia a alisiir?

18. Met popun sia tongeni apasa pwe Jiowa ewe a awora ewe alillis lupwen emon chon fel a alisi pwal emon?

19. Me ren met a mak lon ewe Paipel, ifa ussun Jiowa a awora alillis ngeni aramas ren chiener chon luku?

20, 21. Ifa ussun ewe aposel Paul a pochokkulelo ren pwiin kewe lon Rom?

22. Ifa ewe lesenin ier fan iten 2005, me met sipwe kaeo lon ewe lesen mwirin ei?

[Lios lon pekin taropwe 9]

Iei ewe lesenin ier fan iten 2005: “Ai alillis a feito seni Jiowa.”​—Kol Fel 121:⁠2.

[Lios lon pekin taropwe 10]

Paul a kilisou ngeni Kot fan iten ewe alillis seni pwiin kewe lon Rom

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share