“Iseis Lon Letipom” An Kot We Imwen Fel!
“Noun aramas, . . . iseis lon letipom meinisin minne upwe aiti ngonuk . . . Kopwe asile ngeni chon Israel meinisin mine kopwe kuna.”—ISIKIEL 40:4.
1. Ifa lapalapen noun Kot kewe mi kefil lon 593 B.C.E.?
RA fen tori ewe ier 593 B.C.E., ewe 14un ierin an Chon Israel eolo. Ngeni ekkewe Chon Jus mi nonnom Papilon, fonuer mi achengicheng ngeniir epwe ussun ita mi fokkun towau seniir. Lupwen lape ngeniir ina saingon ar kuna Jerusalem, a karelo, ewe ttit mi pochokkul me ekkewe imw mi watte a tatakkis. Ewe imwen felin Jiowa—ewe mettoch a alingalo ewe telinimw me loom, ewe iolapen fel mi limelimoch won unusen fonufan—a fen tatakkiselo. Iei, a lap ngeni ierin ar eolo resaamwo wes. Epwe 56 ier mwen ar ngaselo mi fen pwonetiu.—Jeremaia 29:10.
2. Met popun Isikiel a letipengau lupwen a chechchemeni an Kot we imwen fel lon Jerusalem?
2 Eli a letipechou ewe soufos mi tuppwol Isikiel lupwen a ekieki ussun an Kot we imwen fel mi tatakkis fitepuku mwail towauan, eu leeni mi poon fan iten ekkewe manmwocho. (Jeremaia 9:11) Seman we, Pusi, a fen angang ikena ie ussun emon samol fel. (Isikiel 1:3) Ita Isikiel epwe pwal pwapwaiti ena esin wiis, nge a fen eolo ren ekkewe aramas mi eani wiis tekia lon Jerusalem lon 617 B.C.E., lupwen a chuen kukkun. Iei a orun 50 ierin, eli Isikiel a silei pwe esap chuen kunasefalli Jerusalem are fiti kausefallin ewe imwen fel. Ina minne, ekieki mwo alollolun meefien Isikiel lupwen a angei ewe langepwi ussun ewe imwen fel mi amwarar!
3. (a) Ifa aucheaan an Isikiel langepwi ussun ewe imwen fel? (b) Ikkefa ekkewe ruaanu kinikinin ewe langepwi?
3 Ei langepwi a ttam pun a amasoua tiu sopwun lon ewe puken Isikiel me a awora eu pwon mi apochokkulata lukuen ekkewe Chon Juta mi eolo. Fel mi limelimoch epwe popusefal! Lon ekkewe fitepuku ier a fen lo seni ena atun, pwal mwo nge tori ach ei fansoun, ei langepwi a fen apochokkulata ekkewe chon tongei Jiowa. Ifa ussun? Sipwe pi weween an Isikiel we langepwi mi ussun eu oesini fan iten ekkewe Chon Israel mi eolo. Mei wor ruaanu kinikin: ewe imwen fel, ewe mwichen samol fel, ewe samol, me ewe fonu.
Ewe Imwen Fel A Forsefal
4. Ia Isikiel a nonnom ie le poputaan ewe langepwi, met a kuna ie, me io a emmweni i le nengeni ewe leeni?
4 Aewin, Isikiel a anomu won “eu chuk mi fokun tekia.” Mei wor eu imwen fel mi watte won ewe chuuk pelioorun, ussun eu telinimw mi ttitilo. Emon chonlang, “inisin a usun chok molupolupen piras,” a emmweni ewe soufos pwe epwe nengeni masouan. (Isikiel 40:2, 3) Lon ewe langepwi, Isikiel a kuna an ewe chonlang titchikin le auku ekkewe wonu asamalap me ruumwen chon masen ewe imwen fel, eu kiannin ewe imwen fel lon me lukun, ekkewe leenien mongo, eu roong, me ewe leeni lon ewe imwen fel a iteni Leeni Mi Pin me ewe Leeni Mi Unusen Pin.
5. (a) Menni kapasen alukuluk Jiowa a ngeni Isikiel? (b) Met weween ekkewe “soman king” repwe uwawu seni ewe imwen fel, me pwata a lamot ei mettoch?
5 Mwirin, pwisin Jiowa a pwalo lon ewe langepwi. A tolong lon ewe imwen fel me a alukuluku ngeni Isikiel pwe epwe nonnom ikena ie. Nge a mochen pwe epwe wor alimelimen Imwan we, a apasa: “Iei repwe ukutiu seni ar angang ngeni anumwal o atoauala seniei soman ar king. Murin, ngang upwe imweimw lefiler tori feilfeilachok.” (Isikiel 43:2-4, 7, 9) Eli “soman ar king” a weneiti ekkewe uluulun. Ekkewe sou nemenem me aramasen Jerusalem mi lukumach ra fen alimengaualo an Kot we imwen fel ren ekkewe uluulun me, a ussun ita ra eani uluulun ekkena king. (Alollo ngeni Amos 5:26.) Sap minne ir kot are king mi manau, nge ir mettoch mi malo me limengau fan mesen Kot. Repwe limetawu.—Lifitikos 26:30; Jeremaia 16:18.
6. Aukukuun ewe imwen fel a wewe ngeni met?
6 Met lamoten ei kinikinin ewe langepwi? A alukuluku ekkewe chon eolo pwe fel mi limelimoch lon an Kot we imwen fel epwe unusen fissefal. Pwal och, aukukun ewe imwel fel a awora eu pisekin annet seni Kot pwe ewe langepwi epwe wesewesen fokkun pwonueta. (Alollo ngeni Jeremaia 31:39, 40; Sekaraia 2:2-8.) Epwe unusen limetawu fel ngeni uluulun. Jiowa epwe efeiochusefalli imwan we.
Ewe Mwichen Samol Fel me ewe Samol
7. Met sokkun poraus a kawor fan iten ekkewe Chon Lifai me ekkewe samol fel?
7 Epwe pwal wor alimelimen ewe mwichen samol fel. Ekkewe Chon Lefai repwe kapwung pokiten ar fel ngeni uluulun, nge noun Satok kewe mi pwal eani ewe wiis samol fel repwe itoch me kuna feioch pokiten rese fitiir.a Nge ekkewe ruu kumi epwe wor wiiser lon imwen Kot we mi forsefal—ese mwaal, epwe longolong won an emon me emon tuppwol. Pwal och, Jiowa a apasa: “Iwe, ekewe souasor repwe aiti ngeni nei aramas kana lefilen mine a pin me mine esap pin, repwe pwal aiti ngeniir usun ar repwe alefila mine a limengau me mine a limoch.” (Isikiel 44:10-16, 23) Iwe, epwe wor sefal ewe mwichen samol fel, me ekkewe samol fel mi likiitu me tuppwol repwe kuna liwiniir.
8. (a) Io ekkewe samolun Israel loom? (b) Ikkefa wiisen ekkewe samol lon fel mi limelimoch lon an Isikiel langepwi?
8 Ewe langepwi a pwal awewe ussun emon mi iteni ewe samol. Seni ranin Moses we, a fen wor samol lon ewe muu. Ewe kapasen Ipru na·siʼʹ, mi wewe ngeni samol epwe tongeni weneiti mokuren eu famili, eu einang, are pwal mwo nge eu fonu. Lon an Isikiel we langepwi, ewe mwichen sou nemenemen Israel ra kapwung pokiten ar eriaffou ekkewe aramas me a peseer ngeni ar resap lifilifil me pwungungau. Inaamwo ika ewe samol esap kinikinin ewe mwichen samol fel, nge a watte wiisan lon fel mi limelimoch. A fiti ekkewe einang esap kinikinin ewe mwichen samol fel lupwen ra tolong me towu lon kiannin ewe imwen fel me kukkulong, mommot lon kengkangen ewe asamalap mi sape ngeni otiu, me a wiisen awora ekkoch asoren kek fan iten ekkewe aramas. (Isikiel 44:2, 3; 45:8-12, 17) Ewe langepwi a alukuluku aramasen Isikiel pwe ewe muu mi forsefal epwe feioch seni chon emmwen mi murinno, ekkewe mwan mi alisata an ewe mwichen samol fel akkotaochu noun Kot kewe aramas me isetiu eu leenien appiru mi och lon pekin ngun.
Ewe Fonu
9. (a) Ifa ussun epwe ainetfesen ewe fonu, nge io esap angei eu alemwir? (b) Ifa ewe asor mi pin, me met masouan?
9 Iwe, le sopwoloon, an Isikiel langepwi a kapachelong ewe fonuen Israel. Epwe kinikinitiu fan iten eu me eu einang. Ewe samol epwe pwal wor an kinikin. Nge esap wor fan iten ekkewe samol fel, pun Jiowa a apasa, “Pun ngang chok wiiser.” (Isikiel 44:10, 28; Numperis 18:20) Ewe langepwi a pwarata pwe ewe fonu fan iten ewe samol epwe nom lesopun eu leeni mi pin me ruuepek. Ei fonu mi pereiinin lapalapan a inet ngeni ulungat kinikinin—ewe asan fan iten ekkewe Chon Lifai mi fen aiersefal, ewe lukulapan fan iten ekkewe samol fel, me ewe fan fan iten ewe telinimw me an ewe fonu mi uwaoch. An Jiowa we imwen fel epwe nom lon fonuen ekkewe samol fel, lukulapen ewe leeni mi pin.—Isikiel 45:1-7.
10. Ewe oesini ussun ainetin ewe fonu a wewe ngeni met ngeni ekkewe Chon Juta mi tuppwol me eolo?
10 Ei poraus a mmen apwapwai letipen ekkewe mi eolo! Eu me eu famili repwe alemwiri kinikin ewe fonu. (Alollo ngeni Mika 4:4.) Epwe watte lamoten fel mi limelimoch ikkena ie. Me nengeni mwo pwe lon an Isikiel we langepwi, ekkewe samol ussun chok ekkewe samol fel repwe nonnom won ekkewe fonu aramas ra liffang. (Isikiel 45:16) Ina popun lon ewe fonu mi forsefal, ekkewe aramas repwe awora ar alillis ngeni angangen ekkewe chon emmwen Jiowa a filata, me alisiir ren ar repwe tipeeu ngeni ar emmwen. Iwe, mettoch meinisin lon ei fonu a kokkotoch, tippeufengen, me lukulukoch.
11, 12. (a) Ifa ussun Jiowa a alukuluku noun kewe aramas pwe epwe efeiochu fonuer mi forsefal? (b) Ekkewe ira ra maarita lepekin ewe chanpupu me ruuepek ra liosueta met?
11 Jiowa epwe efeiochu fonuer? Ewe oesini a polueni ei kapas eis ren eu awewe mi apwapwa. Konik a pupuwu seni ewe imwen fel, me a lapelo tori a wiliiti eu chanpupu lupwen a tori ewe Setin Malo. Me ikena ie a amanaua ewe konik mi malo, me eu angangen attau mi sopwoch a fiffis won ewe pii. Lepekin ewe chanpupu me ruuepek a maarita chommong sokkun ira mi uwa iteiten maram, pwe epwe amongooni me apochokkula aramas seni samau.—Isikiel 47:1-12.
12 Ngeni ekkewe mi eolo, ei pwon a achchema me alukuluku ngeniir ussun ekkewe oesiniin forsefal loom mi achengicheng ngeni letiper. Lap seni fan eu, noun Jiowa kewe soufos ra nounou kapas ussun paratis lupwen a awewei ussun Israel mi forsefal me masousefal ren aramas. Forsefallin ekkewe leeni mi tatakkis a fen wiliiti itelapen chommong oesini. (Aisea 35:1, 6, 7; 51:3; Isikiel 36:35; 37:1-14) Ina popun ekkewe aramas ra tongeni lukuluk pwe an Jiowa feioch mi amanaua aramas epwe tongeni pupuwu seni ewe imwen fel mi forsefal ussun chok eu chanpupu. Iwe, eu muu mi malo lon pekin ngun epwe tongeni manausefal. Ekkewe aramas mi fo repwe feioch ren alillisin ekkewe mwan mi murinno me asimau—mwan mi pwung me lukuchar ussun ekkewe ira lepekin ewe chanpupu me ruuepek lon ewe langepwi, mwan epwe emmweni forsefallin ewe fonu mi tatakkis. Aisea a pwal makkeei ussun “ekkewe iraan pwung mi watte, NW” lupwen repwe “forsefali ekewe leni mi tatakis fansoun langatam.”—Aisea 61:3, 4.
Ineet ewe Langepwi Epwe Pwonueta?
13. (a) Ifa ussun Jiowa a efeiochu noun kewe aramas mi liwinsefal ren “ekkewe iraan pwung mi watte NW”? (b) Ifa ussun a pwonuta ewe oesini ussun ewe Saatin Malo?
13 Ekkewe aramas mi eolo ra lichipung? Aapwi! Eu lusun a liwiniiti wesetan fonuer lon 537 B.C.E. Lo, lo, lo, fan emmwenien ekkeei “iraan pwung mi watte, NW”—ussun ewe soumak Esra, me ekkewe soufos Akai me Sekaraia, me ewe Samol Fel mi Lap Josua—ekkewe leeni mi tatakkis fansoun langattam ra forsefal. Ekkewe samol, awewe chok ren Nehemaia me Serupapel, ra nemeni ewe fonu ren pwung me rese lifilifil aramas. An Jiowa imwen fel a forsefal, me ekkewe mettoch mi kawor fan iten manau—ekkewe feioch seni an emon manaueni manauan me ren an we pwon—a tori sefaliir. (Tuteronomi 30:19; Aisea 48:17-20) Eu feioch a toriir, sile. Ewe mwichen samol fel ra eani sefalli wiiser, me ekkewe samol fel ra asukula ekkewe aramas ussun ewe Alluk. (Malakai 2:7) Mwiriloon, ekkewe aramas ra pochokkulelo lon pekin ngun me ra sopwoch sefal lon ar angang ngeni Jiowa, ussun a pwalo ren manausefallin ewe Setin Malo me ewe angangen attau mi sopwoch.
14. Met popun mei chuen wor pwonuetaan an Isikiel oesini mi lap seni met a fis mwirin ekkewe Chon Jus ra liwinsefal seni ar eolo Papilon?
14 Ikkeei chok ekkewe mettoch mi pwonuta lon an Isikiel langepwi? Aapw; mei pwal wor mi lapalap seni. Ekieki: Esap tufich kautaan ewe imwen fel Isikiel a kuna. Pwungun pwe ekkewe Chon Jus ra kan lechuuni ena langepwi me pwal mwo nge wesewesen apwonueta ekkoch mettoch lon.b Iwe nge, ewe imwen fel lon ewe langepwi a kon watte ina popun ese tongeni kuch won Chukun Moria, leenien ewe imwen fel loom. Pwal eu, an Isikiel we imwen fel esap nonnom lon ewe telinimw nge a nom ekis towau lon pwal eu fonu, nge ewe oruuen imwen fel a kauta won leenien ewe aewin, lon ewe telinimwen Jerusalem. (Esra 1:1, 2) Pwal och, esor chanpupu a pupuwu seni ewe imwen fel lon Jerusalem. Ina popun, an Isikiel oesini a ekisi chok pwonuta won Israel loom. A wewe ngeni pwe epwe pwal wor pwonuetaan ei langepwi mi lap lon pekin ngun.
15. (a) Ineet atun a poputa an Jiowa imwen fel lon pekin ngun? (b) Met a pwarata pwe an Isikiel langepwi esap pwonuta lon ewe fansoun Jises a nonnom won fonufan?
15 A ffat pwe sipwe kutta pwonutaan mi lap an Isikiel langepwi lon an Jiowa imwen fel lon pekin ngun, ewe mettoch ewe aposel Paul a fossottam ussun lon ewe puken Ipru. A poputa mwokutukutun ena imwen fel lupwen Jises Kraist a kepit ussun an Samol Fel mi Lapalap lon 29 C.E. Nge an Isikiel langepwi a pwonueta lon ranin Jises? Ekkewe pisekin annet a pwarata pwe aapw. Jises, ussun ewe Samol Fel mi Lapalap, a apwonueta weween ewe Ranin Omusomusen Tipis ren an papataiselo, an asoren malo, me an tolong lon ewe Leeni Mi Unusen Pin, lon lang. (Ipru 9:24) Iwe nge, a minen amairu pwe an Isikiel we langepwi ese poraus fan eu ussun ewe samol fel mi lapalap are ewe Ranin Omusomusen Tipis. Ina popun, epwe mwaal ach ekieki pwe ei langepwi a weneiti ewe aewin senturi C.E. Iwe, ika esap ena atun, menni chok fansoun a weneiti?
16. Lapalapen an Isikiel langepwi a achema ngenikich ussun pwal menni oesini, me ifa ussun ei mettoch epwe alisikich le mirititi ewe fansoun an Isikiel langepwi epwe wesewesen pwonuta?
16 Sipwe nengenisefalli ewe langepwi fan iten poluan. Isikiel a makkeei: “Iwe, lon kunaei we, Kot a uweeila lon ewe fanu Israel o anomuei won eu chuk mi fokun tekia. Ikenan ua kuna me mwei och mi wewe ngeni eu telinimw.” (Isikiel 40:2) Lapalapen ei langepwi, won “eu chuk mi fokun tekia,” a achchema ngenikich ussun Mika 4:1: “Iwe, lon ewe fansoun epwe feito, ewe chuk ia a nom ie imwen ewe Samol mi Lapalap epwe fefeita o nukunuk, epwe pwal tekia seni chuk meinisin, nge chon ekewe mwu won fanufan repwe mwicheto ren.” Ineet ei oesini epwe pwonueta? Mika 4:5 a pwarata pwe ei mettoch epwe poputa lupwen ekkewe muu ra chuen fel ngeni ar kewe kot chofona. Pwungun pwe, a fen fis lon ach ei ran, “lon ewe fansoun epwe feito,” pwe fel mi limelimoch a fen tekiata, liwinsefallilo ngeni leenian we lon manauen noun Kot kewe chon angang.
17. Ifa ussun ewe oesini lon Malakai 3:1-5 epwe alisikich le esinna ineet ewe imwen fel lon an Isikiel langepwi a alimelim?
17 Met a atufichi ei forsefal? Chechchemeni mwo pwe, lon ewe poraus mi auchea seni meinisin lon an Isikiel langepwi, Jiowa a tolong lon ewe imwen fel me a alluku pwe imwan we epwe limelim pwe epwe limochulo seni fel ngeni uluulun. Ineet a fis alimelimen an Kot imwen fel lon pekin ngun? Lon Malakai 3:1-5, Jiowa a oesini ussun ewe fansoun epwe “feito lon imwan imwenfel” fiti “chon kunon ewe pwon,” Jises Kraist. Fan iten met? “I a wewe ngeni soop mi muttir limetawu limengau, a pwal wewe ngeni an eman ekkein ketel macha.” Ei alimelim a poputa atun ewe aewin maunen fonufan. Ifa mwirinoon? Jiowa a fen nonnom lon imwan we me a efeiochu fonuen noun kewe seni 1919 feilo. (Aisea 66:8) Iwe, sipwe tongeni apasa pwe an Isikiel oesini ussun ewe imwen fel a pwal wor pwonuetaan mi lamot lon ewe ranin sopwoloon.
18. Ineet epwe fis saingoon pwonuetaan ewe oesini ussun ewe imwen fel?
18 Ussun ekkoch oesiniin forsefal, ewe saingoon pwonuetaan an Isikiel oesini epwap fis lon Paratis. Lon ena chok atun, ekkewe aramas mi letip wenechar repwe angei unusen ekkewe feioch seni an Kot we kokkot fan iten ach sipwe fel ngeni i, ewe imwen fel lon pekin ngun. Mwirin, Kraist epwe anganga aucheaan ewe asorun moon kepich me an we mwichen samol fel lon lang, iteiter 144,000 repwe fiti lon ena angang. Aramas meinisin mi alleasochis fan nemenien Kraist repwe unusochulo. (Pwarata 20:5, 6) Iwe nge, sap minne Paratis ewe fansoun mi lamot seni meinisin ren pwonuetaan an Isikiel langepwi. Pwata esap ina ussun?
Ewe Langepwi A Menlapei Ach Fansoun Ikenai
19, 20. Met popun wesewesen pwonuetaan ewe langepwi epwe fis ikenai nge esap lon Paratis?
19 Isikiel a kuna pwe a lamot pwe epwe limetawu seni ewe imwen fel, fel ngeni uluulun me lisowu mwaal lon pekin ngun. (Isikiel 43:7-9) Ei mettoch esap tongeni weneiti ewe fel ngeni Jiowa lon Paratis. Pwal och, ekkewe samol fel lon ewe langepwi a liosueta ewe mwichen samol fel mi kepit lupwen ra chuen nonnom won fonufan, esap mwirin ar manausefal lon lang are fansoun ewe Engerou Ier. Pwata? Nengeni mwo pwe ekkewe samol fel ra angang lon kiannin ewe imwel fel me kukkulong. Ekkoch poraus ussun ei mettoch lon Ewe Leenien Mas ra pwarata pwe ei leeni a liosueta wiisen noun Kraist kewe samol fel lon pekin ngun mi sokkolo aucheaan lupwen ra chuen nonnom won fonufan.c Pwal nengeni mwo pwe ewe langepwi a pwal itelapei apwangapwangen ekkewe samol fel. Repwe awora asor fan iten ar kewe tipis. Repwe pwal tumunu seni ar resap limengauolo—lon pekin ngun me lon manauer. Ina minne, rese liosueta ekkewe mi kepit mi fen manaueta, chokkewe Paul a makkeei ussun: “Repwe attiki rappwa, iwe, ekkewe mi malo repwe manausefallita o resap chuen morelo.” (1 Korint 15:52; Isikiel 44:21, 22, 25, 27) Ekkewe samol fel lon ewe langepwi repwe chiechi me angang ngeni ekkewe aramas. Esap iei ussun lon ewe Paratis, lupwen ewe mwichen samol fel repwe nonnom lang. Ina popun, ewe langepwi a pwarochu ifa ussun ekkewe mi kepit ra angangfengen ren ewe “mwich mi lapalap” won fonufan ikenai.—Pwarata 7:9; Isikiel 42:14.
20 Iwe, an Isikiel langepwi ussun ewe imwen fel a weneiti lapalapochun ewe alimelim lon pekin ngun a fiffis ikenai. Nge ei mettoch a wewe ngeni met ngonuk? Esap chok eu kapas lon pekin lamalam sise tongeni weweiti. Ei langepwi a kku lapalapen om fel ngeni ewe emon chok Kot mi enlet, Jiowa, ran me ran. Sipwe kuna ifa ussun seni ewe poraus mi tapweto mwirin.
[Footnote]
a Eli a pwal weneiti Isikiel, pun a fen mak pwe i emon lein an Satok familien samol fel.
b Awewe chok, ewe Mishnah loom a pwarata pwe lon ewe imwen fel mi forsefal, ewe roong, asamalapen ewe imwen fel mei wor akkaruu asaman, me ewe leenien kuk ra for me ren lapalapen an Isikiel langepwi.
c Nengeni The Watchtower, July 1, 1996, pekin taropwe 16; December 1, 1972, pekin taropwe 718.
Ka Chechchemeni?
◻ Ifa ewe aewin pwonuetaan an Isikiel langepwi ussun ewe imwen fel me an ewe mwichen samol fel?
◻ Ifa ussun ainetin ewe fonu lon an Isikiel langepwi a akkom pwonueta?
◻ Lon forsefallin Israel loom, io kewe ra wiiseni ewe wiis samol mi tuppwol me “ira”?
◻ Met popun an Isikiel langepwi ussun ewe imwen fel epwe pwonueta lon ekkewe ranin sopwoloon?