Txini Ensunzihu na Matikiniho a Yezu a Wenjedhedha Pawu?

1. Ttima gani yana pawu masaka a Bibilia?

MASAKA a Bibilia pawu yali oja wa attu siku na siku. (Wita 14:18; Lk. 4:4) Mwebaribari, pawu yali elobo yamakamaka ofiyedha Bibilia olabihedha dila dhinjene wi aloge dhoja dhotene. (Mt. 6:11; Mer. 20:7) Matikiniho meeli oziweyetxa a Yezu anologa mwaha wa pawu. (Mt. 16:​9, 10) Ntikiniho nimodhana ninfwanyeya kapitulu 6 na Muttaka wa Joau. Vina ninele wona ejile ensunzihu na nipadduwo ntti.

2. Mudhidhi gani waveda muttitti wa attu oja?

² Arumiwi a Yezu elofiya-wene mu oleddoni wakosilani wi adhowe alaleye, mwadhahene Yezu wahidhowa vamodha na awene na mwanddiya mpaddi wa Mwinje w’o Galileya wi awodhe ovuma. (Mk. 6:​7, 30-32; Lk. 9:10) Awene ahidhowa mburo wawa-wene waddamana sidadi ya Betsaida. Mbwenyi musogorhomwa muttitti wa attu wahifiya wi amoone Yezu. Yezu kakosile ninga kawona attu abale. Mbwenyi ottiya ejo iyene wahaweddiha na oderetu vina ahivira mudhidhi mwinjene asunzihaga mwaha wa Omwene Mulugu vina avulumutxaga aredda. Vowi vati vela oriba anamafwara a Yezu ahiroma ozuzuma avivuzaga ogafwanyile attu abale yoja. Txino attu ena ahikana oja ong’onovi, mbwenyi enjiya anfwanyela ogula dhoja mmiruddani dhowaddamela. (Mt. 14:15; Jo. 6:​4, 5) Yezu agawodhile dhavi ogomiha makattamiho aba?

MATIKINIHO A WENJEDHEDHA PAWU

3. Txini elogile Yezu wi arumiwi aye akose? (Koona vina ya kapa.)

³ Yezu ohawaddela arumiwi aye: “Kili yofuneya awene odhowa, nyuwene mwavahe yoja.” (Mt. 14:16) Mbwenyi ejo yakala ninga yohiwodheya sabwani vahikala attu ohakwana 5.000. Nigakontari ayana vamodha na aima txino vahikala attu ohakwana 15.000 afuna oja. (Mt. 14:21) André wahifiyedha ologa: Apa vakala muzombwe dhahi mmodha, onna pawu tanu na oba bili dhing’ono, mbwenyi esidhá dhinowawakwanela attu aba otene? (Jo. 6:9) Pawu dha sevada dhali oja wa siku-siku, txino oba esile dhahikiwa mwinyu, masiki dhahene muttengo wa pawu vina oba wanna muzombwe oddule, kadhigawakwanele attu abale otene.

4. Txini ensunzihu na Joau 6:​11-13? (Koona vina mafoto.)

⁴ Yezu wahilagiha okala namakela aleddo na muttitti obule, iyene wahakumbirha wi agilati makuru-makuru vamanini. (Mk. 6:39, 40; kengesa Joau 6:11-13.) Musogorhomwa Bibilia onologa wi iyene ohimulobelela Babe atamalelaga mwaha wa pawu vina oba esile. Yali yofuneya omutamalela Mulugu sabwani ddi iyene waavahile dhoja esile. Ekosile Yezu yotagiha yapama mwa iyo, dila dhotene ninofwanyela olobela nihinatti oja kintanala akala nili nooka obe na attu ena. Mmaleliye olobela Yezu ohigawa dhoja esile ofiyedha attu otene oja vina wakwanana. Mwebaribari oja okule wahifiyedha ohalavo. Mbwenyi Yezu kafuna wi esile dhahalevo dhipwaziwe, nona iyene wahakumbirha anamafwara aye wi ataganyihe dhotene dhahalevo wi dhilabihedhiwe mudhidhi mwina. Eji yotagiha yapama mwa iyo, kaninfuna opwaza elo, ottiya ejo ninfuna nilabihedhe na eziwelo dhilobo dhinihu. Akala weyo wa mambali ononamo dhavi olabihedha nipadduwo ntti wi wasunzihe anawo ttima ya olobela ahinatti oja vina ya okala anamakela aleddo vina attu otapuwa mada dhahene ninga Yezu.

5. Txini yafuna attu omukosana Yezu nanda iyene okosile eni?

⁵ Mudhidhi obule attuya ahitikina na mukalelo wasunziha Yezu vina matikiniho akosiliye. Awene anziwa wi Mizé wahiloga wila Mulugu agahimuruma namavuhulela munddimuwa, txino awene obuwela wila namavuhulelaya ddi Yezu. (Olib. 18:​15-18) Awene txino obuwela wi Yezu agahikala mulamuleli wapama ofiyedha ojiha nlogo notene na Izrayel. Atanalelaga ejuwene, muttittiya wela omutamela Yezu wi amukose mwene. (Jo. 6:14, 15) Yezu kurumela ejuwene iyene agahikosa mpaddi wa politika wa Ayuda wang’aneliwa na akadda Roma. Mbwenyi Yezu kafuna-wene okosa mpaddi wa politika. Bibilia onologa wi iyene ovenyavo odhowa o mwangoni. Masiki vadideliwiye Yezu txipo kakosile mpaddi wa politika. Elobo gani ensunzihu?

6. Ninawodhe dhavi ofwara yotagiha ya Yezu? (Koona vina foto.)

⁶ Ebaribari wi ena kananikumbirhe wenjedhedha pawu obe wavulumutxa na matikiniho nne vina onididela wi nikale amwene. Mbwenyi attu ena anodhaga onididela okosa mpaddi wa politika modhela omusakula mulamuleli obe muttu onimonani wi onele okala mulamuleli wapama. Yezu ohinittiyedha yotagiha yapama, iyene ohikodda okosa mpaddi wa politika. Dila dhina iyene ofiyedha ologa dhahi: “Omwene waga kuli wa mwilaboni-mpuno.” (Jo. 17:14; 18:36) Ninga Akristu ninofwanyela wubuwela dhahene ninga Yezu vina ofwara yotagiha yaye. Ninga Yezu ninokamihedha Omwene Mulugu, ninowawaddela attu ena sabwa ya Omwene obu vina ninolobela wi Omweneya odhe. (Mt. 6:10) Ninele wona dhilobo dhina dhinsunzihu na matikiniho a Yezu a wenjedhedha pawu.

YATAPULELA MATIKINIHO A PAWU

7. Txini ekosile Yezu nanda arumiwi aye akosile nni? (Joau 6:​16-20)

⁷ Mumaleli Yezu ojiha muttitti, iyene ohawaddela arumiwi aye wi eyelele o Kafarnau na mwanddiya vina iyene wahittawela o mwangoni, na eji wahiwodha wattawa abale afuna omukosa mwene. (Kengesa Joau 6:​16-20.) Mudhidhi wabuwa arumiwi aye nyaza, yahiroma pevo enddimuwa etotaga otagala wa manebe. Vasogorhova iyene wahidhowa vali awene eddaga vadhulu va manje. Wahimoba murumiwi Pedro wi akose yakakene. (Mt. 14:​22-31) Yezu muweliliye mmwanddiyani pevo yahimala. Anamafwara aye ahitikina vaddiddi ofiyedha ologa: “Txibarene nyuwo muli Mwana Mulugu.”a (Mt. 14:33) Yotikinihaya jawi anamafwara a Yezu alogile mazu aba mmaleli Yezu wedda vadhulu va manje. Ottiya mmaleliye okosa matikiniho a wenjedhedha pawu. Koona elogile Marko mwaha wa nipadduwo nakakene, iyene ohileba dhahi: Arumiwi monelani eso ahuma milomo, sabwani kanonelamo matikiniho a pawu. Mirima dhawa dhali dhofugeya-dhene, sabwani kawodha ononelamo. (Mk. 6:​50-52) Anamasunza àli ahinatti ononelamo ewodhelo yanvahile Yehova Yezu wi akosena matikiniho. Mudhidhi mung’onovi musogorhomwa Yezu wahiloga mwaha wa matikiniho a pawu, ejile elogiliye enonisunziha elobo yina yamakamaka.

8-9. Muttitti wa attu wadhoweli nni o Kafarnau omutamela Yezu? (Joau 6:​26, 27)

⁸ Labo nafwarela muttitti obule wahidhowa wili mburo wajihile Yezu, mbwenyi Yezu na arumiwi aye kaali wenewale. Venevo muttitti owela mwanddiya dhadhana o Tiberiade vina wahidhowa mpaka o Kafarnau wi amutamele Yezu. (Jo. 6:​22-24) Kito awene akosile esuwene sabwani anfunavi osunza mwaha wa Omwene wa Mulugu? Nne. Mwebaribari awene afuna wi Yezu avahe pawu wi akwanihedhe dhojombeliwa dhawa dhomaningoni. Ninziwa dhavi ejoya?

⁹ Koona epadduwile mudhidhi ogumanile muttitti obule na Yezu waddamela o Kafarnau. Yezu wahiloga na muttitti obule wi wahimutamela sabwani wafuna pawu. Yezu wahiloga wi awene ahija pawu vina ahakwanana. Mbwenyi musogorhomwa iyene wahiloga wi pawu esile dhali ninga oja onongeya. Venevo iyene ohakokomeza otamela oja ohinongeya, onvaha egumi yohimala. (Kengesa Joau 6:​26, 27.) Yezu wahiloga wi oja oku ogavahiwe na Babe. Katanalela mukalelo watikinile anamasunza a Yezu na gari ya oja yoja ogavahile awene egumi yohimala! Oja gani vina awene agawodhile dhavi ofwanya oja oku?

10. Txini yafwanyela attu abale okosa wi akele egumi yohimala?

¹⁰ Enkala ninga Ayuda abale annonelamo wi awodhe wakela oja okule anfwanyela okosavo elobo. Txino awene obuwela mabasa afwanyela awene okosa anlogiwa Munlamuloni na Mizé. Mbwenyi Yezu ohawaddela dhahi: Aba ba mabasayá a Mulugu, mmuroromele ole omurumiliye. (Jo. 6:​28, 29) Wi awene akaane egumi yohimala anfwanyela olagiha nroromelo mwa oddule omurumile Mulugu. Mwebaribari Yezu wahiloga wale sabwa ya makani aba. (Jo. 3:​16-18, 36) Midhidhi dhina Yezu wahiyelela ologa mwaha wa ejile enfwanyelihu okosa wila nikaane egumi yohimala.—Jo. 17:3.

11. Txini elagihile wi Ayuda azuzumela dhojombeliwa dhawa dhomaningoni? (Masalmo 78:​24, 25)

¹¹ Attu abale afwanyela okosa nni wi akaane egumi yohimala? Ayuda karumela wi anfwanyelela omukuluvela Yezu, jijuwene yattukuleli onvuza dhahi: “Ezinddyelo gani enira nyuwo, wi none, nurumeleni?” (Jo. 6:30) Venevo awene ahiloga wi masiku a Mizé, ana Izrayel ahakela maná na mukalelo wotikiniha, yali pawu yawa, kuloga, oja wa labo na labo. (Neh. 9:15; kengesa Masalmo 78:​24, 25.) Mwebaribari enowoneya wi awene azuzumela okana oja womaningoni. Mudhidhi wawaddelile Yezu sabwa ya pawu yebaribari ya wirimu, yattiyanile na maná vina egavahile egumi yohimala, awene kafunile ovuza ejile yatapulelani. (Jo. 6:32) Awene azuzumeletxa dhojombeliwa dhomaningoni ofiyedha ohinonelamo dhibaribari dhamakamaka dhasunziha Yezu. Txini ensunzihu?

ELOBO GANI ENFWANYELA OKALA YAMAKAMAKA MWA IYO

12. Mowiwanana na ejile esunzihile Yezu elobo gani enfwanyela okala yamakamaka mwigumini mwehu?

¹² Elobo ensunzihu na Joau kapitulu 6, jowi dhojombeliwa dhehu dhomuyani dhinofwanyela okala dhamakamaka mwigumini mwehu. Yezu wahisunziha ejuwene mudhidhi wehiwiye na Satana. Mudhidhene obule iyene wahilagiha wi omwiwelela Yehova jilobo yamakamaka opitta dhojombeliwa dhehu dhomaningoni. (Mt. 4:​3, 4) Ottiya ejo va Diskursuni ya Vamwangoni, Yezu osunziha ttima ya ozuzumela dhojombeliwa dhomuyani. (Mt. 5:3) Mwadhahene ninofwanyela ovivuza, ‘Mukalelo oneddiha miyo egumi yaga onolagiha wi mandano aga na Yehova bamakamaka opitta okosa dhifunelo dhaga?’

13. (a) Ekoddele nni okala yabure wagalala na oja? (b) Nikokomezo gani nivahile Paulo? (1 Korinto 10:​6, 7, 11)

¹³ Kahiyo yabure olobelela dhojombeliwa dhehu dha labo-labo vina opura dhilobo dhapama dhinihu. (Lk. 11:3) Bibilia onologa wi japama muttu “oja, omwa, ojavo dhipurileye na mabasaye” vina onologa wi esi dhindela wa Mulugu. (Koh. 2:24; 8:15; Tia. 1:17) Mbwenyi ninofwanyela okala txenjewa wi dhilobo dhomaningoni dhihikale dhamakamaka mwigumini mwehu. Ninowodha osunza na ejile yalebele Paulo Akristu o Korinto. Iyene ohiloga dhilobo dhing’onovi dhipadduwile na nlogo na Izrayel vina ejile ekosilani valani vakuvi na Mwango Sinai. Venevo iyene ohinaddela wi kaninfwanyela osirira dhilobo dhabure dhakakene dhonlela ana Izrayel. (Kengesa 1 Korinto 10:​6, 7, 11.) Yehova wahikosa matikiniho wi àvahe ana Izrayel dhoja, mbwenyi efunelo yawa ya oja yali enddimuwa vaddiddi ofiyedha okala elobo yabure mwa awene. (Oleb. 11:4-6, 31-34) Vamwebedhilani mwana-ng’ombe, ahilagiha wi awene azuzumeletxa oja, omwa vina ovega ottiya omwebedha Yehova. (Obud. 32:​4-6) Paulo ohiloga yotagiha yawa wi àtxenjerihe Akristu akalawo nsaka nttile naddamela otolotxiwa wa Jeruzalemi vamodha na mparha yaka ya 70 Kristu babaliwe. Iyo vina ninkalawo masaka anaddamela ogoma wa elabo eji yabure, nona ninofwanyela ofwaseyela malago a Paulo wi ninakose yovonya yakakene ekosile ana Izrayel.

14. Bibilia onloga nni mwaha dhoja dhinakanehu mwilaboni eswa?

¹⁴ Vasunzihile Yezu olobelela “oja wa siku nttino,” iyene vina ohiloga wi ninofwanyelela olobela wi efunelo ya Mulugu ekosiwe “vati apano ninga wirimu.” (Mt. 6:​9-11) Onowodha otanalela mukalelo onakale elabo nlobelo ntti nigakuliwa? Bibilia onologa wi efunelo ya Mulugu na elabo enowiwanana na okana oja winji. Izaiya 25:​6-8 onolagiha wi attu anele ojavo mattanga a dhoja dhapama. Masalmo 72:16 onopikirhela: “Mminddani munere odhala tirigu, thukuwa dhinere okuneleya na milima.” Weyo onotikina ogobuwela wi onele olabihedha milima esi wi opiye dhoja dhinziveliwiwe obe opiye dhoja dhiswa? Kudduwale wi weyo vina onele otxeya mvidera dhawo vina oje milimadha. (Iza. 65:​21, 22) Vina attu otene anele ojavo dhilobo esi dhotikiniha.

15. Txini enasunze abale anavenyihiwe mukwani? (Joau 6:35)

¹⁵ Kengesa Joau 6:35. Kawubuwele wili attu ajile pawu vina oba dhenjedhedhile Yezu na matikiniho? Mudhidhi obule awene kalagihile omuroromela Yezu. Txino awene anodhaga ovenyihiwa mukwani, weyo vina onodhaga waziwa enaya. (Jo. 5:​28, 29) Attu aba anele osunza entapulela mazu alogile Yezu: Miyo ddili pawu ya egumi. Ondha wa miyo kanakane vina dala. Enele ofuneya awene ororomela mukutto okosile Yezu vina okuluvela wi iyene ohiperheka egumi yaye wi avune attu otene. Nsaka ntto anele okalawo masasanyedho a wasunziha dhilobo dhomuyani abale anavenyihiwe mukwani vina anabaliwe mwilaboni eswa! Enele okala yohagalaliha vaddiddi wakamihedha attu osunza dhilobo dhotikiniha mwaha wa efunelo ya Yehova. Okosa ejuwene enele okala elobo yohagalaliha vaddiddi opitta ovijiha mpaddi womaningoni. Mwebaribari dhilobo dhomuyani dhinakale dhamakamaka mwigumini mwehu.

16. Txini enasekeserhihu nsunzo ninfwarela?

¹⁶ Mu nsunzoni ntti nihoona dhilobo dhing’onovi dhinsunzihu na nipadduwo na Joau kapitulu 6, mbwenyi Yezu wahikana dhilobo dhinji dha onisunziha mwaha wa egumi yamukalakala. Ayuda abale alogile na Yezu anfwanyelela ofwaseyela ovuruwana ejile yalogiye, iyo vina ninofwanyelela okosa yakakene. Nona nsunzo ninfwarela ninele odhowavi nisekeserhaga dhilobo dhing’onovi dhinfwanyeya va Joau kapitulu 6.