Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
JANEIRO 1-7
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | MATEU 1-3
“Wanangana wa Malilu Hiunakundama”
(Mateu 3:1, 2) Ha matangwa aze Yoano chipapachisa yasoloka nyikwambujola mu puya ya Yundeya, 2 ngwenyi, “Likonyekenu; mumu wanangana wa malilu hiunakundama.”
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 3:1, 2
kwambujola: Liji lino lia Ngregu linalumbunuka, “kwambujola sango ha mbunga.” Linashindakenya ha ndako yakwambulwila atu eswe ku yihela yeswe: kanji-kanji kwambujola ha mbunga hi wika ko ha chimwe chizavu cha atu.
Wanangana: Chino chili chisuho chitangu chize liji lia Ngregu ba·si·leiʹa analisolola, liji liacho linalumbunuka nguvulu washishika wa yimwe ngiza hanji atu waze ali mushi lia chiyulo cha umwe mwanangana. Liji lino lia Ngregu linasoloka mu Yisoneko ya akwa-Kristu ya Ngregu yisuho 162, mu mukanda wa Mateu mutuhasa kuliwanamo yisuho 55, nawa kanji-kanji linalumbunuka chiyulo cha Zambi cha mu malilu. Mateu te kakuzachisa chinji liji lino, kashika Evanjelu yenyi akuyisanyika ngwo Evanjelu ya Wanangana.
Wanangana wa mu malilu: Liji lino liakusoloka yisuho 30 nawa liakusoloka wika mu Evanjelu ya Mateu. Mu Evanjelu ya Marku ni Luka, kakuzachisa maliji wano alifwa akwamba ngwo, “Wanangana wa Zambi” hanga asolole ngwo, “Wanangana wa Zambi” uli wa mu malilu nawa mwe unayulila.—Mat 21:43; Mar 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18.
hiunakundama: Liji lino linasolola ngwo, Mwanangana wa mu malilu yoze te Mayula kulutwe lia matangwa te kwasala hakehe asoloke.
(Mateu 3:4) Yoano mwene wazalile mazalo jenyi a wona wa kamelu, ni muya wa lambu kujingilika mu zalilo yenyi; kulia chenyi chapwile makumbi ni wuchi wa mu musenge.
nwtsty chinema
Mazalo ni Chifwa cha Yoano Chipapachisa
Yoano te kakuzala mazalo a wona wa kamelu, ni muya wa lambu mu zalilo muze te akupachika yuma. Mazalo jacho kapwile ngwe waze te akuzala profeta Eliya. (2Mi 1:8) Lambu lia kamelu liapwile likolo chinji nawa te kakulizachisa chinji kuli yiswale. Alioze, pichi kapwile ni kuzala mazalo alefuna hanji a lino. (Mat 11:7-9) Amu Yoano apwile Ka-Nazireu chize ha kusemuka chenyi, mumu kambu jenyi te keshi kujitewula. Mazalo ni chifwa chenyi yasolwele ngwo, iye kapwile ni mwono washi, nawa te kakuzachisa mwono wenyi hanga alinge upale wa Zambi.
Makumbi
Mu Mbimbiliya, liji “makumbi” mulihasa kulumbunuka mapasu eswe, chipi-chipi chizavu cha mapasu waze a kuhumuka hamuwika. Kulita ni kuhengwola chize anakalinga ku Yerusaleme, makumbi kali ni 75 porcento ya proteína. Musono ha kulia mapasu kakwaachiza, mitwe, molu, mapulwa ni jimo. Alioze pambo lie akulia, mahasa kulilia lia kuteleka hanji lia wisu. Tushitu wano kakuyema ngwe kala nawa kakwete proteína yinji.
Wuchi wa mu Musenge
Unasolola lembo lia wuchi lize akutunga kuli puka a mu yambu (1) ni lembo linazala ni wuchi (2). Wuchi uze Yoano te akulia kapwile ni kuwulinga kuli puka a mu yambu waze anavuluka ngwo Apis mellifera syriaca, ku mashimbu jacho puka wano kapwile ni kusolokako chinji. Puka wano kakuhasa kutwama mu puya ya Yundeya chipwe ngwe mwasasaminya, alioze atu keshi kuhasa kwafunga hanga alinge wuchi. Nawa ku sekulu nake K.M.J., atu waze te atwama mu Izalele te kakufungila wuchi wa puka muchikwashilo cha wuma. Unji wa ngoma ya puka yize yasalile kayiwanyine mu chimwe chihunda (anavuluka musono ngwo Tel Rehov), chili ku Ngulunga ya Yordau. Wuchi wa ngoma jino kota kapwile ni kuulinga kuli puka waze te akwiza no mu mambonge akwo, waze musono anavuluka ngwo Turquia.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Mateu 1:3) Yunda yasema Pereze ni Zera kuli Tama; Pereze yasema Hezerone; Hezerone yasema Arame;
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 1:3
Tama: Kali pwo mutangu mukachi ka mapwo atano waze anatongola mu chisemuko cha Mesaya. Mapwo akwo awana kali Rahape ni Rute, mapwo aali waze hi A-Izalele ko (vers. 5); Bate-Shipa, “pwo lia Uriya” (vers. 6); ni Maria (vers. 16). Mapwo wano kanaatongola mu chisemuko chino hamuwika ni malunga mumu ayo kalingile yuma yize yaapwishile tulamba a Yesu.
(Mateu 3:11) Chamwenemwene ngunanupapachisa mu meya nulikonyeke: alioze yoze meza kunyima yami kakangana kuhiana yami, haku jenyi chatelele kujimbata: iye kumakanupapachisa muli spiritu musandu ni mu kahia.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 3:11
ngunanupapachisa: Hanji “kukunjisa mu meya.” Liji lia Ngrengu ba·ptiʹzo linalumbunuka “kunjisa mu meya.” Yilweza yikwo ya mu Mbimbiliya yinasolola ngwo, upapachiso unalumbunuka kunjisa mujimba weswe mu meya. Ha mashimbu amwe Yoano kapapachishile atu ku Mungulunga wa Yordau hakamwihi ni Salini, “mumu meya anji apwilemo.” (Yo 3:23) Muze Fwilipu apapachishile Ka-Etiopia, eswe aali “yapalumuka nikunjila mu meya.” (Yi 8:38) Liji lino lia Ngregu kalizachile nawa ha Septuaginta mu mukanda wa 2Mi 5:14 muze anasolola ngwo Naamane kalichupikile “yisuho shimbiali mu Yordau.”
Kutanga Mbimbiliya
(Mateu 1:1-17) Mukanda wa munyachi wa Yesu Kristu, Mwana Ndawichi, mwana Apalahama. 2 Apalahama yasema Izake; Izake yasema Yakomba; Yakomba yasema Yunda ni ayayo ni ana-akwo; 3 Yunda yasema Pereze ni Zera kuli Tama; Pereze yasema Hezerone; Hezerone yasema Arame; 4 Arame yasema Aminandambe; Aminandambe yasema Nasone; Nasone yasema Salamone; 5 Salamone yasema Mboaze kuli Rahape, Mboaze yasema Opete kuli Rute; Opete yasema Yese; 6 Yese yasema mwanangana Ndawichi. Mwanangana Ndawichi yasema Solomone kuli yoze kunyima te wapwile pwo lia Uriya; 7 Solomone yasema Rehoboame; Rehoboame yasema Abija; Abija yasema Asa; 8 Asa yasema Yehosofate; Yehosefate yasema Jorame; Jorame yasema Uzia; 9 Uzia yasema Yotame; Yotame yasema Ahaze; Ahaze yasema Hezekia; 10 Hezekia yasema Manase; Manase yasema Amone; Amone yasema Josia; 11 Josia yasema Jekonia ni ana-akwo, ha mwaka wa kuatutulwila ku Babilonia. 12 Kulutwe lia kuatutulwila ku Babilonia, Jekonia yasema Salatiele; Salatiele yasema Zorobabele; 13 Zorobabele yasema Ambiute; Ambiute yasema Eliakimi; Eliakimi yasema Azore; 14 Azore yasema Sadoke; Sadoke yasema Akimi; Akimi yasema Eliute; 15 Eliute yasema Eleazare; Eleazare yasema Matana; Matana yasema Yakomba;16 Yakomba yasema Yosefwe, lunga lia Maria, kuli mwenawo kwasemukine Yesu, yoze anamuvuluka ngwo, Kristu. 17 Kashika yisemuko yeswe, chize kuli Apalahama ndo kuli Ndawichi kumi ni yisemuko yiwana; chize kuli Ndawichi ndo ku mwaka wa kuatutulwila ku Mbabilonia kumi ni yisemuko yiwana; chize ku mwaka wa kuatutulwila ku Mbabilonia ndo kuli Kristu kumi ni yisemuko yiwana.
JANEIRO 8-14
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | MATEU 4-5
“Yize Twalilongesa ha Longeso lia ha Mulundu lia Yesu”
(Mateu 5:3) “Kawaha yiswale mu spiritu, mumu wanangana wa malilu niwo.
nwtsty yikuma ya kulilongesa ha Mat 5:3
Kawaha: Liji lino kuliatalile wika ha chiseke ngwe chize mutu akwivwa muze anawahilila ha mashimbu apema. Alioze, muze linatale hali atu, liakulumbunuka kuwaha cha yiwape yize mutu akumwaha kuli Zambi ni chiseke cha kupwa ni utayizo wenyi. Nawa liji lino kakulizachisa hanga asolole Zambi ni Yesu mu uhenya wo wa mu malilu.—1Ti 1:11; 6:15.
yiswale mu spiritu: Liji lia Ngregu “yiswale mu spiritu,” linalumbunuka “atu waze anahono; anafupiwa, hanji anawunjila,” chisoneko chino chinatale kuli waze ali yiswale, nawa ananyingika ngwo kanahono. Liji lino kanalizachisa nawa hakutwala kuli “chiswale” Lazaru ha Lu 16:20, 22. Liji lia Ngregu analumbununa ngwo “yiswale mu spiritu” linahane nyonga lia atu waze ananyingika ngwo kanahono chinji mu spiritu nawa kanafupa Zambi.
(Mateu 5:7) “Kawaha akwa kwiwa keke, mumu kumakawana keke.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 5:7
akwa kwiwa keke: Mu Mbimbiliya liji “akwa kwiwa keke” hanji “keke” keshi kulizachisa wika ha ukonekeno hanji kwivwa kenda ha mashimbu a usopeso. Nawa linalumbunuka yitanga ya keke yize yakulingisa mutu hanga akwase mutu yoze unahono.
(Mateu 5:9) “Kawaha yitakanyishi, mumu kumakaavuluka ngwo, Ana a Zambi.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 5:9
yitakanyishi: Hi wika ko atu waze akupwa ni sambukila alioze kali nawa atu waze akuneha sambukila kuze yinahono.
w07 1/12 17
Longesa Ana je Hanga Apwe Yitakanyishi
Yisemi akwa-Kristu kakuzanga chinji kulongesa ana jo hanga ‘afupe sambukila ni kuyikaula.’ (1 Petulu 3:11) Yiwape yize yakwiza ha kupwa chitakanyishi yahiana tachi jeswe musa hanga ukumbe manyonga api, yipikalo ni chipululu.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Mateu 4:9) Yamba kuli iye ngwenyi, “Yino yuma yeswe mungukwahayo, nyi kachi mufulamana unguwayile.”
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 4:9
mufulamana unguwayile: Liji lia Ngregu linalumbunuka ‘kuwayila,’ liji liacho linasolola kulinga chimwe chuma. Ha kwamba ngwenyi, ‘fulamana unguwayile,’ Ndiapu te keso kwita kuli Yesu hanga anunge ni kumuwayila mashimbu eswe; te kanamwite wika ‘afulamane ni kumuwayila’ kamuwika.
(Mateu 4:23) Yesu yaya nikujingajinga mu Ngalileya mweswe, nikulongesa mu masunangonga jo, nikwambujola sango lipema lia wanangana, nikuwuka misongo yeswe, ni weji weswe hakachi ka atu.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 4:23
kulongesa . . . kwambujola: Kulongesa chalisa ni kwambujola mumu longeshi kakulinga yuma yinji hi kwambujola wika ko; iye kakulongesa, kakulumbununa, kakukwasa, ni kuhana yilweza.
Kutanga Mbimbiliya
(Mateu 5:31-48) “Achambile nawa ngwo, Mweswawo malakula mukwo-pwo, akamwehe mukanda wa kulakula. 32 Alioze yami ngunambe kuli yenu ngwami, Mweswawo malakula mukwo-pwo shina ha chikuma cha upangala, mamupwisa chitanji; mba mweswawo mambata yoze hanamulakula malinga utanji. 33 Hinunevu nawa chize ambile kuli a shakulu ngwo, kanda nulishinga, alioze ukamanunune kuli Mwene mashingo je. 34 Alioze yami ngunambe kuli yenu ngwami, kanda nulishinga nyichimwe; chipwe ni lilu, mumu ye nguja ya Zambi; 35 Chipwe ni hashi, mumu che chiwanyino cha yiliato yenyi; chipwe ni Yerusaleme, mumu lie limbo lia Mwanangana munene. 36 Chipwe kanda ulishinga ni mutwe we, mumu kushi kuhasa kupwisa lukambu umuwika mutoma chipwe mulaa. 37 Alioze liji lienu likapwe, ewa, ewa, hanji ka, ka, mumu yeswayo yahiana yino yakatuka kuli mwe mupi. 38 Hinunevu chize ambile ngwo, Liso ha liso, lizo ha lizo: 39 Alioze yami ngunambe kuli yenu ngwami, Kanda nukalimika ni ungulungulu: alioze mweswawo makulamba ha tafu lia chindume, mutewulwile likwo nawa. 40 Nyi kachi umwe mazanga kukusuma mulonga, akuchize mbinja, mwehe chikuto che nawa. 41 Mweswawo makukamba kuya nenyi kilometro yimuwika, yako nenyi jiali. 42 Hana kuli yoze makwita, ni kuli yoze mazanga kukutambula mukuli kanda ukamumba nyima. 43 Hinunevu chize ambile ngwo, Ukazange mwenyembo we, ukavwile kole mukwa kole ye: 44 Alioze yami ngunambe kuli yenu ngwami, Zangenu akwa kole jenu, wahisenu waze akunushinga, lingenu kanawa kuli waze akunuvwila kole, lembenu hali waze akunusaula ni waze akunuhungumiona; 45 hanga nukapwe ana a Tatenu yoze uli mumalilu: mumu kakuvumbula tangwa lienyi hali api ni apema; kakunokesa vula hali akwa ululi ni hali yihenge. 46 Mumu nyi kachi munuzanga waze akunuzanga, kwononona chika nuli nacho? Chipwe akwa kufwetesa lijimu keshi kulinga chimuwika, nyi? 47 Mumu nyi kachi munumeneka akwenu wika, yika nunalinga kuhiana eswe? Akwa mavungu keshi kulinga chocho, nyi? 48 Kashika pwenu angunu, ngwe Tatenu wa mwilu kapwa mungunu.
JANEIRO 15-21
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | MATEU 6-7
“Liangenu Kufupa Wanangana”
(Mateu 6:10) Wanangana wenu wize. Upale wenu ulingiwe hashi chizechene ngwe unalingiwa mwilu.
Kundama Kuli Zambi ha Kulemba
12 Yuma yika yatamba kupwa ni ulemu mu yilemba yetu? Yehova, ni upale wenyi. Twatamba kumusakwilila ni mbunge yeswe ha yuma yeswe yize akulinga hali yetu. (1 Sango ja Mianangana 29:10-13) Tunachinyingika, mumu muze Yesu apwile hano hashi, aye kalongesele tumbaji twenyi chize atamba kulemba. (Tanga Mateu 6:9-13.) Yamba ngwenyi, o katamba chitangu kulemba hanga jina lia Zambi lipwe lisandu,hanji kulisa vumbi. Mba hi Yesu yasolola ngwenyi twatamba kulemba hanga Wanangana wa Zambi wize ni upale wenyi ulingiwe hashi heswe. Muze mutulemba ha yuma yino yilemu yize Yesu ambile, mba hi mutulemba ha yuma yize tunafupu ku mwono wetu. Nyi twasa Yehova ni upale wenyi kulutwe mu yilemba yetu,mutusolola ngwetu yino yili ni ulemu ku mwono wetu.
(Mateu 6:24) “Niumwe mahasa kulingila miata aali: mumu hanji mavwila kole umwe, mazanga mukwo; hanji makakaminya kuli umwe, malelesa mukwo. Kunwahashile kulingila Zambi ni kulingila upite hamuwika.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 6:24
kulingila: Liji lino lia Ngregu linalumbunuka kukalakala ngwe ndungo hanji kukalakalila mwata umwuwika. Yesu hano te kanambe ngwenyi, akwa-Kristu kechi kuhasa kulihana kuli Zambi ni mbunge yeswe nawa ni kulihana ha kufupa upite ha mashimbu waze ene.
(Mateu 6:33) “Alioze liangenu kufupa wanangana wenyi ni ululi wenyi mba kumanuwezela yino yuma yeswe.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 6:33
Liangenu kufupa: Liji lino lia Ngregu linasolola kununga ni kulinga chimwe chuma, nawa mulihasa kulumbunuka, “Kununga ni kufupa.” Tumbaji a Yesu amwenemwene keshi kufupa Wanangana ha amwe mashimbu, mba mecha hanga aye ni kufupa yuma yikwo. Alioze, ayo kakuwusa kulutwe lia mwono wo.
Wanangana: Ha yisoneko yikulu ya Ngregu tunatange ngwo, “Wanangana wa Zambi.”
wenyi: Liji lino linalumbunuka Zambi, “Tatenu wa mwilu” yoze anatongola mu Mat 6:32.
Ululi: Chakupwa chashi kuli waze akufupa ululi wa Zambi kulinga upale wenyi ni kutwama kulita ni shimbi jenyi ja chipi ni chipeka. Malongeso wano te kalisa chinji ni A-Fwariseu mumu ayo te kakufupa kusa shimbi ja ululi wo.—Mat 5:20
w16 15/7 12 ¶18
Fupenu Wanangana, Kanda Nufupa Yuma ya Hano Hashi
18 Tanga Mateu 6:33. Nyi mutusa Wanangana wa Zambi kulutwe ku mwono wetu, Yehova matwaha yuma yeswe yize twakufupa ku mwono. Yesu kalumbunwine mumu liaka mutuhasa kufuliela ha chilakenyo chacho. Yamba ngwenyi: “Tatenu wa mwilu kananyingika ngwe nwakufupafupa yino yuma yeswe.” Yehova kananyngika yuma yize unafupu muze yena mwene kanda uchinyingika ngwo unayifupu. (Fwili. 4:19) Kananyingika mazalo waze mutukafupa kulutwe lia matangwa. Kananyingika nawa kulia chize nunafupu. Kananyingika nawa ngwenyi, ena ni asoko je nunafupu chihela cha kutwama. Yehova makakwaha yuma yeswayo mufupa.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Mateu 7:12) “Yuma yeswe kashika nunazange atu alinge hali yenu, lingenu chizechene hali ayo: mumu yino ye shimbi ni ye yiyulo ya aprofeta.
w14 15/5 14-15 ¶14-16
Kaula Shimbi ya Oru ha Kwambujola
14 Achinyonga ngwe umwe mutu makusanyika ku telefone, alioze yena kuuso kumunyingika kanawa. Mba iye makuhula ngwenyi, “kulia chika wakuzanga chinji?” Mba yena muputuka kulihula ngwe, iya mwenawo yika anazange. Ha chino muhanjika nenyi hanga achine kukwanda kalema nawa musolola ngwe unazange kuhwisa kuhanjika nenyi. Haliapwila nyonga ngwe, mutu wacho makulweza jina lienyi, nawa ngwo mulimo wenyi uli kukwasa atu hanga asakule kulia chipema, nawa ni vumbi lieswe makulweza ngwenyi iye kali ni sango jize mujihasa kukukwasa. Kota yena muzanga kupanjika yize iye makulweza. Yetu twakuwahilila chinji muze atu akulisolola kuli yetu. Mba kuchi mutuhasa kusolola vumbi liacho kuli atu waze twakwambulwila mu munda?
15 Mu ngiza jinji, nyi tunayi ni kwambujola twatamba kulweza akwa-zuwo chitela chize tunamenekena. Kwamba pundu, yetu tuli ni sango jilemu jize mwenya zuwo keshi najo, alioze nyonga ngwe, mutuheta ku zuwo lia mutu shimbu kanda tumulweza yize tunamumenekena muputuka kumuhula ngwetu: “Nyi te muhasa kuhwisa yipikalo yeswe hano hashi, yika te muhwisa?” Tunanyingika ngwetu, tunazange kunyingika yize mutu akunyonga ha chihula chacho, mba tumulweze yize Mbimbiliya yinambe ha chikuma chacho. Alioze, mwenya zuwo mahasa kulihula ngwenyi, ‘Iya mwenawu, nawa mumu liaka ananguhula chocho? Yuma yika anambe kwamba?’ Kashika, yetu tunazange hanga mwenya zuwo awahilile ha kuhanjika ni yetu. (Fwili. 2:3, 4) Kuchi mutuhasa kuchilinga?
16 Umwe kalayi wa mbonge te kakulinga chino: Muze mameneka mwenya-zuwo, mba mamwaha kalifwo kakwamba ngwo, Unazange Kunyingika Umwenemwene? Ni kwamba ngwenyi: “Tunahane kalifwo kano kuli atu eswe musono.” Kalifwo kano kanakumbulula yihula yisambano yize atu anji akulihula. Kayena aka.” Ndumbu yamba nawa ngwenyi, atu anji kakuzanga kuhanjika ni yetu nyi kananyingika yize tunaamenekena. Chino chakupwisa chashi kununga kuhanjika no. Nawa kalayi kakuhula hita mutu ngwenyi: “Yena hiunanyonga kama hakutwala ku yihula yino?” Nyi mwenya-zuwo masakula chihula chimwe, ndumbu kakwazulula kalifwo ni kushimutwina nenyi yize Mbimbiliya yinambe ha chihula chacho. Chikwo nawa mutuhasa kusakula chihula chize mutushimutwina ni mwenya-zuwo chakuhona kumushinjila. Kwamba pundu kuli majila anji waze mutuhasa kuputukila kuhanjika ni atu. Ku yihela yimwe, atu kakuzanga hanga tukaule jimwe ndako, shimbu kanda twaalumbunwina yize tunaamenekena. Yino yinasolola ngwo, chili chilemu kululieka kanawa maliji akwambujola no kulita ni ndako ja atu a mu ngiza yetu.
(Mateu 7:28, 29) Muze te Yesu hamanuna maliji ano, mbunga alishimwokene ha longeso lienyi. 29 Mumu walongesele ngwe umwe ukwete chiyulo, hi ngwe alongeshi a shimbi ko.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 7:28, 29
alishimwokene: Mu limi lia Ngregu liji lino mahasa kulilumbununa ngwo, “kukwata chinji ku mbunge, ni kushimwoka.” Liji lino linasolola ngwo maliji a Yesu kakwachile chinji ku mbunge ya mbunga nawa kakaavulamine.
ha longeso lienyi: Maliji wano kanatale ha chize Yesu te akulongesa, ni mutapu wa kulongesa chenyi, hamwe ni yize alongesele ha Longeso lienyi lia ha Mulundu.
hi ngwe alongeshi a shimbi ko: Shimbu te alemese malongeso a mangana a shimbi, ngwe chize alongeshi a shimbi apwile nikulinga, Yesu kapwile ni kuhanjika ngwe kangada wa Zambi, ngwe mutu yoze ukwete chiyulo, mumu malongeso jenyi kapwile ni kukatuka mu Liji lia Zambi.—Yo 7:16.
Kutanga Mbimbiliya
(Mateu 6:1-18) “Keyelenu kanda nukalinga yitanga yenu ya ululi kumeso ja atu mukumoneka kuli ayo: nyi ka, kunuchi katambula kwononona nichimwe kuli Tatenu yoze uli mu malilu. 2 Kashika muze muhana yawana, kanda uimba chitavwi kulutwe lie, ngwe yilembese akulinga mu masunangonga ni mu mikombwelo, hanga aachichimieke kuli atu. Pundu ngunambe kuli yenu ngwami, Hanatambula kwononona cho. 3 Alioze yena muze muhana yawana, kwoko lie lia chimeso kanda likanyingika chize kwoko lie lia chindume mulilinga: 4 hanga kuhana che chikapwe ku tenga: ni Tatenu yoze wakumona ku tenga, kumakakukundulula. 5 Muze mulemba kanda upwa ngwe yilembese, mumu kakufwila kulemba nikumana mu masunangonga ni ha malindalinda ja ma matapalo, hanga asoloke kuli atu. Pundu ngunambe kuli yenu ngwami, Hanatambula kwononona cho.6 Alioze yena muze mulemba, njila muchipatulo che cha muchima, mba muze hiwajila pito lie, ulembe kuli Tatenu yoze uli kutenga, ni Tatenu yoze wakumona ku tenga, kumakukundulula. 7 Hakulemba kanda nukokojola chamokomoko ngwe akwa mavungu akulinga: mumu o kakushinginyeka ngwo, Matupanjika ha kuhanjika chetu chinji. 8 Kashika kanda nulifwa no: mumu Tatenu kananyingika yuma yize nwakufupafupa, shimbu kanda nwita kuli iye.9 Ngwe chino kashika lembenu ngwenu, “‘Tata nuli mu malilu, jina lienu lipwe lisandu.10 Wanangana wenu wize. Upale wenu ulingiwe hashi chizechene ngwe unalingiwa mwilu.11 Twehenu kama musono mbolo yetu yize twakufupafupa. 12 Nutukonekene kama makongo jetu ngwe yetu nawa twakukonekena waze ali ni makongo kuli yetu. 13 Kanda nututwala kama kucheseko, alioze tupululenu kama kuli mwe mupi. Mumu we wanangana, ni je tachi, ni we uhenya, yeswe ni yenu ndo ku miaka yeswe. Amene. 14 Mumu nyi kachi yenu munukonekena atu milonga yo, kachi Tatenu wa mwilu nawa kumanukonekena. 15 Alioze nyi kachi yenu kunushi kukonekena atu milonga yo ni Tatenu wa mwilu neye kechi kunukonekena milonga yenu. 16 Muze munulitwamina kulia, kanda nupwa ngwe yilembese, akuhonga kumeso: mumu kakupihisa meso jo, hanga akasoloke kuli atu ngwe kanalitwamina kulia. Pundu ngunambe kuli yenu ngwami, Hanatambula kwononona cho. 17 Alioze ena muze mulitwamina kulia, wayisa mutwe we, usane ku meso je, 18 hanga kuchikusoloka kuli atu ngwe unalitwamina kulia, alioze kuli Tatenu yoze uli ku tenga: ni Tatenu, yoze wakumona kutenga kumakukundulula.
JANEIRO 22-28
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | MATEU 8-9
“Yesu te Kakuzanga Atu”
(Mateu 8:1-3) Muze te hapalumuka ku mulundu, atu anji chikolo yamukaula. 2 Kumanyi, mukwa mbumba yeza kuli iye, yamuwayila ngwenyi, Mwene, nyi munupala munuhasa kungupemesa. 3 Yesu yolola kwoko lienyi, yamusa minwe, ngwenyi, Ngunapale; pwako mupema. Hazehene yapema ku mbumba yenyi.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 8:3
yamusa minwe: Shimbi ja Mose te jakwamba ngwo mukwa-mbumba katamba kutwama kwawukawenyi, hanga ahone kuhana yikola yacho kuli akwo. (Lev 13:45, 46; Kwa 5:1-4) Chikwo nawa, mangana a mangeleja A-Yunda no yasa shimbi jo hakutwala ku chikuma chacho. Chakutalilaho, atu te keshi kukundama kuli akwa mbumba ha usuku wa tando 1.8, alioze malongeshi a shimbi ya wezelaho nawa usuku wa tando 45. Ha mukunda wa shimbi jino atu yaputuka kumwesa lamba akwa mbumba. Ndako jino ja mangana a shimbi a Yunda te jakukolweza atu kukonga mawe kuli akwa-mbumba hanga achine kukundama kuli ayo. Alioze Yesu te kalisa ni mangana wano, iye te kakwivwila akwa-mbumba keke, kashika alingile chuma chize te A-Yunda akumona ngwe chili chipi—kukwata mukwa-mbumba. Iye yakwata mukwa-mbumba, iye kachilingile chipwe ngwe te mahasa kumuwuka ni maliji wika.— Mat 8:5-12.
Ngunapale: Yesu kakatayijile wika ngwo ngunapale, alioze iye kasolwele zango lienyi lia kuchilinga, kashika amuwukile.
(Mateu 9:9-13) Muze Yesu hahiana kuze nikuya kulutwe, yamona mutu, jina lienyi Mateu, kanatwama mu zuwo lia lijimu. Yamba kuli iye ngwenyi, Ngukaule. Aye yakatuka, yamukaula. 10 Shimbu achili ku mesa mu zuwo, akwa kufwetesa lijimu ni yivulumunyi anji yeza, yatwama ku mesa hamwe ni Yesu ni tumbaji twenyi. 11 Muze A-fwariseu hachimona, yamba kuli tumbaji twenyi ngwo, Kuchi te Longeshi yenu unali hamwe ni akwa kufwetesa lijimu ni yivulumunyi? 12 Alioze muze Yesu hachivwa, yamba ngwenyi, Angunu keshi kufupa mbuki, alioze waze ayiza. 13 Alioze yeenu, nukalilongese chize chinalumbunuka ngwo, Ngunazange keke, hi chitapo ko; mumu nguneza mukutambika yivulumunyi alikonyeke; hi akwa ululi ko.”
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 9:10
ku mesa: Hanji “kukundama ku mesa.” Kukundama ku mesa ni mutu te chakusolola usepa ukolo ni mutu wacho. Ha mashimbu ja Yesu, A-Yunda te keshi kukundama ku mesa hanji kulia ni waze hi A-Yunda ko.
akwa kufwetesa lijimu: A-Yunda anji kapwile akwa-kufwetesa lijimu lia manguvulu A-Roma. Atu anji te keshi kuzanga A-Yunda wano, hi wika ko ha mukunda wa kukalakalila yilambala, alioze ha kutambula lijimu linji kuhiana lize te akwatuma. Akwa-kufwetesa lijimu te kakwevwila kole kuli A-Yunda ni akwo, kashika te akwasa mu chihela cha yivulumuwinyi ni yikoyi.—Mat 11:19; 21:32.
(Mateu 9:35-38) Mba Yesu yaya ni kujingajinga ku membo eswe, ni ku yihunda yeswe, nikulongesa mu masunangonga jo, nikwambujola sango lipema lia wanangana, nikuwuka misongo yeswe ni weji weswe mukachi ka atu. 36 Alioze ha kumona mbunga, yaavwila keke, mumu analikatalisa nikulimbilambila, ngwe mapanga waze keshi kafunga. 37 Hohene yamba kuli tumbaji twenyi ngwenyi, Kucha chamwenemwene chinalumbama, alioze akwa milimo akehe. 38 Kashika liumbenu kuli Mwenya kucha, hanga atume akwa milimo aye ku kucha chenyi.”
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 9:36
yaavwila keke: Liji lia Ngregu splag·khniʹzo·mai anazachisa hano linalite ni liji “mijingwa” (splagʹkhna), linasolola keke yize twakwivwa mu mujimba, ni zango linji. Lili liji lia Ngregu lilemu chinji linasolola keke yize twakwivwa ku mbunge.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Mateu 8:8-10) Kapitau yakumbulula ngwenyi, Mwene chatelele nunjile mu zuwo liami; alioze ambenu kama liji wika, ni mukweze wami kumahinduka. 9 Mumu ami nguli mutu mushi lia chiyulo, nguli ni maswalale mushi lia yami mwene: mungwamba kuli yono ngwami, Yako, mba maya, kuli mukwo ngwami, Tweya, mba meza; kuli ndungo yami ngwami, Linga chino, mba machilinga. 10 Muze Yesu hachivwa, yakomoka, mba yamba kuli waze anamukaula ngwenyi, Pundu ngunambe kuli yenu ngwami, Chawanyine ufulielo upwa haha, chipwe mu Izalele, ka.
w02 15/8 13 ¶16
“Hinanwaha Chilweza”
16 Chizechene nawa, muze umwe kapitau wa chizavu cha maswalale—Ka-Roma yoze kota te Chilimaakundamine kuli iye ni kumwita hanga awuke ndungo wenyi yoze te unayinji, Yesu te kananyingika ngwenyi swalale wacho kali ni tupalia. Ku mashimbu jacho kapitau wa chizavu cha maswalale kapwile mutu yoze walingile yuma yinji ya ungulungulu, ngwe kumwanga manyinga ni uwayilo wa mahuza. Chipwe chocho, Yesu kanakalihulikila ha chuma chipema cha mutu wacho—ufulielo ukolo uze apwile nawo. (Mateu 8:5-13) Hakupalika cha mashimbu, muze Yesu ahanjikile ni chingulungulu yoze te uli ha mutondo wa lamba sali lienyi, iye kakakumikine lunga wacho ha mukunda wa yuma yipi yize alingile, alioze kamukolwezele ni kumwaha kutalatala cha kulutwe lia matangwa. (Luka 23:43) Yesu te kananyingika ngwenyi, kunyonga yuma yipi hali akwetu ni kwakekuna muchihasa kwanehena wika yinyengo. Kashika, tachi jize apwile ni kusa hanga amone yuma yipema hali akwo jakolwezele atu anji kulinga yuma yipema.
(Mateu 9:16, 17) Niumwe masa chando cha hina lize kulishi kufunyisa ha hina likulu; mumu chando muchipapulula lie hina, mba chitutulu chahiana muchipwaho. 17 Chipwe atu keshi kulonga vinyu yaha mu tuku ja malambu akulu, mokomoko tuku ja malambu mujimengumuka, mba vinyu muyimwangana, ni tuku mujifwa. Alioze kakulonga vinyu yaha mu tuku ja malambu aha, chocho yeswe yali muyiwaha.”
Mumu Liaka Tumbaji a Yesu Keshi Kulitwamina Kulia?
Yesu te kanakwasa tumbaji a Yoano Chipapachisa kunyingika ngwo, ayo te katambile kushimbwila ngwo tumbaji ja Yesu te malikwachilila ha mianda yikulu ya A-Yunda, ngwe kulitwamina kulia ni ndako jo. Iye kakejile hanga alulieke jila yikulu ya uwayilo, hanji mutapu wa uwayilo weswe, uze te kwasala hakehe uhwe. Yesu keshi kutukolweza kulinga uwayilo uze unalite ni ndako ja A-Yunda hanji kulikwachilila ha mianda yikulu yize atu asele. Iye kakesekele kusa chando chaha ha hina likulu; chipwe kulonga vinyu yaha mu tuku ja malambu akulu.
Kutanga Mbimbiliya
(Mateu 8:1-17) Muze te hapalumuka ku mulundu, atu anji chikolo yamukaula. 2 Kumanyi, mukwa mbumba yeza kuli iye, yamuwayila ngwenyi, Mwene, nyi munupala munuhasa kungupemesa. 3 Yesu yolola kwoko lienyi, yamusa minwe, ngwenyi, Ngunapale; pwako mupema. Hazehene yapema ku mbumba yenyi. 4 Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Tala kanda ukambulwila niumwe; alioze yako, ukalilweze kuli a sandote, ukalambule chawana chize ambile Mose, chikapwe shindakenyo kuli ayo. 5 Muze te Yesu hanjila mu Kafwanaume, kapitau yeza kuli iye, nikuliumba ngwenyi,6 Mwene, mukweze wami kanapombo mu zuwo nikupinda chinji, mukwa kalepa. 7 Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Mungwiza ngukamuwuke. 8 Kapitau yakumbulula ngwenyi, Mwene, chatelele nunjile mu zuwo liami; alioze ambenu kama liji wika, ni mukweze wami kumahiduka. 9 Mumu ami nguli mutu mushi lia chiyulo, nguli ni maswalale mushi lia yami mwene: mungwamba kuli yono ngwami, Yako, mba maya, kuli mukwo ngwami, Tweya, mba meza; kuli ndungo yami ngwami, Linga chino, mba machilinga. 10 Muze Yesu hachivwa, yakomoka, mba yamba kuli waze anamukaula ngwenyi, Pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Chawanyine ufulielo upwa haha, chipwe mu Izalele, ka. 11 Alioze ngunambe kuli yenu ngwmi, Anji a ku Chivumbuko ni ku Chitokelo kumakeza, makatwama ku mesa hamwe ni Apalahama, ni Izake, ni Yakomba mu wanangana wa malilu. 12 Alioze kumakambila akwa wanangana mu milima ya haze: kumukukapwa malilo ni kukopola ku mazo. 13 Yesu yamba kuli kapitau ngwenyi, Yako kwe, chikapwe kuli yena nikulita ni ufulielo we. Mba mukweze wenyi yahinduka ola yizeyene. 14 Ha kunjila mu zuwo lia Petulu Yesu yawana naye-weno kanapombo ni kachiki. 15 Yasa minwe ku kwoko lienyi, mba kachiki yamukatuka, yahinduka, yaavumbika. 16 Ha chingoloshi, yaneha kuli iye akwa andemoniu anji; Yesu yatuhwisa maspiritu ni liji lienyi, yawuka waze eswe ayijile. 17 Hanga chikamanunuke chize ahanjikile ku kanwa lia profeta Izaia ngwenyi, Iye mwene wanjile kukokoloka chetu, wambachile misongo yetu.”
JANEIRO 29–FEVEREIRO 4
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | MATEU 10-11
“Yesu Kahanyine Uhwimino”
(Mateu 10:29, 30) Te keshi kulanjisa tulujila twali ha kalumbongo kamuwika, nyi? Hindu niumwe wa kuli ayo kechi kaholokela hashi shina Tatenu machitayiza: 30 alioze chipwe je kambu ja ku mitwe yenu hanajalula jeswe.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 10:29, 30
tulujila: Mu Ngregu liji strou·thiʹon linalumbunuka tujila eswe akehe-akehe, alioze kakulizachisa kanji-kanji hali tulujila, waze akulanjisa ha ndado yikehe.
ha kalumbongo kamuwika: Chekwamba., “ha assário,” mbongo jize te akufeta mutu yoze makalakala ha minutu 45. (Tala App. B14.) Ha mashimbu jacho, ha wenyi wa muchitatu wa kuya ku mbonge ya Ngalileya, Yesu kambile ngwenyi, tulujila twali te kakufwika lumbongo umuwika wa assário. Ha chisuho chikwo, kota te hikwapalika mwaka umuwika, ha mashimbu a mulimo wenyi wa kwambujola ku Yundeya, Yesu kambile ngwenyi tulujila tutano mahasa kwalanjisa ha ndado ya tulumbongo twaali. (Lu 12:6) Yino yeswe yinatulongesa ngwo, tulujila kakapwile ni ulemu unji kuli akwa-kulanjisa, kashika te akuwezelaho wamuchitano.
chipwe je kambu ja ku mitwe yenu hanajalula jeswe: Kakwamba ngwo, unji wa kambu ja ku mutwe wa mutu mujihasa kuhiana ha lukama wa tununu. Chinyingi cha Yehova hakutwala ku chikuma chino, chinasola ngwo iye kakulihulumba ni hita kambaji wa Kristu.
nwtsty yinema Tulujila
Kuchizako tujila akwo, tulujila e apwile ni kufwika mbongo jikehe chinji. Tulujila twaali kapwile ni kufwika mbongo jize mutu te akutambula ha kukalakala ha minutu 45. Mu Ngregu liji lino tulujila mulihasa kulumbunuka tujila akehe-akehe amutapu weswe, ngwe tulujila waze akupita ku zuwo (Passer domesticus biblicus) ni tulujila Espanhol (Passer hispaniolensis), waze akusoloka chinji ku Izalele.
(Mateu 11:28) Tweyenu kuli yami, yenu eswe nwakukilikita nikulemewa, ni yami kumungunuhwimisa.
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 11:28
nikulemewa: Yesu kasanyikine waze apwile “nikulemewa” ni yipikalo hamwe ni yikatalo hanga akundame kuli iye. Chakaliwile chinji kuli ayo kuwayila Yehova hamukunda wa ndako ja atu jize apwile ni kuwezela helu lia Shimbi ja Mose. (Mat 23:4) Chipwe Sambata yize yapwile tangwa lia uhwimino, ayo yilipwisa ngwe yiteli kuli atu.—Kut 23:12; Mar 2:23-28; Lu 6:1-11.
yami kumungunuhwimisa: Liji lino lia Ngregu ‘kuhwimisa’ mulihasa kulumbunuka kuhwima (Mat 26:45; Mar 6:31) ha mulimo wa tachi uze mutu alinga hanga apwe ni tachi jeka (2Ko 7:13; Fwm 7). Maliji wano kanasolola ngwo kumbata “kanga” ya Yesu (Mat 11:29) muchihasa kulumbunuka kukalakala, hi kuhwima ko. Liji lia Ngregu lize Yesu azachishile hano linasolola nyonga lia kuhuzulula ni kuhana tachi kuli atu waze anahongo hanga ahase kumbate kanga yenyi yilelu nawa yipema.
(Mateu 11:29, 30) “Lilemenu ku kanga yami, lilongesenu kuli yami; mumu nguli mukwa kushimbika, mukwa kulikehesa mu mbunge; mba kumunuwana uhwimino ku mbunge jenu. 30 Mumu kanga yami yashi, ni chiteli chami chilelu.”
nwtsty yikuma yakulilongesa ha Mat 11:29
Lilemenu ku kanga yami: Yesu kazachishile liji “kanga” hanga te alumbunune kuzeyela kuli waze ali ni pwoko ya kuyula ni tusongwo. Nyi Yesu te kanyongene ha kanga jaali jize Zambi asele hali iye, kachi kasanyikine tumbaji jenyi hanga no apwe mushi lia kanga yacho, nawa iye te maakwasa. Kashika maliji wano te mahasa kulumbunuka chino: “pwenu ni yami mushi lia kanga yami.” Nyi kanga yili yize Yesu asele hali akwo, yino muyihasa kulumbunuka ngwo ayo te katamba kuzeyela ha chiyulo cha Kristu ni ha usongwelo wenyi ngwe tumbaji jenyi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Mateu 11:2, 3) Muze Yoano hevwa mu zuwo lia ususu yitanga ya Kristu, yatuma tumbaji twenyi, 3 yamba kuli iye ngwenyi, “Yena uli yoze meza nyi, shina mututalatala weka?”
Yoano te Kanazange Kupanjika Yesu
Chihula chino muchihasa kukomwesa nyi ngwami? Yoano kapwile kavumbi wa Yehova, ha miaka yaali kunyima muze te anapapachisa Yesu, iye kamwene spiritu ya Zambi yinapalumuka hali Yesu nawa kevwile liji lia Zambi muze te achichimiekene mwanenyi. Kashika kutushi ni chitela chakunyonga ngwetu ufulielo wa Yoano te ukehe. Nyi chino te chili chamwenemwene, kachi Yesu kakachichimiekene Yoano ha mashimbu jacho. Mba nyi Yoano te keshi kuyambashana ha kutwala kuli Yesu, Mumu liaka ahulile chihula chacho?
Yoano kota te kanafupu wika kupwa ni shindakenyo nyi Yesu te mwe Mesaya kashika amuhulile. Chino te muchitakamisa Yoano mumu te kali mu zuwo lia ususu. Nawa chihula cha Yoano kote te chinalumbunuka yuma yikwo. Yoano te kananyingika kanawa uprofeto wa mu Mbimbiliya uze unasolola ngwo, yono Wakuwayisa kuli Zambi te mapwa mwanangana nawa mukwa kupulula. Muze te hikwapalika amwe tukweze chize muze Yesu amupapachishile, Yoano yamusa mu zuwo lia ususu. Kashika, Yoano kahulile hanga anyingike nyi te kuli mutu mukwo yoze meza hanga asalakane Yesu, ni kumanununa uprofeto wa yuma yeswe yize ambile ngwo Mesaya te malinga.
(Mateu 11:16-19) “Alioze neya mungutesa chisemuko chino? Anapu ngwe twanuke aze anatwama mu yitanda, waze akutambika kuli akwo, 17 ngwo, Twembanga ndembo kuli yenu, alioze kunusolo kuhangana; twalinyenganga, alioze kunusolo kulila mbimbi. 18 Mumu Yoano wejile nikulitwamina kulia chipwe kunwa, o yamba ngwo, Ndemoniu ali nenyi.19 Mwe Mwana Mutu wejile nikulia, nikunwa, o hamba ngwo, Chipulutu, mukwa kuzengewa, kasendo ka akwa kufwetesa lijimu ni yivulumunyi! Hindu mana hanasambe hali ana jenyi.”
Lamba Kuli Yenu Chisemuko Cha Mbunge Yikalu
Yesu te kakulemesa chinji Yoano Chipapachisa, alioze nyonga lika atu apwile nalio hakutwala kuli Yoano? Yesu kambile ngwenyi, “chisemuko chino” chinapu “ngwe twanuke aze anatwama mu yitanda, waze akutambika kuli akwo, ngwo, Twembanga ndembo kuli yenu, alioze kunusolo kuhangana; twalinyenganga, alioze kunusolo kulila mbimbi.”—Mateu 11:16, 17.
Yika Yesu te anambe kwamba? Iye kambile ngwenyi: “Yoano wejile nikulitwamina kulia chipwe kunwa, alioze atu yamba ngwo, ‘Ndemoniu ali nenyi.’ Mwe Mwana Mutu wejile nikulia, nikunwa, o hamba ngwo, Chipulutu, mukwa kuzengewa, kasendo ka akwa kufwetesa lijimu ni yivulumunyi!” (Mateu 11:18, 19) Chikwo nawa, Yoano kapwile ni mwono washi ngwe Ka-Nazireu, te keshi kunwa vinyu, chipwe chocho chisemuko chenyi te chakwamba ngwo, ndemoniu ali nenyi. (Kwalula 6:2, 3; Luka 1:15) Nawa Yesu kapwile ni mwono ngwe wa mutu mweswawo. Iye te kakulia ni kunwa, alioze te kakumwamba ngwo kali chipulutu. Chili chikalu kwivwisa atu kuwaha.
Kutanga Mbimbiliya
(Mateu 11:1-19) Muze te Yesu hamanununa kuhana shimbi kuli tumbaji twenyi kumi ni aali, yakatukako mukulongesa ni kwambujola mu membo jo. 2 Muze Yoano hevwa mu zuwo lia ususu yitanga ya Kristu, yatuma tumbaji twenyi, 3 yamba kuli iye ngwenyi, Yena uli yoze meza nyi, shina mututalatala weka? 4 Yesu yaakumbulula ngwenyi, Yeenu nukambulwile Yoano yize nunevu ni yize nunamono. 5 Tupuputa kanalaula meso, yilema kanende, akwa mbumba kanapeme, afwa matwi kanevu, afu hanahinduka; kuli yiswale kakwambujola sango lipema. 6 Kawaha mweswawo keshi kuwana chitalingiso muli yami. 7 Shimbu wano machikatuka akaye, Yesu yaputuka kwamba ku mbunga ha kutwala kuli Yoano ngwenyi, Yika nwayile nikutala mu puya? Lumbungu unanyiki ni fuji, nyi? 8 Alioze yika nwayile nikutala? Mutu unazala mahina alefuna, nyi? Waze akuzala mahina alefuna kakupwa mu mazuwo ja mianangana. 9 Alioze yika nwayile nikutala? Profeta, nyi? Ewa, ngunambe kuli yenu ngwami, Umwe wahiana chikolo profeta. 10 Mumu yono, chinasonewa ha kutwala kuli iye ngwo, Mungutuma kanganda kami kulutwe lia meso je, mwenawo kumakalulika jila ye kulutwe lie. 11 Pundu ngunambe kuli yenu ngwami, Hakachi ka waze akusemuka kuli mapwo, kuhakatukile niumwe munene wahiana Yoano Chipapachisa: hindu yoze wapwa mukepe wahiana eswe mu wanangana wa malilu kanapu munene kuhiana iye. 12 Chize ku matangwa ja Yoano Chipapachisa ndo haliapwila wanangana wa malilu kakuutambula ni tachi, ni akwa tachi kakuutambula ni tachi. 13 Mumu mikanda ya aprofeta ni ya shimbi yeswe yaprofetezele ndo kuli Yoano. 14 Nyi kachi munupala kuchitayiza, iye mwe Eliya yoze meza. 15 Yoze uli ni matwi akwiva, evwe. 16 Alioze neya mungutesa chisemuko chino? Anapu ngwe twanuke aze anatwama mu yitanda, waze akutambika kuli akwo, 17 ngwo, Twembanga ndembo kuli yenu, alioze kunusolo kuhangana; twalinyenganga, alioze kunusolo kulila mbimbi. 18 Mumu Yoano wejile nikulitwamina kulia chipwe kunwa, o yamba ngwo, Ndemoniu ali nenyi.19 Mwe Mwana Mutu wejile nikulia, nikunwa, o hamba ngwo, Chipulutu, mukwa kuzengewa, kasendo ka akwa kufwetesa lijimu ni yivulumunyi! Hindu mana hanasambe hali ana jenyi.”