Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
2-8 MARÇO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 22–23
“Zambi Yeseka Apalahama”
(Uputukilo 22:1, 2) Kulutwe lia yino yuma Zambi yeseka Apalahama. Yamba kuli iye ngwenyi, Apalahama. Iye yakumbulula ngwenyi, Yami uno. 2 Yamba ngwenyi, Twala mwane, mwe Izake wa wika unamuzange, ukaye ku chifuchi cha Moria, ukamulambwileko mulambu wa kulumba ha mulundu umwe mungukulwezawo.
w12 1/1 23 ¶4-6
Mumu liaka Zambi Etele kuli Apalahama hanga Ahane Mwanenyi ngwe Chitapo?
Tutalenu maliji waze Yehova ambile kuli Apalahama ngwenyi: ‘Twala mwane, mwe Izake wa wika unamuzange, . . . ukamulambule mulambu wa kulumba.’ (Upu 22:2) Hano, Yehova kanatongola Izake ngwo mwana yoze “unamuzange.” Yehova te kanyingika ngwenyi Izake kapwile mulemu chinji kuli Apalahama. Ni Yehova che evwile hali Mwanenyi, Yesu. Iye kazangile chinji Yesu, kashika amuvulukile ha yisuho yaali kukatuka mu malilu ngwo, “Mwanami ngunakuzange.”—Mar 1:11; 9:7.
Iwuluka nawa ngwo, kwita chize Yehova etele kuli Apalahama chinachingi liji “kuliumba.” Umwe mukwa-mana hakutwala ku Mbimbiliya yamba ngwenyi, amu Zambi azachishile liji kuliumba, chinasolola ngwo “MWENE kananyingika ulemu wa yize te anete.” Kwita chacho, kota chinakevwisa Apalahama yikola yinji. Chino chinatukwase kunyingika yikola yize Yehova evwile ha kumona Mwanenyi yoze te azanga mamona lamba ni kufwa. Kwamba pundu, Yehova kevwile yikola yinji.
Chipwe ngwe mutuhasa kwivwa yikola ku mbunge ha kunyonga yize Yehova etele kuli Apalahama, alioze, chili chipema kunyingika ngwo Iye kakechele hanga kalamba yono washishika ahane chitapo chacho. Iye kafungile Apalahama hanga achine kwivwa yikola yize chisemi akwivwa ha kufwisa mwana. Alioze, Yehova kakafungile “Mwanenyi mwene, alioze wamukunjikile hali yetu eswe.” (Ro 8:32) Mumu liaka Yehova alivwishile yikola ya mutapu au? Iye kachilingile hanga ‘tukapwe ni mwono.’ (1Yo 4:9) Chino chili chilweza chinene cha zango lia Zambi hali yetu! Shina chino kuchichi kututwala hanga ni yetu tumuzange?
(Uputukilo 22:9-12) Chocho yaheta kuma kuze Zambi hamulweza. Apalahama yatungako chilumbilo, yatengekako kunyi, yakasa mwanenyi Izake, yamusa ha chilumbilo ha kunyi. 10 Apalahama yazoza kwoko lienyi, yanda poko akashihe mwanenyi. 11 Alioze mungelo wa Yehova mwilu yamusanyika ngwenyi, Apalahama, Apalahama. Iye yamba ngwenyi, Yami uno. 12 Yamba ngwenyi, Kanda usa kwoko lie hali mwana, chipwe kumulinga chimwe chuma, ka, mumu haliapwila ngunanyingika ngwami, Wakuvwila woma Zambi se kwanguminyine mwane, mwe mwane wa wika.
(Uputukilo 22:15-18) Mungelo wa Yehova mwilu yasanyika Apalahama chisuho chamuchiali ngwenyi, 16 Hinalishinga ni jina liami mwene, chocho anambe Yehova ngwenyi, Mumu walinga chuma chino, kwanguminyine mwane, mwe wa wika; 17 kuwahisa mungukakuwahisa; kwokesa mungukokesa munyachi we ukapwe ngwe matongonoshi a mwilu; ukapwe ngwe masekeseke a ku sesa lia kalunga-lwiji. Munyachi we muukazuka chajilo cha akwa kole je. 18 Mu munyachi we makawahisa mavungu eswe a hashi, mumu hiunononoka ku liji liami.
w12 15/10 23 ¶6
Ononokena Zambi Hanga Uyuke ha Yize Hanalakenya ha Kulishinga
6 Mba yihenge azuke yiwape, Yehova Zambi yalishinga nawa ha kuzachisa maliji ngwe wano, “Mwene Yehova kanambe ngwenyi, Ni mwono wami.” (Eze 17:16) Mbimbiliya yakutongola yisuho kuhiana 40 ya chize Yehova Zambi alishingile. Chilweza chize tunanyingika chinji kota chili cha usepa wa Zambi ni Apalahama. Ha kupalika cha miaka yinji, Yehova te hanalingi yilakenyo yinji ha usendo wenyi ni Apalahama, yize yinasolola ngwo, munyachi uze alakenyene te muwiza kupalikila muli mwanenyi Izake. (Upu 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Kusulaho, Yehova yasa Apalahama mu chimwe cheseko chikalu, ha kumwita hanga ahane mwanenyi yoze te azanga chinji ngwe chitapo. Chakuhona kushimbula Apalahama yononoka, chocho yamba kuhana mwanenyi ngwe chitapo mba mungelo wa Zambi yamukwika. Zambi yamba ngwenyi: “Hinalishinga ni jina liami mwene ngwenyi, . . . Mumu walinga chuma chino, kwanguminyine mwane, mwe wa wika; kuwahisa mungukakuwahisa; kwokesa mungukokesa munyachi we ukapwe ngwe matongonoshi a mwilu; ukapwe ngwe masekeseke a ku sesa lia kalunga-lwiji. Munyachi we muukazuka chajilo cha akwa kole je. Mu munyachi we makawahisa mavungu eswe a hashi, mumu hiunononoka ku liji liami.”—Upu 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 22:5) Apalahama yamba kuli akweze jenyi ngwenyi, Salenu kuno ni chimbulu shimbu yami ni mwanami mutuya kuze. Mutuwayila mba mutwiza nawa kuno nuli.
w16/02 7 ¶13
Yehova Kavulukile Apalahama Ngwenyi “Kasendo Kami”
13 Muze te kanda achihichika tuvumbi twenyi, Apalahama yamba ngwenyi: “Salenu kuno ni chimbulu shimbu yami ni mwanami mutuya kuze. Mutuwayila mba mutwiza nawa kuno nuli.” (Upu 22:5) Yika maliji wano a Apalahama te analumbunuka? Iye te kananyingika ngwenyi, mahana Izake ngwe chitapo. Mba kuchi ambile ngwenyi te mafuna chimuwika, shina aye te kanaliongo nyi? Ka. Mbimbiliya yinambe ngwo Apalahama kanyingikine ngwenyi, Yehova kali ni uhashi wa kuhindwisa Izake ku ufwe. (Tanga A-Hepreu 11:19.) Mumu, Yehova kamwehele tachi hanga aseme mwana wacho chipwe ngwe iye ni Sara te hapwa tushinakaji. (Hep 11:11, 12, 18) Hachino, aye yanyingika ngwenyi, kukushi nichimwe chuma chize Yehova kechi kuhasa kulinga. Apalahama kakanyingikine yize te muyilingiwako ha tangwa liacho. Alioze, kapwile ni ufulielo ngwenyi nyi mukulingiwa yimwe, Yehova mahindwisa mwanenyi hanga yilakenyo yeswe ya Zambi yimanunuke. Kashika Apalahama amuvulukile ngwo, “tato ya waze eswe akufuliela”!
(Uputukilo 22:12) Yamba ngwenyi, Kanda usa kwoko lie hali mwana, chipwe kumulinga chimwe chuma, ka, mumu haliapwila ngunanyingika ngwami, Wakuvwila woma Zambi se kwanguminyine mwane, mwe mwane wa wika.
it-3 315 ¶2-3
Kunyingika Yuma Yize Muyikalingiwa Kulutwe
Uhashi wa kunyingika yuma yize muyikalingiwa kulutwe. Kulianga kutesa yuma chize muyikalingiwa kulutwe, uhashi wa kusakula yuma yize malianga kunyingika, hanji ndundo ja Zambi jakunyingika chize yuma muyikalingiwa, yatamba kulita ni shimbi jenyi ja ululi ni chize mwene akulisolola mu Liji lienyi. Alioze kulisa ni nyonga lize atu akwamba ngwo, Zambi kakulianga kutesa yuma chize muyikalingiwa, yisoneko yinji yinasolola ngwo chitangu Zambi kakuhengwola chimwe chikuma, mba hi makwata chiyulo kulita ni yize ahengwola.
Ha Uputukilo 11:5-8, hanasolola ngwo, Zambi yahulumuka hano hashi akatale yuma mu Mbapele, ha shimbu liacho yamona chiyulo chize makwata hanga akwike mulimo uze atu apwile ni kulinga unalimika ni upale wenyi. Muze upi wokele mu Sondome ni Ngomora, Yehova yalweza Apalahama yize te malinga (kupalikila muli angelo) hanga te amone “nyi pundu kanalingi nikulita ni lufuma wacho yoze hanguheta. Nyi ka, mungunyingika.” (Upu 18:20-22; 19:1) Zambi kalikachile ni Apalahama, muze iye ambile kuhana mwanenyi Izake ngwe chitapo, Yehova yamwamba ngwenyi: “Haliapwila ngunanyingika ngwami, wakuvwila woma Zambi se kwanguminyine mwane, mwe mwane wa wika.”—Upu 18:19; 22:11, 12; tesa Neh 9:7, 8; Nga 4:9.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 22:1-18) Kulutwe lia yino yuma Zambi yeseka Apalahama. Yamba kuli iye ngwenyi, Apalahama. Iye yakumbulula ngwenyi, Yami uno. 2 Yamba ngwenyi, Twala mwane, mwe Izake wa wika unamuzange, ukaye ku chifuchi cha Moria, ukamulambwileko mulambu wa kulumba ha mulundu umwe mungukulwezawo. 3 Chocho Apalahama yalimeneka chimenemene, yalulika chimbulu chenyi, yaya ni akweze jenyi aali hamwe ni mwanenyi Izake. Yapula kunyi ja mulambu wa kulumba, yakatuka, yaya kuma kuze Zambi te hamulweza. 4 Ha tangwa liamuchitatu yahetula meso jenyi, yamona kwe kuma kusuku. 5 Apalahama yamba kuli akweze jenyi ngwenyi, Salenu kuno ni chimbulu shimbu yami ni mwanami mutuya kuze. Mutuwayila mba mutwiza nawa kuno nuli. 6 Mba Apalahama yanda kunyi ja mulambu wa kulumba, yajitwika hali mwanenyi Izake. Yambata kahia ni poko mu kwoko lienyi. Chocho eswe ni aali ayile hamuwika. 7 Izake yamba kuli tato Apalahama ngwenyi, Tata. Iye yamba ngwenyi, Yami uno, mwanami. Iye yamba ngwenyi, Tala kahia ni kunyi tuli nayo, alioze mwana-panga wa mulambu wa kulumba, ulihiye? 8 Apalahama yamba ngwenyi, Mwanami, Zambi kumakaliwanyina mwana-panga wa mulambu wa kulumba. Chocho ayile hamuwika eswe ni aali. 9 Chocho yaheta kuma kuze Zambi hamulweza. Apalahama yatungako chilumbilo, yatengekaho kunyi, yakasa mwanenyi Izake, yamusa ha chilumbilo ha kunyi. 10 Apalahama yazoza kwoko lienyi, yanda poko akashihe mwanenyi. 11 Alioze mungelo wa Yehova mwilu yamusanyika ngwenyi, Apalahama, Apalahama. Iye yamba ngwenyi, Yami uno. 12 Yamba ngwenyi, Kanda usa kwoko lie hali mwana, chipwe kumulinga chimwe chuma, ka, mumu haliapwila ngunanyingika ngwami, Wakuvwila woma Zambi se kwanguminyine mwane, mwe mwane wa wika. 13 Apalahama yahetula meso jenyi, yamona, kumanyi kunyima yenyi kuji ya panga kanasakaminya mbinga jenyi mu lutandulwila. Mba Apalahama yakwata mwe kuji ya panga yamulambula wa kulumba kusalakana mwanenyi. 14 Apalahama yalukako jina ngwenyi, Yehova-yile. Chocho akwamba ndo musono ngwo, Ha mulundu wa Yehova kumakachimona. 15 Mungelo wa Yehova mwilu yasanyika Apalahama chisuho chamuchiali ngwenyi, 16 Hinalishinga ni jina liami mwene, chocho anambe Yehova ngwenyi, Mumu walinga chuma chino, kwanguminyine mwane, mwe wa wika; 17 kuwahisa mungukakuwahisa; kwokesa mungukokesa munyachi we ukapwe ngwe matongonoshi a mwilu; ukapwe ngwe masekeseke a ku sesa lia kalunga-lwiji. Munyachi we muukazuka chajilo cha akwa kole je. 18 Mu munyachi we makawahisa mavungu eswe a hashi, mumu hiunononoka ku liji liami.
9-15 MARÇO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 24
“Pwo Lia Izake”
(Uputukilo 24:2-4) Apalahama yamba kuli ndungo yenyi, mwe mukulwana wa mu zuwo lienyi, yoze wayulile yuma yeswe apichile ngwenyi, Sako kama kwoko lie kushi lia shina lia kulu liami. 3 Ndo mulishinga ni jina lia Yehova Zambi ya mwilu kanda Zambi ya hashi ngwe, Mwanami kuchi kumumbachila pwo wa kuli A-Kanana wano natwama no. 4 Alioze ukaye ku chifuchi chami, kuli usoko wami ukangusakile pwo mwanami Izake.
wp16.3 14 ¶3
“Kumunguya”
Apalahama katwalile Elieza kulishinga ngwenyi te katambile kusakula umwe pwo wa ku Kanana hanga apwe pwo lia Izake. Mumu liaka? Mumu A-Kanana te keshi kuvumbika chipwe kuwayila Yehova Zambi. Apalahama te kananyingika ngwenyi, ha shimbu yalita, Yehova te manongesa atu jacho hamukunda wa yuma yipi yize apwile ni kulinga. Apalahama kakazangile hanga mwanenyi yoze azanga alinge usendo ni atu waze te akulinga utanji. Chikwo nawa, kanyingikine ngwenyi, Izake te mapwa ni chiteli chilemu mu umanunuko wa yilakenyo ya Zambi.—Upu 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Uputukilo 24:11-15) Yautamisa tumelu haze lia chihunda ku shima lia meya ha chingoloshi haze mapwo akuya mukutaha meya. 12 Yamba ngwenyi, Yehova, Zambi ya mwata wami Apalahama, ngunaliumbu unguwahise musono, ukalweze utu wa zango lie kuli mwata wami Apalahama. 13 Kuno ngunamana ku fuji lia meya. Ana a mapwo ja mu limbo meza mukutaha meya, 14 mwana-pwo yoze mungwamba ngwami, Ngunasakwila tula kama mulondo we ngunwe, mba iye mamba ngwenyi, Nwenu, mungunwisa tumelu twenu nawa, akapwe mwenawo hiwamutongola hali kavumbi ke Izake. Chocho mungunyingika ngwami, Hiwaweza utu wa zango lie kuli mwata wami. 15 Kwapwile shimbu kanda achimana kuhanjika kumanyi Rebeka, yoze wasemukine kuli Mbetule mwana wa Milika pwo lia Nehore mwanakwo ya Apalahama kaneza ni mulondo wenyi ha chipaya.
wp16.3 14 ¶4
“Kumunguya”
Elieza yalumbununa kuli asoko ja Rebeka ngwenyi, muze ahetele ku shima lia meya hakamwihi ni Harane, yalemba kuli Yehova Zambi. Iye ketele hanga Yehova asakule mwana-pwo yoze te malimbata ni Izake, nawa ngwo mwana-pwo wacho te meza ku shima lia meya. Muze iye te meta meya, mwana-pwo wacho te katamba kulihana hanga amwehe meya hi a iye wika ko, alioze ni tumelu nawa. (Upu 24:12-14) Rebeka mwe wejileko, chocho yalinga yuma yeswayi. Achinyonga chize Rebeka evwile muze evwile Elieza malumbununa lusango wacho kuli asoko jenyi!
(Uputukilo 24:58) Chocho yasanyika Rebeka, yamuhula ngwo, Kumuoya ni yono, nyi? Iye yakumbulula ngwenyi, Kumunguya.
(Uputukilo 24:67) Mba Izake yatwala Rebeka mu mbalaka ya naye Sara, yamumbata yapwa pwo lienyi. Izake wamuzangile, walilembejekele nenyi ha kufwa cha naye.
wp16.3 14 ¶6-7
“Kumunguya”
Elieza kaliangile kuhanjika chikuma chino ni Apalahama ha kumuhula ngwenyi, “Mba nyi mwe pwo kechi kazanga kwiza ni yami kuno kuchi mungukalinga?” Apalahama yakumbulula ngwenyi, “Nyi usoko wami kasolo, mba muutusuka ku shingo liami.” (Upu 24:39, 41; MW 1991.) Ku zuwo lia Mbetule, nyonga lia Rebeka nelio liapwile ni ulemu. Elieza kanakawahilila chinji ni yiwape yize yejile ku mulimo uze alingile. Kashika mukwachako, yahula Rebeka nyi te mahasa kuya nenyi ku Kanana. Alioze asoko jenyi kazangile hanga achitwame nenyi ha matangwa kumi. Kusulaho, ayo yamba ngwo: “Mutusanyika mwe mwana tuchimuhule mwene.”—Upu 24:57.
Haliapwila, Rebeka te kanafupiwa kukwata chiyulo chilemu chize te muchalumuna mwono wenyi. Yika te mamba? Shina te makaula chiyulo cha tato ni ndumbwenyi hanga achine kuya kuma kuze te kanyingikine? Nyi hanji te machimona ngwe chili chiwape kulinga chihanda ha yuma yize Yehova te anasongwela? Kumbululo lienyi, liasolwele chize evwile ha wenyi uno wa susumuku uze te muwalumuna mwono wenyi. Chino chapwile chikalu chinji, alioze yamba wika ngwenyi: “Kumunguya.”—Upu 24:58.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 24:19, 20) Muze te hamwaha meya yamba ngwenyi, mungutahila tumelu twe nawa, ndo eswe manwa. 20 Yatambuka, yapukumwina mulondo wenyi mu chingolongolo, yazomboka nawa ku shima, yatahila tumelu twenyi eswe.
wp16.3 12-13
“Kumunguya”
Ha tangwa limwe, hanyima lia kuzalisa mulondo wenyi, umwe lunga kashinakaji yazomboka ni kumupatwiza. Yamwamba ngwenyi: “Ngunaliumbu ungwehe amwe meya a mu mulondo ngunwe.” Chapwile chimwe kwita cha vumbi. Rebeka kamwene ngwenyi, lunga wacho kakatukile kusuku. Chakuhona kushimbula, Rebeka yachiza mulondo ha chipaya yamwaha meya hanga anwe. Meya jacho kakapwile wika mukulio, alioze kapwile akumbana hanga amukume. Iye kamwene ngwenyi, hakamwihi ni lunga wacho hapwile tumelu kumi waze te anautama, nawa yingolongolo kuyakapwile ni meya. Rebeka yamona ngwenyi, lunga wacho chimbovu te kanamutale chinji. Kazangile kupwa chihanyi, chocho yamba ngwenyi: “Mungutahila tumelu twe nawa, ndo eswe manwa.”—Upu 24:17-19.
Twamona ngwetu, Rebeka kakahanyine wika meya kuli tumelu kumi, alioze kasele tachi hanga aehe meya waze maakuma. Kamelu umuwika mahasa kunwa milondo ya meya 95. Nyi tumelu kumi kapwile ni pwila yinji, kachi Rebeka kakalakalile maola anji. Alioze kota tumelu kakapwile ni pwila yinji, chipwe chocho Rebeka kakachinyingikine. Iye kalihanyine, nawa kapwile ni kuwahilila ha kulinga yeswe yize te mahasa hanga azumbule lunga yoze te kanyingikine. Lunga wacho yawahilila ha chize iye alihanyine hanga ahane meya kuli tumelu. Chocho, iye yalihulikila hali Rebeka muze te anayi ni kuswita meya hanga azalise chingolongolo.—Upu 24:20, 21.
wp16.3 13
“Kumunguya”
Tangwa te linayi ni kutoka. Lusango keshi kusolola ngwo Rebeka kalingile maola anji ku shima. Chikwo nawa, keshi kusolola ngwo asoko jenyi te hapomba muze iye ahwishile kutaha meya. Keshi kusolola nawa ngwo, umwe wayile ni kumutala hanga anyingike yize te yinamutwamisa chinji ku shima.
(Uputukilo 24:65) Yamba kuli ndungo ngwenyi, Auze lunga uneza mu yambu mukutupatwiza iya? Ndungo ngwenyi, Mwe mwata auze. Pwo yanda wanda yalifuka.
wp16.3 15 ¶3
“Kumunguya”
Mba hitwaheta ha tangwa lize atongola ku uputukilo wa mutwe uno. Mbunga te kali ku Nengeve, nawa kwilu te kunayi ni kutoka muze Rebeka amwene umwe lunga te unende mu yambu. Iye te kanasoloka ngwe kananenganyana. Mbimbiliya yinambe ngwo, Rebeka “yasunuka ha kamelu” kapupushi. Muchihasa kupwa ngwe, iye kota kakashimbwile hanga kamelu autame. Yahula Elieza ngwenyi: “Auze lunga uneza mu yambu mukutupatwiza iya?” Muze hanyingika ngwo Izake, iye yalifuka chitambala kumeso. (Upu 24:62-65) Mumu liaka? Kota kulinga chino te chinasolola vumbi kuli lunga yoze malimbata nenyi. Amwe musono mahasa kunyonga ngwo, kusolola vumbi lia mutapu au yili yuma ya ku shakulu. Alioze kwamba pundu, chipwe malunga hanji mapwo mahasa kuwana longeso hali Rebeka. Tulieswe twatamba kulikehesa, mumu chino chili chitanga chilemu.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 24:1-21) Apalahama wapwile kashinakaji, miaka yenyi te hiyoka. Yehova te hawahisa Apalahama mu yuma yeswe. 2 Apalahama yamba kuli ndungo yenyi, mwe mukulwana wa mu zuwo lienyi, yoze wayulile yuma yeswe apichile ngwenyi, Sako kama kwoko lie kushi lia shina lia kulu liami. 3 Ndo mulishinga ni jina lia Yehova Zambi ya mwilu kanda Zambi ya hashi ngwe, Mwanami kuchi kumumbachila pwo wa kuli A-Kanana wano natwama no. 4 Alioze ukaye ku chifuchi chami, kuli usoko wami ukangusakile pwo mwanami Izake. 5 Mwe ndungo yamba ngwenyi, Hanji pwo kechi kazanga kungukaula ndo ku chifuchi chino. Nyi chocho changutamba kuya ni mwe mwane ku chifuchi wakatukile nawa, nyi? 6 Apalahama yamwamba ngwenyi, Ukanyama mwanami kanda ukamutwalako nawa. 7 Yehova, Zambi ya mwilu, yoze wanguchijile ku zuwo lia tata ku chifuchi kuze nasemukinyine, yoze wahanjikile ni yami, walishingile kuli yami ngwenyi, Ku munyachi we mungukahana chifuchi chino, iye kumakatuma mungelo wenyi kulutwe lie mba kwenako mukasakila pwo mwanami. 8 Nyi mwe pwo kechi kuzanga kukukaula mba ena kumukasamba ku shingo lino lia yami. Chuma chimuwika kanda ukatwalako mwanami. 9 Chocho mwe ndungo yasa kwoko lienyi kushi lia shina lia kulu lia kakoo Apalahama yalishinga ha kutwala ku chino chuma. 10 Mwe ndungo yanda kumi lia tumelu a ku tumelu ja kakoo, yakatuka, se iye kali ni upite weswe wa kakoo mu kwoko lienyi. Yakatuka, yaya ku Mesopotamia ku chihunda cha Nehore. 11 Yautamisa tumelu haze lia chihunda ku shima lia meya ha chingoloshi haze mapwo akuya mukutaha meya. 12 Yamba ngwenyi, Yehova, Zambi ya mwata wami Apalahama, ngunaliumbu unguwahise musono, ukalweze utu wa zango lie kuli mwata wami Apalahama. 13 Kuno ngunamana ku fuji lia meya. Muze ana a mapwo ja mu limbo meza mukutaha meya, 14 mwana-pwo yoze mungwambila ngwami, Ngunasakwila tula kama mulondo we ngunwe, mba iye mamba ngwenyi, Nwenu, mungunwisa tumelu twenu nawa, akapwe mwenawo hiwamutongola hali kavumbi ke Izake. Chocho mungunyingika ngwami, Hiwaweza utu wa zango lie kuli mwata wami. 15 Kwapwile shimbu kanda achimana kuhanjika kumanyi Rebeka, yoze wasemukine kuli Mbetule mwana wa Milika pwo lia Nehore mwanakwo ya Apalahama kaneza ni mulondo wenyi ha chipaya. 16 Mwe mwana-pwo wapemene chikolo ku meso, iye virgem se kanda achilimona ni lunga. Yapalumuka ku fuji lia meya, yazalisa mulondo wenyi, yakanduka. 17 Ndungo ya Apalahama yazomboka mukumupatwiza, ngwenyi, Ngunaliumbu, ngwehe amwe meya a mu mulondo ngunwe. 18 Iye yamba ngwenyi, Nwenu mwane. Yatambuka, yaheteka mulondo ha kwoko, yamwaha meya. 19 Muze te hamwaha meya yamba ngwenyi, mungutahila tumelu twe nawa, ndo eswe manwa. 20 Yatambuka, yapukumwina mulondo wenyi mu chingolongolo, yazomboka nawa ku shima, yatahila tumelu twenyi eswe. 21 Mwe lunga yamuhulikila meso, kulungunga, akanyingike nyi Yehova hawahisa jila yenyi, nyi ka.
16-22 MARÇO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 25-26
“Esau Yalanjisa Ukulwana Wenyi”
(Uputukilo 25:27, 28) Muze ana-malunga hatatuka Esau iye chinyanga, mukwa kwenda mu yambu; Yakomba wapwile chihomboloji, yatwama ku mbalaka. 28 Izake wazangile Esau mumu ha kulialia yifwo yize te akumunehena. Alioze Rebeka wazangile Yakomba.
it-2 464 ¶3
Yakomba
Kulisa ni Esau, yoze tato te akuzanga chinji, wapwile yanga, keshi kulihumikiza nawa te wakwenda chinji, Yakomba kanamutongola ngwe ‘chihomboloji [Hep., tam] watwama ku mbalaka,’ chihumikiji, kafunga, mutu yoze te akujikijila chinji, nawa te akuzanga chinji chipi-chipi kuli naye. (Upu 25:27, 28) Liji lino lia Hepreu tam kakulizachisa mu yihela yikwo hanga asolole atu waze Zambi akutayiza. Chakutalilaho, “akwa kumwanga manyinga kakuvwila kole yoze wapwa mungunu,” alioze Yehova kanalakenya ngwenyi, “songo lienyi [mutu mungunu] mulipwa sambukila.” (Yis 29:10; Sam 37:37) Yombi mukwa-ululi, kanamusolola ngwe ‘lunga yoze keshi kapalia [Hep., tam] mukwa ululi.’—Yom 1:1, 8; 2:3.
(Uputukilo 25:29, 30) Yakomba yateleka makunde, mba Esau yakatuka mu yambu, hijamuhwa. 30 Esau yamba kuli Yakomba ngwenyi, Ngunaliumbu, ngwehe kama makunde je achila mumu hijanguhwa. Kashika amulukile jina ngwo, Endome.
(Uputukilo 25:31-34) Yakomba yamba ngwenyi, Uliange kungulanjisa wata we. 32 Esau yamba ngwenyi, Ngunambe kufwa, wata muukangukwasa? 33 Yakomba yamba ngwenyi, Uliange kulishinga kumeso jami. Chocho yalishinga kuli iye; yalanjisa wata wenyi kuli Yakomba. 34 Yakomba yahana kuli Esau mbolo ni mutato wa makunde. Yalia, yanwa, yakatuka, yaya kwenyi. Chocho Esau yalelesa wata wenyi.
w19/02 16 ¶11
Mumu Liaka Twatamba Kusakwilila Akwetu?
11 Chaluyinda, atu amwe ku shakulu kakasakwililile. Chakutalilaho, Esau chipwe ngwe kamulelele kuli yisemi waze te akuzanga ni kuvumbika Yehova, nihindu iye kahonene kulemesa yuma yisandu. (Tanga A-Hepreu 12:16.) Kuchi kuhona chenyi usakwililo chasolokele zwalala? Chasolokele muze alanjishile ukulwana wenyi kuli mwanakwo Yakomba, hamukunda wa chimwe kulia. (Upu 25:30-34) Kulutwe, Esau yanenganyana ha chiyulo chize akwachile. Chipwe chocho, iye kakalemesene yuma yize apwile nayo, kashika kakapwile nawa ni yize mamba mumu lia kuhona kutambula yiwape ya ukulwana wenyi.
it-3 327 ¶8
Kapula-Jimo, Mwana Mutangu
Kukatuka ku mashimbu akunyima, mwana mutangu kapwile ni chihela chilemu mu usoko, nawa te kakuhinga wata wa zuwo lia tato. Iye kapwile ni kuhinga yihanda yaali ha yuma yeswe ya tato. (Shi 21:17) Yosefwe katwamine kulutwe lia Rupene ha chimwe kulia kulita ni ulite wa mwana mutangu. (Upu 43:33) Alioze ha mashimbu amwe, Mbimbiliya kuyishi kulemesa mwana mutangu mumu lia kukaula ngango ya kusemuka cho. Kashika, chihela chitangu shimbu achihane kuli kapula-jimo, kanji-kanji te kakuchihana kuli mwana yoze washishika hakachi ko.—Upu 6:10; 1Sg 1:28; tesa nawa ni Upu 11:26, 32; 12:4; tala CHIHINGA; KAPULA-JIMO.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 25:31-34) Yakomba yamba ngwenyi, Uliange kungulanjisa wata we. 32 Esau yamba ngwenyi, Ngunambe kufwa, wata muukangukwasa? 33 Yakomba yamba ngwenyi, Uliange kulishinga kumeso jami. Chocho yalishinga kuli iye; yalanjisa wata wenyi kuli Yakomba. 34 Yakomba yahana kuli Esau mbolo ni mutato wa makunde. Yalia, yanwa, yakatuka, yaya kwenyi. Chocho Esau yalelesa wata wenyi.
(A-Hepreu 12:16; NW) Kanyamenu, niumwe kanda alinga utanji, hanji kulelesa yuma yisandu, ngwe Esau, yoze walanjishile chiyulo cha ukulwana wenyi hamukunda wa chimwe kulia.
w18/02 31 ¶5-7
Yihula Ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Mba yika postolo Paulu ambile kwamba ha A-Hepreu 12:16? Twakutangaho ngwo: “Kanyamenu, niumwe kanda alinga utanji, hanji kulelesa yuma yisandu, ngwe Esau, yoze walanjishile chiyulo cha ukulwana wenyi hamukunda wa chimwe kulia.”
Hano, Paulu kakahanjikile hakutwala kuli tulamba twa Mesaya. Alioze, te kanahane utowezo kuli akwa-Kristu. Iye yaalweza ngwenyi: “Lingilenu molu jenu majila alulama . . . kuchina niumwe ahone vumbi lia Zambi.” Chaluyinda yino te muyilingiwa nyi ayo malinga utanji. (Hep 12:12-16) Hachino, ayo te mapwa ngwe Esau, yoze ‘walelesele yuma yisandu’ mumu kazangile kukuchisa usolo wenyi.
Kulita ni mianda ya ha mashimbu jacho, Esau katambile kuhana chitapo kuli Yehova. (Upu 8:20, 21; 12:7, 8; Yom 1:4, 5) Alioze Esau yalihulikila ha usolo wenyi mwene, chocho yalanjisa chiyulo chenyi cha mwana mutangu mumu lia chimwe kulia. Kota Esau kafupile kwehuka lamba lize Yehova ambile ngwenyi te munyachi wa Apalahama muumona. (Upu 15:13) Iye kasolwele nawa ngwenyi te keshi kulemesa yuma yisandu muze ambachile mapwo waze te keshi kuwayila Yehova, chuma chize chanehene chinyengo hali yisemi jenyi. (Upu 26:34, 35) Iye kalisele chinji ni Yakomba yoze wasele tachi hanga ambate kavumbi ka Zambi wamwenemwene.—Upu 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Uputukilo 26:7) Mba malunga enyembo yamuhula ha kutwala kuli mukwo-pwo. Iye yamba ngwenyi, Ndumbwami. Mumu woma evwile wakwamba ngwenyi, Mukwetu-pwo kuchina malunga a chifuchi hanji mamushiha akazuke Rebeka mumu iye te mupema ku meso.
it-2 808 ¶5
Mahuza
Mbimbiliya kuyishi kutayiza mahuza, alioze chino kuchalumbunukine ngwo mutu katamba kulumbununa sango jamwenemwene kuli atu waze keshi ni ulite wa kujivwa. Yesu Kristu kahanyine chiyulo ngwenyi: “Kanda nuhana yuma yisandu kuli tuwa, chipwe kanda numbila kakanga kenu kumeso ja ngulu kuchina hanji mamuliata ni sende jo, mba matewuluka anupapulule.” (Mat 7:6) Kashika ha mashimbu amwe, Yesu te keshi kuhana ulumbunwiso wa sango jimwe hanji kukumbulula yimwe yihula, nyi te yino muyineha kapinda. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yo 7:3-10) Kwamba pundu, yize Apalahama, Izake, Rahape ni Elisha alingile ha kwecha kulumbununa jimwe sango kuli atu waze te keshi kuwayila Yehova, twatamba kuyimona mu mutapu umuwika ni yize Yesu alingile.—Upu 12:10-19; kap 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Tia 2:25; 2Mi 6:11-23.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 26:1-18) Kwapwile kapunga mu chifuchi helu lia kapunga yoze mutangu wapwile ha matangwa ja Apalahama. Kashika Izake wayile kuli Apimeleke mwanangana wa A-Filistea mu Ngerare. 2 Yehova yasoloka kuli iye ngwenyi, Kanda upalumuka ku Engitu, twama mu chifuchi ngunakulweze. 3 Twama njize mu chifuchi chino mba mungupwa hamwe ni yena, mungukuwahisa. Mumu munguhana yifuchi yino yeswe kuli yena ni munyachi we. Mungukolesa shingo lize nalishingile nalio kuli tatenu Apalahama. 4 Mungukokesa munyachi we ngwe matongonoshi a mwilu. Ku munyachi we mungukahana yifuchi yino yeswe, mba mu munyachi we mavungu eswe a hashi makawaha. 5 Mumu Apalahama wononokene ku liji liami, wafungile shiko liami, ni shimbi jami, ni yiyulo yami, ni yilakenyo. 6 Izake watwamine mu Ngerare. 7 Mba malunga enyembo yamuhula ha kutwala kuli mukwo-pwo. Iye yamba ngwenyi, Ndumbwami. Mumu woma evwile wakwamba ngwenyi, Mukwetu-pwo kuchina malunga a chifuchi hanji mamushiha akazuke Rebeka mumu iye te mupema ku meso. 8 Chapwile muze hatwamako shimbu linene Apimeleke mwanangana wa A-Filistea yatala haze ku kapenda kenyi yamona kumanyi Izake kanahehe ni mukwo-pwo Rebeka. 9 Apimeleke yasanyika Izake, yamba ngwenyi, Pundu iye mukwenu-pwo, mba kuchi te yena wambile ngwe, Ndumbwami? Izake yamba kuli iye ngwenyi, Mumu nanyongene ngwami, Kuchina makangushiha ha mukunda wa iye. 10 Apimeleke yamba ngwenyi, Chuma chino walinga kuchi chinalumbunuka? Mumu chashi kuli umwe hakachi ka atu kupomba ni mukwenu-pwo. Nyi chocho kachi yena watukokela mulonga. 11 Mba apimeleke yahana shimbi kuli atu eswe ngwenyi, Mweswe masunga yono lunga hanji mukwo-pwo, mamushiha lume. 12 Izake yalima mu chifuchi chize, yacha mwaka uze wene ha chimuwika kulakaji, ha chimuwika kulakaji. Yehova yamuwahisa, 13 mba iye wapwile mutu munene, yaliwezela ndo hapwa munene chikolo. 14 Te kali ni upite wa mapanga ni ngombe ni akwa zuwo lienyi anji, mba A-Filistea yamuvwila chipululu. 15 Chocho mashima aze eswe a meya ngamba ja tato ashimine ha matangwa ja tato Apalahama, A-Filistea yaajika, te haashikila ni mavu. 16 Apimeleke yamba kuli Izake ngwenyi, Katukenu kuli yetu, mumu nwatuhiana ni tachi. 17 Mba Izake yakatuka kuze, yajika mbalaka yenyi mu chikulo cha Ngerare, yatwamamo. 18 Izake yashikulula nawa mashima ja meya waze te ashimine ha matangwa ja tato Apalahama, mumu A-Filistea haajika muze te Apalahama hanafu. Iye yaaluka majina nikulita ni majina waze ene tato waalukile.
23-29 MARÇO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 27-28
“Yakomba Yazuka Yiwape Yize te ni Yenyi”
(Uputukilo 27:6-10) Mba Rebeka yahanjika ni mwanenyi Yakomba ngwenyi, Tala, hinevwa tatenu kanahanjika ni yayenu Esau ngwenyi, 7 Ngunehene yifwo ungutelekele kulia chiyema hanga ngukalie, ngukakuwahise kumeso ja Yehova shimbu kanda ngufwa. 8 Kashika mwanami, ononoka ku liji liami nikulita ni chize mungukutuma. 9 Yako ku limba ukangunehene misamba aali a pembe, apema hanga nguatelekele tatenu kulia chiyema chize akuzanga. 10 Mba yena muchitwala kuli tatenu akalie, akakuwahise shimbu kandafwa.
w04 15/4 11 ¶4-5
Rebeka—Pwo Chikilikita Yoze te Wakwononokena Zambi
Mbimbiliya kuyishi kutulweza nyi Izake kanyingikine ngwo Esau te makalakalila Yakomba. Chipwe chocho, Rebeka ni Yakomba te kananyingika ngwo yiwape te yambala ya Esau. Hachino, Rebeka muze hevwa ngwo Izake kanazange kuwahisa Esau muze mamunehena longa lia yifwo ya mu yambu, yalinga yimwe. Iye kakatokesele nyonga lienyi lia kukwata yiyulo ni zango lize apwile nalio ku ukweze wenyi. Rebeka ‘yatuma’ Yakomba hanga amunehene misamba aali a pembe. Iye te mateleka kulia chiyema chize mukwo-lunga akuzanga chinji. Hachino, Yakomba te malipwisa ngwe Esau hanga amuwahise kuli tato. Yakomba yahamika nyonga liacho, mumu tato te mahasa kumuyaulula mba mamushinga! Alioze Rebeka nihindu yamwamba ngwenyi: “Mwanami, shingo lie likapwile hali yami.” Kusulaho, yateleka kulia chiyema yapwisa Yakomba ngwe Esau, chocho yamutuma kuli mukwo-lunga.—Upu 27:1-17.
Mbimbiliya kuyishi kuhanjika mumu liaka Rebeka alingile chocho. Atu anji kakuhisa yitanga yenyi, alioze Mbimbiliya kuyishi kuchilinga, ni Izake kakamuhishile muze anyingikine ngwo, Yakomba mwe wazuka yiwape. Shimbu te achilinge, Izake yamuwezela nawa yiwape. (Upu 27:29; 28:3, 4) Rebeka kanyingikine ngwenyi, Yehova te hanaprofeteza hakutwala kuli ana jenyi. Kashika alingile chocho hanga Yakomba azuke yiwape yize te ni yenyi. Pundu, yino te yinalite ni upale wa Zambi.—Ro 9:6-13.
(Uputukilo 27:18, 19) Yanjila kumeso ja tato, yamba ngwenyi, Tata. Iye yakumbulula ngwenyi, Yami uno. Yena iya, mwanami? 19 Yakomba yamba ngwenyi, Yami Esau, mwane wa mukulwana. Hinalinga chize wangutumanga. Hindukenu mwane, hanga nutwame, nulie yifwo hanga mbunge yenu yikanguwahise.
w07 1/10 31 ¶2-3
Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Mbimbiliya kuyishi kulumbununa mu yimako-yimako mumu liaka Rebeka ni Yakomba alingile chocho, alioze yakwamba ngwo yino yalingiwile susumuku. Twatamba kunyingika ngwetu, Liji lia Zambi kulishi kuhisa Rebeka ni Yakomba ha yize alingile, nawa kuliahanyine jila ya kulionga hanji kuhanjika mahuza. Alioze, Mbimbiliya yakutwaha umwe ulumbunwiso hakutwala ku chikuma chacho.
Chitangu, Mbimbiliya yinasolola ngwo, Yakomba kapwile ni ulite wa kuzuka yiwape ya tato alioze Esau ka. Yakomba kaliangile kulanda ulite wa ukulwana kuli pasa-yenyi, yoze unakausumbakenya ku chimwe kulia mumu lia zala. Esau ‘kalelesele ukulwana wenyi.’ (Upu 25:29-34) Kashika, muze Yakomba ayile kuli tato te kanafupu kuzuka yiwape yize te ni yenyi.
(Uputukilo 27:27-29) Yakundama, yamwaha mbeju. Tato yamwivwa vumba lia mazalo jenyi, yamuwahisa ngwenyi, Ivwenu, vumba lia mwanami liapwa ngwe vumba lia musenge uze hanauwahisa kuli Yehova. 28 Zambi akwehe mume wa mwilu, Ni maji a hashi, Ni kulumbama cha chivwale ni vinyu. 29 Minyachi akakuvumbike. Mavungu akafulamane kuli yena. Ukapwe mwene helu lia usoko we. Ana ja noko akafulamane kuli yena. Mweswe makushinga neye akashingiwe, mweswe makuwahisa neye akawahe.
it-1 332 ¶5
Yiwape
Ku mashimbu akunyima, tata te kakuwahisa ana jenyi muze hi kwasala amwe matangwa hanga afwe. Chino chapwile chikuma chinene, nawa te kakuchilemesa chinji. Hachino, Izake kawahishile Yakomba, ni kunyonga ngwe kali mwanenyi mutangu, Esau. Izake yawahisa Yakomba apwe ni mwono upema, kuhiana yayo Esau. Chakuhona kukakajana, ketele kuli Yehova hanga amwehe yiwape yacho, mumu Izake mwene te afwa meso nawa te hapwa chinji kashinakaji. (Upu 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hep 11:20; 12:16, 17) Kulutwe, Izake yanyingika ngwenyi kawahishile Yakomba, chocho yokesa nawa yiwape yacho. (Upu 28:1-4) Shimbu te kanda afwa, Yakomba yawahisa chitangu ana aali a Yosefwe, mba hi yawahisa ana jenyi. (Upu 48:9, 20; 49:1-28; Hep 11:21) Chizechene nawa, Mose, muze te kanda achifwa, kawahishile vungu lieswe lia Izalele. (Shi 33:1) Yino yeswe yinasolola ngwo, yize ayo alingile yalitele ni uprofeto. Ha yikuma yikwo, muze te akuwahisa mutu, te kakumusa kwoko ha mutwe kuli yozeamuwahisa.—Upu 48:13, 14.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 27:46–28:2) Mba Rebeka yamba kuli Izake ngwenyi, Mwono wami unalipikala mumu hali ana ja Hete a mapwo. Nyi Yakomba mambata pwo wa kuli ana ja Hete ngwe wano akwa chifuchi, kuchi mwono wami muupema?
28 Chocho Izake yasanyika Yakomba, yamuwahisa, yamwaha shimbi ngwenyi, Kanda umbata pwo wa hakachi ka ana ja A-Kanana. 2 Katuka uye ku Panda-narame ku zuwo lia Mbetule tato ya noko, ukambateko pwo wa kuli ana ja Lapane ndumbwa-noko.
w06 15/4 6 ¶3-4
Ulemu wa Kulihanjikisa ni Yoze Walimbata Nenyi
Shina Izake ni Rebeka kapwile ni kulihanjikisa kanawa? Muze mwano Esau, ambachile ana ja Hete, hachino yapwa ni mulonga mu usoko. Rebeka te kakulweza Izake ngwenyi: “Mwono wami unalipikala mumu hali ana ja Hete a mapwo. Nyi Yakomba [mwano wa kanuke] mambata pwo wa kuli ana ja Hete ngwe wano akwa chifuchi, kuchi mwono wami muupema?” (Upu 26:34; 27:46) Kwamba pundu, iye kasololwele kulihulumba chenyi.
Izake yalweza Yakomba, pasa wa Esau, ngwo kanda ambata ana mapwo a mu Kanana. (Upu 28:1, 2) Yino yinasolola ngwo, Rebeka kahashile kusolola nyonga lienyi kuli mukwo-lunga. Alunga ni pwo wano, kalihanjikishile kanawa ha kuhwisa kapalia mu usoko, ni kutuhichikila chilweza chipema musono. Mba nyi alunga ni pwo kahashile kulivwashana ha chimwe chikuma, yika atamba kulinga?
(Uputukilo 28:12, 13) Yalota, kumanyi yamona ndalo ya kumika hashi, songo liayo linaheta ndo mwilu, angelo a Zambi nikukanduka nikuhulumuka. 13 Chikwo nawa Yehova kanamana helu liayo, yamba ngwenyi, Yami Yehova, Zambi ya tatenu Apalahama, Zambi ya Izake, chifuchi chino unapombo mungukwahacho, ni kuli akwa munyachi we.
w04 15/1 28 ¶6
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Uputukilo—II
Upu 28:12, 13—“Ndalo” yize Yakomba alotele yika yinalumbunuka? “Ndalo” yize kota te yili ngwe chinyinyino cha mawe, yinasolola ngwo malilu ni hashi kali ni kulivwashana. Amu ha ndalo yacho hapwile angelo waze ananyina ni kusunukaho, chinasolola ngwo ayo kali ni mulimo unene wa kuvumbika hakachi ka Yehova ni atu waze ali ni utayizo wenyi.—Yo 1:51.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 27:1-23) Chapwile muze Izake hapwa kashinakaji, meso jenyi halaa, kahashile kumona, yasanyika Esau mwanenyi wa mukulwana ngwenyi, Mwanami. Iye yakumbulula ngwenyi, Yami uno. 2 Tato yamba ngwenyi, Haliapwila hinapwa mukulwana, chanyingikine tangwa lia kufwa chami. 3 Kashika ngunaliumbu, anda mivu ye, ni chindalo che, ni uta we, yako mu yambu ukangushihile yifwo. 4 Ukangutelekele kulia chiyema chize nakuzanga, ukachinehe kuli yami ngukalie, hanga mbunge yami yikakuwahise shimbu kanda ngufwa. 5 Rebeka yevwa Izake chize anahanjika ni mwanenyi Esau. Chocho Esau yaya mu yambu akafupe yifwo akayinehe. 6 Mba Rebeka yahanjika ni mwanenyi Yakomba ngwenyi, Tala, hinevwa tatenu kanahanjika ni yayenu Esau ngwenyi, 7 Ngunehene yifwo ungutelekele kulia chiyema hanga ngukalie, ngukakuwahise kumeso ja Yehova shimbu kanda ngufwa. 8 Kashika mwanami, ononoka ku liji liami nikulita ni chize mungukutuma. 9 Yako ku limba ukangunehene misamba aali a pembe, apema hanga nguatelekele tatenu kulia chiyema chize akuzanga. 10 Mba yena muchitwala kuli tatenu akalie, akakuwahise shimbu kandafwa. 11 Yakomba yamba kuli naye Rebeka ngwenyi, Yaya Esau mukwa wonawona, alioze ami kunasenena. 12 Hanji tata manguvwavwata mba mangumona mahuza. Hanji shingo mungulikokela, hi chiwape ko. 13 Naye ngwenyi, Mwanami, shingo lie likapwile hali yami. Ononoka ku liji liami, yako ungunehene-o. 14 Iye yaya yaasaka, yaaneha kuli naye. Mba naye yateleka kulia chiyema chize azangile tato. 15 Rebeka yanda mazalo apema a mwanenyi wa mukulwana Esau, apwile no mu zuwo yajika Yakomba mwanenyi wa kanuke. 16 Yasa malambu a pembe ha moko jenyi ni ha kota yenyi kuze kwasenena. 17 Yahana kuli mwanenyi Yakomba kulia chiyema chize hateleka hamuwika ni mbolo, mu kwoko lienyi. 18 Yanjila kumeso ja tato, yamba ngwenyi, Tata. Iye yakumbulula ngwenyi, Yami uno. Yena iya, mwanami? 19 Yakomba yamba ngwenyi, Yami Esau, mwane wa mukulwana. Hinalinga chize wangutumanga. Hindukenu mwane, hanga nutwame, nulie yifwo hanga mbunge yenu yikanguwahise. 20 Izake yamba kuli mwanenyi ngwenyi, Mwanami kuchi wayiwana chocho nikawashi? Iye yamba ngwenyi, Yehova Zambi ye wangukunjikayo. 21 Izake yamba kuli Yakomba ngwenyi, Kundama mwanami, ngukuvwavwate ngwivwe nyi uli mwanami Esau mwene, nyi ka. 22 Yakomba yakundama kuli tato Izake, yamuvwavwata. Tato yamba ngwenyi, Liji te lia Yakomba, alioze moko a Esau. 23 Iye kamunyingikine mumu moko jenyi te a wonawona ngwe moko ja Esau. Kashika yamuwahisa.
30 MARÇO–5 ABRIL
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | UPUTUKILO 29-30
“Yakomba Yambata”
(Uputukilo 29:18-20) Yakomba wazangile Rakele. Yamba ngwenyi, Mungukulingila miaka shimbiali ukangwehe Rakele mwane wa kanuke. 19 Lapane yamba ngwenyi, Shinaho ngumuhangise kuli yena, hi kuli weka ko, kashika twama ni yami. 20 Yakomba yalinga milimo miaka shimbiali akambate Rakele. Yapwile kuli iye ngwe matangwa akehe mumu ha zango amuvwilile.
w03 15/10 29 ¶6
Yakomba te Kakulemesa Yuma ya ku Spiritu
Mba lunga ambate pwo te kakufweta mbongo ja ulo kuli asoko jenyi. Kulutwe, Shimbi ya Mose yiyamba ngwo, ndando ya kumbata nayo mwana-pwo yoze kanda achilimona ni lunga yili ya shekele ja prata 50. Gordon Wenham, mukwa-mana hakutwala ku Mbimbiliya yamba ngwenyi, yino yapwile “ndando yinji yize te akufweta ku ulo,” alioze kanji-kanji atu te kakufweta “ndando yikehe.” (Shi 22:28, 29) Yakomba kakahashile kufweta mbongo, kashika alihanyine hanga akalakalile Lapane ha miaka shimbiali. Wenham yamba nawa ngwenyi, “Amu waze te akukalakala ha mashimbu akehe kapwile ni kutambula chipinji cha shekele hanji yimuwika ha kakweji mu Babilonia ya ku shakulu (kukatuka ha shekele 42 ndo 84 ha miaka shimbiali) kashika, chawana chize Yakomba ahanyine kuli Lapane hanga ambate Rakele chapwile chinene chinji.” Kashika Lapane achitayijile ni kawashi.—Upu 29:19.
(Uputukilo 29:21-26) Yakomba yamba kuli Lapane ngwenyi, Ngwehenu pwo liami ngumumbate mumu matangwa jami hahwa. 22 Mba Lapane yakungulula malunga eswe a kuze, yateleka ulungi. 23 Alioze ha chingoloshi yanda mwanenyi Liya, yamunehenaye, Yakomba yamumbata. 24 Lapane yahana ndungo yenyi wa pwo Zelupa kuli Liya akapwe ndungo yenyi. 25 Chapwile muze hikwacha, kumanyi Liya! Yakomba yamba kuli Lapane ngwenyi, Yika wangulingila chichize? Te chakulingilile milimo hali Rakele? Kashika kuchi te wangwonga? 26 Lapane yamba ngwenyi, Kuno ku mahietu keshi kuchilinga kulianga kuhangisa kanuke shimbu kapula-jimo kandaya ulo.
w07 1/10 8-9
Lusango wa Yinyengo wa Mapwo waze “Atungile Munyachi wa Izalele”
Shina Liya kapwile ni nyonga lia kwonga Yakomba? Nyi hanji kanakamushinjila hanga ononokene tato? Nawa ha shimbu liacho Rakele kuliko apwile? Shina te kananyingika yize yinalingiwako? Nyi te kananyingika, kuchi evwile? Kutala iye te mecha kukaula nyonga lia tato? Mbimbiliya kuyishi kukumbulula yihula yino. Yeswayo Rakele ni Liya anyongene hakutwala ha chikuma chino, yapwile luchoko kuli Yakomba. Nawa yize Yakomba ambile te yinatale hali Lapane hi hali ana jenyi a mapwo ko, ngwenyi: “Te chakulingilile milimo hali Rakele? Kashika kuchi te wangwonga? Lapane yamba ngwenyi, Kuno ku mahietu keshi kuchilinga kulianga kuhangisa kanuke shimbu kapula-jimo kandaya ulo. Manununa semana ya yono, mba mutukwaha mukwo nawa ha milimo ya miaka yikwo shimbiali mukangulingila.” (Upu 29:25-27) Hachino, Yakomba yamumbachisa mapwo a luhali waze apwile ni kulivwila chinji ukwa.
it-1 459 ¶4
Umbachiso
Chiwanyino. Chipwe ngwe umbachiso mu Izalele te kuushi kufupiwa chiwanyino chilemu chinji, alioze yiwanyino ya umbachiso mu Izalele te yapwa mashimbu a uwahililo unji. Ha tangwa lia umbachiso, nandungi ku zuwo lio te kakululieka yuma ya chiwanyino. Chitangu, iye te kakusana ni kulikwita maji a vumba lipema. (Tala Ru 3:3; Eze 23:40.) Ha mashimbu amwe ni ukwaso wa mapwo akwo, nandungi te kakulikasa miya ni kuzala ndeleji yitoma, kanji-kanji ya kulinga kanawa kulita ni uhashi wenyi. (Jer 2:32; Uso 19:7, 8; Sam 45:13, 14) Iye te kakuzala yuma yipema hamwe ni tukanga, nyi te kali ni uhashi wacho. (Iza 49:18; 61:10;Uso 21:2) Hachino iye te kakulifuka limwe hina lilelu, ngwe chitambala, lize te liakukatuka ku mutwe ndo ku molu. (Iza 3:19, 23) Yino yinasolola mumu liaka chapwile chashi Lapane kwonga Yakomba, chakuhona kunyingika ngwo te kanamwehe Liya mu chihela cha Rakele. (Upu 29:23, 25) Rebeka kalifukile chitambala ku mutwe muze te anakundama kuli Izake. (Upu 24:65) Chino te chakusolola kuzeyela wata wa sandungi.—1Ko 11:5, 10.
(Uputukilo 29:27, 28) Manununa semana ya yono, mba mutukwaha mukwo nawa ha milimo ya miaka yikwo shimbiali mukangulingila. 28 Yakomba yalinga chocho, yamanununa semana yenyi, mba Lapane yamwaha mwanenyi Rakele akapwe pwo lienyi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Uputukilo 30:3) Rakele yamba ngwenyi, Tala ndungo yami Mbila, njila kuli iye akaseme ha molu jami ngukazuke ana kuli iye.
it-1 52 ¶9
Mwana Katumba
Rakele ni Liya kapwile ni kumona ana waze Yakomba apwile ni kusema ni ndungo jo ngwe ana ‘akusema ha makungunwa jo.’ (Upu 30:3-8, 12, 13, 24) Ana jacho kapwile swana hamwe ni ana waze Yakomba asemene ni mapwo jenyi. Yakomba kapwile tato ya ana jacho, chipwe ngwe ndungo kapwile a Rakele ni Liya, nihindu ayo kapwile ni ulite kuli ana jacho.
(Uputukilo 30:14, 15) Ha matangwa a kucha tiliku Rupene yaya yawana mihuko ya mandangora mu yambu, yayineha kuli naye Liya. Rakele yamba kuli Liya ngwenyi, Ngwehe kama yimwe mihuko ya mwane. 15 Iye yamukumbulula ngwenyi, Te chuma chilelu hiwangutambula lunga liami mba unazange kungutambula mihuko ya mwanami nawa, nyi? Rakele yamba ngwenyi, Nyi chocho musono mapomba ni yena, ungwehe mihuko ya mwane.
w04 15/1 28 ¶7
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Uputukilo—II
Upu 30:14, 15—Mumu liaka Rakele Asumbakenyene Uhashi Wenyi wa Kumita ni Mandangora? Ku mashimbu akunyima, muhuko wa mandangora te kakuuzachisa ngwe yitumbo hanga ehuke hanji awuke nacho misongo. Atu te kakwamba nawa ngwo, muhuko wacho wakwokesa usolo wa kulisumbakenya nawa wakukwasa mapwo hanga amite. (Mwa 7:13) Chipwe ngwe Mbimbiliya kuyishi kulumbununa mumu liaka Rakele alingile chocho, kota iye kanyongene ngwo mandangora mamukwasa amite hanga achize luchoko wa kupwa mumba. Chipwe chocho, nihindu kwapalikile yimwe miaka mba Yehova “yamwaha kusema.”—Upu 30:22-24.
Kutanga Mbimbiliya
(Uputukilo 30:1-21) Muze Rakele hamona ngwe kasemene ana ni Yakomba yavwila ukwa yayo. Yamba kuli Yakomba ngwenyi, Ungwehe mwana, nyi ka, kumungufwa. 2 Utenu wa Yakomba yiukasumuka hali Rakele, yamba ngwenyi, Ami munguhasa kusalakana Zambi yoze hakuchinda kusema, nyi? 3 Rakele yamba ngwenyi, Tala ndungo yami Mbila, njila kuli iye akaseme ha molu jami ngukazuke ana kuli iye. 4 Yamwaha ndungo yenyi Mbila akapwe pwo lienyi, mba Yakomba yalimona nenyi. 5 Mbila yaka ufumba, yasema mwana wa lunga kuli Yakomba. 6 Rakele yamba ngwenyi, Zambi hangupatwila, hevwa liji liami, hangwaha mwana. Kashika yamuluka jina lienyi, Ndane. 7 Mba Mbila, ndungo ya Rakele yaka ufumba nawa, yasema mwana wamuchiali wa lunga kuli Yakomba. 8 Rakele yamba ngwenyi, Hinalitachika ni yaya ni kulitachika cha ndundo, hinakumba. Mba yamuluka jina lienyi Napatali. 9 Muze Liya hamona halitwamina kusema yanda Zelupa ndungo yenyi, yamuhana akapwe pwo lia Yakomba. 10 Mba Zelupa ndungo ya Liya yasema mwana wa lunga kuli Yakomba. 11 Liya yamba ngwenyi, Kunayuka. Yamuluka jina lienyi Ngate. 12 Mba Zelupa, ndungo ya Liya yasema mwana wamuchiali wa lunga kuli Yakomba. 13 Liya yamba ngwenyi, Kunawaha! Mumu mapwo eswe manguvulwoka ngwo, Kawaha. Kashika yamuluka jina lienyi, Ashe. 14 Ha matangwa a kucha tiliku Rupene yaya yawana mihuko ya mandangora mu yambu, yayineha kuli naye Liya. Rakele yamba kuli Liya ngwenyi, Ngwehe kama yimwe mihuko ya mwane. 15 Iye yamukumbulula ngwenyi, Te chuma chilelu hiwangutambula lunga liami mba unazange kungutambula mihuko ya mwanami nawa, nyi? Rakele yamba ngwenyi, Nyi chocho musono mapomba ni yena, ungwehe mihuko ya mwane. 16 Yakomba yakatuka ku minda ha chingoloshi, mba Liya yamupatwiza, yamba ngwenyi, Chakutamba kunjila kuli yami mumu hinakuhanyina fweto ya mihuko ya mwanami. Chocho yapomba nenyi ufuku uze. 17 Zambi yapanjika kuli Liya, yaka ufumba, yasemena Yakomba mwana wa lunga wamuchitano. 18 Liya yamba ngwenyi, Zambi hangwaha fweto yami, mumu nahanyine ndungo yami kuli mukwetu-lunga. Yamuluka jina lienyi, Isaka. 19 Liya yaka ufumba nawa, yasemena Yakomba mwana wa lunga wamuchisambano. 20 Mba Liya yamba ngwenyi, Zambi hangwaha chawana chipema. Haliapwila lunga liami matwama ni yami mumu hinamusemena ana a malunga asambano. Yamuluka jina lienyi, Zapulone. 21 Kulutwe yasema mwana wa pwo, yamuluka jina lienyi, Ndina.