Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
5-11 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | KUTUHUKA 31-32
“Kanda Nuwayila Tuponya”
(Kutuhuka 32:1) Muze atu amwene ngwo, Mose kejile nikawashi ku mulundu, e atu yalikungulula hamuwika kuli Arone, yamba kuli iye ngwo, Katuka, utulingile tuzambi twa kututetekela, mumu yono Mose, mwe mutu watuchijile ku Engitu, kutwanyingikine chize chinamuwane.
w09 15/5 11 ¶11
Tusenyenu Kulutwe ku Ukulwana—“Tangwa Linene lia Yehova Linakundama”
11 Muchihasa kupwa chikalu kukaula yize twakulilongesa mu Mbimbiliya, chipi-chipi ha mashimbu akalu. Chakutalilaho, muze Yehova atuhwishile ana a Izalele mu undungo ku Engitu, ayo yaputuka ‘kulitachika ni Mose’ nawa kapwile ni ‘kweseka Yehova’ yisuho yinji. Mumu liaka? Ha mukunda wa kuhona meya. (Kut 17:1-4) Muze A-Izalele alingile usendo ni Zambi, yatayiza kwononokena ‘maliji eswe Yehova ahanjikile,’ ha kupalika cha tukweji aali wika, ayo yehuka shimbi ya Zambi ya kwamba ngwo, katambile kuwayila tuponya. (Kut 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Shina ayo kevwile woma mumu Mose kanakashimbula chinji ku Mulundu wa Horepe? Shina kanyongene ngwo A-Amaleke malimika no cheka, nawa keshi kuhasa kulikalila mumu Mose yoze wakwasa kukumba jita kakapwile ko? (Kut 17:8-16) Kota chenacho anyongene, alioze, chikuma chili ngwo, A-Izalele ‘kakatayile kwononoka.’ (Yi 7:39-41) Paulu yakolweza akwa-Kristu ‘alipupwise’ hanga “niumwe kechi kalimbuka ni cheseko chimuwika cha uhulia,” ngwe chize A-Izalele alingile muze apwile ni woma wa kunjila mu chifuchi chaha.—Hep 4:3, 11.
(Kutuhuka 32:4-6) Iye wayitambwile kuli ayo, yayisonga ni shizo, yayilinga mwana-ngombe wa kuzuzulula. O yamba ngwo, Enu A-Izalele, zambi yenu yono, wanuchijile ku chifuchi cha Engitu. 5 Muze Arone amumwene, yatunga chilumbilo kulutwe lienyi, yatambika ngwenyi, Hamene mukupwa chiwanyino cha Yehova. 6 Muze hikwacha alimenekene, yalambula milambu ya kulumba, yaneha milambu ya sambukila. E atu atwamine hashi mukulia, ni kunwa, mba yakatuka akahehe.
w12 15/10 25 ¶12
Ononokena Zambi Uyuke ha Yilakenyo Yize Alishingile
12 Hazehene, Yehova yaputuka kumanununa chilakenyo chenyi cha usendo wa Shimbi ha kuhana mbalaka ya uwayilo ni usasendote hanga atu apwe ni uhashi wa kukundama kuli iye chipwe ngwe kali yihenge. Alioze A-Izalele yavulama kawashi-washi usendo uze alingile ni Zambi, nawa “Ehile mwe Musandu wa Izalele.” (Sam 78:41) Chakutaliho, Muze Mose te anamwehe shimbi kuli Yehova ku Mulundu wa Sinai, A-Izalele yahona uhomboloji, yecha kufuliela muli Zambi ni kunyonga ngwo Mose kaachina. Chocho yalinga mwana-ngombe wa kuzuzulula ni kwamba ngwo: “Enu A-Izalele, zambi yenu yono, wanuchijile ku chifuchi cha Engitu.” (Kut 32:1, 4) Hachino, yalinga chimwe chiwanyino chize avulukile ngwo, “chiwanyino cha Yehova,” yafulamana kulutwe lia kaponya ni kumuwayila, yahana milambu kuli kaponya wacho wakulinga ku moko ja atu. Muze Yehova achimwene, yamba kuli Mose ngwenyi: “Hahambuluka washiwashi ku jila yize naambile.” (Kut 32:5, 6, 8) Kukatuka hazehene, A-Izalele yaputuka kulakenya Yehova, alioze te keshi kumanununa yilakenyo yo.—Kwa 30:2.
(Kutuhuka 32:9, 10) Yehova yamba kuli Mose ngwenyi, Hinamona wano atu, kumanyi e akwa pami. 10 Kashika, haliapwila, ngweche hanga utenu wami ukakasumukine hali ayo, nguaonwone mba mungukakupwisa yena vungu linene.
w18/07 20 ¶14
Iya “Yoze Uli ku Sali lia Yehova?”
14 A-Izalele kanyingikine ngwo chili chipi kuwayila tuponya. (Kut 20:3-5) Alioze ayo yalinga mwana-ngombe wa oru nawa yaputuka kumuwayila! Chipwe muze ehukile shimbi ja Yehova, nihindu ayo te kakulimona ngwe achili ku sali lia Yehova. Chipwe Arone neye yavuluka uwayilo wa mwana-ngombe ngwo, “chiwanyino cha Yehova!” Mba yika Yehova alingile? Iye yalweza Mose ngwenyi atu “halichisa” nawa hahambuluka ku jila yize Iye ‘aambile.’ Yehova yevwa uli unji chocho yafupa kushiha vungu lieswe lia Izalele.—Kut 32:5-10.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Kutuhuka 31:17) Kuchapwa chilayi cha mutolo hakachi ka yami ni A-Izalele, mumu ha matangwa asambano Yehova walingile malilu li hashi. Ha tangwa liamuchishimbiali yahwima, yasanguluka.
w19/12 3 ¶4
Kuli Shimbu Lia Kukalakala ni Shimbu Lia Kuhwima
4 Shina chilweza chakukalakala chinji chize Yehova ni Yesu anatwehe chinasolola ngwo kutwatambile kuhwima nyi? Ka, hi chocho ko. Yehova keshi kuhonga, kashika iye keshi kufupiwa kuhwima. Alioze Mbimbiliya yinambe ngwo, muze Zambi atangile malilu ni hashi, “yahwima, yasanguluka.” (Kut 31:17) Chino chinalumbunuka ngwo, Yehova kechele kukalakala hanga awahilile ni yuma yeswe yize atangile. Yesu neye kakalakalile chinji muze apwile hano hashi, alioze te kakusa mashimbu hanga ahwime ni kulia hamwe ni masepa jenyi.—Mat 14:13; Lu 7:34.
(Kutuhuka 32:32, 33) Chipwe chocho, uakonekene kama mulonga wo—alioze nyi ka, ngunakulembe ngwami, Ungujimune kama ku mukanda we uze wasonekene. 33 Yehova yamba kuli Mose ngwenyi, Mweswawo hanguvulumuna, mwenawo mungujimuna mu mukanda wami.
w87 1/9 29
Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Nyi masoneka jina lia umwe mutu mu mukanda (‘kupwa ni jina mu mukanda wa mwono’) hanga aliewuluke, kuchalumbunukine ngwo mutu wacho mapwa lume ni mwono wa mutolo, hanji ngwetu hachitesa kulu kechi kuhasa kuchalumuna. Mose yalweza Yehova hakutwala kuli A-Izalele ngwenyi: “Chipwe chocho, uakonekene kama mulonga wo—alioze nyi ka, ngunakulembe ngwami, Ungujimune kama ku mukanda we wasonekene.” Zambi yamba kuli Mose ngwenyi: “Mweswawo hanguvulumuna, mwe iye mungumujimuna ku mukanda wami.” (Kut 32:32, 33) Kwamba umwenemwene, chipwe ngwe Zambi hasoneka jina lia umwe mutu mu mukanda wa mwono, mutu wacho mahasa kwecha kwononokena Zambi hanji kumufuliela. Nyi chino muchilingiwa, iye majimuna jina lia mutu wacho mu “mukanda wa mwono.”—Uso 3:5.
Kutanga Mbimbiliya
(Kutuhuka 32:15-35) Mose yalumuka, yapalumuka ku mulundu kanambata mu moko jenyi mikanda yiali ya mawe ya shindakenyo; mawe a kusoneka sali ni sali. Ha sali limwe ha kusoneka, ni ha sali likwo nawa. 16 E mawe apwile milimo ya Zambi, ni che kusoneka te kusoneka cha Zambi, cha kutota ha mawe. 17 Muze Yeshua evwile jili lia atu ha kukalumioka, yamba kuli Mose ngwenyi, Ngunevu liji lia jita mu chilombo. 18 Ngwenyi, Hi liji ko lia waze makalumioka ha kukumba, ka, chipwe hi liji ko lia waze mateta mumu haakumba, ka, alioze liji lia akwa kwimba mwaso ngunevu. 19 Mba cheswe iye akundamine ku chilombo yamona mwe mwana-ngombe ni kuhangana cha atu. Utenu wa Mose yiukasumuka, yambila e mawe te anambata ku moko jenyi, yaashiha hashi mushi lia mulundu. 20 Mba yanda mwe mwana-ngombe yoze hamulinga, yamwocha ni kahia nikumufwenya apwe fufuta mba yayilekumwina ha meya, yayinwisa A-Izalele. 21 Mose yamba kuli Arone ngwenyi, Wano atu yika anakakulinga hiwaakokela mulonga upwa haha? 22 Arone yamba ngwenyi, Mwata, utenu we kanda usasamwiya kama. Yena kuwanyingika e atu. Kajamina ku yipi. 23 Mumu kanakamba kuli yami ngwo, Utulingile tuzambi atutetekele, mumu ha kutwala kuli yono Mose, watuchijile ku chifuchi cha Engitu, kutwanyingikine chize chinamuwane. 24 Ngunakamba kuli ayo ngwami, Mweswawo uli ni oru ayichize, chocho yangwahayo. Ngunakayimbila mu kahia mba himutuhuka mwe mwana-ngombe. 25 Muze Mose amwene atu halifukula (mumu Arone te haatayiza kulifukula akaambwatule kuli akwa kole jo), 26 haze hene Mose wamanyine ku chikolo cha chilombo, yamba ngwenyi, Mweswe uli ku sali lia Yehova apalike kuli yami. Mba malunga A-Levi yalikungulwila kuli iye. 27 Iye yamba kuli ayo ngwenyi, Chocho anambe Yehova Zambi ya A-Izalele ngwenyi, Lunga mweswe alipakate katana kenyi, aye ndusu mu chilombo ku chikolo ni chikolo. Lunga mweswe ashihe mwanakwo chipwe yayo. Lunga mweswe ashihe sepa lienyi. Lunga mweswe ashihe mwenyembo wenyi. 28 Malunga A-Levi alingile nikulita ni liji lia Mose, mba atu afwile tangwa lize ngwe tununu atatu a malunga. 29 Mose yamba ngwenyi, Litumbikilenu kuli Yehova musono. Lunga mweswe alimeneke ni mwanenyi wa lunga, ewa, alimeneke ni mwanakwo hanga akanuzukwile chiwape tangwa lino. 30 Mba ha kucha, Mose yamba kuli atu ngwenyi, Hinwavulumuna mulonga unene, haliapwila mungukanduka kuli Yehova, hanji munguhasa kufuka shili yenu. 31 Mose yahiluka kuli Yehova, ngwenyi, Mwane, wano atu havulumuna mulonga unene, halilingila tuzambi twa oru. 32 Chipwe chocho, uakonekene kama mulonga wo—alioze nyi ka, ngunakulembe ngwami, Ungujimune kama ku mukanda we wasonekene. 33 Yehova yamba kuli Mose ngwenyi, Mweswawo hanguvulumuna, mwenawo mungujimuna mu mukanda wami. 34 Haliapwila hiyako, ukasongwele atu kuma kuze navulukile kuli yena. Mungelo wami kumakanutetekela alioze ha tangwa lize mungukafwetesa, kumungukaafwetesa mulonga wo. 35 Mba Yehova walambile e atu mumu ha kutenga mwana-ngombe yoze amutengele kuli Arone.
12-18 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | KUTUHUKA 33-34
“Yitanga Yilemu ya Yehova”
(Kutuhuka 34:5) Yehova wahulumukine mu lelwa, wamanyine hamwe nenyi nikwambulula jina lia Yehova.
it-3 101
Jina
Yitangiwa yakusolola pundu ngwo Zambi kwali, alioze kuyishi kusolola jina lienyi. (Sam 19:1; Ro 1:20) Kunyingika jina lia Zambi chinalumbununa yuma yinji, hi kulivuluka wika ko. (2Sg 6:33) Chinalumbunuka kumunyingika kanawa, kunyingika upale wenyi, milimo ni yitanga yenyi ngwe chize anayisolola mu Mbimbiliya. (Tesa ni 1Mi 8:41-43; 9:3, 7; Neh 9:10.) Chikuma chino kanachisolola ha chilweza cha Mose, mutu yoze Yehova ‘anyingikine jina lienyi,’ che kwamba anyingikine kanawa. (Kut 33:12) Mose kapwile ni chiwape chinene ha kumona uhenya wa Yehova ni kwivwa chize Zambi ‘ambulwile jina lia Yehova.’ (Kut 34:5) Zambi kakambile wika jina lenyi kuli Mose hanji kulifunyina-funyina, alioze kasolwele yitanga ni milimo yenyi. “Yehova wapalikile kumeso jenyi nikwambulula ngwenyi, Yehova, mwe Yehova, Zambi mukwa keke, mukwa vumbi, makoke kutenuka, wakulumbama ni utu wa zango ni umwenemwene. Kakufunga utu wa zango hali tununu twa atu, kakukonekena uhenge ni uvulumunyi ni shili. Keshi kusambisa nichimwe yoze wahia. Kakufwetesa uhenge wa yisemi hali ana jo ni hali ajikulu, ha chisemuko chamuchitatu ni ha chisemuko chamuchiwana.” (Kut 34:6, 7) Kashika, mwaso uze Mose asonekene unambe ngwo, “mungulumbununa Yehova chize apwa,” unasolola chize Yehova apwile ni kutwama ni A-Izalele ni kusolola utu wenyi.—Shi 32:3-44.
(Kutuhuka 34:6) Yehova wapalikile kumeso jenyi nikwambulula ngwenyi, Yehova, mwe Yehova, Zambi mukwa keke, mukwa vumbi, makoke kutenuka, wakulumbama ni utu wa zango ni umwenemwene.
w09 1/5 18 ¶3-5
Yehova Yahanjika hakutwala kuli iye mwene
Chikuma chitangu chize Yehova asolwele hakutwala kuli iye mwene chili ngwo, iye kali ‘Zambi mukwa keke nawa mukwa vumbi.’ (Versu 6) Umwe mukwa-kuhengwola yisoneko kambile ngwenyi, liji lia Hepreu “keke” linasolola ngwo, “keke ya Zambi yinalite ni keke yize umwe tata akusolola hali ana jenyi.” Liji “vumbi” linasolola chize akulihulumba mutu yoze unazange kukwasa mukwo yoze unahono yimwe. Yino yeswe yinasolola pundu ngwo, Yehova kanazange hanga tunyingike ngwo, kakufunga atu waze akumuwayila ngwe chize yisemi apema akufunga ana jo ni zango ni kulihulumba ha kwaha yize anafupiwa.—Sam 103:8, 13.
Chikwo nawa Yehova yamba ngwenyi, kakwete “makoke kutenuka.” (Versu 6) Iye keshi ni ndako ya kwivwila tuvumbi twenyi waze atwama hano hashi uli. Alioze kakwasolwela uhomboloji, kukonekena uhenge wo ni kwaha mashimbu hanga alikonyeke ni kwecha yitanga yo yipi.—2Pe 3:9.
Kusulaho Zambi yamba ngwenyi, kali “wakulumbama ni utu wa zango ni umwenemwene.” (Versu 6) Upeme, hanji utu wa zango, chili chitanga chilemu cha Yehova chize chakumutwala hanga apwe ni usepa ukolo ni yetu. (Shi 7:9) Yehova nawa kali chishina cha umwenemwene. Iye keshi kumwonga, nawa neye keshi kwonga atu. Kwamba pundu, amu Yehova ali Zambi yoze ukwete “umwenemwene,” mutuhasa kufuliela ha yeswe yize akwamba ni ha yilakenyo yenyi ya kulutwe lia matangwa.—Sam 31:5.
(Kutuhuka 34:7) Kakufunga utu wa zango hali tununu twa atu, kakukonekena uhenge ni uvulumunyi ni shili. Keshi kusambisa nichimwe yoze wahia. Kakufwetesa uhenge wa yisemi hali ana jo ni hali ajikulu, ha chisemuko chamuchitatu ni ha chisemuko chamuchiwana.
w09 1/5 18 ¶6
Yehova Yahanjika hakutwala kuli iye mwene
Umwenemwene ukwo ulemu, uze Yehova anazange hanga tunyingike uli ngwo, iye “kakukonekena uhenge ni uvulumunyi ni shili.” (versu 7) ‘Kakukonekena’ yivulumunyi waze akulikonyeka. (Sam 86:5) Alioze, Yehova keshi kulengulula yuma yipi. Kashika anambe ngwenyi, “Keshi kusambisa nichimwe yoze wahia.” (Versu 7) Zambi kali musandu nawa kali mukwa ululi, keshi kecha kuzangamisa yingulungulu. Ha shimbu lieswalio, Yehova makaapatwila mumu lia yitanga yo yipi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Kutuhuka 33:11) Yehova wahanjikile ni Mose meso ni meso ngwe mutu mahanjika ni kasendo kenyi. Mba yahiluka nawa ku chilombo, alioze kavumbi kenyi Yoshua, mwana Nune, iye te mukweze, kakatukile ku mbalaka.
(Kutuhuka 33:20) Ngwenyi, Kuchi kuhasa kumona meso jami, mumu mutu kechi kutwama ni mwono nyi mamona meso jami.
w04 15/3 27 ¶5
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Kutuhuka
33:11, 20—Kuchi Zambi ahanjikile ni Mose “meso ni meso”? Maliji wano kanasolola kushimutwina cha atu aali. Mose kahanjikile ni kanganda ka Zambi, nawa kapwile ni kutambula shimbi ja Yehova kupalikila kuli kanganda wacho. Alioze Mose kakamwene Yehova, ‘mumu mutu keshi kutwama ni mwono nyi mamona Zambi.’ Kwamba pundu, hi Yehova mwene ko wahanjikile ni Mose. Mukanda wa A-Ngalashia 3:19 unambe ngwo, Shimbi “angelo ayinehene mu kwoko lia chitakanyishi.”
(Kutuhuka 34:23, 24) Mwaka ha mwaka, yisuho yitatu, malunga eswe akasoloke kumeso ja Mwene Yehova, Zambi ya A-Izalele. 24 Mumu mungukahuma mu chifuchi mavungu kumeso je. Mungukatohesa njiza je. Niumwe mutu kechi kazanga chifuchi che wakuhi, muze mukanduka ukasoloke kumeso ja Yehova Zambi ye, mwaka ha mwaka, yisuho yitatu.
w98 1/9 20 ¶5
Sako Yuma Yahiana Ulemu ha Chihela Chitangu ku Mwono we!
Ha yisuho yitatu ha mwaka, ka-Izalele mweswe ni yilambala waze atayijile kuwayila Yehova, te katamba kwononokena shimbi ya kusoloka kumeso ja Mwene Yehova. Miata a mu usoko kapwile ni kutwala mapwo ni ana jo, mumu kapwile ni kunyingika ngwo, mashimbu jacho kapwile apema chinji. Amu ayo te maya mu wenyi, iya te maafungila mazuwo ni minda yo nyi akwa kole maya ko? Yehova yaalakenya ngwenyi: “Niumwe mutu kechi kazanga chifuchi che wakuhi, muze mukanduka ukasoloke kumeso ja Yehova Zambi ye, mwaka ha mwaka, yisuho yitatu.” (Kut 34:24) A-Izalalele te katamba kufuliela ngwo, kechi kutokesa chuma nichimwe nyi te masa yuma ya ku spiritu ha chihela chitangu ku mwono wo. Shina Yehova kamanunwine chilakenyo chenyi? Kwamba pundu, ewa.
Kutanga Mbimbiliya
(Kutuhuka 33:1-16) Yehova yamba kuli Mose ngwenyi, Yako ukakanduke hamwe ni atu aze waachijile ku chifuchi cha Engitu, ndo ku chifuchi chize nalishingile ni shingo kuli Apalahama ni Izake ni Yakomba ngwami, Mungukachihana ku munyachi we. 2 Mungukatuma mungelo kumeso je, (mumu mungukahuma mu chifuchi A-Kanana, ni A-Amore, ni A-Hete, ni A-Perize, ni A-Hevwe, ni A-Yepushe) 3 ndo ku chifuchi kuze kunokela yamwa ni wuchi; mumu yami mwene chichi kukanduka mukachi kenu mumu yenu nuli akwa pami, kuchina mungukanwonwona mu jita. 4 Mba muze e atu evwile lusango yono mupi, yalishimwoka. Niumwe wazalile yuma yenyi ya uhenya wakuhi. 5 Yehova yamba kuli Mose ngwenyi, Ambulwila A-Izalele ngwe, Nuli akwa pami, kachi mungukanduka hakachi kenu ha shimbu likepe kachi mungukanwonwona lume. Kashika haliapwila chizenu yuma yenu ya uhenya hanga ngunyingike chize mungulinga ni yenu. 6 A-Izalele alichijile yuma yo ya uhenya katuke ku mulundu wa Horepe ni kulutwe. 7 Mose watwalile mbalaka nikuyijika haze lia chilombo, kusuku ni chilombo, yayiluka jina ngwenyi, Mbalaka ya chikungulwila. Mba mweswawo wafupile Yehova, yatuhuka nikuya ku mbalaka ya chikungulwila yapwile haze lia chilombo. 8 Muze Mose atuhukile nikuya ku ye mbalaka, atu eswe yakatuka nikumana ha molu jo, mutu mweswe ku chikolo cha mbalaka yenyi, nikutala Mose ndo iye manjila mu mbalaka. 9 Muze Mose hanjila mu mbalaka, nguji lia lelwa liahulumukine, yilimana ku chikolo cha mbalaka, mba Yehova wahanjikile ni Mose. 10 Atu eswe amwene lie nguji lia lelwa linamana ku chikolo cha mbalaka. Atu eswe yakatuka nikuwayila, mutu mweswe ku chikolo cha mbalaka yenyi. 11 Yehova wahanjikile ni Mose meso ni meso ngwe mutu mahanjika ni kasendo kenyi. Mba yahiluka nawa ku chilombo, alioze kavumbi kenyi Yoshua, mwana Nune, iye te mukweze, kakatukile ku mbalaka. 12 Mose yamba kuli Yehova ngwenyi, Yenu nunambe kuli yami ngwenu, Kandwisa wano atu, alioze kunwangulwezele yoze mutuma ni yami. Hindu hinwamba ngwenu, Ngunakunyingika ni jina lie, hiwawana nawa vumbi kumeso jami. 13 Haliapwila kashika, ngunakulembe, kachi hinawana vumbi kumeso jenu, ngulweze kama jila yenu, ngununyingike hanga nguwane vumbi kumeso jenu, nuchinyonge kama, ngwami, vungu lino kuliapwa atu jenu. 14 Yehova yamba ngwenyi, Yami mwene mungukapwa hamwe ni yena. Kumungukakuhwimisa. 15 Mose yamba kuli iye ngwenyi, Nyi yenu mwene kunuchi kuya hamuwika ni yetu kanda nutuchiza kuno nututwale kulutwe. 16 Kuchi mungunyingika ngwami, Hinawana vumbi kumeso jenu, ni yami ni atu jenu? Te kuchapwile ha chuma chino nyi? Mumu yenu nwakuya hamwe ni yetu, chocho ni yami ni atu jenu tukahandunuke kuli atu eswe muno muze.
19-25 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | KUTUHUKA 35-36
“Yalilulieka Hanga Alinge Milimo ya Yehova”
(Kutuhuka 35:25, 26) Mapwo eswe waze apwile ni mbunge ja mana yahosa ni moko jo, yatwala yize ahosele te mahina alauluka, ni a ufungo, ni a ngengu, ni linyu lipema. 26 Mapwo eswe waze mbunge jo jazangile ni japwile ni mana, ahosele uzangi wa pembe.
w14 15/12 4 ¶4
Yehova Kakuwahisa Mutu Yoze Ukwete Mbunge ya Kulihana
Yehova kakazangile wika yikumba yize ahanyine, alioze kazangile nawa mbunge ya kulihana yize asolwele atu waze akwashile uwayilo wamwenemwene. Ayo kasele nawa mashimbu ni tachi jo hanga akalakale. Chisoneko chinambe ngwo, “Mapwo eswe waze apwile ni mbunge ja mana yahosa ni moko jo.” Kwamba umwenemwene, “Mapwo eswe waze mbunge jo jazangile ni japwile ni mana, ahosele uzangi wa pembe.” Chikwo nawa, Zambi yahana kuli Mbezalele “mana, ni malinjekela, ni yinyingi, ni ulangaji weka ni weka.” Chocho, Yehova yahana kuli Mbezalele ni Aholiambe utotombo uze te unafupiwa hanga alinge milimo yeswe yize aahele.—Kut 35:25, 26, 30-35.
(Kutuhuka 35:30-35) Mose yamba kuli A-Izalele ngwenyi, Yehova hanatambika ha jina lienyi Mbezalele, mwana Uri, mwana Hure, wa ku vungu lia [Yunda]. 31 Hanamuzalisa ni Spiritu wa Zambi, ni mana, ni malinjekela, ni yinyingi, ni ulangaji weka ni weka, 32 mukutomba milimo ya ulangaji ya oru, ni ya prata, ni ya unengu, 33 ni ya kutota mawe a kunjisa mu yituwa yo, ni ya kwola ha mitondo mukulinga milimo yeswe yeka ni yeka ya ulangaji. 34 Yamwahacho mu mbunge yenyi akalongese akwo, iye ni Aholiambe, mwana Ahisamake wa ku vungu lia Ndane. 35 Hanazalisa wano ni mana mukulinga ulangaji weka ni weka ni wa mukwa kwola ha mawe, ni wa chilangaji, ni wa mukwa kwola ha mahina alauluka, ni a ufungo, ni a ngengu, ni linyu lipema, ni wa mukwa kuseleka, ni waze akutomba milimo ya ulangaji.
w11 15/12 18 ¶6
Chize Spiritu ya Zambi Yakwashile Tuvumbi twa Zambi a Kushakulu
6 Lusango wa lunga yono wa ha mashimbu ja Mose, kanasolola chize spiritu ya Zambi muyihasa kukalakala musono. (Tanga Kutuhuka 35:30-35.) Mbezalele kamutongwele hanga alinge ni kusongwela mulimo wa kulinga yikumba yize te yinafupiwa mu tabernakulu. Shina muze atongwele Mbezalele, te kananyingika kulinga mulimo wacho? Kota chenacho, alioze chinasoloka ngwe kapwile ni kulinga tijolo mu Engitu. (Kut 1:13, 14) Mba kuchi Mbezalele te malinga mulimo ukalu uze amuhele? Yehova yamwaha “Spiritu ya Zambi, ni mana, ni malinjekela, ni yinyingi, ni ulangaji weka ni weka, mukutomba milimo ya ulangaji . . . mukulinga milimo yeswe yeka ni yeka ya ulangaji.” Spiritu yisandu yiyiyokesa utotombo wenyi hanga alinge kanawa milimo yeswe yize te anyingika. Yuma yino ye yalingiwile nawa kuli Aholiambe. Ayo yapwa ni utotombo unji, yalinga kanawa mulimo wo ni kulongesa nawa akwo chize te maulinga. Kwamba pundu, Zambi yasa mu mbunge yo Nyonga lia kulongesa akwo.
(Kutuhuka 36:1, 2) Mbezalele ni Aholiambe kumakalinga ye milimo, mutu mweswe uli ni mbunge ya mana, muli waze Yehova te hanase mana ni yinyingi akanyingike chize malinga milimo yeka ni yeka ya uvumbiko wa muma musandu nikulita ni yeswe Yehova te hamba. 2 Mose yasanyika Mbezalele ni Aholiambe ni akwa mana eswe waze mu mbunge jo Yehova te hanjisamo mana, te atu eswe waze mbunge jo jazangile, akeze ku ye milimo akayilinge.
w11 15/12 19 ¶7
Chize Spiritu ya Zambi Yakwashile Tuvumbi twa Zambi a Kushakulu
7 Yikumba yize Mbezalele ni Aholiambe alingile, yinakashimbula chinji, yino ye yinasolola ngwo, spiritu ya Zambi ye yaakwashile. Atu kanungine ni kuzachisa yikumba yacho ndo ha miaka 500. (2Sg 1:2-6) Mbezalele ni Aholiambe kanalise chinji ni atu a musono waze akulinga mulimo wa ulangaji, mumu kakahichikile nichimwe chilayi chize te muchisolola ngwo ayo e alingile yikumba yacho. Yehova mwe watambwile uhaliso ha mulimo uze ayo alingile.—Kut 36:1, 2.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Kutuhuka 35:1-3) Mose yakungulula chikungulwila cheswe cha A-Izalele. Yamba kuli ayo ngwenyi, Maliji waze Yehova hamba hanga nukaalinge, wano: 2 Nukalinge milimo ha matangwa asambano alioze ha tangwa liamuchishimbiali kumukukapwa tangwa lisandu kuli yenu, Sambata ya uhwimino ulemu kumeso ja Yehova. Mweswawo malingaho milimo yeswayo, nukamushihe lume. 3 Kanda nukawika kahia nikamwe ha tangwa lia Sambata mu mazuwo jenu eswe.
w05 15/5 23 ¶14
Nyingika Majila ja Yehova
14 Sako yuma ya ku ufulielo ha chinela chitangu ku mwono we. A-Izalele te katambile kwecha hanga yuma ya ku musunya yakwike kulinga Yuma ya ku ufulielo. A-Izalele te katambile kulihana wika ku yuma ya ku musunya, mumu ha hita poso Yehova kasakwile tangwa limuwika hanga lipwe lisandu ni kulizachisa wika hanga alinge yuma yize yinatale ha uwayilo wamwenemwene. (Kut 35:1-3; Kwa 15:32-36) Ha miaka yeswe te katamba kusa mashimbu akulinga yiwanyino yisandu. (Lev 23:4-44) Yehova kasele shimbi jacho hanga A-Izalele apwe ni uhashi wa kwiwuluka yuma yeswe yize Yehova aalingililile, kwiwuluka shimbi jenyi ni kusakwila ha upeme wenyi. Nyi A-Izalele te mawayila wika Yehova, chino te muchikwasa atu anji hanga evwile woma Yehova ni kumuzanga, ni kwakwasa nawa hanga ende mu majila ja Yehova. (Shi 10:12, 13) Ha yisoneko yino, twakuwanaho Shimbi jize jakukwasa tuvumbi twa Yehova anji musono.—Hep 10:24, 25.
(Kutuhuka 35:21) Mba atu eswe, mutu mweswe yoze mbunge yenyi azangile, spiritu yenyi yatayijile, yaya, yatwala mulambu wa Yehova, ukapwe wa milimo ya ku mbalaka ya chikungulwila, ni wa uvumbiko wayo weswe, ni wa mazalo asandu.
w00 1/11 29 ¶1
Kuhana Chakuneha Uwahililo Unji
Achinyonga ha chize a A-Izalele evwile. Yisemuko yo yapwile mu undungo ukalu chinji. Kulutwe, yapwa ni utuswilo hamwe ni upite unji. Kuchi te mevwa nyi mahana upite wacho? Kota ayo kanyongene ngwo, kali ni ulite wa kupwa ni upite wacho. Alioze, muze aasanyikine hanga akwase Uwayilo walinanga ni milambu, ayo yachilinga ni zango, chakuhona kwashinjila! Kakavulamine ngwo, Yehova mwe waakwashile kupwa ni upite wacho. Hachino, yalambula prata yinji, oru ni yimuna. A-Izalele kapwile ni “mbunge ya kuzeya.” Mbunge jo ‘jazangile’. ‘Spiritu yo yatayijile.’ Yuma yeswe ahanyine yapwile “milambu ya vumbi” ya Yehova.—Kut 25:1-9; 35:4-9, 20-29; 36:3-7.
Kutanga Mbimbiliya
(Kutuhuka 35:1-24) Mose yakungulula chikungulwila cheswe cha A-Izalele. Yamba kuli ayo ngwenyi, Maliji waze Yehova hamba hanga nukaalinge, wano: 2 Nukalinge milimo ha matangwa asambano alioze ha tangwa liamuchishimbiali kumukukapwa tangwa lisandu kuli yenu, Sambata ya uhwimino ulemu kumeso ja Yehova. Mweswawo malingaho milimo yeswayo, nukamushihe lume. 3 Kanda nukawika kahia nikamwe ha tangwa lia Sambata mu mazuwo jenu eswe. 4 Mose yahanjika ni chikungulwila cheswe cha A-Izalele ngwenyi, Che chuma Yehova hamba chino, ngwenyi, 5 Anjilenu Yehova mulambu hakachi kenu. Mweswawo uli ni mbunge ya kuzeya, akanehe we mulambu kuli Yehova wa oru, ni prata, ni unengu; 6 ni mahina alauluka, ni a ufungo, ni a ngengu, ni a linyu lipema, ni uzangi wa pembe; 7 ni malambu a kuji a mapanga a kulomba achila, ni malambu a yipanyundu, ni mitondo ya mukesha; 8 ni maji a ndeya, ni tumbuto twa lupembo mupema twa maji a kuwayisa no, ni twa insensu; 9 ni mawe a sardonica, ni mawe akaalamike ha efode ni ha chipwiko. 10 Mutu mweswe mukwa mbunge ya mana, eze akalinge yize yeswe Yehova hamba. 11 Ye tabernakulu, ni mbalaka yayo, ni chifuko chayo, ni sepe jayo, ni matabua jayo, ni njalo jayo, ni manguji jayo, ni yimanyino yayo; 12 ni mushete ni mikambo yawo, ni chifuko cha ukukilo, ni hina lia chikalakala; 13 ni mesa ni mikambo yayo, hamwe ni yikashi yayo yeswe, ni mbolo ja kutumbieka; 14 ni chikwachilo cha ndeya ya kuhana pangu ni yikashi yacho, ni ndeya yacho, ni maji a ndeya; 15 ni chilumbilo cha insensu, ni mikambo yacho, ni maji a kuwayisa no, ni insensu ya lupembo mupema, ni hina lia kufuka ku chikolo cha tabernakulu; 16 ni chilumbilo cha milambu ya kulumba, hamwe ni sambu jacho ja unengu, ni mikambo yacho, ni yikashi yacho yeswe, ni lumbashila lwa kusanyina ni nganda yalwo; 17 ni mahina a kuzezeleka a yize ni manguji jo, ni yimanyino yo, ni hina lia kufuka ku chikolo cha ku yize; 18 ni mbambo ja ku tabernakulu, ni mbambo ja ku yize, ni mihipu yajo; 19 ni mazalo a kutonga ni ulangaji a kulingila no muma musandu, mazalo asandu a sasendote Arone, ni mazalo ja ana jenyi a malunga akulinga no usasendote. 20 Chikungulwila cheswe cha A-Izalele chakatukile kumeso ja Mose. 21 Mba atu eswe, mutu mweswe yoze mbunge yenyi azangile, spiritu yenyi yatayijile, yaya, yatwala mulambu wa Yehova, ukapwe wa milimo ya ku mbalaka ya chikungulwila, ni wa uvumbiko wayo weswe, ni wa mazalo asandu. 22 Mba yaya, malunga ni mapwo eswe apwile ni mbunge ja kutaa, yatwala mikosa, ni yingeliengelie, ni tuzeya, ni yijingo, ni upite weswe wa oru. Mukwa kulambula mweswe, walambwile kuli Yehova mulambu wa oru. 23 Mutu mweswe wapwile ni mahina alauluka, ni a ufungo, ni a ngengu, ni a linyu lipema, ni uzangi wa pembe, ni malambu a kuji a mapanga a kulomba achila, ni malambu a yipanyundu, yaatwala. 24 Mutu mweswe yoze walambwile mulambu wa prata ni wa unengu watwalile mulambu wa Yehova. Mutu mweswe wapwile ni mitondo ya mukesha wayitwalile, yikapwe ya milimo yeswayo ya uvumbiko.
26 OUTUBRO–1 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | KUTUHUKA 37-38
“Ulemu wa Chilumbilo ni Tabernakulu mu Uwayilo Wamwenemwene”
(Kutuhuka 37:25) Yalinga chilumbilo cha insensu cha mutondo wa mukesha. Usuhe wacho wa mbandu yimuwika. Utohe wacho wa mbandu yimuwika. Malumbu eswe a kulita ndwa lume. Chizundamo chacho cha mbandu jiali. Mbinga jacho ja kusonga ku mutondo wacho umuwika.
it-1 95 ¶6
Chilumbilo
Chilumbilo cha insensu. Chilumbilo cha insensu chize apwile ni kuvuluka nawa ngwo, (“chilumbilo cha oru” [Kut 39:38]) kachilingile ni mutondo wa mukesha, yalamikako oru helu ni mu mambango. Helu hapwile chipangula cha oru, usuhe wacho wa mbandu yimuwika (44,5 cm), utohe wacho wa mbandu yimuwika (89 cm), nawa chapwile ni “mbinga” jakusokeka ha mambango awana. Yafula ngo jiali ja oru ni kujisa ha mikambo ya kumbachila yakulinga ni mukesha, hanga apwe ni kumbata chilumbilo, mikambo yacho yapwile ya kulamika ni oru, mba hi yayisa mushi lia chipangula cha oru ku mambango aali a chilumbilo. (Kut 30:1-5; 37:25-28) Insensu ya lupembo mupema kapwile ni kuyochela ha chilumbilo kaali hita tangwa, ha chimene ni ufuku. (Kut 30:7-9, 34-38) Yisoneko yikwo yakusolola ngwo, chikwachilo kapwile ni kuchizachisa hanga ocheleho insensu, Alioze chinasoloka ngwe chikwachilo chikwo chapwile hamuwika ni chilumbilo cha insensu. (Lev 16:12, 13; Hep 9:4; Uso 8:5; tesa ni 2Sg 26:16, 19) Chilumbilo cha insensu chapwile chakutumbika muchima lia tabernakulu, kulutwe lia chikalakala cha hina chize chakuteta muma Musandu Mwahiana ni muma Musandu, kashika akwamba ngwo, chilumbilo chapwile “kulutwe lia mushete wa shindakenyo.”—Kut 30:1, 6; 40:5, 26, 27.
(Kutuhuka 37:29) Yachinga maji asandu a kuwayisa no. Yachinga insensu yitoma ya tumbuto twa lupembo mupema nikulita ni milimo ya mukwa kuchinga tumbuto twa lupembo mupema.
it-2 390
Insensu
Insensu yisandu yize Yehova atumine kuzachisa mu tabernakulu ya mu puya, kayilingile ni yikumba ya ndando yinji yize alambwile kuli A-Izalele. (Kut 25:1, 2, 6; 35:4, 5, 8, 27-29) Muze Yehova te analweze Mose chize machinga-chinga maji ni insensu yamba ngwenyi: “Akasake tumbuto tuyema twa lupembo mupema twa estonake ni onecha ni ngalambunu, tumbuto tuyema twa lupembo mupema hamwe ni libano yitoma. Tumbuto tweswe tukapwe ni pesu yimuwika. Ukayichinge yikapwe insensu, lupembo mupema, nikulita ni ulangaji wa mukwa kuyichinga, yilungiwe ni mungwa, yitoma, yisandu. Ukatwe yimwe yikapwe ya wungawunga ukayitumbike kulutwe lia shindakenyo mu mbalaka ya chikungulwila kuze mungukatakana ni yena. Yikapwe yisandu yahiana kuli yenu.” Yaaha nawa shimbi hanga kanda akalilingilayo ni kwasolwela usandu wayo ha kwamba ngwenyi: “Mweswawo machinga yimwe ya kulifwa nayo mukuyipanjika lupembo, akamutete hakachi ka atu jenyi.”—Kut 30:34-38; 37:29.
(Kutuhuka 38:1) Iye yalinga chilumbilo cha milambu ya kulumba, cha mutondo wa mukesha. Usuhe wacho wa mbandu jitano. Utohe wacho wa mbandu jitano. Malumbu eswe a kulita ndwa lume. Chizundamo chacho cha mbandu jitatu.
it-1 95 ¶4
Chilumbilo
Yilumbilo ya mu Tabernakulu. Muze yikalakala ya tabernakulu yahwile, yatunga nawa yilumbilo yaali kulita ni chize Yehova ahanyine usongwelo. Chilumbilo cha mulambu wa kulumba (chize nawa apwile ni kuvuluka ngwo, “chilumbilo cha unengu” [Kut 39:39]) kachitungile ni mutondo wa mukesha, ngwe umwe mushete, chinasoloka ngwe kuchakapwile ni chifuko kwishi chipwe helu. Hita sali kwapwile mbandu 2,2 ni chizundamo 1,3 ja mbandu, ni “mbinga” jize asongele ku mbango jacho jiwana. Mushete weswe wapwile wakushila ni unengu. Yafulila che chilumbilo sambu ja unengu yajinjisa “mushi” lia mukomo wa chilumbilo hanga jikapwe “mukachi.” Ku mbango jeswe jiwana yafulilako ngo jiwana ja unengu hakamwihi ni sambu ja unengu, kota ngo jizejene japalikile helu lia mikambo yaali yize alingile ni mutondo wa mukesha yakulamika ni unengu hanga ambachileho chilumbilo. Chino kota chinalumbunuka ngwo, te katamba kusa chituwa sali ni sali, chino te muchashiwisa kusa sambu ja unengu ni ngo ku sali ni sali. Akwa kuhengwola sango, kakwete manyonga alisa hakutwala ku chikuma chino, anji akuli ayo kapwile ni kunyonga ngwo, kota ngo jiali kapwile ni kunjisamo mikambo ya kumbachila chilumbilo, jikwo jiali japwile helu lia chilumbilo. Yikwata ya unengu kayilingile yikashi ngwe, mapaa akuchiza nawo uto, mbashila akusaho manyinga a tushitu, nguto ja kuchinga nacho yifwo ni yikombelo.—Kutuhuka 27:1-8; 38:1-7, 30; Kwalula 4:14.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Kutuhuka 37:1) Mbezalele yasonga we mushete wa mutondo wa mukesha. Usuhe wawo wa mbandu jiali ni chihanda cha hakachi. Utohe wawo wa mbandu yimuwika ni chihanda cha hakachi. Chizundamo chawo cha mbandu yimuwika ni chihanda.
(Exodus 37:10) Yasonga ye mesa ya mutondo wa mukesha. Usuhe wayo wa mbandu jiali. Utohe wayo wa mbandu yimuwika. Chizundamo chayo cha mbandu yimuwika ni chihanda.
(Kutuhuka 37:25) Yalinga chilumbilo cha insensu cha mutondo wa mukesha. Usuhe wacho wa mbandu yimuwika. Utohe wacho wa mbandu yimuwika. Malumbu eswe a kulita ndwa lume. Chizundamo chacho cha mbandu jiali. Mbinga jacho ja kusonga ku mutondo wacho umuwika.
it-1 36
Mukesha
Mutondo wa mukesha ukwete bambo jinji, nawa jisuku, jize jakusoka ku mitango yeswe. Mitango yacho, kanji-kanji yakulikwata ni mitango yikwo ya mitondo ya mukesha yize yili hakamwihi, chino te chakulingisa hanga homa hacho hapwe mushitu unene; kwamba umwenemwene, yino yinalumbununa pundu mumu liaka mu Mbimbiliya akuzachisa liji shit·tím ngwe mitondo yinji. Mutondo wa mukesha muuhasa kupwa ni usuhwe wa mbandu 6 hanji 8, alioze, kanji-kanji wakusoloka ngwe umwe mutondo unene chinji. Mutondo wacho uli ni mafwo alelu, akehe-akehe, ni yitemo yinji yalawuluka nawa kwakwima tumawundu tukehe-tukehe. Mutondo wene uli ukalu ni yula yayo yilaa nawa yikalu, yilemu yize tututu keshi kuhasa kulia. Yuma yeswayi ye yapwishile mutondo wa mukesha upema chinji, nawa wakusoloka chinji mu puya, kashika awusakwile hanga atunge nawo tabernakulu hamwe ni yikashi yamo. Mutondo wa mukesha we asakwile hanga atunge nawo mushete wa shindakenyo (Kut 25:10; 37:1), mesa ya mbolo (Kut 25:23; 37:10), yilumbilo, (Kut 27:1; 37:25; 38:1), mikambo ya kumbachila yikashi (Kut 25:13, 28; 27:6; 30:5; 37:4, 15, 28; 38:6), manguji a kuzezeleka hina (Kut 26:32, 37; 36:36), matapwa a tabernakulu (Kut 26:15; 36:20) hamwe ni njalo (Kut 26:26; 36:31).
(Kutuhuka 38:8) Yafula lumbashila lwa unengu, ni nganda yalwo ya unengu, ya tutalilo twa mapwo akuvumbikila ku chikolo cha mbalaka ya chikungulwila.
Unachinyingika Nyi?
Tutalilo waze apwile ni kuzachisa kushakulu, kanalise chinji ni waze twakuzachisa musono. Tutalilo a ku mashimbu jacho kapwile ni kwalinga ni unengu wapeyima chinji. Atu anji kapwile ni kuzachisa tutalilo a unengu, alioze tutalilo amwe kapwile ni kwalinga ni unengu, prata ni oru. Chisuho chitangu chize Mbimbiliya yakuhanjika hakutwala ku tutalilo, chili ha yisoneko yize yinahanjika hakutwala ku kutunga cha tabernakulu, zuwo litangu lia uwayilo wa A-Izalele. Mapwo yalambula tutalilo hanga alinge nacho lumbashila lwa unengu ni nganda yalwo. (Kut 38:8) Kota tutalilo kapwile ni kwasangununa hanga ahase kulinga no yikwachilo yacho.
Kutanga Mbimbiliya
(Kutuhuka 37:1-24) Mbezalele yasonga we mushete wa mutondo wa mukesha. Usuhe wawo wa mbandu jiali ni chihanda. Utohe wawo wa mbandu yimuwika ni chihanda. Chizundamo chawo cha mbandu yimuwika ni chihanda. 2 Yalamikaho oru ya kusayisa ni muchima ni haze. Yaufulila chipangula cha oru cha kujingilika kweswe. 3 Yauzuzulwila ngo jiwana ja oru ku mbango jawo jiwana, te ngo jiali ku lumbu liawo limwe, ni ngo jiali ku lumbu liawo likwo. 4 Yasonga mikambo ya mutondo wa mukesha. Yalamikaho oru. 5 Yanjisa ye mikambo mu ngo ku malumbu ja mushete ya kumbachila we mushete. 6 Yasonga nawa chifuko cha ukukilo cha oru ya kusayisa. Usuhe wacho wa mbandu jiali ni chihanda. Utohe wacho wa mbandu yimuwika ni chihanda. 7 Yafula akerupimi aali a oru, a milimo ya kutatula. Aafulilile ku masongo eswe aali a ku chifuko cha ukukilo. 8 Kerupimi umuwika ku songo limwe ni kerupimi mukwo ku songo likwo. Yafula e akerupimi ku chishinda chimuwika ni chifuko cha ukukilo, kwe ku masongo jacho eswe aali. 9 Akerupimi yazazulula mapulwa jo kwilu nikuzulamina che chifuko cha ukukilo ni mapulwa jo nikulitala meso jo umwe kuli mukwo. Akerupimi yatala meso jo ha chifuko cha ukukilo. 10 Yasonga ye mesa ya mutondo wa mukesha. Usuhe wayo wa mbandu jiali. Utohe wayo wa mbandu yimuwika. Chizundamo chayo cha mbandu yimuwika ni chihanda. 11 Yalamikaho oru ya kusayisa. Yayifulila chipangula cha oru cha kujingilika kweswe. 12 Yayisongela mukomo, utohe wawo wa chikambakamba chimuwika. Yafulila we mukomo chipangula cha oru cha kujingilika kweswe. 13 Yayizuzulwila ngo jiwana ja oru, yajisa ku mbango jiwana ku molu jayo awana. 14 Je ngo japwile hakamwihi ni mukomo muze mwatwama mikambo ya kumbachila ye mesa. 15 Yasonga ye mikambo ya mutondo wa mukesha ya kumbachila mesa, yalamikaho oru. 16 Yafula yikashi ya ha mesa ya oru ya kusayisa, yenga (malonga) yayo, ni misenge yayo, ni ndeho jayo, ni milondo yayo ya kutehwina. 17 Yafula chikwachilo cha ndeya cha oru ya kusayisa. Yafula che chikwachilo cha ndeya ku milimo ya kutatula. Ewa ni nganda yacho, ni mukungo wacho, ni misenge yacho, ni mawundu jacho, ni yitemo yacho, yeswe yapwile ya chishinda chimuwika. 18 Kwapwile mitango yisambano ya kuhachika ku malumbu jacho; mitango yitatu ya kuhachika ku lumbu limwe; mitango yitatu yikwo yakuhachika ku lumbu likwo. 19 Ku mutango umuwika misenge yitatu yalifwa ni amendoa, ni wundu limuwika ni chitemo chimuwika. Ku mutango ukwo misenge yitatu yalifwa ni amendoa, ni wundu limuwika ni chitemo chimuwika. Chochene ku mitango yeswe yisambano ya kuhachika ku lumbu lia che chikwachilo cha ndeya. 20 Ha chikwachilo cha ndeya hapwile misenge yiwana, yalifwa ni amendoa ni mawundu jacho ni yitemo yacho. 21 Mushi lia mitango yiali wundu limuwika lia chishinda chimuwika chayo, ni wundu likwo mushi lia mitango yiali yikwo lia chishinda chayo chimuwika. Chocho ha mitango yeswe yisambano ya kuhachika ku malumbu jacho. 22 Mawundu jayo ni yitemo yayo yapwile ya chishinda chimuwika. Che cheswe chapwile cha chitanga chimuwika lume cha kutatula cha oru ya kusayisa. 23 Iye yafula ndeya jacho shimbiali, ni malumana jacho, ni yenga (malonga) yacho ya kukwachilamo mwelela, ya oru ya kusayisa. 24 Yachifula ku talentu yimuwika ya oru ya kusayisa hamwe ni yikashi yacho yeswe.