MUTWE WAKULILONGESA 48
Pwako ni Shindakenyo Ngwe Yehova Makukwasa ha Mashimbu Akalu
‘Hamukenu, . . . mumu yami nguli hamwe ni yenu. Chocho anambe Yehova-wa-Tujita.’—HAGA. 2:4.
MWASO 118 “Weza Kama ku Ufulielo Wetu!”
CHIKUMA CHILEMUa
1-2. (a) Yuma yika tunapalika yalifwa ni yize A-Yunda apalikile muze afunyine ku Yerusaleme. (b) Lumbununa yipikalo yize A-Yunda apalikile. (Tala mushete, “Ha matangwa ja Hagaia, Zekaria ni Ezera.”)
SHINA ha mashimbu amwe wakulipikala ha yize muyilingiwa kulutwe lia matangwa? Hanji hiunatokesa mulimo ni kuhona kunyingika chize mufunga usoko we. Hanji unalihulumba ha ufunge wa usoko we, mumu lia mbwanja yize yinasoloka mu yuma ya mafwefwe, yihungumiona ni ukanjiso wa mulimo wetu wa kwambujola. Shina unapalika mu yimwe yipikalo yize twatongola helu? Nyi chenacho, muchipema chinji kumona chize Yehova akwashile A-Yunda muze apalikile mu yipikalo yalifwa ni yino.
2 A-Yunda waze atwamine miaka yinji mu Babilonia, kafupiwile ufulielo ukolo mba ahichike mwono upema uze apwile nayo mu Babilonia, ni kulinga wenyi wa kuya ku chifuchi chize te kanyingikine kanawa. Hanyima lia kuheta ku chifuchi chacho, ayo yaputuka kupalika mu yipikalo yize yapwile ni kusoloka mu yuma ya mafwefwe, kuhona mbongo ni ukanjiso. Chocho, amwe yichaapwila chikalu kulihulikila ha mulimo wa kutungulula tembele. Hachino, ha mwaka 520 K.M.J., Yehova yatuma aprofeta aali hanga akwase atu jenyi kupwa nawa ni zango mu mulimo wenyi. Aprofeta jacho kapwile, Hagaia ni Zekaria. (Haga. 1:1; Zeka. 1:1) Ngwe chize mutumona, mulimo wa aprofeta wano wendele kanawa. Ha kupalika cha miaka 50, A-Yunda waze afunyine ku Yerusaleme yafupiwa nawa utakamiso. Ezera, umwe longeshi wajama ha shimbi, yakatuka mu Babilonia ni kuya ku Yerusaleme, hanga atakamise A-Yunda ase uwayilo wa Zambi ha chihela chitangu ku mwono wo.—Ezera 7:1, 6.
3. Yihula yika mutukumbulula ha mutwe uno? (Yishima 22:19)
3 Uprofeto wa Hagaia ni Zekaria, wakwashile chinji atu ja Zambi kununga ni kujikijila muli Yehova ha mashimbu jacho akalu. Uprofeto uno, muuhasa kutukwasa ni yetu hanga tupwe ni shindakenyo ngwetu, Yehova matukwasa chipwe ngwe mutupalika mu yipikalo yeswayo. (Tanga Yishima 22:19.) Muze tunahengwola sango jize asonekene Hagaia ni Zekaria ni chilweza cha Ezera, tunyongenu ha yihula yino: Kuchi yipikalo yize yasolokele ha mashimbu jacho yakwachile ku mwono wa A-Yunda? Mumu liaka twatamba kununga ni kusa Wanangana wa Zambi ha chihela chitangu muze mukusoloka yipikalo? Kuchi mutuhasa kununga ni kujikijila muli Yehova ha mashimbu akalu?
CHIZE YIPIKALO YAKWACHILE KU MWONO WA A-YUNDA
4-5. Yika kota yatwalile A-Yunda mba ahonge muze te anatungulula tembele?
4 Muze A-Yunda ahetele ku Yerusaleme, ayo kapwile ni mulimo unji wakulinga. Hachino, ha amwe mashimbu, ayo yatunga chilumbilo cha Yehova ni kusa fundamentu ya tembele. (Ezera 3:1-3, 10) Alioze, zango lia kulinga mulimo lize apwile nalio ku uputukilo, yiliputuka kutepuluka. Yino yalingiwile, mumu kuchizako mulimo wa kutungulula tembele, ayo katambile kutunga nawa mazuwo aali, kululieka minda ni kulinga milimo ya kulisa asoko jo. (Ezera 2:68, 70) Kuchizako yino, ayo yapalika nawa mu yihungumiona ya akwa-kole jo waze afupile kwakwika kutungulula tembele.—Ezera 4:1-5.
5 A-Yunda kapalikile nawa mu kapinda wa mbongo, ni mbwanja mu yuma ya mafwefwe. Chifuchi cho te haputuka kuchiyula mu wanangana wa Persia. Ha kufwa cha Mwanangana Siru wa mu Persia, ha mwaka 530 K.M.J., mwanangana Kambise yoze wahachileho yafupa kutambula Engitu. Muze ayo te anayi ku Engitu, kota maswalale jenyi ketele kuli A-Yunda ukwaso wa yuma ya kulia, meya ni mazuwo, chino yichinehena A-Yunda yipikalo yinji. Kusulaho, mwanangana Dariu I yaputuka kuyula; alioze kwapwile milonga yinji mumu mu wanangana wenyi mwapwile yihulia anji waze te akuneha mbwanja ku yihela yeka ni yeka. Yino yatwalile A-Yunda anji kulihulumba ha chize te mahasa kuwana ukwaso hanga afunge asoko jo. Mumu lia yino yeswe, amwe a kuli ayo yanyonga ngwo, mashimbu jacho kakapwile mashimbu apema a kutungulula tembele ya Yehova.—Haga. 1:2.
6. Kulita ni Zekaria 4:6, 7, yipikalo yikwo yika yize A-Yunda apalikile; mba ukwaso uka Zekaria aehele?
6 Tanga Zekaria 4:6, 7. Kuchizako kapinda wa mbongo ni mbwanja mu yuma ya mafwefwe, A-Yunda te kakupalika nawa mu yihungumiona. Ha mwaka 522 K.M.J., akwa-kole yasa kasupula hanga mwanangana wa Persia akwike mulimo wa kutungulula tembele. Alioze, profeta Zekaria yalweza A-Yunda ngwenyi, Yehova mazachisa ndundo jenyi hanga aakwase kununga ni kulinga mulimo wenyi, chipwe ngwe mukusoloka ukalu weswawo. Ha mwaka 520 K.M.J., mwanangana Dariu, yachiza yikwiko yacho hanga A-Yunda anunge ni kutungulula tembele, ni kwaha mbongo ja kulinga najo mulimo wacho. Iye nawa yatuma manguvulu waze te alisulangana no hanga akwase A-Yunda mu mulimo wacho.—Ezera 6:1, 6-10.
7. Yiwape yika A-Yunda azukile mumu lia kusa upale wa Zambi ha chihela chitangu?
7 Kupalikila muli Hagaia ni Zekaria, Yehova yalakenya atu jenyi ngwenyi, maakwasa nyi o masa mulimo wa kutungulula tembele ha chihela chitangu ku mwono wo. (Haga. 1:8, 13, 14; Zeka. 1:3, 16) A-Yunda kawanyine utakamiso ha yize aprofeta aalwezele, chocho ha mwaka 520 K.M.J., o yaputuka nawa mulimo wa kutungulula tembele. Ayo kahashile kuhwisa mulimo wacho mushi lia miaka yitano. Ayo katambwile ukwaso wa Yehova ni yiwape ya ku musunya ni ya ku spiritu, mumu kasele upale wa Yehova ha chihela chitangu, shimbu alihulikile ha lamba lize apwile ni kumona. Hachino, o yahasa kuwayila Yehova ni chiseke.—Ezera 6:14-16, 22.
LIHULIKILENU HA KULINGA UPALE WA ZAMBI
8. Kuchi maliji ali ha Hagaia 2:4, anatukwase kununga ni kulihulikila ha kulinga upale wa Zambi? (Tala nawa maliji mushi lia lifwo.)
8 Amu tunakundama ku luyinda munene, wano kali mashimbu a kulihana chinji mu mulimo wa kwambujola sango jipema, kuhiana kunyima. (Marku 13:10) Alioze, muchihasa kutukalila kulihulikila mu mulimo wa kwambujola, mumu lia kuhona mbongo hanji muze anatuhungumiona mumu lia kwambujola sango jipema. Mba yika muyitukwasa kusa mulimo wa Yehova ha chihela chitangu ku mwono wetu? Chuma muchitukwasa chili kufuliela ngwetu, “Yehova wa tujita”b kali sali lietu. Iye matukwasa nyi mutulianga kusa mulimo wenyi ha chihela chitangu ku mwono wetu. Nyi twachilinga, kutuchi kwivwa woma wa chuma nichimwe.—Tanga Hagaia 2:4.
9-10. Kuchi amwe alunga ni pwo amwene ngwo, yize Yesu ambile ha Mateu 6:33, yili yamwenemwene?
9 Tutalenu chilweza cha Oleg ni Irina,c lunga ni pwo waze akukalakala ngwe mapionelu a shimbu lieswe. O kalukilile ku ngiza yikwo hanga akwase chimwe chikungulwila. Alioze hanyima lia kwaluka, o yatokesa mulimo wo, mumu lia kapinda wa mbongo yoze wasolokele mu chifuchi cho. Hachino, o kahashile kuwana mulimo ha mwaka wa muundu, chipwe chocho kamwene ukwaso wa Yehova ku mwono wo. Ha mashimbu amwe, ayo te kakutambula ukwaso kuli mandumbu jo a ku ufulielo. Kuchi ahashile kukumba kapinda wacho? Oleg, yoze ku uputukilo wanenganyanyine chinji, yamba ngwenyi: “Kulihana chinji mu mulimo wa kwambujola, chatukwashile kulihulikila ha yuma yahiana ulemu ku mwono. Ha shimbu lize iye ni mukwo-pwo te akufupa mulimo, aku nawa te kakulihulikila mu mulimo wa kwambujola.
10 Tangwa limwe, muze te hafuna ku zuwo hanyima lia kwambujola, yanyingika ngwo umwe sepa lio kalingile wenyi wa kilometro 160, hanga aye ni kwatwalila kulia. Oleg yamba ngwenyi: “Ha tangwa liacho, twamwene nawa chize Yehova akutufunga ni chize mandumbu jetu mu chikungulwila akutuzanga. Yetu tuli ni shindakenyo ngwetu, Yehova keshi kuvulama tuvumbi twenyi chipwe ngwe kapinda yoze anapalika masoloka ngwe kechi kuhwa.”—Mateu 6:33.
11. Shindakenyo yika mutuhasa kupwa nayo, nyi twalihulikila ha kulinga upale wa Yehova?
11 Yehova kanazange hanga tulihulikile chinji mu mulimo wa kulamwina atu, we mulimo wa kwambujola. Ngwe chize twamona mu paragrafu 7, Hagaia kakolwezele atu ja Yehova hanga avulame miaka yeswe yize echele mulimo wa kutungulula tembele, ha kuputuka kuyitungulula ni uwahililo. Nyi ayo te machilinga, Yehova kaalakenyene ngwenyi ‘maawahisa.’ (Hagaia 2:18, 19) Nyi yetu mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, Yehova mawahisa tachi jetu nyi mutununga ni kusa mulimo uze atuhele ha chihela chitangu ku mwono wetu.
CHIZE MUTUHASA KUJIKIJILA CHINJI MULI YEHOVA
12. Mumu liaka Ezera ni A-Yunda waze alingile nenyi wenyi afupile kupwa ni ufulielo ukolo?
12 Ha mwaka 468 K.M.J., Ezera yalinga wenyi ni chizavu chamuchiali cha A-Yunda kukatuka ku Babilonia ndo ku Yerusaleme. Ezera ni A-Yunda waze apwile nenyi hamuwika, kafupiwile ufulielo ukolo mba alinge wenyi wacho. Ayo te mapalika mu matapalo waze apwile ni ponde, mumu kapwile ni kumbata oru ni prata yinji yize atu ahanyine hanga alulieke nayo tembele. Kashika, eji te mahasa kwatambula yuma yacho. (Ezera 7:12-16; 8:31) Ayo nawa kamwene ngwo Yerusaleme te yili mu ponde mumu kumwakapwile atu anji, yipanga ni mapito te yinafupiwa kuyilulieka. Yika mutuhasa kulilongesa hali Ezera hakutwala ku kukolesa ufulielo wetu muli Yehova?
13. Kuchi Ezera atakamishine ufulielo wenyi muli Yehova? (Tala nawa maliji mushi lia lifwo.)
13 Ezera kamwene chize Yehova afungile atu jenyi ha mashimbu akalu. Kulutwe lia mwaka 484 K.M.J., Ezera kota kapwile mu Babilonia, muze mwanangana Ahashueru ahanyine shimbu hanga ashihe A-Yunda eswe waze apwile mu wanangana wa Persia. (Este. 3:7, 13-15) Ezera ni A-Yunda eswe kapwile mu ponde! Muze anyingikine yize yalingiwileko, yaputuka kusakalala; yalitwamina kulia ni kulemba kuli Yehova hanga aakwase. (Este. 4:3) Achinyonga chize Ezera ni A-Yunda akwo alivwile muze yuma yalumukine ni kunyingika ngwo, waze ambile kushiha A-Yunda, ene e afwile! (Este. 9:1, 2) Yino yeswe yaluliekele Ezera ha yipikalo yize te mapalika kulutwe ni kupwa ni shindakenyo ngwenyi, Yehova mahasa kufunga atu jenyi mu yipikalo yeswayo.d
14. Yika umwe pangi alilongesele muze amwene kwoko lia Yehova ha mashimbu akalu?
14 Nyi mutumona chize Yehova atufungile ha mashimbu akalu, ufulielo wetu muli Iye muukola chinji. Tutalenu chilweza cha Anastasia, yoze atwama ku Leste ya Europa. Iye kechele mulimo mumu akwa-mulimo-ni-akwo te kakumushinjila hanga alinjise mu yuma ya mafwefwe. Yamba ngwenyi: “Chino chapwile chisuho chitangu ku mwono wami chize nahonene mbongo chipwe jikehe.” Yawezela ngwenyi: “Yinguhichika yuma yeswe mu moko ja Yehova, chocho yingumona chize iye angufungile ni zango. Kashika, nyi tangwa limwe mungutokesa nawa mulimo, chichi kulipikala, mumu nyi Yehova kanangufungu musono, pundu makangufunga ni ha tangwa lia hamene.”
15. Yika yakwashile Ezera mba anunge ni kujikijila muli Yehova? (Ezera 7:27, 28)
15 Ezera kamwene kwoko lia Yehova ku mwono wenyi. Muze Ezera te akunyonga ha yisuho yize Yehova amukwashile kunyima, chino te chakumutwala hanga apwe ni shindakenyo ngwenyi, Yehova mamukwasa. Tala maliji waze iye ambile, “kwoko lia Yehova Zambi yami hali yami liapwile.” (Tanga Ezera 7:27, 28.) Ezera kambile maliji a mutapu au ha yisuho yisambano, mu mukanda uze asonekene.—Ezera 7:6, 9; 8:18, 22, 31.
Mu yuma yika mutuhasa kumona kwoko lia Yehova ku mwono wetu? (Tala paragrafu 16)e
16. Ha mashimbu aka waze mutuhasa kumona kwoko lia Yehova ku mwono wetu? (Tala nawa yizulie.)
16 Yehova mahasa kutukwasa muze tunapalika mu kapinda. Chakutalilaho, muze mutwita kuli mwata wa mulimo hanga atwehe matangwa tuye ku kukunguluka cha mambonge, hanji kumwita alumune katalilo wa milimo wetu hanga tupwe ni mashimbu akuya ku kukunguluka, acho tunasolola uhashi wa kumona kwoko lia Yehova ku mwono wetu. Yuma yize muyilingiwa muyihasa kutukomwesa, hachino, ujikijilo wetu kuli Yehova muukola chinji kuhiana.
Ezera kali mu tembele kanalembe ni kulila mumu lia shili ya atu. Mbunga no kanalili. Shekania kanalembejeka Ezera ni kwamba ngwenyi: “Hindu kutalatala kuchili ha chuma chino. . . . Tuli hamuwika ni yena.”—Ezera 10:2, 4 (Tala paragrafu 17)
17. Kuchi Ezera asolwele kulikehesa muze apalikile ha mashimbu akalu? (Tala chizulie ha chifukilo.)
17 Ezera kalikehesele ni kwita ukwaso wa Yehova. Hita shimbu te akulipikala ha yuma yize malinga, iye te kakwita ukwaso wa Yehova. (Ezera 8:21-23; 9:3-5) A-Yunda akwo kamwene chize Ezera te akujikijila muli Yehova, chocho yaputuka kumukwasa ni kwimbulula ufulielo wenyi. (Ezera 10:1-4) Muze mutulihulumba ha chize mutulisa asoko jetu hanji kwafunga, tunafupiwa kulemba kuli Yehova ni kufuliela muli iye.
18. Yika muyitukwasa mba tukolese ufulielo wetu muli Yehova?
18 Nyi mutulikehesa ha kutufupa ukwaso wa Yehova ni ukwaso wa mandumbu jetu, ufulielo wetu muukola chinji. Erika, yoze uli ni ana atatu, kananungu ni kufuliela ngwenyi, Yehova mamukwasa chipwe muze mukusoloka yuma yikalu ku mwono wenyi. Ha amwe mashimbu kunyima, iye yafwisa mwana yoze te kanda achisemuka ni mukwo-lunga neye yafwa. Muze anyongene ha yize yeswe yalingiwa ku mwono wenyi, yamba ngwenyi: “Chichi kuhasa kunyingika yuma yeswe yize Yehova malinga hanga angukwase. Ukwaso wa Yehova muuhasa kwiza mu mutapu uze te chishi ni kushimbwila. Yehova kakumbulwile yilemba yami yinji kupalikila mu yuma yize masepa jami angulingilile, ni yize angulwezele. Muze nakuhanjika ni masepa jami chakupwa chashi ayo kungukwasa.”
NUNGA NI KUJIKIJILA MULI YEHOVA NDO KUSONGO
19-20. Yika twalilongesa hali A-Yunda waze kakahashile kufuna ku Yerusaleme?
19 Mutuhasa nawa kuwana longeso lilemu hali A-Yunda waze kakahashile kufuna ku Yerusaleme. Amwe hanji kakahashile kufuna mumu lia ushinakaji, misongo hanji yiteli yikwo mu usoko. Chipwe chocho, ayo kasele tachi hanga akwase ni mbongo A-Yunda waze ayile ku Yerusaleme. (Ezera 1:5, 6) Chinasoloka ngwe ha kupalika cha miaka 19, muze chizavu chitangu chahetele ku Yerusaleme, A-Yunda waze asalile ku Babilonia yatuma milambu ku Yerusaleme.—Zeka. 6:10.
20 Chipwe ngwe kutwahashile kulinga yuma yeswe yize tunazange mu mulimo wa Yehova, mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, iye kakumona tachi jize twakusa, nawa chino chakumuvwisa kuwaha. Mumu liaka mutuhasa kwamba chocho? Mumu ha matangwa ja Zekaria, Yehova ketele kuli profeta yenyi hanga alinge chipangula cha oru ni prata chize atumine kuli A-Yunda waze asalile ku Babilonia. (Zeka. 6:14) Chipangula chino cha uhenya, chapwile ngwe chiwulwiso ha milambu ya zango yize ayo ahanyine. (Zekaria 6:14) Chino muchihasa kutukwasa tupwe ni shindakenyo ngwetu, Yehova kechi keza kavulama tachi jize twakusa hanga tumulingile ha mashimbu akalu.—Hepre. 6:10.
21. Yika muyitukwasa kupwa ni nyonga lipema ha yize muyiza kulutwe?
21 Kwamba pundu, mutununga ni kupalika mu yuma yikalu ha matangwa wano a kusula, mba yuma yacho muyinunga ni kupiha kulutwe tunayi. (2 Timo. 3:1, 13) Alioze kutwatambile kwecha kusakalala hanga chisongwele mwono wetu. Twiwulukenu maliji waze Yehova alwezele atu jenyi ha matangwa ja Hagaia, ngwenyi: ‘Kanda nwivwa woma, nguli hamwe ni yenu.’ (Haga. 2:4, 5) Ni yetu tuli ni shindakenyo ngwetu, Yehova mapwa sali lietu nyi mutununga ni kulinga yize mutuhasa mu mulimo wenyi. Nyi mutukaula yize twalilongesa hali profeta Hagaia ni Zekaria ni kwimbulula chilweza cha Ezera, mutununga ni kujikijila muli Yehova, chipwe ngwe mutupalika mu yuma yeswayo kulutwe lia matangwa.
MWASO 122 Jikizenu, Kanda Nukokoloka!
a Mutwe uno, kaululieka hanga utukwase kukolesa ufulielo wetu kuli Yehova muze tunapalika mu yipikalo ya mbongo, mbwanja mu yuma ya mafwefe ni muze mulimo wetu maukanjisa.
b Maliji “Yehova wa tujita,” kanasoloka ha yisuho 14 mu mukanda wa Hagaia. Maliji wano kakwashile A-Yunda, nawa kanatukwase kunyingika ngwetu, ndundo ja Yehova kujishi musulo. Iye kali ni yizavu ya tujita twa angelo waze akukwasa upale wenyi.—Samu 103:20, 21.
c Majina amwe kapwa kwalumuna.
d Ezera kapwile longeshi wa shimbi wajama, kashika muze te kanda achiya ku Yerusaleme, kanyingikine ngwenyi uprofeto weswe wa Yehova muumanunuka.—2 Sango 36:22, 23; Ezera 7:6, 9, 10; Jere. 29:14.
e ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe ndumbu kanete kuli mwata wenyi wa mulimo, hanga amwehe tangwa aye ku kukunguluka cha mambonge; alioze mwata kasolo. Ndumbu kanalembe ni kwita ukwaso ni usongwelo wa Yehova hanga ahanjike cheka ni mwata wenyi. Kahana konvite wa kukunguluka cha mambonge kuli mwata wenyi ni kumulumbunwina ulemu wa kukunguluka chacho. Mwata wa milimo yenyi kanakomoka, chocho malumuna nyonga lienyi.