Yizulie ya Military equipment: Anton Petrus/Moment via Getty; money: Wara1982/iStock via Getty Plus
KANYAMENU!
Tununu a Tununu Twa Mbongo Kajikisa ku Jita—Shina Mbongo Wika Akisa?
Jita jinahwisa mbongo jinji.
“Mbongo akisa ku jita yinalingiwa hashi heswe jahiana unji wa 2,2 trilhões ya dólares. Kukushi jita yikwo kunyima yize yahwishile mbongo ngwe yino.”—The Washington Post, 13 de Fevereiro de 2024.
Alioze keshi kukisa wika mbongo. Ngwe chilweza, tutalenu yize yinalingiwa ku jita ya mu Ucrânia:
Maswalale. Kulita ni chimwe kwalula, chize ku uputukilo wa jita yize hiyalinga miaka yaali unji wa maswalale tununu 500 kafwa hanji kulemana.
Atu waze hi maswalale ko. Kulita ni Organização das Nações Unidas, unji wa atu kuhiana tununu 28 kafwa hanji kulemana ku jita. Alioze umwe tetekeli wa ONU, yamba ngwenyi: “Chili chikalu kwalula yuma ya atu waze hi maswalale ko yize apihisa ku jita yino.”a
Kuchizako yuma yino twamba, jita yakuneha lamba linji.
Tununu 114 a tununu. Wano e atu waze achina jita ni ungalwe hashi heswe ni kuhichika mazuwo jo ndo ha Setembro, 2023.
Tununu 783 a tununu. Wano kali atu waze anafu zala hanji ngwetu keshi yuma ya kulia. Ululikiso umwe unambe ngwo: “Jita ni vunda ye yinanehe zala yinji hano hashi. Atu anji waze akufwa zala, katwama kuze kunalingiwa jita ni ungalwe.”—World Food Programme.
Shina jita yinalingiwa hano hashi muyikahwa? Shina tangwa limwe mutukapwa ni sambukila? Shina upite uze uli hano hashi tangwa limwe makauzachisa hanga ahwise zala ni uswale? Yika Mbimbiliya yakulongesa?
Mashimbu a jita
Mbimbiliya yaliangile kwamba ngwo, te mukupwa jita yinji hashi heswe. Mbimbiliya yambile chikuma chino muchijimbikilo, hakutongola umwe mukwa-kwendesa kavwalu.
“Mba yikutuhuka kavwalu mukwo muchila, yoze watwamineho kapwile ni chiyulo cha kuchiza sambukila hano hashi hanga atu akalishihe umwe ni mukwo. Amuhele mukwale unene.”—Usolwelo 6:4.
Mukwa-kwendesa kavwalu yono amukawile kuli akwa-kwendesa tuvwalu akwo awana: Umwe kanalumbunuka zala; mukwo kufwa chize chakwiza ku yikola ni ku yuma yikwo nawa. (Usolwelo 6:5-8) Mba unyingike nawa yuma yikwo hakutwala ku uprofeto uno, ni mumu liaka twatamba kupwa ni shindakenyo ngwetu, unamanunuka ha mashimbu jetu, tala chikuma: “Akwa-Tuvwalu Awana—Yika Analumbunuka?”
Kutalatala cha Sambukila
Kwasala hakehe upite wa hano hashi kechi kaukisa nawa ku jita. Alioze yino kuyichi kalingiwa ku tachi ja atu. Mbimbiliya yakwamba ngwo:
Zambi makahwisa “jita ndo ku songo lia hashi.”—Samu 46:9.
Zambi makahwisa lamba lize liakwiza ku jita. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Iye makakusumuna masoji eswe ku meso jo, kufwa kuchichi kapwako nawa, kukuchi kapwa nawa kunenganyana, chipwe miteto, chipwe yikola, mumu yuma yitangu hiyapalika.”—Usolwelo 21:4.
Zambi kanalakenya ngwenyi atu eswe makapwa ni sambukila ya mutolo. Kanambe ngwenyi: “Atu jami makatwama muma mwa sambukila, mu mazuwo keshi woma, mu yihela ya kuhwima ni kuhola.”—Izaia 32:18.
Kulita ni Mbimbiliya, jita ni yuma yikwo yize yinalingiwa ha matangwa jetu, yinasolola ngwo matangwa a sambukila yamwenemwene kanakundama.
Kuchi Zambi makaneha sambukila yacho hano hashi? Iye makachilinga kupalikila mu Wanangana wenyi uze uli mu malilu. (Mateu 6:10) Mba unyingike yize Wanangana wa Zambi muukalinga hali yena, tala chinema, Wanangana wa Zambi Yika?
a Miroslav Jenca, subsecretário-geral da ONU para a Europa, 6 Dezembro, 2023.