MUTWE WAKULILONGESA 53
Mandumbu a Malunga—Senu Tachi Hanga Nujame ku Ufulielo
“Takama ukasoloke pundu uli lunga.”—1 MIA. 2:2.
MWASO 135 Kuliumba cha Zambi: “Mwanami, Pwako ni Mana”
CHIKUMA CHILEMUa
1. Yika ndumbu wa lunga atamba kulinga mba ajame ku ufulielo?
MWANANGANA Ndawichi kalwezele Solomone ngwenyi: “Takama ukasoloke pundu uli lunga.” (1 Mia. 2:1-3) Chiyulo chino, chili ni ulemu kuli mandumbu eswe a malunga waze anazange kujama ku ufulielo. Mba achilinge, o kanafupiwa kulilongesa kwononokena shimbi ja Zambi, ni kukaula yiyulo yamo ha yeswe yize malinga ku mwono wo. (Luka 2:52) Mumu liaka chili chilemu mandumbu a malunga waze achili akweze kusa tachi hanga ajame ku ufulielo?
2-3. Mumu liaka chili chilemu akweze Akwa-Kristu kujama ku ufulielo?
2 Lunga Mukwa-Kristu kali ni yiteli yinji yilemu mu usoko ni mu chikungulwila. Amu uchili mukweze, muchilita kunyonga ha yiteli yize mukapwa nayo kulutwe. Hanji hiunatese kunjila mu mulimo wa shimbu lieswe, kupwa kavumbi, kulutwe kupwa mukulwana wa mu chikungulwila. Muchihasa kupwa nawa ngwe unazange kumbata ni kupwa ni ana. (Efwe. 6:4; 1 Timo. 3:1) Mba ulinge kanawa yiteli yino, watamba kusa tachi hanga ujame ku ufulielo.b
3 Yika muyikukwasa kujama ku ufulielo? Kuli umwe utotombo ulemu uze yena watamba kulilongesa. Mba yika watamba kulinga haliapwila yize muyikukwasa hanga kulutwe, ukahase kulinga chiteli cheswacho muopwa nacho?
YIZE MULINGA MBA UJAME KU UFULIELO
Kwimbulula yitanga ya Yesu, muchikukwasa kujama ku ufulielo (Tala paragrafu 4)
4. Kulihi munuhasa kuwana yilweza yipema yize munwimbulula? (Tala nawa chizulie.)
4 Sakula yilweza yipema yize mwimbulula. Mu Mbimbiliya, muli mwa too ni yilweza yipema yize akweze mahasa kwimbulula. Yilweza yacho yili ya malunga waze te akuzanga Yehova, nawa ahashile kulinga milimo yeka ni yeka hanga afunge atu jenyi. Ni yena nawa muhasa kuwana yilweza ya Akwa-Kristu waze ajama mu usoko we, hanji mu chikungulwila. (Hepre. 13:7) Muhasa kwimbulula nawa chilweza chingunu cha Yesu. (1 Petu. 2:21) Muze unahengwola yilweza yino, nyonga ha yitanga yipema yize malunga jacho asolwele. (Hepre. 12:1, 2) Hanyima, mba himumona chize muhasa kwaembulula.
5. Kuchi munuhasa kupwa ni malinjekela, mba mumu liaka chino chili chilemu? (Samu 119:9)
5 Pwako ni ‘malinjekela . . . ni kwafunga.’ (Yishi. 3:21) Lunga yoze ukwete malinjekela, kakunyonga kanawa ha yimwe yikuma shimbu kanda achilinga chuma nichimwe. Kashika, sako tachi hanga upwe ni chitanga chino ni kuchifunga. Mumu liaka? Mumu hano hashi hali ha too ni malunga waze akukaula manyonga jo-ene, hanji waze akusongwela wika ku yize ananyongo. (Yishi. 7:7; 29:11) Chikwo nawa, televizau, yinema, internet ni ma rede social yili ni tachi jinji hali yena. Kashika, muyihasa kukwata ha mutapu uze wakunyonga ni kulingilamo yuma. Mba kuchi kuhasa kupwa ni malinjekela? Mba upwe no, muchilita kulilongesa shimbi ja mu Mbimbiliya ni kunyonga ha chize shimbi jacho mujihasa kukukwasa. Hanyima, zachisa shimbi jacho hanga ukwate yiyulo yize muyivwisa Yehova kuwaha. (Tanga Samu 119:9.) Nyi wapwa ni utotombo uno wa kuzachisa shimbi ja mu Mbimbiliya hanga ukwate yiyulo, acho unende mu jila yize muyikutwala hanga upwe Mukwa-Kristu yoze wajama. (Yishi. 2:11, 12; Hepre. 5:14) Haliapwila, tala chize malinjekela mahasa kukukwasa ha yikuma yino yaali: (1) chize wakutwama ni mandumbu a mapwo, ni (2) chize mukwata yiyulo hakutwala ku kuzala ni kulilulieka.
6. Kuchi malinjekela mahasa kukwasa akweze a malunga kuvumbika mandumbu a mapwo?
6 Malinjekela makukwasa hanga uvumbike mandumbu a mapwo. Hi chipi ko ndumbu wa lunga kuzanga umwe ndumbu wa pwo, ni kufupa kumunyingika kanawa. Alioze, ndumbu yoze ukwete malinjekela, nyi kanda achipwaho ni kumbata, kechi kwamba, kusoneka hanji kulinga chuma chize muchitwala ndumbu wa pwo anyonge ngwenyi ndumbu wacho te kanazange kumumbata. (1 Timo. 5:1, 2) Mba nyi haputuka usendo ni umwe ndumbu wa pwo, iye katamba kusa tachi hanga afunge lufuma wenyi, nawa katambile kupwa ukawo, katamba kupwa hamwe ni ndumbu yoze wajama.—1 Kori. 6:18.
7. Kuchi malinjekela mahasa kukwasa mukweze wa lunga kukwata yiyulo yalita hakutwala ku mazalo ni kulilulieka?
7 Mutapu ukwo uze mukweze wa lunga atamba kunyonga kanawa shimbu kanda achikwata yiyulo, uli kuzala ni kulilulieka. Kanji-kanji, atu waze akutuhwisa mitapu ya mazalo hano hashi, keshi kuvumbika Yehova; nawa kakulinga yuma ya upangala. Kunyonga cha upangala cha atu jacho, chakusoloka ku mazalo akutuhwisa waze akulikwata ku mujimba hanji waze keshi kusolola mutu nyi kali lunga nyi pwo. Ha kusakula mazalo waze mazala, mukweze yoze unazange kupwa Mukwa-Kristu wajama, katamba kukaula shimbi ja mu Mbimbiliya ni kwimbulula yilweza yipema mu chikungulwila. Iye mahasa kulihula ngwenyi: ‘Shina mazalo jami kakusolola ngwo, ngunazange kukola ku ufulielo ni kunyonga hali akwetu? Mutapu uze nakuzala ni kulilulieka wakutwala atu akwo angumone ngwe nguli kavumbi ka Yehova?’ (1 Kori. 10:31-33; Titu 2:6) Mukweze yoze wakunyonga ha yikuma yino kechi kumuvumbika wika mu chikungulwila, alioze ni Yehova neye mamuvumbika.
8. Yika mukweze wa lunga atamba kulinga mba apwe mutu yoze akwo mahasa kujikijila?
8 Pwako mutu yoze akwenu mahasa kujikijila. Mukweze yoze atu akujikijila, kakuhasa kulinga kanawa yiteli yenyi. (Luka 16:10) Tutalenu chilweza cha Yesu. Yesu kakapwile ni kuliechelela hanji kusolola uleya. Shimbu achilinge, iye kamanunwine yiteli yeswe yize Yehova amuhele, chipwe ngwe chapwile chikalu kuchilinga. Kazangile chinji atu, chipi-chipi tumbaji twenyi, chocho yahana mwono wenyi hali ayo. (Yoa. 13:1) Muhasa kwimbulula Yesu ha kusa tachi hanga ulinge mulimo weswawo makwaha. Nyi kuushi kuhasa kulinga chimwe chuma, solola kulikehesa, eta ukwaso kuli Akwa-Kristu waze ajama. Kanda uwahilila wika ha kulinga yuma yikehe-yikehe. (Roma 12:11) Shimbu uchilinge, manununa chiteli che ha kunyingika ngwe “unalingila Yehova hi atu ko.” (Kolo. 3:23) Tunanyingika ngwetu hi uli mungunu ko, kashika nyingika haze hasulila uhashi we ni kutayiza kapalia mweswawo mulinga.—Yishi. 11:2.
LILONGESE UTOTOMBO UZE MUUKUKWASA KU MWONO
9. Mumu liaka mukweze wa lunga atamba kulilongesa yuma yize muyimukwasa ku mwono?
9 Mba upwe Mukwa-Kristu yoze wajama, watamba kulilongesa umwe utotombo uze muukukwasa ku mwono. Utotombo wacho, muukukwasa kulinga kanawa milimo ye mu chikungulwila, ni kuwana mulimo uze muukukwasa kufunga usoko we ni kutwama kanawa ni akwenu. Tutalenu umwe wa ku utotombo wacho.
Nyi wanyingika kutanga ni kusoneka kanawa, chino muchikukwasa ni kukwasa akwenu mu chikungulwila (Tala maparagrafu 10-11)
10-11. Yika mukweze mahasa kulinga hali mwene ni ha chikungulwila nyi kananyingika kutanga ni kusoneka kanawa? (Samu 1:1-3) (Tala nawa chizulie.)
10 Lilongese kutanga ni kusoneka kanawa. Mbimbiliya yakwamba ngwo, kutanga Liji lia Zambi mashimbu eswe ni kulipukuna, chakukwasa mutu kuwahilila ku mwono ni kuyuka ha yeswayo malinga. (Tanga Samu 1:1-3.) Kutanga Mbimbiliya hita tangwa, muchikukwasa kunyingika kunyonga cha Yehova, muchikukwasa nawa kunyonga kanawa, kupwa ni malinjekela ni kulilongesa kukaula shimbi ja mu Mbimbiliya. (Yishi. 1:3, 4) Ndumbu wa lunga yoze wakulinga yuma yino yeswe twamba, kakwete ulemu mu chikungulwila. Mumu liaka?
11 Yikungulwila yinafupiwa mandumbu waze akulongesa kanawa hanga apwe ni kulongesa, ni kuhana yiyulo yize yinakatuka mu Mbimbiliya. (Titu 1:9) Nyi wanyingika kutanga ni kusoneka kanawa, chino muchikukwasa kululieka pande jipema ni makumbululo waze makolesa ufulielo wa mandumbu. Chikwo nawa, muhasa kusonejeka yikuma yilemu muze unalilongesa, hanji muze unevu pande ha kukunguluka, hanji ha kukunguluka cha mbonge ni cha mambonge. Yikuma yize musoneka, muyikolesa ufulielo we ni kuyizachisa hanga ukolweze mandumbu je.
12. Yika muyikukwasa mba upwe ni kuhanjika kanawa ni akwenu?
12 Pwako ni kuhanjika kanawa ni akwenu. Mukwa-Kristu mweswe katamba kulilongesa kuhanjika kanawa ni akwo. Lunga yoze unanyingika kuhanjika, kakupanjika akwo ni kunyingika yize ananyongo ni chize anevu. (Yishi. 20:5) Iye nawa kakuhasa kunyingika liji lia mutu, chize anasoloka ku meso ni yize analingi ku mujimba. Yena kuuchi kuhasa kunyingika yuma yeswayi nyi kuwapalikishile mashimbu hamwe ni atu jacho. Nyi wakuhanjika wika ni atu kupalikila mu mesage, kwasonekena mikanda ni majila akwo nawa, chino muchitepulula uhashi we wa kuhanjika ni atu meso ni meso. Kashika, fupa majila akutwama hamuwika ni akwenu ni kuhanjika no.—2 Yoa. 12.
Chili chilemu kulilongesa umwe utotombo uze muukukwasa kuwana mulimo (Tala paragrafu 13)
13. Yika akweze atamba kulilongesa nawa? (1 Timoteu 5:8) (Tala nawa chizulie.)
13 Lilongese milimo yize muyikukwasa kuwana mbongo. Mukwa-Kristu yoze wajama, katamba kunyingika chize malifunga mwene ni kufunga asoko jenyi. (Tanga 1 Timoteu 5:8.) Ku yihela yimwe, akweze a malunga mahasa kulilongesa umwe mulimo ni yisemi jo, hanji ni atu akwo nawa. Alioze ku yihela yikwo, akweze mahasa kulilongesa kulinga umwe mulimo muze ali ku shikola. Chipwe ngwe muzachisa majila eswawo, nihindu chili chilemu kulilongesa yuma yize muyikukwasa kuwana mulimo. (Yili. 18:2, 3; 20:34; Efwe. 4:28) Sako tachi hanga atu akunyingike ngwo wakukalakala chinji, nawa wakuhwisa milimo yize wakuputuka. Nyi wachilinga, muchipwa chashi kuwana mulimo ni kuufunga. Utotombo ni yitanga yize twashimutwina ha maparagrafu twahichika, muyihasa nawa kukwasa Mukwa-Kristu ha yiteli yize makapwa nayo kulutwe. Tutalenu yimwe ya ku yiteli yacho.
LILONGESE UTOTOMBO UZE MUUKUKWASA
14. Kuchi mukweze wa lunga mahasa kulilulieka hanga anjile mu mulimo wa shimbu lieswe?
14 Kunjila mu mulimo wa shimbu lieswe. Mandumbu anji waze ajama, kaputukile mulimo wa shimbu lieswe muze te achili akweze. Kupwa pionelu wa shimbu lieswe, muchihasa kukwasa mukweze kulilongesa kutwama kanawa ni atu a mutapu weka ni weka ni kunyingika chize mazachisa mbongo chakuhona kujikisa. (Fwili. 4:11-13) Mutapu upema wa kuputuka mulimo wa shimbu lieswe, uli kupwa pionelu wa shimbu likehe. Mandumbu anji kakalakalile chinji ngwe mapionelu a shimbu likehe, mba chino yichaakwasa kunjila mu upionelu wa shimbi lieswe. Upionelu muuhasa kwazulula mapito akwo a kunjila mu mulimo wa shimbu lieswe, ngwe kunjila mu mulimo wa kutunga Mazuwo a Wanangana hanji kupwa Mbetelita.
15-16. Yika muyikwasa mukweze kupwa kavumbi hanji mukulwana mu chikungulwila?
15 Kupwa kavumbi hanji mukulwana mu chikungulwila. Mandumbu eswe a malunga, katamba kusa tachi hanga ajame ha kukalakalila akwo mu chikungulwila ngwe makulwana. Mbimbiliya yakwamba ngwo, malunga waze anase tachi hanga apwe ni yiteli kanazange kulinga “milimo yipema.” (1 Timo. 3:1) Ndumbu mba apwe mukulwana mu chikungulwila, chitangu katamba kusa tachi hanga akalakale ngwe kavumbi. Tuvumbi kakukwasa makulwana a mu chikungulwila ha kulinga milimo yeka ni yeka hanga afunge mandumbu. Makulwana a mu chikungulwila ni tuvumbi, kapwa mandumbu alikehesa waze akukalakala chinji hanga akwase mandumbu ni mapangi jo mu chikungulwila. Chikwo nawa, kakwambujola chinji sango jipema. Akweze waze ali ni miaka 17 hanji 19, mahasa kujama ni kupwa tuvumbi mu chikungulwila. Mba tuvumbi ali ni miaka 20 waze anajame chinji ku ufulielo, mahasa kwatongola hanga apwe makulwana mu chikungulwila.
16 Yika watamba kulinga mba upwe kavumbi hanji mukulwana mu chikungulwila? Mbimbiliya yinasolola katalilo wa yize watamba kulinga mba ujame ni kupwa ni chiteli chacho. Alioze, nyingika ngwe yitanga yacho yatamba kukatuka ha zango lize uli nalio hali Yehova, hali asoko je ni ku chikungulwila. (1 Timo. 3:1-13; Titu 1:6-9; 1 Petu. 5:2, 3) Sako tachi hanga unyingike yize yili mukachi ka hita chitanga. Hanyima, lemba kuli Yehova hanga akukwase kupwa ni yitanga yacho.c
Yehova kanazange hanga lunga azange mukwo-pwo ni ana jenyi ni kwafunga ku musunya, ni ku manyonga, alioze chahiana ulemu ku ufulielo (Tala paragrafu 17)
17. Kuchi mukweze mahasa kulilulieka hanga apwe lunga nawa mwata mupema mu usoko? (Tala nawa chizulie.)
17 Kupwa lunga nawa mwata wa mu usoko. Kulita ni maliji a Yesu, Akwa-Kristu amwe ajama te masakula kununga kupwa twamishi. (Mateu 19:12) Alioze nyi muzanga kumbata, acho muopwa ni chiteli cha kupwa lunga nawa mwata wa mu usoko. (1 Kori. 11:3) Yehova kanazange hanga lunga azange mukwo-pwo ni kumufunga ku mujimba, ku manyonga ni ku spiritu. (Efwe. 5:28, 29) Utotombo ni yitanga yeswe yize twalilongesa ha mutwe uno, ngwe malinjekela, kuvumbika mapwo, kupwa mutu yoze akwenu majikijila, yino yeswe muyikukwasa kupwa lunga mupema. Nyi wayikaula ku mwono we, mulilulieka ha kupwa lunga nawa mwata mupema mu usoko.
18. Kuchi mukweze mahasa kulilulieka hanga apwe chisemi?
18 Kupwa tata. Hanyima lia kumbata, muhasa kupwa chisemi. Yika muhasa kulilongesa kuli Yehova ha kupwa chisemi mupema? Muhasa kulilongesa yuma yinji. (Efwe. 6:4) Yehova kakapwile ni kwivwa sonyi ja kulweza Mwanenyi Yesu ngwenyi, kakumuzanga nawa kanamutayiza. (Mateu 3:17) Nyi wapwa chisemi, kanda uvulama kulweza ana je ngwe wakwazanga. Chichimieka ana je muze malinga yuma yipema. Yisemi waze akwimbulula Yehova, kakukwasa nawa ana jo hanga ajama ku ufulielo. Muhasa kupwa chisemi mupema ha kufunga usoko we ni zango, mandumbu mu chikungulwila ni kwalweza chize wakwazanga ni kuwaha chize wakwivwa ha kupwa mukachi ko. (Yoa. 15:9) Yitanga yino, ye muyikukwasa kulutwe lia matangwa, muze mumbata ni kupwa chisemi. Shimbu kanda uchihetako, muhasa kupwa ni shindakenyo ngwe Yehova kakukulemesa chinji ha ukwaso uze wakuhana kuli asoko je ni mu chikungulwila.
YIKA MULINGA HALIAPWILA?
Akweze anji waze akukaula yize akulilongesa mu Mbimbiliya kanajame ku ufulielo (Tala maparagrafu 19-20)
19-20. Yika muyikwasa akweze mba apwe Akwa-Kristu waze ajama ku ufulielo? (Tala chizulie ha chifukilo.)
19 Akweze a malunga, muchilita kulikolweza hanga nupwe Akwa-Kristu waze ajama ku ufulielo. Nwatamba kwimbulula yilweza yipema, kupwa ni malinjekela, kupwa atu waze akujikijila, kulilongesa yuma yize muyinukwasa ku mwono, ni kulilulieka hakutwala ku yiteli yize munuzuka kulutwe.
20 Hanji unasakalala mumu lia kunyonga mulimo uze uli nawo kulutwe. Chipwe chocho, muhasa kuulinga. Iwuluka ngwe, Yehova kanazange chinji kukukwasa. (Iza. 41:10, 13) Mandumbu a malunga ni a mapwo mu chikungulwila, no makukwasa. Nyi wapwa lunga yoze Yehova anazange hanga upwe, muwahilila chinji ku mwono ni kwivwa kuwaha. Mandumbu jetu a malunga waze achili akweze, twakunuzanga chinji! Kashika, munuhasa kupwa ni shindakenyo ngwenu, Yehova manuwahisa muze munusa tachi hanga nupwe Akwa-Kristu waze ajama ku ufulielo.—Yishi. 22:4.
MWASO 65 Tunungenu Lume!
a Yikungulwila yinafupu mandumbu a malunga waze ajama. Ha mutwe uno, mutumonaho chize akweze a malunga mahasa kupwa Akwa-Kristu waze ajama ku ufulielo.
b Tala, “Ulumbunwiso wa amwe Maliji” ha mutwe uze wapalika.
c Tala mukanda, Ululikiso uze Unalingi Upele wa Yehova, kapitulu 5-6.