April

Baibal chan i Jehovah salle nih an i ruahchan lomi zuamcawhnak hna an tong. Jakob kong hi ruathmanh u. Pathian a biami mi a rualchan Laban fanu pakhatkhat kha ṭhit awkah a pa nih a fial i Jehovah nih thluachuah tampi aan pek lai ti zongin bia a kamh. (Gen. 28:1-4) Cucaah Jakob nih a hmaanmi thil kha a rak tuah. Kanaan ram in a chuak i Leah le Rachel timi fanu pahnih a ngeimi Laban sinah a rak kal. Jakob nih Laban i a fanu hniang Rachel kha a duh i amah a ṭhit hlanah a pa caah kum sarih chung rianṭuanpiak dingin a hna a tla. (Gen. 29:18) Asinain Jakob nih aa ruahchan bantukin thil a rak cang lo. Laban nih a fanu upa deuh Leah tu a ṭhitternak thawng in a rak hlen. Jakob nih kum sarih rian a ṭuan chap lawngah zarhkhat hnuah Rachel he i um dingin a rak awnh. (Gen. 29:26, 27) Jakob he rian an ṭuanṭinak zongah Laban cu a dingfel lo. Jakob cu Laban nih kum 20 chung a ding loin a rak pehtlaih.—Gen. 31:41, 42. w23.04 15 ¶5

Hnemhnak le lamhruainak kan herh tikah aho sinah dah kan hal khawh? Mah biahalnak i a phi kha kan hngalh. Jehovah Pathian kha thlacamnak in kan naih khawh. Jehovah nih cutin tuah awkah a kan sawm. Atu le atu “a zungzal in thlacam” hna seh ti zong a kan duh. (1 Thes. 5:17) A sinah zalong tein thla kan cam khawh i kan nunnak kip caah a lamhruainak kha kan hal khawh. (Ptb. 3:5, 6) Jehovah cu a siang tukmi Pathian a si caah kan duh tik paohah a sinah voi tampi thla nan cam khawh tiah a kan ti. Jehovah nih kan thlacamnak a sunsak tuk ti kha Jesuh nih a hngalh. Vawleicung a rat hlanpi in a Pa nih zumhfekmi nu le pa pawl i an thlacamnak a lehmi hna kha a hmuh. Tahchunhnak ah, Hannah, David, Elijah le a dang zumhfekmi tampi nih lungtak tein thla an cammi a leh hna lioah Jesuh cu a Pa pawngah a rak um. (1 Sam. 1:10, 11, 20; 1 Si. 19:4-6; Salm 32:5) Cucaah Jesuh nih a zultu pawl kha zumhnak he atu le atu thlacam dingin a cawnpiakmi hna cu khuaruahhar awk a si lo.—Matt. 7:7-11. w23.05 2 ¶1, 3

Tlangbawi Ngan Jehoiada kha Jehovah kha a ṭih. Mah kha Jezebel fanu Athaliah nih ning cang loin Judah pennak a lak lioah a rak langhter. Anih cu a puarhrang tuk i siangpahrang ṭuan a duh tuk caah siangpahrang a si kho dingmi a tule vialte hmanh kha a rak thah hna. (2 Chan. 22:10, 11) Mah ngakchia hna lakah Jehoash zong aa tel. Anih cu Jehoiada nupi Jehoshabeath nih a khamh caah a rak luat. Jehoshabeath le a vapa nih ngakchia kha an thuh i an zohkhenh. Cuticun Jehoiada le Jehoshabeath nih David tefa in siangpahrang a chuak lai timi bia a tlin nakhnga an rak bawmh. Jehoiada cu Jehovah cungah zumhawktlak tein a um i Athaliah kha a rak ṭih lo Jehoash kum sarih a si tikah Jehoiada nih Jehovah cung ah zumhawktlak a si kha a rak langhter ṭhan. Timhtuahnak pakhat a rak ngei. A hlawh a tlin ahcun Jehoash cu phung ning in David rocotu siangpahrang a hung si lai. Asinain a hlawh a tlin lo ahcun Jehoiada cu a nunnak hmanh a sung kho. Jehovah bawmhnak thawng in a timhtuahmi cu a hlawh a rak tling. w23.06 17 ¶12-13

Siangpahrang Nebukhadnezzar nih Daniel kha amah a ralchanhtu in a hmuh khawh i a thah hmanh a thah khawh. Asinain Daniel nih ralṭhatnak a langhter i a mang sullam kha a rak lehpiak. A nunchung dihlak ralṭhatnak a ngeih nakhnga Daniel kha zeinihdah a bawmh? Daniel nih a ngakchiat lioah a nu le a pa sinin a cawn lai ti cu a fiang ko. (Deut. 6:6-9) Daniel nih Nawlbia Pahra lawng si loin Nawlbia tampi i a dikthliar kong zong kha a hngalh. Tahchunhnak ah, Israel mi nih an ei awk le an ei lo awk a simi kong zong kha a hngalh. (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniel nih Pathian miphun tuanbia kong le Jehovah phunglam ning in an nun lo tikah an cung ah zeidah a cang ti zong kha a hngalh. (Dan. 9:10, 11) A nunchung i a tonmi thil hna nih Daniel kha zei bantuk thil a ton hmanh ah Jehovah le a ṭhawngmi a vancungmi hna nih an ka bawmh lai ti kha a zumhter.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19. w23.08 3 ¶5-6

Rebekah cu mifim, ral ṭha tein biakhiahnak a tuahmi le ṭha tein khua a ruat thiammi a si. (Gen. 24:58; 27:5-17) Asinain upatnak a ngei i lamhruainak zong a zulh. (Gen. 24:17, 18, 65) Rebekah bantuk in Jehovah timhtuahnak kha toidor tein kan bawmh ahcun kan chungkhar le Khrihfabu ah zohchunh awk a ṭhami kan si lai. Tangdornak cu Khrihfa dihlak nih kan herhmi a dang sining pakhat a si. Esther cu aa tangdormi le Pathian a ṭihmi nu a si. Aa tangdormi a si caah siangpahrangnu a hung si tik zong ah aa porhlaw lo. Dankhat a upa Mordekai ruahnak cheuhmi kha a ngaih i mah ning in a tuah. (Est. 2:10, 20, 22) Nang zong midang sinah a ṭhami ruahnak cheuhnak na hal hnanak thawng in le mah ning in na zulhnak thawng in tangdornak na langhter khawh ve. (Tit. 2:3-5) Esther nih tangdornak kha a dang lam zong in a langhter. Anih cu “aa dawh ngaingai i duh a nung ngaingai” ko nain amah le amah a hleihluat tuk in lungthin aa pe lo.—Est. 2:7, 15. w23.12 19-20 ¶6-8

Ka sual tuk tiah kanmah le kanmah sual kan i phawt peng awk a si lo. Kan sualnak kha kan phuan, kan i ngaihchih i sualnak tuah ṭhan ti lo awkah kan si khawh chung in kan i zuam ahcun Jehovah nih a kan ngaihthiam lai ti kha kan zumh khawh. (Lam. 3:19) Mah thil hna kan tuah hnu ahcun Jehovah nih sualnak ka ngei timi ruahnak ngei ti hna hlah seh ti a kan duh. Sualnak ka ngei timi ruahnak nih zeitluk in dah harnak a kan pek khawh ti kha a hngalh. (Salm 31:10) A zungzal in kan ngaih a chiat ahcun nunnak tlikzuamnak ah kan lung a dong kho. (2 Kor. 2:7) Sualnak ka ngei tiah na ruah peng ahcun Pathian ‘ngaihthiamnak’ cung ah lungthin pe. (Salm 130:4) Pathian nih lungtak tein aa ngaichihmi hna kha a ngaihthiam hna i hitin bia a kamh hna: “[Nan] sualnak kha ka hngal camcin ti lai lo.” (Jer. 31:34) A sullam cu Jehovah nih aan ngaihthiam cangmi sualnak kong kha zeitik hmanh ah a ruat ṭhan ti lai lo tinak a si. Khrihfabu ah rian cheukhat na sungh ca zong ah na lung dong hlah. Jehovah nih na sualnak kong a ruah ti lo bantuk in nang zong na ruah ve awk a si ti lo. w23.08 30-31 ¶14-15

COVID-19 pul rai chung ah bupi lamhruainak a zulmi Jehovah Tehte Hna nih a hmaan lomi thawngpang a ngaimi hna nih an tonmi lungretheinak kha an hrial khawh. (Matt. 24:45) “A biapi deuhmi thil” ah lungthin kan pek peng awk a si. (Fil. 1:9, 10, NWT) Kan lung a vaivuanh ahcun kan caan tampi le kan thazaang kan sawksammi a si kho. Ei, din, hrimhnak le vawlei lei rian ti bantuk thil hna kha kan nunnak ah a biapi bik ah kan chiah ahcun kan lung a vaivuan kho. (Luka 21:34, 35) Mah leng ah nifatin ramkhel lei bia alnak le soiselnak kong hna kha kan theih. Cucaah mah thawngpang ruang ah kan lung a vaivuanh nakhnga lo kan i zuam a hau. Phundang in cun kan lungthin le kan ruahnak cu kapkhatlei ah a hung ṭang kho. A hmaanmi thil tuah ding timi kan biakhiahnak a rawh nakhnga Satan nih lam a phunphun a hman. w23.07 16-17 ¶12-13

Jehovah miphun caah Khrih a thih Philh Lonak Puai cu kumkhat chung ah a biapi bikmi ni a si. Cun mah puai lawng hi Jesuh nih a zultu pawl tuah ding in a fialmi hna puai a si. (Luka 22:19, 20) Mah nih Jesuh raithawinak caah kan i lawmhnak langhter khawh ning lam hna kha a kan hngalhter ṭhan. (2 Kor. 5:14, 15) Cun unau pawl he ‘pakhat le pakhat thazaang’ i pek khawhnak caanṭha zong a kan hmuhter. (Rom 1:12) Lungthawhnak a ngeimi mi tampi zong an i pum i pumhnak ah an theihmi le an hmuhmi nih nunnak lam cung ah kal hram thawk ding in a forh hna. Ruahnolhnak puai nih vawleicung pumpi ah a ummi unau pawl an lung a rualter hna ning kong zong kha ruat. Cu bantuk thil hna nih kan caah Ruahnolhnak puai kha a biapimi a siter. w24.01 8 ¶1-3

Jehovah le Jesuh nih an kan pekmi kong kan ruah deuhdeuh tikah pakhat cio in zeitluk in dah an kan dawt ti kha kan hngalhthiam deuhdeuh ve. (Gal. 2:20) Tlanhnak man cu Jehovah nih a kan dawt caah a kan pekmi laksawng a si. Jehovah nih a kan dawtnak kha a caah a sunglawi bikmi Jesuh kan caah raithawinak a peknak thawng in a langhter. Cucaah Jehovah nih a Fapa kha sifah harnak in buin kanmah canah thihnak nawl a pek. Jehovah nih a kan dawtnak kha a thup lo i a langhter. (Jer. 31:3) Jehovah nih a kan dawt caah a sinah a kan hnuh. (Deuteronomi 7:7, 8 he tahchunh.) A dawtnak he zeihmanh nih a kan ṭhen kho lo. (Rom 8:38, 39) Mah dawtnak nih zeitindah aan umter? w24.01 28 ¶10-11

Chiti thuhmi hna nih vancung ruahchannak kha an sunsak tuk. Chiti thuhmi Unaupa Frederick Franz nih mah ruahchannak kong he aa tlaiin hitin a ti: “Kan i ruahchanmi cu a tling hrimhrim lai i 144,000 a simi kan dihlak nih Pathian nih bia a kan kamhmi kha kan co lai. Mah thluachuah cu kan ngeihmi zei dang thil vialte nakin a ṭha deuh lai.” 1991 ah Unaupa Franz nih hitin a ti: “[Kan] i ruahchanmi kha kan sunsak peng . . . . Kan hngah deuhdeuh tikah kan sunsak deuhdeuh ve. . . . hngah man a phu ko. Kan i ruahchanmi cu hlan nakhmanh in kan sunsak deuh.” Vancung ruahchannak a ngeimi kan si ah, vawlei ruahchannak a ngeimi kan si ah a sunglawi tukmi mah ruahchannak nih lawmhnak a kan pek. Lunglawmh awk ngai a simi mah kan i ruahchannak cu a fek chinchin kho. w23.12 9 ¶6; 10 ¶8

Hlanlio puan thlam lenglei ah Jehovah sinah saram raithawinak pek awkah dar biakṭheng a um. (Ex. 27:1, 2; 40:29) Asinain mah raithawinak nih sualnak kha tling tein a ngaithiam kho lo. (Heb. 10:1-3) Biakinn ah saram raithawinak an pek pengmi nih sualnak tling tein a kan thianhpiak khotu raithawinak a hau ti kha a langhter. Jesuh nih minung tlanh awkah a nunnak pek ding in Jehovah nih vawlei ah a thlahmi a si ti kha a hngalh. (Matt. 20:28) Cucaah tipil a in lioah Jehovah duhnak tuah a duh kha a rak langhter. (Johan 6:38; Gal. 1:4) Jesuh nih a nunnak kha “voi khat ah za lakin” in a pek asiloah amah a zummi hna paoh kha an sualnak zungzal ca in a hlohpiak hna.—Heb. 10:5-7, 10. w23.10 26-27 ¶10-11

Kanmah tein cun sualnak le thihnak in luat awkah zei hmanh kan tuah kho lo. (Salm 49:7, 8 ) Cucaah Jehovah nih a dawt tukmi a Fapa Jesuh kha kan caah a nunnak pek ding in a timhtuah. Jehovah le Jesuh nih mahca ṭhatnak nganpi an hlawt. Jehovah le Jesuh nih kan caah an hlawtmi mahca ṭhatnak kong kha kan ruah deuhdeuh ahcun tlanhnak man kha kan sunsak deuhdeuh ve lai. Adam nih sualnak a tuah tikah amah lawng si loin a tefa dihlak zong zungzal nunnak ruahchannak an sung. Cucaah Adam sunghmi kha tlanh ṭhan awkah Jesuh nih a tlingmi a nunnak kha a pek. Vawleicung a um chung ah Jesuh nih “sualnak zeihmanh a tuah lo, lih a chim ahohmanh nih an thei bal lo.” (1 Pet. 2:22) A thih lio zong ah Jesuh cu Adam sualnak a tuah hlan bantuk in mitling a si rih. Cucaah Jesuh pekmi nunnak cu Adam a sunghmi nunnak he aa tluk.—1 Kor. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Jesuh cu a thawh ṭhan hnuah thlaraulei biakinn i a Thiang Bikmi khaan chung ah a lut. A donghnak ah chiti thuhmi dihlak zong cuka ah Jesuh he an i tong te lai. Mah ah Jesuh Khrih raithawinak le tlangbawi ngan in rian a ṭuannak cung ah hram aa bunhmi a thiangmi biaknak caah Jehovah timhtuahnak kha fiang tein kan hmuh khawh. Israel mi tlangbawi ngan cu saram thi he minung sakmi Hmun Thiang Bik khaan chung ah a lut. Asinain Jesuh tu cu Jehovah hmai i a dang hmun vialte nakin a thiang bikmi “vancung” ah khan a lut. A tlingmi minung nunnak man timi nih vawleicung ah a tlingmi pakhat in a nunnak nawl a ngeihmi kha a chim duhmi a si. Jesuh nih kanmah sualnak hlohpiak awkah “amah le amah raithawinak” ah aa peknak thawng in mah kha a rak hlawt. (Heb. 9:24-26) Jesuh raithawinak ruang ah kan sualnak kha tling tein ngaihthiam kan si. Vancung ruahchannak a ngeimi kan si ah, vawlei ruahchannak a ngeimi kan si ah Jehovah kha thlaraulei a biakinn ah kan biak khawh. w23.10 28 ¶13-14

Zaangfahnak a ngeimi Tlangbawi Ngan le vancung in a kan uktu Siangpahrang Jesuh nih a tuahmi kong kha ruat. A “vel a umnak Pathian bawiṭhutdan” hmai ah Jesuh min in thla kan cam khawh. “Kan herh lio caante ah” zaangfahnak le bawmhnak zong kan hal khawh. (Heb. 4:14, 15) Jehovah le Jesuh nih a rak kan tuahpiakmi kong le a kan tuahpiak liomi kong kha nifatin ruah loin um hna hlah u sih. An kan dawtnak kong kan ruah tikah kan lung a kan suk lai i mah nih teima tein phungchim rianṭuan awkah a kan forh lai. (2 Kor. 5:14, 15) Kan i lawmhnak langhter khawh ning a ṭha bikmi lamkhat cu mi kha Jehovah Tehte le Jesuh zultu an si nakhnga bawmh kha a si. (Matt. 28:19, 20) Mah cu lamkaltu Paul nih a tuahmi a si. Jehovah nih “mi vialte nih khamhnak hmu hna seh ti le biatak kha hngal hna seh” ti a duh kha Paul nih a hngalh.—1 Tim. 2:3, 4. w23.10 22-23 ¶13-14

Kan lak i tampi nih midang sin i Paradis nunnak kong kan chim tikah mah hnemhnak taktak a simi Baibal caang kha kan hman hna. Biathlam 21:3, 4 ah a langhtermi thluachuah cu a tling lai ti kha kanmah he midang he zeitindah kan zumh khawh? Jehovah nih a ṭha tukmi mah biakam kha a kan chimh lawng si loin zumh khawh a sinak a ruang zong kha a kan chimh. A changtu Baibal caang hna ah Paradis he aa tlaiin Jehovah biakam zumh khawh a sinak a ruang kha kan hmuh. Hitin a ti: “Bawiṭhutdan i a ṭhumi nih cun ‘Atu cu thil vialte kha a thar in ka ser dih cang hna’ a ti. A ka thawh i, ‘Hi bia hi ṭial hna zeicahtiah a hmaanmi le zumhawk tlak a simi bia an si’ a ti. Cun aa thawh i ‘Rian ka liim dih cang. Kei cu Alfa le Omega, hramthawknak le donghnak ka si.’”—Biat. 21:5, 6a. w23.11 3 ¶3-5

Ruahthiamnak a ngei ti a langhter khawh ning a dang lamkhat cu hruk-aih ning le i ṭamh ning kong he aa tlaiin a ṭhami thimnak a tuahnak thawng in a si. Chanthar fashion tam deuh cu Jehovah a upat lomi le a ziaza a rawk ralmi nih an chuahmi a si. Cucaah an chuahmi thil cu aa tet tukmi le pa zong nu a lawhter khomi thil hna an si kho. Khrihfa patling si awkah aa zuammi mino unaupa hna nih thil puan an i thim tikah Baibal phunglam a zulmi le Khrihfabu ah zohchunhawk a ṭhami hna kha aa zohchunh hna awk a si. Hitin a hal khawh: ‘Kaa thimmi nih tuaktan thiamnak ka ngeih le midang ka upat hna kha a langhter maw? Ka thil hruk-aih ning zoh in midang nih Pathian rian a ṭuanmi ka si kha fawi tein an hngal kho lai maw?’ (1 Kor. 10:31-33) Ruahthiamnak a ngeimi mino unaupa hna kha unau pawl lawng si loin vancung kan Pa zong nih a upat hna. w23.12 25-26 ¶7

“Thlanglei siangpahrang” nih Jehovah miphun pawl kha a rak hrem ve hna. (Dan. 11:40) Tahchunhnak ah, Vawlei Ralpi I le Vawlei Ralpi II lioah unau tampi cu khoikalei hmanh ah an ṭan lo caah thongthlak an rak si i unau cheukhat i an fale cu sianginn hmanh in phuah an rak si. Nai kum hna zong ah thlanglei siangpahrang uknak tang ah a ummi zumhfekmi Jehovah miphun pawl cu a dang lam in hneksaknak an tong. Tahchunhnak ah, thimfung thlaknak campaign chung ah Khrihfa pakhat cu ramkhel lei party pakhat asiloah a dang thimfung aa cuhmi kuzale pakhat kha bawmh duhnak lungput a ngei kho men. Thimfung cu a thla men lai lo nain a lungthin le a ruahnak in kapkhatlei ah a ṭang kho. Cucaah kan tuahsernak lawng si loin kan ruahnak le kan intuarnak zong in ramkhel lei ah khoikalei hmanh ah ṭan loin um peng cu a biapi tukmi a si.—Johan 15:18, 19. w23.08 12 ¶17

Nunnak caah tlik aa zuammi kan si caah ‘laksawng hmu dingte in [kan] tlik’ a hau. (1 Kor. 9:24) Jesuh nih ‘zudin sa-einak le khuasak tintuk harnak lawng a ruatmi’ nan hung si kho tiah a kan ti. (Luka 21:34) Nunnak caah tlik aa zuammi in thlen a herhmi kong pawl hngalh awkah mah Baibal caang le a dang Baibal caang hna nih aan bawmh khawh. Jehovah nih kan herhmi thazaang a kan pek lai caah nunnak tlikzuamnak ah teinak kan hmu lai ti kha kan zumh khawh. (Isa. 40:29-31) Cucaah na tlikmi kha nuarhter hlah. A hmai ah chiahmi laksawng hmuh ding in fakpi in a tlimi lamkaltu Paul kha i zohchunh. (Fil. 3:13, 14) Ahohmanh nih na ca ah an in tlik piak kho lai lo nain Jehovah nih hlawhtlinnak hmuh awkah aan bawmh khawh. Jehovah nih na thilri phorh awk le a herh lomi thilrit pawl hlawt awkah aan bawmh khawh. Jehovah ṭanpinak thawng in kawltung tiang inkhawhnak ngei bu tein na thli kho. w23.08 31 ¶16-17

Kum 12 a si lioah Jesuh cu a nulepa he Jerusalem ah an kal. (Luka 2:46-52) Asinain inn an kir ṭhan tikah Jesuh an sinah a kir lomi kha an hngal lo. A taktak ti ahcun Josef le Mary nih puai a dih hnuah an fale cu an sinah an um maw ti kha ṭha tein an zoh awk a si. Asinain an kawl i an hmuh tikah Mary nih Jesuh kha Jerusalem i a um rih caah a mawhchiat. Jesuh nih mah cu a ding lomi a si tiah a ti khawh ko nain a nulepa kha upatnak tein a lehrulh hna. Josef le Mary nih “a chimhmi hna kha a sullam an hngal lo.” Asinain Jesuh nih ‘an nawl kha a ngaih peng’ hna. Mino hna, nan nulepa nih palhnak an tuah tik asiloah nan kong he aa tlaiin an hngalhthiam ning a palh tikah an nawlngaih kha nan i harh maw? An nawlngaih awkah zeinihdah aan bawmh khawh hna? Jehovah nih zeitindah a ruah lai ti kha ruat. Baibal nih nulepa nawlngaih cu “Pathian lawmhmi thil a si” tiah a ti. (Kol. 3:20) Jehovah nih na nulepa nih an in hngalhthiampiak lo caan asiloah zulh awkah a harmi phunglam hna an in serpiak caan a um kho ti kha a hngalh. Asinain an nawl na ngaih ahcun Jehovah lung na lawmhter lai. w23.10 7 ¶5-6

Kan sianginn kaiṭi hawi pakhat nih ngeihkhat aa duhmi hna kong he aa tlaiin Jehovah Tehte Hna nih nan hmuhnak kha nan thlen awk a si tiah a kan ti khawh men. Mi kip nih thimnak nawl an ngeihmi kan upat kha kan chimh khawh. (1 Pet. 2:17) Cun Baibal nih zeidah a chim i mah ning in zulhnak nih a nuammi nunnak ngeih awkah zeitindah a kan bawmh khawh timi kong zong kan chimh khawh. Mi pakhat nih kan zumhnak a cohlan duh lo ahcun zeidah a zumh ti kha kan hngalh tiah kan ruah colh awk a si lo. Tahchunhnak ah, sianginn kan kaiṭi hawi nih Pathian nan zumhmi cu nichuak a si tiah a kan ti ahcun zeitin? Thlennawnnak kong kha a zumh tuk i mah kong kha tampi a hngalh tiah na ruah awk a si maw? A taktak ti ahcun midang nih an chimmi kha a theih i a chim ṭhanmi a si kho men. Sernak kong he aa tlaiin jw.org ah taarmi kong hna kha na hmuhsak khawh. Mah ah a hmuhmi capar asiloah video cung ah i hngat in a hnuah i ruahṭi a duh khawh men. Upatnak he kan lehrulhmi nih Baibal chimmi kong kha tam deuh in hngalh duhnak ngeih awkah a bawmh khawh. w23.09 17 ¶12-13

Palhnak kan tuah sual hmanh ah kan palhmi kha kan i remh i amah kha kan i bochan peng ahcun Jehovah nih a kan hman lai i thluachuah a kan pek ve lai ti kha kan zumh khawh (Ptb. 28:13) Samson cu mitling lo a si, asinain Delilah kong he aa tlaiin palhnak a tuah hnu hmanh ah Jehovah rianṭuannak ah a lung a dong lo. Cucaah Jehovah zong a cung ah a lung a rak dong ve lo. Pathian nih Samson kha khuaruahhar lam in a hman ṭhan. Jehovah nih zumhnak ah zohchunhawk ṭha a simi in a hmuh peng rih i Hebru dal 11 ah hmuhmi zumhfekmi pa pawl min cazin zong ah a rak telh. A hleiin kan tha a der tikah thazaang pek a kan duhmi, dawtnak a ngeimi vancung kan Pa rian kan ṭuan ti hngalh cu zeitluk in dah thazaang petu a si. Cucaah Samson bantuk in Jehovah kha hitin nawl ve hna u sih: “Maw Bawipa Pathian, ka hngal [thazaang ka pe, NWT] ṭhan ko tiah kaan nawl.”—Biac. 16:28. w23.09 7 ¶18-19

A rauhhlan ah Jehovah ni a ra cang lai ti kha kan hngalh caah kan si khawh chung in midang sinah thawngṭha chim kan duh. Asinain a caan ah ṭihnak kan ngei men lai. Zeicah? Mi nih zeitindah an kan hmuh lai ti kha kan ṭih caah a si. Peter zong cutin a rak si ve. Jesuh an tlaih zan ah Peter nih Jesuh zultu ka si ti chim kha a ṭih i ka hngal lo tiah atu le atu a rak i pheh. (Matt. 26:69-75) Asinain ṭihnak a ngeihmi kha a tei i a hnuah hitin a ti: “Minung kha ṭih hna hlah u, hmailei thil ruah ah nan khuaruah zong har fawn hlah u.” (1 Pet. 3:14) Peter chimmi bia nih minung ṭihnak cu tei khawh a si ti kha a kan zumhter. Minung ṭihnak tei awkah zeinihdah a kan bawmh khawh? Peter nih hitin a ti: “Khrih kha upat u law nan Bawi ah ser u.” (1 Pet. 3:15) Mah nih Jesuh Khrih cu kan Siangpahrang a si i ṭhawnnak nganpi a ngei ti kha a kan hngalhter ṭhan. w23.09 27-28 ¶6-8

“Santlai lomi thil, khuamui thil” hna kha kan i ralrin peng a hau. (Efe. 5:11) Mi pakhat nih a thiang lomi le ziaza a rawhraltermi thil hna kha a zoh, a ngaih i a chim lengmang ahcun mah nih ṭhatlonak tuah kha a caah a fawiter lai ti kha hmuhtonnak nih a langhter. (Gen. 3:6; Jeim 1:14, 15) Satan vawlei nih hlen a kan duh i Jehovah nih a ṭha lomi le a thiang lomi in a hmuhmi ziaza hna kha a poi tuk lomi in hmu hna seh ti a kan duh. (2 Pet. 2:19) Khuachia cu mi nih a hmaan le hmaan lo kong ah lungtuai in an um nakhnga aa zuam peng. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) Cucaah video, TV le website tampi nih Jehovah i a dingmi phunglam a ralchanhmi ruahnak an karhtermi cu khuaruahhar awk a si lo. Satan nih a thiang lomi tuahsernak le nunning hna cu a palh lo i a nuammi le harnak a pe lomi a si tiah ruat hna seh ti a kan duh.—Efe. 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Hmunkhat hnu hmunkhat an i ṭhial fatin mah puan biakinn kha an i kalpi. Mah kha Jerusalem ah biakinn sak a si hlan kum 500 chung hrawng an rak hman. (Ex. 25:8, 9; Nam. 9:22) Puan biakinn cu Israel mi caah biaknak le raithawinak hmun a si. (Ex. 29:43-46) Asinain Puan biakinn nih a ṭha deuhmi thil cheukhat zong kha a aiawh. Mah cu ‘vancung i a ummi biakinn muithlam’ a si i mah nih Jehovah i a nganmi thlaraulei biakinn kha a aiawh. Lamkaltu Paul nih mah “biakinn [asiloah puan biakinn] nih atu caan hi “a sawhmi” a si tiah a ti. (Heb. 9:9) Cucaah Hebru mi hna sin cakuat a ṭial lioah thlaraulei biakinn cu a rak um cang. AD 29 in a rak i thawk. Mah kum ah Jesuh cu tipil a ing i mah thlaraulei biakinn ah Jehovah i “tlangbawi ngan” pakhat in rian a hung ṭuan.—Heb. 4:14; Lam. 10:37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

Harnak an ton tikah thlaraulei ah kan ṭhancho peng nakhnga a tlarimi kan si a hau. Zeitindah? Kan sining aa thlen tikah thlennak kan tuahnak thawng in le midang hmuhnak le biakhiahnak kan upatnak thawng in a si. Jehovah salle in a tlarimi si kan duh. Cun aa toidormi le zaangfahnak a ngeimi si zong kan duh. Jehovah cu ṭhial khawh lomi le fek tein a ummi a si caah “Lungpi” tiah auh a si. (Deut. 32:4) Asinain anih cu a tlarimi zong a si. Hi vawlei thil sining aa thlen bantuk in Jehovah nih a biakam vialte a tlin nakhnga thlennak tuah a duh. Jehovah nih amah bantuk in aa thlengmi thil sining he aa tlak in thlennak tuah duhnak sining he a kan ser. Baibal hmang in zei bantuk zuamcawhnak kan ton hmanh ah a ṭhami biakhiahnak tuah awkah a kan bawm khomi phunglam hna a kan pek. Jehovah nunning le a kan pekmi a phunglam nih anih cu “Lungpi” a si leng ah a tlarimi zong a si ti kha a langhter. w23.07 20 ¶1-3

Baibal ah Jehovah nih amah le amah kha dawtnak a ngeimi nu pakhat he aa tahchunh. (Isa. 66:12, 13) A fa dawtnak he a pehtlai i a herhmi a tuahpiakmi nu pakhat kha nan mitthlam ah cuanter hmanh u. Kannih zong kan lungre a theih tikah Jehovah nih a kan dawt ti kha kan zumh khawh. (Salm 103:8) Palhnak kan tuah hmanh ah a kan dawt peng. Israel mi nih voi tampi a lung an donghter ko. Asinain an i ngaichih tikah an cung ah a fekmi dawtnak a langhter ti kha mah bia nih a langhter: “Nangmah cu ka caah a sungmi na si i upatnak kaan pek i kaan dawtmi na si.” (Isa. 43:4, 5) Pathian dawtnak cu aa thleng bal lo. Jehovah nih sualnak ngan kan tuah sual hmanh ah kan i ngaihchih i a sinah kan kir ahcun a kan dawt peng rih ti kha kan hmuh lai. ‘Khulrang in kaan ngaihthiam’ hna lai tiah bia a kan kamh. (Isa. 55:7) Baibal ah ‘Jehovah sinin hrimhnak caan a ra lai’ tiah a ti.—Lam. 3:19, NWT. w24.01 27 ¶4-5

Jehovah nih zuamcawhnak kan ton tikah a kan bawmh khawh. Tahchunhnak ah, civui i pumh khawh awkah kan rian bawi sinah nawl kan hal asiloah kan pumhnak dihlak ah i pumh khawh awkah kan rian ṭuan caan thlenpiak ding in kan hal tikah Jehovah nih a kan bawmh ning kha kan hmuh khawh. Khuaruahhar lam in thil sining hna cu a hung ṭha kho. Mah tikah Jehovah cung ah kan zumhnak cu a fek chinchin. Ezra nih bawmhnak hmuh awkah Jehovah sinah toidor tein thla a cam. A ṭuan dingmi rian kong he aa tlaiin a lungre a theih fatin Jehovah sinah toidor tein thla a cam. (Ezr. 8:21-23; 9:3-5) Ezra nih Jehovah kha aa bochan caah midang zong nih amah kha bawmh le i zohchunh an duh ve. (Ezr. 10:1-4) Pumsalei kan herhmi asiloah kan chungkhar himnak kong he aa tlaiin kan lungre a theih ahcun zumhnak he Jehovah sinah thla kan cam awk a si. w23.11 18 ¶15-17

Jehovah nih miding in hmuh awkah Abraham nih a tuah bantuk in kan tuah dih ve a hau tiah a ti lo. Kan zumhnak tuahsernak in kan langhter khawh ning lam tampi a um. Khrihfabu ah mi thar pawl kha kan conglawmh khawh hna, bawmh a herh taktakmi unau pawl kha kan bawmh khawh hna i kan chungkharmi cung ah ṭhatnak kan tuah khawh. Cu bantuk thil hna tuahnak nih Pathian mithmai ṭha le thluachuah a kan hmuhter lai. (Rom 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Johan 3:18) Kan zumhnak tuahsernak in kan langhter khawh ning a biapi bikmi lamkhat cu midang sin ah lungtho tein thawngṭha kan chimnak thawng in a si. (1 Tim. 4:16) Kan dihlak in Jehovah biakam vialte a tling dih lai ti le a lam cu a ṭha bikmi a si ti kan zumh kha kan tuahsernak in kan langhter khawh. Cutin kan tuah ahcun Pathian nih miding in a kan hmuh lai i a hawi tiah a kan auh lai ti kha kan zumh khawh. w23.12 2 ¶3; 6-7 ¶15

Siangpahrang David nih a thih lai ah Solomon kha a cunglei bia hi a chimh. (1 Si. 2:1, 3) Mah bia cu tuchan unaupa dihlak he zong aa pehtlaimi a si. Cutin tuah awkah Pathian nawlbia kha an ngaih a hau i an nunnak kip ah Baibal phunglam zong an zulh a hau. (Luka 2:52) Mino unaupa hna Khrihfa patling si cu zeicah a biapit tuk? Unaupa pawl cu an chungkhar le Khrihfabu zong ah a biapi tukmi rian an ngei. Mino unaupa hna, hmailei ah nan hmuh khawh menmi rian kong nan ruah lai ti cu a fiang ko. Caan tling in Pathian rian a ṭuanmi, bu rianṭuantu le a hnu ah Khrihfa upa si ding in hmuitinh na ngei kho men. Nupi ṭhit le fa ngeih zong nan duh men lai. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Mah hmuitinh phanh awk le a hlawh tlingmi si awkah Khrihfa patling si a hau. w23.12 24 ¶1-2

Khrihfa upa pawl cu a sunglawimi Jehovah tuu pawl zohkhenh awkah zumhnak he rian pek an si. Mah zumhfekmi pa pawl nih unau pawl zohkhenh ding timi an rian kha an sunsak i “tuukhal” si awkah fakpi in rian an ṭuan. (Jer. 23:4; 1 Peter 5:2) Khrihfabu ah cu bantuk pa pawl kan ngeih hna caah zeitluk in dah lunglawmh awk a si. Khrihfa upa pawl nih Biaceihtu Gideon kong in an cawn khawh. (Heb. 6:12) Anih cu Pathian miphun pawl a kilvengtu le a khaltu a si. (Biac. 2:16; 1 Chan. 17:6) Gideon bantuk in Khrihfa upa pawl zong a har tukmi caan chung ah Pathian mi pawl zohkhenh ding in rian pek an si ve. (Lam. 20:28; 2 Tim. 3:1) Gideon sinin lungnemnak, toidornak le nawlngaihnak kha kan cawn khawh. A rian a ṭuan lioah inkhawhnak a ngeihmi kha hneksak a rak si. Khrihfa upa kan si zong, si lo zong ah kan Khrihfa upa pawl kan sunsak hnanak kha kan ṭhanchoter khawh. Rian fakpi in aa zuammi mah thlaraulei pa hna kha kan bawmh khawh hna.—Heb. 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3