CAWN AWK CAPAR 21
HLA 21 Pennak Kha Hmasa Bik Ah Kawl
A Hmun Dingmi Khua Kha Hngak U
‘A ra dingmi khua kha lungtho tein kan hngak.’—HEB. 13:14.
A BIK IN LANGHTERMI
Atu ah siseh, hmailei ah siseh Hebru dal 13 in ṭhatnak kan hmuh khawh ning kan hngalh lai.
1. Jerusalem khua ah a cang dingmi kong he aa tlaiin Jesuh nih zeidah a rak chimchung?
JESUH Khrih nih a thih lai ah a zultu pawl sinah hitin a rak chimchung: “Jerusalem khua kha ralkap nih an kulh” caan a phan te lai. (Luka 21:20) Mah ralkap pawl nan hmuh hnale cangka in Judea ram kha nan zamtak colh lai ti zong in a ti hna. Jesuh bia cu a rak tling taktak. Rom ralkapbu nih Jerusalem kha an rak kulh.—Luka 21:21, 22.
2. Judea ram le Jerusalem khua i Khrihfa hna kha Paul nih zei bantuk ruahnak cheuhnak dah a pek hna?
2 Rom ralkap nih Jerusalem an kulh hlan kum tlawmpal hrawng ah lamkaltu Paul nih cakuat a ṭial. Mah cu Hebru Baibal a si. Mah cakuat ah Paul nih Judea ram le Jerusalem khua i Khrihfa hna kha an ton dingmi thil caah an i timhchung khawh nakhnga a biapi tukmi ruahnak cheuhnak a pek hna. Cu a si ah zeidah an ton lai? Jerusalem khua cu hrawh a si lai. Khrihfa hna nih luatnak hmuh an duh ahcun an inn le chawlehnak rian kha an kaltak a hau lai. Cucaah Jerusalem khua kong he aa tlaiin Paul nih hitin a ṭial: “Hika ah kan caah a hmunmi khua a um lo, a ra dingmi khua tu kha lungtho tein kan hngak.”—Heb. 13:14.
3. “Hram taktak a ngeimi” khua cu zeidah a si, zeicah mah khua kha kan hngah?
3 Judea ram le Jerusalem khua in chuah aa timmi Khrihfa hna cu sualphawtnak le nihsawhnak an tong. Asinain cutin an tuah caah khamhnak an hmu. Tuchan zong ah minung kan i bochan hna lo ca le hi vawlei ah himnak le nun nuamhnak kan kawl lo caah mi tampi nih an kan nihsawh. Cu a si ah zeicah cutin kan tuah? Hi chan ṭhalo donghnak a nai cang ti kha kan hngalh caah a si. Kannih cu “hram taktak a ngeimi,” “a ra dingmi khua” Pathian Pennaka kha kan hngak. (Heb. 11:10; Matt. 6:33) Hi capar ah (1) Paul lamhruainak nih kumzabu pakhatnak Khrihfa hna kha “a ra dingmi khua” hngah awkah a bawmh hna ning, (2) Paul nih hmailei an ton dingmi thil caah a timhtuah hna ning le (3) tuchan zong ah a lamhruainak nih a kan bawmh ning kong kan i ruah hna lai.
A Kan Hlaw Bal Lomi Jehovah Kha I Bochan U
4. Jerusalem cu Khrihfa pawl caah zeicah a biapimi khua a si?
4 Jerusalem cu Khrihfa pawl caah a biapi tukmi khua a si. AD 33 ah kumzabu pakhatnak Khrihfabu cu Jerusalem khua ah dirh a rak si. Mah khua ah uktu bu zong an um. Mah leng ah Khrihfa tam deuh cu mahle inn cio an ngei i a dang thilri chawva zong tampi an ngei. Asinain Jesuh nih Jerusalem khua lawng si loin Judea ram hmanh nan chuahtak a hau lai tiah ralrin a pek hna.—Matt. 24:16.
5. Paul nih Khrihfa pawl kha an ton dingmi thil caah zeitindah a timhtuah hna?
5 Paul nih Khrihfa pawl kha an ton dingmi thil caah i timtuah hna seh ti a duh. Cucaah Jehovah nih Jerusalem khua a hmuh ning cung ah lungthin a pekter hna. Jehovah hmuhnak ah biakinn, tlangbawi rian le pekchanhmi raithawinak hna cu a thiangmi an si ti lo ti kha a hngalhter hna. (Heb. 8:13) Khuami tampi nih Messiah kha an hlawt. Jerusalem biakinn cu Jehovah i a thiangmi biaknak caah a biapimi hmun a si ti lo i hrawh a si cang lai.—Luka 13:34, 35.
6. Hebru 13:5, 6 i Paul ralrin peknak cu Khrihfa hna caah zeicah a caante ah hmuhmi a si?
6 Paul nih Hebru Khrihfa hna sin cakuat a ṭial lioah Jerusalem cu a nuam tukmi khua a si. Mah chan i Rom caṭialtu pakhat nih Jerusalem cu “Nichuahlei ah a min a thang bikmi khua a si” tiah a ti. Ram tampi in Judah mi hna cu kumkhat ah voithum Jerusalem khua ah puai zawh ding in an ra i tangka tampi an hman. Mah in Khrihfa cheukhat nih chawlehnak rian an ṭuannak ah ṭhatnak tampi an hmuh ko lai. Cucaah Paul nih hitin a ti hna: “Nan nunnak ah tangka duh tuknak kha hrial u, nan ngeihmi ah khan nan lungsi ko u.” Cun “kaan kaltak bal hna lai lo i kaan hlaw bal hna lai lo” timi Jehovah biakam zong kha Paul nih a cherhchan ṭhan. (Hebru 13:5, 6 rel; Deut. 31:6; Salm 118:6) Jerusalem khua le Judea ram ah a ummi Khrihfa hna nih mah biakam kha an i cinken peng a hau. Zeicah? Mah cakuat an hmuh hnu tlawmpal ah an inn, an rian le an ngeihmi thil tampi kha an kaltak a hau lai. Cun an um bal lonak hmun ah nunnak thar an thawk a hau lai.
7. Atu in Jehovah kan i bochannak kha zeicah kan fehter awk a si?
7 Kan cawn khawhmi: A rauhhlan ah zeidah a cang lai? “Harnak nganpi” aa thawk cang lai i hi vawlei ṭhalo cu hrawh a si cang lai. (Matt. 24:21) Kumzabu pakhatnak Khrihfa hna bantuk in hliphlau te le timhcia tein kan um peng a hau. (Luka 21:34-36) Harnak nganpi chung ah kan inn le a dang kan ngeihmi thil vialte kaltak a hau kho men. Mah caan ah Jehovah nih zeitik hmanh ah a kan hlaw lai lo ti kha fek tein kan zumh a hau lai. Harnak nganpi aa thawk hlan, atu hmanh ah zeitluk in dah Jehovah kan i bochan ti kha kan langhter khawh. Hitin i hal: ‘Ka tuahsernak le ka hmuitinh nih rumnak si loin kaan zohkhenh hna lai tiah bia a kan kamhtu Jehovah kaa bochan kha a langhter maw?’ (1 Tim. 6:17) Kumzabu pakhatnak Khrihfa hna kong in tampi kan cawn khawh. Asinain a ra laimi “harnak nganpi” cu kan ton balmi vialte lakah a har bikmi caan a si lai. Cu a si ah mah harnak aa thawk tikah kan tuah awk a simi kha zeitindah kan hngalh khawh lai?
Hruaitu Kha An Nawl Ngai Hna U
8. Jesuh nih a zultu pawl kha zei lamhruainak dah a pek hna?
8 Paul cakuat an hmuh hnu kum tlawmpal hrawng ah Rom ralkap nih Jerusalem khua an kulhmi kha Hebru Khrihfa hna nih an hmuh. Cucaah Khrihfa hna nih a rauhhlan ah Jerusalem khua cu hrawh a si lai i kan zam ding a si cang ti kha an hngalh. (Matt. 24:3; Luka 21:20, 24) Asinain khoika ah dah an zam lai? Jesuh nih hitin a ti: “Judea ram i a ummi cu tlang cung ah zam u.” (Luka 21:21) An pawngkam hrawng ah tlang tampi a um. Cu a si ah khoika tlang ah dah an zam lai?
9. Khrihfa hna nih khoika tlang ah dah kan zam lai ti kha zeicah an ruah a herh? (Khuaram hmanthlak zong zoh.)
9 An zam khawhnak tlang cheukhat cu Samaria tlang hna, Galili tlang hna, Hermon Tlang, Lebanon tlang hna le Jordan tiva ral tlang hna an si. (Khuaram hmanthlak zoh.) Mah tlang hna ah a ummi khua pawl cu a himmi dornak hmun an lo men lai. Tahchunhnak ah, Gamla cu a sangmi tlangpar ah a ummi khua a si i kal awkah a har tuk. Cucaah Judah mi cheukhat nih a ṭha bikmi dornak khua in an hmuh. Asinain a hnuah Gamla khua ah Judah mi le Rom mi cu fakpi in an i do i khuami tampi an thi.b
An zam khawhnak tlang tampi a um ko nain Khrihfa hna caah an him dih lo (Catlangbu 9 zoh)
10-11. (a) Jehovah nih zeitindah lamhruainak a pek hna? (Hebru 13:7, 17) (b) Khrihfa hna nih hruaitu pawl an nawl ngaihnak in zei ṭhatnak dah an hmuh? (Hmanthlak zong zoh.)
10 Jehovah nih Khrihfa pawl kha hruaitu hna hmang in lamhruainak a pek hna. A hnuah tuanbialei mifim Eusebius nih hitin a ṭial: ‘Jerusalem Khrihfabu i rian pekmi pa cheukhat nih Pathian sinin lamhruainak an hmuh. Raldohnak aa thawk hlanah khua in zam awk le Perea ram, Pella khua ah va um ding in nawl a pek hna.’ Pella khua cu Jerusalem he aa hlat tuk lo i kal awkah a fawi caah aa tlak tukmi dornak khua a si. Cuka khua ah a ummi tam deuh cu Rom mi he aa do lomi, Jentail mi an si.—Khuaram hmanthlak zoh.
11 Tlang ah a zammi Khrihfa hna nih “nan hruaitu hna kha an nawl ngai hna u” timi Paul ruahnak cheuhnak kha an zulh. (Hebru 13:7, 17 rel.) Cucaah Pathian miphun cu luatnak an hmu. “Hram taktak a ngeimi” khua, Pathian Pennak kha an hngah peng caah Jehovah nih a rak hlaw hna lo.—Heb. 11:10.
Pella cu a hlat tuk lo i a himmi khua zong a si (Catlangbu 10-11 zoh)
12-13. Harnak caan chung ah Jehovah nih a miphun kha zeitindah lam a hruai hna?
12 Kan cawn khawhmi: Jehovah nih a miphun kha cuset khaset timi lamhruainak pek awkah hruaitu pawl a hman hna. A harmi caan ah a miphun lamhruai awkah tuukhal pawl a hman hna ning kong Baibal ah tampi a langhter. (Deut. 31:23; Salm 77:20) Tuchan zong ah Jehovah nih hruaitu pawl a hman rih hna ti kha fiang tein kan hmuh khawh.
13 Tahchunhnak ah, COVID-19 pulrai aa thawkka ah “hruaitu” unaupa hna nih lamhruainak an kan pek. Mah unaupa hna nih Khrihfa upa pawl kha pumhnak caah lamhruainak an pek hna. Pulrai aa thawk hnu thla tlawmpal hrawng ah holh phun 500 leng in Internet, TV le radio hmang in pengkomh civui kan tuah. Mah bantuk civui cu a hlanah a rak um bal lo. Thlarau rawl kha cat lo tein kan hmu. Cucaah lungrual tein kan um kho peng. Hmailei ah zei thil kan ton hmanh ah hruaitu pawl nih a ṭhami biakhiahnak an tuah khawh nakhnga Jehovah nih a bawmh hna lai ti kha kan zumh khawh. Harnak nganpi ca kan i timhtuah khawh nakhnga le mah caan chung ah fimkhur tein kan um khawh nakhnga Jehovah i bochan le hruaitu pawl an nawl ngaih a hau. A dang zei sining hna dah ngeih a herh rih?
Unau Dawtnak le Khual Dawtnak Langhter U
14. Hebru 13:1-3 ning in Judah mi hna chan a dongh lai ah Khrihfa pawl nih zei sining hna dah an langhter a herh?
14 Harnak nganpi aa thawk tikah a hlan nakin pakhat le pakhat cung ah dawtnak kan langhter deuh a hau lai. Mah tikah Jerusalem khua le Judea ram i Khrihfa pawl kha kan i zohchunh hna a hau lai. Annih cu pakhat le pakhat cung ah dawtnak a langhter pengmi an si. (Heb. 10:32-34) Asinain Judah mi hna chan a dongh lai ah “unau dawtnak” le “khual dawtnak” kha a hlan nakin an langhter chinchin a hau.c (Hebru 13:1-3 rel.) Hi vawlei donghnak caan a naih tuk cang caah cutin kan tuah ve a hau.
15. Hebru Khrihfa hna nih an zam hnuah unau dawtnak le khual dawtnak kha zeicah an langhter a herh?
15 Rom ralkap cu Jerusalem khua an kulh hnuah ruahlopi in an kir ṭhan. Mah lioah Khrihfa pawl cu an ngeihmi thil tlawmpal he an zam. (Matt. 24:17, 18) Tlanglei an kal lio le hmun thar i an va um tikah rawl, hnipuan le umnak hmun hna an herh ko lai. Cucaah Khrihfa hna nih pakhat le pakhat i bawmhnak le an ngeihmi thil i hrawmnak thawng in unau dawtnak le khual dawtnak kha langhter awkah caanṭha an hmu.—Titas 3:14.
16. Bawmhnak a herhmi unau pawl cung ah zeitindah dawtnak kan langhter khawh? (Hmanthlak zong zoh.)
16 Kan cawn khawhmi: Dawtnak nih unau pawl kha an herh lio caante ah bawmh ding in a kan forh. Pathian miphun nih raldohnak le leiser ral ruang ah harnak a tongmi unau pawl kha thlaraulei le pumsalei in zohkhenh an duh hna. Raldohnak ruang ah a inn a kaltakmi Ukraine unaunu pakhat nih hitin a ti: “Unaupa pawl hmang in Jehovah nih lam a kan hruai i a kan bawmh. Ukraine ram le Hungary ram ah siseh, atu Germany ram zong ah siseh lunglawm tein an kan conglawmh i an kan bawmh.” Unau pawl cung ah khual dawtnak kan langhter i an herhmi kan zohkhenh hna tikah Jehovah he rian kan ṭuanṭimi a si.—Ptb. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
Tuchan zong ah ralzam a simi unau hna nih kan bawmhnak an herh (Catlangbu 16 zoh)
17. Atu in unau dawtnak le khual dawtnak ngeih cu zeicah a biapit?
17 Harnak nganpi chung ah pakhat le pakhat bawmhnak cu atu nakin a herh chinchin lai. (Hab. 3:16-18) Mah caan chung ah kan ngeih a herh dingmi unau dawtnak le khual dawtnak ti bantuk sining ṭha ngeih awkah Jehovah nih atu in a kan cawnpiak.
Hmailei Ah A Cang Dingmi
18. Kumzabu pakhatnak Hebru Khrihfa pawl kha zeitindah kan i zohchunh khawh hna?
18 Jerusalem khua hrawh a si tikah nawl a ngai i tlang ah a zammi Khrihfa pawl cu an rak luat. An khua kha an kaltak ko nain Jehovah nih a hlaw bal hna lo. Atu kan chan he aa tlaiin tah zeitin? Hmailei ah a cang dingmi kong kha a dikthliar in cun kan hngal lo. Asinain Jesuh nih timhcia tein um awkah ralrin a kan pek. (Luka 12:40) Hebru Khrihfabu sin Paul cakuat zong ṭha tein kan hlathlai khawh i kan zulh khawh. Cun Jehovah nih kaan kaltak bal hna lai lo i kaan hlaw bal hna lai lo ti zong in pakhat cio kha bia a kan kamh. (Heb. 13:5, 6) A hmun dingmi khua, Pathian Pennak kha lungtho tein hngak hna u sih. Cutin kan tuah ahcun zungzal in thluachuah kan hmu lai.—Matt. 25:34.
HLA 157 Daihnak A Nai Cang!
a Baibal chan ah khuapi cu siangpahrang nih an uk tawn hna. Mah bantuk khuapi cu pennak ti khawh a si.—Gen. 14:2.
b Mah cu Khrihfa hna Judea le Jerusalem in an zam hnu tlawmpal, AD 67 ah a cangmi a si.
c “Unau dawtnak” timi cu chungkhar karah a ummi dawtnak a si. Asinain Paul nih mah biafang a hman tikah Khrihfa unau karah a ummi, a fekmi dawtnak kha a chim duhmi a si.