Jehovah Bia Cu A Nung
Galati, Efesa, Filipi le Kolose Cakuat Chungin Hrilhfiah
Khrihfa cheukhat cu Judah phung aa tlaihmi hna ruangah a hmaanmi biaknak in an pial kha lamkaltu Paul nih a theih tikah, “Galati ram i a ummi Khrihfabu” sinah hmual ngei ngaimi cakuat a rak ṭial. (Gal. 1:2) A.D. 50-52 chung ṭialmi mah cakuat ah hlangfang in chimhhrinnak le hmual ngei ngaimi forhfialnak aa tel.
Kum hra tluk a rauh hnuah “Khrih Jesuh ca thongtla” pakhat in Rom i a um lioah Paul nih Efesa, Filipi le Kolose Khrihfabu hna sinah ruahnak ṭha cheuhnak le dawtnak in thapeknak aa telmi cakuat a rak ṭial. (Efe. 3:1) Nihin ah Galati, Efesa, Filipi le Kolose cathiang chung Baibal bia ah thinlung peknak in ṭhatnak kan hmuh khawh.—Heb. 4:12.
‘A Dingmi Tiah Thanhnak’ —Zei Lam In Dah?
Judah phung aa tlaihmi hna nih Paul kha a thangchiat awk zer ngai in an i zuam caah Paul nih a kong a dikthliar cheukhat a chimnak in lamkaltu a sinak kha a runven. (Gal. 1:11–2:14) A hmaan lomi an cawnpiaknak kha doh in Paul nih hitin a chim: ‘Minung hi a dingmi tiah thanh an sinak cu Jesuh Khrih an zumhnak thawng lawnglawng in a si i nawlbia nih tuah u a timi tuahnak thawngin a si bal lo.’—Gal. 2:16, Nw.
Khrih nih “nawlbia tang i a ummi hna kha [a] luatter” hna i Khrihfa luatnak ah i nuamh dingin luatnak a pek hna tiah Paul nih a chim. Hitin Paul nih Galati Khrihfa pawl kha fakpi in ralrin a pek hna: “Cucaah fek tein dir u law sal ah khan i ser ṭhan ti hlah u.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Baibal Biahalnak hna A Phi:
3:16-18, 28, 29—Abraham sin tuahmi biakamnak cu a hmun rih maw? A si, a hmun rih. Nawlbia biakamnak cu a dang a si, Abraham he tuahmi Pathian biakamnak a airawl a si lo. Cucaah, Nawlbia “hrawh” a si hnu hmanh ah Abraham he tuahmi biakamnak cu a hmun ko rih. (Efe. 2:15) Mah biakamnak cu Abraham i “tefa” taktak—cu chungah a biapi bik Khrih Jesuh le “Khrih ta” a simi hna—tiang a hmun.
6:2—“Khrih nawlbia” cu zeidah a si? Cu nawlbia ah Jesuh cawnpiaknak le nawlpekmi vialte aa tel dih. A hlei in “pakhat le pakhat i daw u” timi nawlpeknak aa tel.—Johan 13:34.
6:8—Zeitindah ‘thlarau lo ah kan tuh’? Pathian thlarau zalong tein kan chungah rian a ṭuan nakhnga nunnak in a si. Thlarau lo i tuhnak ah thlarau rianṭuannak lam a tluantermi rian hna ah lungthin dihlak in ṭuan aa tel.
Kan i Cawn awk:
6-9. Khrihfa upa hna nih Khrihfabu ah buainak a chuah tikah daithlan loin chimrel colh a hau. Baibal cang in ṭha tein tuaktannak thawngin a hmaan lomi khuaruahnak kha khulrang in al khawh a si.
2:20. Tlanhnak man cu Pathian thengte nih a kan pekmi laksawng a si. Cu ti hmuhnak ngeih awkah kan cawn awk a si.—Johan 3:16.
5:7-9. Hawikom ṭhalo nih ‘biatak zulh kha a kan ngolter’ khawh. Annih hrial cu fim a si.
6:1, 2, 5. Ruah lopi in a hmaan lomi kehlan kan kar sual ruangah a harmi thil umtuning ton ti bantuk thilrit phorh tikah “a thlarau deuh pawl” nih a kan bawmh khawh. Asinain thlarau lei rian hna ah cun mah thengte nih ṭuan awk a si.
‘Thil Vialte Khrih Ah Hmunkhat Ah Pumh A Si Lai’
Efesa khuami sin a ṭialmi a cakuat ah Khrihfa lungkhahnak he aa tlaimi a biapi bik kong kha langhter in Paul nih hitin a rak chim, “ri khiahmi caan a phak tikah . . . van i a ummi thil vialte le vawlei i a ummi thil vialte kha Khrih ah hmunkhat in a pumh ṭhan dih hna lai.” “Zumhnak . . . i pakhat” si dih awkah bawmtu dingin “mi kha laksawng” in Khrih nih a pek hna.—Efe. 1:10, Nw; 4:8, 13.
Khrihfa hna nih Pathian sunparnak pe in lung i khahnak ṭhanter awkah “mihring thar kha i hruk” in “Khrih . . . upat ruangah pakhat le pakhat i nawl thiam” ding a si. Cun thlarau ralthuam i hruknak in “Khuachia hlennak kha doh” a herh.—Efe. 4:24; 5:21; 6:11.
Baibal Biahalnak hna A Phi:
1:4-7—Chiti thuhmi Khrihfa hna cu an chuah hlanpi in zeitindah khiah chung an si? Pakhat cio in si loin a bu in asiloah a phun ningin khiah chung an si. Hmasa bik kan nu le kan pa nih fa an ngeih hlan le a sualmi vawlei a um hlan ah a rak khiah cang. Genesis 3:15 ah ṭialmi chimchungbia cu a sualmi minung pakhat pawi a si hlan ah thanh a rak si i van ah Khrih he uktu a ṭuan hngami a hnu zul cheukhat um ding Pathian tinhnak aa tel.—Gal. 3:16, 29.
2:2, Nw—Vawlei lungput cu thli he zeitindah aa lawh, mah cu vawlei ah zeitindah nawl a ngeih? ‘Vawlei lungput’ a simi zalon duhnak le nawl ngai lomi lungput cu kan dawpmi thli bantukin a kenkip ah a um. (1 Kor. 2:12, Nw) Mah thli a hrannak le ngol a hngalh lonak i huham nih vawlei cu a uk.
2:6—Chiti thuhmi Khrihfa hna cu vawlei an um lioah “vancung khua” ah hmun an ngei tiah zeitindah ti khawh a si? Hika ah “vancung khua” timi biafang cu kamh an simi van ah hmuh hngami ro a chimmi a si lo. ‘Thlarau in hmelchunhnak pek’ an si caah an hmuhmi thlarau lei dirhmun kha a chimmi a si.—Efe. 1:13, 14.
Kan i Cawn awk:
4:8, 11-15. Jesuh Khrih nih “sal tlaihmi tampi kha aa kalpi hna,” chim duhmi cu Khrihfa bu kha ṭhawnternak ding ah laksawng in annih kha hman awkah Satan nawlngeihnak chungin a chuah hna. Hruaitu hna an nawl ngaih, an tang i dor le Khrihfabu khuakhanmi zulh in ṭuan ṭinak in “dawtnak lungthin in . . . Khrih lei ah khan a lam kip in kan ṭhan awk a si.”—Heb. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Nupi nih a va tang aa dor lengah a upat lai. “Nemnak le daihnak lungthin” langhternak, ṭha tein a va kha chawn in a biakhiahnak hlawh a tlin nakhnga bawmh le hmaizah aa zuamnak thawngin cucu a tuah khawh.—1 Pit. 3:3, 4; Titas 2:3-5.
5:25, 28, 29. Pa pakhat nih amah le amah aa “cawm” bantukin a nupi kha pum, thinlung le thlarau lei ah ṭha tein a zohkhenh awk a si. A nupi he a caan aa za in hmannak le biachim, tuahṭuannak ah nemnak he pehtlaihnak zong in a duhdawt awk a si.
6:10-13. Khuachia ṭhawnnak kha doh awkah Pathian sinin hmuhmi thlarau ralthuam kha lungthin dihlak in i hruk a herh.
“Phung Ningin Hmailei Ah Kal Ko U Sih”
Filipi khuami sin Paul cakuat ah dawtnak kong a bik in a langhter. Hitin a ti: “Nan ca i thla ka cam tawnmi cu, nan dawtnak ngeihmi cu hngalhnak a hmaanmi le a chia a ṭha thleidan khawhnak fimnak he ṭhang seh.” I zumh tuknak rap kha hrial awkah a bawmh hna i hitin a forh hna: “Nan khamhnak a tlin khawh nakhnga, ṭih le phang lengmang in ṭuan ko u.”—Fil. 1:9; 2:12.
‘Pathian nih cunglei nunnak i kawhmi laksawng hmuh awkah kawltung lei’ tlik dingin thlarau lei upa pawl kha Paul nih tha a pek hna. Hitin a ti: “Atu tiang kan zulhmi phung ningin hmailei ah kal ko u sih.”—Fil. 3:14-16.
Baibal Biahalnak hna A Phi:
1:23—Paul cu zei “thil pahnih” karlak ah dah aa tenh i zei in “luat,” [Nw] dah a duh hringhran? Paul cu a tonmi thil ruangah a si kho menmi thihnak le nunnak karlak ah aa tenh. (Fil. 1:21) Aa thim hngami kha langhter loin, “[“luat,” Nw] i Khrih he um cu ka duh hringhran” tiah a ti. (Fil. 3:20, 21; 1 Thes. 4:16) Mah “luat”nak cu Khrih a phanh tik caan ah Jehovah nih Paul caah a timhpiakmi laksawng hmuh a si lai.—Matt. 24:3.
2:12, 13—Pathian nih kan ‘zulh khawh le duhnak lungthin kan ngeih’ nakhnga zei lam in dah rian a ṭuan? Jehovah rian kha kan si khawh chung ṭuan duhnak kha a ṭhan nakhnga thiang thlarau nih kan lungthin chungah rian a ṭuan khawh. Cucaah kan “khamhnak a tlin khawh nakhnga . . . ṭuan” tikah bawmhnak a ngei lomi kan si lo.
Kan i Cawn awk:
1:3-5. Filipi khuami cu thilri lei ah an si a fak nain siannak ah kan caah zohchunhawk ṭha an chiah.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Jesuh nih zohchunhawk a chiah bantukin toidornak cu thadernak si loin a ṭhawngmi ziaza i hmelchunhnak a si. Cun Jehovah nih mitoi aa dormi kha a hlorh hna.—Ptb. 22:4.
3:13. “Hnulei thil” ah hlawhman a tammi rian, a rummi innchungkhar ngeih ruangah hmuhmi himnak asiloah i ngaichih in kan i “thianh” cangmi hlan rak tuahmi sualnak ngan hna aa tel men lai. (1 Kor. 6:11) Mah thil hna cu kan philh awk a si, chim duhmi cu mah kong ah lungrethei in um ti loin “hmailei thil banh” awk a si.
“Zumhnak Ah ṬHawng Chin Lengmang Ko U”
Kolose khuami sin a ṭialmi a cakuat ah Paul nih cawnpiaktu hmaan lo pawl an ruahnak kha a langhter. Khamhnak cu Nawbia halmi zulhnak ah si loin “zumhnak kha fek tein . . . i tlaih zungzal” nak ah aa hngat ti kha a fianter. Paul nih Kolose khua Khrihfa pawl kha hitin tha a pek hna: “[Khrih] chungah hram thukpi in thla u law amah chungah nan nuncan cu inn bantuk in sa u law . . . nan zumhnak ah ṭhawng chin lengmang ko u.” Cu ti ṭhawn chin lengmangnak nih zeitindah a ṭhathnem hna awk a si?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Paul nih hitin a ṭial, “hi thil vialte cungah hin dawtnak kha chap u law dawtnak cu zeizong vialte, i rem ṭhipṭhep tein a funtomtu a si.” Lamkaltu nih hitin a ti hna: “Zei thil nan tuah paoh ah, minung caah si lo in Bawipa caah ka ṭuan ti lungput ngei in, nan lungthin dihlak in ṭuan u.” Khrihfabu lenglei mi he aa tlai in “fimnak in [“pehtlai,” Nw]” hna u tiah a ti.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Baibal Biahalnak hna A Phi:
2:8—Paul ralrin pekmi ‘vawlei thlarau [“a hrampi vawlei phunglam,” Nw]’ cu zeidah a si? Mah cucu Satan vawlei i a hrampi phunglam an si—vawlei ningcang a dirh i lam a hruai asiloah a forhmi a hrampi phung asiloah phunglam hna an si. (1 Johan 2:16) Cu ah thil fakpi ruahnak [philosophy], thilri duh tuknak le a hmaan lomi biaknak hna aa tel.
4:16—Laodisia Khrihfa sin ṭialmi cakuat cu zeicah Baibal chungah aa tel ve lo? Mah cakuat ah tuchan caah a herhmi bia aa tel lo ruangah a si kho men. Asiloah a dang Baibal hmaan cazin chung khumh ciami kong kha a nolh ṭhan i a si kho men.
Kan i Cawn awk:
1:2, 20. Pathian nih a velngeihnak in a kan pekmi tlanhnak man nih ka sual ti i hngalhnak chiaṭha thleidannak lungthin kha a thianter khawh i chunglei daihnak a kan pek khawh.
2:18, 23, Nw. “Lenglang toidornak”—a si kho menmi cu vawlei thilri hlawtnak, pum sifah peknak in midang thangṭhatnak hmuh awkah lenglang i toidornak—cu ‘minung ruahning in i porhlawtnak’ hmelchunh a si.