BIBLIOTECA TI INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA TI INTERNET
ch'ol
ʌ
  • Λ
  • ʌ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • JUN TAC
  • TEMPA BɅ TAC
  • bt cʌntesʌntel 16 i yopol 124-132
  • «Laʼ ti Macedonia i coltañon lojon»

Ma'añic video cha'an ili.

Ñusʌbeñon lojon, maʼañic tsiʼ jamʌ jiñi video.

  • «Laʼ ti Macedonia i coltañon lojon»
  • Laʼ lac sub «ti tsʼʌcʌl chaʼan bʌ jiñi i Yumʌntel Dios»
  • Subtítulo
  • Lʌcʼʌ lajal bʌ yicʼot
  • «Dios tsiʼ pʌyʌyon lon» (Hechos 16:6-15)
  • «Jiñi lac piʼʌlob wen michʼob tsaʼ caji i pejcañob» (Hechos 16:16-24)
  • «Ti ora tsaʼ aqʼuentiyob chʼʌmjaʼ» (Hechos 16:25-34)
  • «¿I wʌleʼli cheʼ jach miʼ mucu locʼsañon lojon?» (Hechos 16:35-40)
  • Jiñi i ñʌchʼtʌlel lac pusicʼal maʼañic majqui miʼ mejlel i chʼʌmben i sujm
    Lac Tsictesʌbentel chaʼan i Yumʌntel Jehová, 2017
  • Jiñi xcʌntaya cárcel miʼ cʌn i sujmlel
    Cʌñʌ am bʌ ti Biblia
  • «Tsiʼ cʼʌñʌ jiñi Tsʼijbujel tac chaʼan miʼ ñop i coltañob i chʼʌmbeñob i sujm»
    Laʼ lac sub «ti tsʼʌcʌl chaʼan bʌ jiñi i Yumʌntel Dios»
Laʼ lac sub «ti tsʼʌcʌl chaʼan bʌ jiñi i Yumʌntel Dios»
bt cʌntesʌntel 16 i yopol 124-132

CAPÍTULO 16

«Laʼ ti Macedonia i coltañon lojon»

Mi lac taj bendición cheʼ bʌ mi lac jacʼ jumpʼejl eʼtel i tijicña mi lac lʌtʼ jiñi contrajintel

Chucul ti Hechos 16:6-40

1-3. a) ¿Bajcheʼ tsiʼ tojʼesa majlel Pablo yicʼot i piʼʌlob jiñi chʼujul bʌ espíritu? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili capítulo?

CABɅL xʼixicob miʼ loqʼuelob yaʼ ti tejclum Filipos, am bʌ yaʼ ti Macedonia, i miʼ majlelob yaʼ ti colem jaʼ Gangites. Cheʼ bajcheʼ ñʌmʌl i melob miʼ buchtʌlob yaʼ tiʼ tiʼ jaʼ chaʼan miʼ melbeñob oración Jehová, jiñi i Dios Israel. Jehová wolʌch i qʼuel ili xʼixicob (2 Cr. 16:9; Sal. 65:2).

2 Uxtiquil misionero yaʼ loqʼuelob yaʼ ti tejclum Listra, am bʌ ti Galacia, ñumen bʌ 800 kilómetro i ñajtlel tiʼ estejlel Filipos. Jiñobʌch Pablo, Silas yicʼot Timoteo. Cheʼ bʌ ñumeñix chaʼpʼej uxpʼejl qʼuin tsaʼ cʼotiyob ti jumpʼejl bij am bʌ yaʼ ti Roma, muʼ bʌ i pʌyob majlel ti jiñi ñumen ñuc bʌ tejclum chaʼan Asia. Tiʼ yuxticlelob yomobix majlel ti Éfeso yicʼot ti yan tac bʌ tejclum baqui an yonlel lac piʼʌlob yom bʌ i ñʌchʼtañob jiñi wen tʼan chaʼan Cristo. Pero cheʼ bʌ muʼto caj i majlelob, jiñi chʼujul bʌ espíritu tsiʼ mʌctayob i maʼañic tsiʼ yʌcʼʌyob ti subtʼan yaʼ ti Asia. Jesús woli (choncol) i cʼʌn jiñi i yespíritu Dios chaʼan miʼ subeñob cʼaxel yaʼ ti Asia Menor, ti mar Egeo i miʼ majlelob yaʼ tiʼ tiʼ jaʼ Gangites.

3 Tsaʼ bʌ i mele (chaʼle) Jesús chaʼan miʼ tojʼesan majlel Pablo yicʼot i piʼʌlob chaʼan miʼ majlelob ti Macedonia cabʌl chuqui miʼ pʌsbeñonla. Laʼ laj qʼuel chuqui tsaʼ ujti cheʼ bʌ i chaʼyajlelix i majlel Pablo bajcheʼ misionero, tsaʼ bʌ i teche ti jabil 49.

«Dios tsiʼ pʌyʌyon lon» (Hechos 16:6-15)

4, 5. a) ¿Chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlel Pablo yicʼot i piʼʌlob cheʼ bʌ woliʼ cʼotelob ti Bitinia? b) ¿Chuqui tsiʼ meleyob, i chuqui tsaʼ ujti ti wiʼil?

4 Pablo yicʼot i piʼʌlob tsaʼ majliyob ti subtʼan yaʼ ti tejclum tac am bʌ yaʼ ti Bitinia come maʼañic tsaʼ mejliyob ti subtʼan yaʼ ti Asia. Chaʼan miʼ cʼotelob yaʼi tajol cabʌl qʼuin tsiʼ chaʼleyob xʌmbal ti bij tac mach bʌ pavimentadojic yaʼ ti tejclum Frigia yicʼot Galacia, i mach cabʌlic lac piʼʌlob chumulob yaʼi. Pero cheʼ bʌ wolix i cʼotelob majlel ti Bitinia, Jesús tsiʼ chaʼ cʼʌñʌ jiñi chʼujul espíritu chaʼan miʼ mʌctañob (Hech. 16:6, 7). Pablo yicʼot i piʼʌlob tajol mach yujilobic chucoch woli (yʌquel) i yujtel jiñi. Yujilob chuqui mi caj i subob yicʼot bajcheʼ miʼ caj i melob, pero mach yujilobic baqui miʼ majlelob. Anquese tsiʼ ñopoyob majlel ti Asia, jiñi chʼujul bʌ espíritu tsiʼ mʌctayob, cheʼ jiñi tsiʼ ñopoyob majlel ti Bitinia i tsaʼ mʌctʌntiyob. Pero tsaʼʌch i bej sʌclayob baqui miʼ chaʼleñob subtʼan. Cheʼ jiñi tsiʼ ñaʼtayob majlel ti oeste i tsiʼ xʌñʌyob cheʼ bʌ 550 kilómetro i tsiʼ ñusayob tejclum tac jinto tsaʼ cʼotiyob ti Troas, baqui mi caj i mejlelob ti letsel ti barco chaʼan miʼ majlelob ti Macedonia (Hech. 16:8). Ili ora jiñi chʼujul bʌ espíritu tsaʼix i yʌcʼʌyob ti ñumel.

5 Lucas tsaʼ cʼoti i taj Pablo yicʼot i piʼʌlob yaʼ ti Troas, miʼ yʌl chuqui tsaʼ ujti: «Cheʼ ti acʼʌlel, an chuqui tsaʼ pʌsbenti Pablo: Juntiquil wiñic chʼoyol bʌ ti Macedonia yaʼan tiʼ tojlel i woliʼ cʼajtiben ti wocol tʼan: ‹Laʼ ti Macedonia i coltañon lojon›. Cheʼ bʌ tsaʼ ujti ti pʌsbentel jiñi, tsaʼ lon c chaʼle wersa majlel ti Macedonia come tsaʼ lon c ñaʼta chaʼan Dios tsiʼ pʌyʌyon lon chaʼan mi lon c sub jiñi wen tʼan yaʼi» (Hech. 16:9, 10).a Pablo tsaʼix i wocol taja baqui miʼ cajel ti subtʼan. ¡Tijicña tsiʼ yubi cheʼ maʼañic tsiʼ len cʌyʌ jiñi subtʼan ti ojli bij! Tiʼ ora tsaʼ majliyob ti Macedonia tiʼ chʌnticlelob.

Jiñi apóstol Pablo yicʼot Timoteo añob ti jumpʼejl barco. Timoteo an chuqui woliʼ tuchʼ majlel cheʼ bʌ jiñi yambʌlob woliyob ti eʼtel.

«Tsaʼ letsiyon lon ti barco ti Troas» (Hechos 16:11).

6, 7. a) ¿Chuqui mi laj cʌn ti tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Pablo cheʼ bʌ woliʼ majlel ti subtʼan? b) ¿Chuqui yom mi lac ñop?

6 ¿Chuqui mi laj cʌn ti ili relato? Ñaʼtancu ili: Jiñi chʼujul bʌ espíritu jinto tsaʼ caji i coltan Pablo cheʼ bʌ tsaʼ majli ti Asia, Jesús jinto tsiʼ colta Pablo cheʼ bʌ wolix i cʼotel ti Bitinia, i jinto tiʼ sube chaʼan miʼ majlel ti Macedonia cheʼ bʌ tsaʼ cʼoti ti Troas. Ili ora, Jesús, i jol jiñi congregación tac, cheʼʌch miʼ mejlel i mel ti lac tojlel jaʼel (Col. 1:18). Laʼcu lac ñaʼtan, tajol añix ora cajel lac ñaʼtan chaʼan mi lac sujtel ti precursor o mi lac majlel ti subtʼan baqui yomto coltʌntel. Tajol Jesús mi caj i cʼʌn jiñi chʼujul bʌ espíritu, pero jinto cheʼ añix chuqui woli lac mel chaʼan mi lac tsʼʌctesan jiñi lac meta. Laʼ lac ñaʼtan iliyi: Chaʼan juncojt carro miʼ majlel ti lac tsʼej o ti lac ñoj, ñaxañʌch yom mi lac ñijcan. Cheʼ jaʼel, chaʼan Jesús miʼ coltañonla ti lac subtʼan, añʌch chuqui ñaxan yom mi lac mel.

7 ¿I chuqui yom mi lac mel mi mach ti orajic mi lac taj jiñi lac meta anquese woli lac chaʼlen wersa? ¿Yom ba mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi chʼujul bʌ espíritu maʼañic woliʼ coltañonla? Maʼañic. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan Pablo añʌch chuqui lon yom i mel, i cheʼ bʌ tsiʼ ñopo i mel maʼañic tsaʼ mejli, pero tsaʼʌch i bej sʌcla baqui miʼ chaʼlen subtʼan jinto tsaʼ pʌsbenti baqui. Miʼ mejlel lac ñop chaʼan Jehová mi caj i yʌqʼueñonla i bendición mi mucʼʌch lac bej sʌclan jumpʼejl ñuc bʌ puerta chaʼan mi lac ñumen chaʼlen eʼtel (troñel) (1 Cor. 16:9).

8. a) ¿Bajcheʼ yilal jiñi tejclum Filipos? b) ¿Chuqui tsaʼ ujti cheʼ bʌ Pablo tiʼ sube wen tʼan jiñi xʼixicob yaʼ bʌ añob «baqui miʼ mejlel oración»?

8 Cheʼ bʌ tsaʼ cʼotiyob ti Macedonia, Pablo yicʼot i piʼʌlob tsaʼ majliyob ti jiñi tejclum Filipos, jiñi chumuloʼ bʌ yaʼi wen tijicñayob come poj romanojobix. Filipos wen lajal bajcheʼ Roma, jin chaʼan jiñi romanojob soldadojoʼ bʌ ti ñaxan miʼ qʼuelob jiñi tejclum bajcheʼ Italia. I tiʼ pat jiñi tejclum yaʼan jiñi jaʼ Gangites. Cheʼ bʌ ili misionerojob tsaʼ cʼotiyob tiʼ tiʼ jiñi jaʼ tsiʼ ñaʼtayob chaʼan tsiʼ tajayob baqui miʼ mejlel i melob oración.b Cheʼ bʌ tsaʼ cʼoti sábado, tsaʼ majliyob yaʼi i tsiʼ tajayob chaʼtiqui uxtiquil xʼixicob yaʼ bʌ añob i chʼujutesañob Dios, jin chaʼan tsaʼ buchleyob i pejcan. Jiñi relato miʼ yʌl chaʼan juntiquil xʼixic «yaʼan i ñʌchʼtan», i «Jehová tsiʼ junyajl jambe i pusicʼal». I cʼabaʼ jiñʌch Lidia i tsiʼ wen mulaj jiñi tsaʼ bʌ i cʌñʌ, jin chaʼan tsiʼ chʼʌmʌ jaʼ yicʼot jiñi yaʼ bʌ añob tiʼ yotot. Cheʼ jiñi, tiʼ sube Pablo yicʼot i piʼʌlob chaʼan miʼ cʌytʌlob tiʼ yotot (Hech. 16:13-15).c

9. ¿Chuqui an i mele cabʌlob chaʼan miʼ lajiñob Pablo, i chuqui ti bendición an i tajayob?

9 ¡Luʼ tijicñayob tsiʼ yubiyob cheʼ bʌ Lidia tsiʼ chʼʌmʌ jaʼ! Miʼ mejlel la cʌl chaʼan Pablo wen tijicña tsiʼ yubi come tsaʼʌch i jacʼʌ majlel ti Macedonia i Jehová tsiʼ cʼʌñʌ yicʼot jiñi i piʼʌlob chaʼan miʼ jacʼbeñob i yoración jiñi xucʼul bʌ xʼixicob. Ili ora jaʼel cabʌl hermanojob yicʼot hermanajob chʼejlobto bʌ, añobix bʌ i jabilel, i bajñelobto bʌ o ñujpuñemoʼ bʌ muʼ bʌ i majlelob ti subtʼan baqui anto yom coltʌntel. I sujmʌch chaʼan añʌch wocol, pero cheʼ bʌ miʼ ñaʼtañob jiñi tijicñʌyel muʼ bʌ i yubiñob cheʼ bʌ miʼ tajob yomoʼ bʌ i cʌn i sujmlel bajcheʼ Lidia, maʼañic chuquiyes miʼ qʼuelob jiñi wocol. Ixcu jatet, ¿muʼ ba a mejlel ti majlel ti coltaya ti jumpʼejl territorio? Mi mucʼʌch a mel, Jehová mi caj i yʌqʼueyet cabʌl bendición. Laʼcu lac ñaʼtan tsaʼ bʌ i mele Aaron, cheʼ bʌ chʼitonto tsaʼ majli ti jumpʼejl país am bʌ ti centroamérica. Miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ mic chaʼlen coltaya ti yambʌ país an i coltayon chaʼan mic ñumen lʌcʼtesan c bʌ ti Jehová. I mucʼʌch c wen mulan subtʼan ilayi: ¡Añix c chaʼan ocho estudio!». Cabʌl hermanojob an i meleyob bajcheʼ jiñi, i cheʼʌch miʼ yubiñob i bʌ bajcheʼ Aaron.

Chaʼtiquil hermanajob woliʼ subeñob wen tʼan juntiquil xchʼoc yaʼ ti calle i juntiquil alob woliʼ ñop i qʼuel chuqui woliʼ pʌsob.

¿Chuqui miʼ mejlel lac mel chaʼan mi lac majlel ti coltaya ti jumpʼejl territorio?

«Jiñi lac piʼʌlob wen michʼob tsaʼ caji i pejcañob» (Hechos 16:16-24)

10. ¿Chuqui tsiʼ mele jiñi xibajob chaʼan miʼ mʌctañob Pablo yicʼot i piʼʌlob?

10 Satanás tsaʼ wen michʼa cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele chaʼan jiñi wen tʼan tsaʼ caji ti cʼotel yicʼot ti ñojpel yaʼ ti tejclum tac baqui miʼ wen mulʌntel i chaʼan bʌ xiba. Jin chaʼan, jiñi xibajob tsaʼ caji i chaʼleñob wersa chaʼan miʼ mʌctañob Pablo yicʼot i piʼʌlob. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, cheʼ bʌ tsajñob yaʼ baqui miʼ mejlel oración, tsiʼ tajayob juntiquil xchʼoc am bʌ i xibʌjlel, ili xchʼoc miʼ suben lac piʼʌlob chuqui mi caj i yujtel tiʼ tojlelob i cheʼ bajcheʼ jiñi miʼ taj taqʼuin chaʼan miʼ yʌqʼuen i yumob ti eʼtel. Tsaʼ caji i tsajcañob majlel i tsiʼ yʌlʌ: «Ili wiñicob xyaj eʼtelob i chaʼan jiñi Ñumen ñuc bʌ Dios i woliʼ subeñetla bajcheʼ mi caj laʼ taj laʼ coltʌntel». ¿Chucoch jiñi xiba tsiʼ yʌcʼʌ ti tʼan jiñi xchʼoc bajcheʼ jiñi? Tajol chaʼan jiñi lac piʼʌlob miʼ ñaʼtayob chaʼan muʼ bʌ i yʌl jiñi xchʼoc yicʼot i cʌntesa Pablo tilemʌch ti Dios, i cheʼ bajcheʼ jiñi maʼañic miʼ wen ñʌchʼtʌntel jiñi i sujm bʌ xñoptʼañob. Pero Pablo tsiʼ locʼsʌbe i xibʌjlel chaʼan miʼ ñʌjchʼel (Hech. 16:16-18).

11. ¿Chuqui tsaʼ tumbentiyob Pablo yicʼot Silas cheʼ bʌ tsiʼ locʼsʌbeyob i xibʌjlel jiñi xchʼoc?

11 Cheʼ bʌ jiñi i yumob jiñi xchʼoc tsiʼ yubiyob chaʼan maʼañix mi caj i mejlel i cʼʌñob chaʼan miʼ tajob taqʼuin tsaʼ wen michʼayob. Tsiʼ tujcʼayob majlel Pablo yicʼot Silas yaʼ ti mercado, baqui miʼ chaʼleñob meloñel jiñi yumʌlob yajcʌbiloʼ bʌ ti Roma. Ili wiñicob yujilob chaʼan ili juezob miʼ tsʼaʼleñob jiñi yambʌ lac piʼʌlob mach bʌ lajalobic i lumal yicʼotob, jin chaʼan tiʼ subeyob: «Judíojob i woliʼ pʌsob costumbre tac mach bʌ yomic mi lac chʼʌm i mi yomicto mi lac mel come romanojonla». Cheʼ jiñi, jiñi lac piʼʌlob yaʼ bʌ añob ti mercado «wen michʼob tsaʼ caji i pejcañob» Pablo yicʼot Silas, i jiñi juezob «tsiʼ yʌcʼʌyob i tʼan chaʼan miʼ jajtsʼelob ti teʼ». Cheʼ jiñi, tsaʼ tujcʼʌntiyob majlel ti cárcel i jiñi xcʌnta cárcel «tsiʼ ñupʼuyob tiʼ tamlel jiñi cárcel i tsiʼ yotsʌbeyob i yoc ti tocol bʌ teʼ» (Hech. 16:19-24). Wen icʼyochʼan yaʼ baqui tsaʼ otsʌntiyob i maʼañic tsiʼ taja i qʼuelob i bʌ. Pero Jehová woliʼ qʼuel woli bʌ i yujtel (Sal. 139:12).

12. a) ¿Bajcheʼ yilal tsiʼ qʼueleyob Pablo yicʼot i piʼʌlob jiñi contrajintel, i chucoch? b) ¿Bajcheʼ miʼ bej ticʼlañonla Satanás yicʼot jiñi lac piʼʌlob añoʼ bʌ tiʼ pʼʌtʌlel?

12 Jesús tsiʼ wʌn subeyob jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Mi caj i contrajiñetla jaʼel» (Juan 15:20). Jin chaʼan, cheʼ bʌ Pablo yicʼot i piʼʌlob tsaʼ cʼotiyob ti Macedonia, wʌn chajpʌbilobix chaʼan jiñi contrajintel. Cheʼ bʌ tsaʼ cajiyob ti contrajintel yujilob chaʼan jin Satanás michʼ yicʼotob i mach jiñic Jehová. Ili ora, jiñi añoʼ bʌ tiʼ pʼʌtʌlel Satanás cheʼʌch miʼ contrajiñoñobla jaʼel cheʼ bajcheʼ tsaʼ ujti ti wajali. Yaʼ ti escuela tac yicʼot baqui mi lac chaʼlen eʼtel an i tajol miʼ yʌlob lot ti lac tojlel chaʼan mi lac tsʼaʼlentel. An país tac baqui jiñi laj contrajob miʼ majlelob ti meloñibʌl i miʼ yʌlob iliyi: «Jiñi Testigojob woliʼ techob wocol i woliʼ pʌsob costumbre tac mach bʌ yom mi lac jacʼ joñonla muʼ bʌ lac ñop Dios come maʼañic mi lac mel cheʼ tac bʌ bajcheʼ jiñi». An tejclum tac baqui miʼ jajtsʼelob yicʼot miʼ yotsʌntelob ti cárcel jiñi la quermañujob. Pero Jehová wolʌch i qʼuel jaʼel jiñi muʼ bʌ i yujtel ili ora (1 Ped. 3:12).

«Ti ora tsaʼ aqʼuentiyob chʼʌmjaʼ» (Hechos 16:25-34)

13. ¿Chucoch jiñi xcʌnta cárcel tsiʼ cʼajti chuqui yom miʼ mel chaʼan miʼ coltʌntel?

13 Pablo yicʼot Silas mach ti orajic tsaʼ jajmi pañimil i chaʼañob cheʼ bʌ tsaʼ jajtsʼiyob. Cheʼ ti yojlil acʼʌlel chaʼ tijicñayix tsiʼ yubiyob come «woliyob ti oración yicʼot woliʼ yʌqʼueñob i ñuclel Dios yicʼot cʼay tac». Cheʼ jiñi tsaʼ caji yujquel tsaʼto bʌ i ñijca jiñi cárcel. Jiñi xcʌnta cárcel toj bijtʼel tsaʼ tejchi i tsiʼ qʼuele chaʼan luʼ jamʌl jiñi puerta i tsiʼ ñaʼta chaʼan tsaʼ putsʼiyob jiñi xñujpʼelob. «Tsiʼ locʼsa i yespada» chaʼan miʼ tsʌnsan i bʌ come yujil chaʼan mi caj i yʌqʼuentel i toj i mul. Cheʼ bʌ «colelix i tsʌnsan i bʌ», Pablo tiʼ sube ti cʼam bʌ tʼan: «¡Mach a ticʼlan a bʌ! ¡Laj wʌʼañon loñi!». Jiñi xcʌnta cárcel tsiʼ cʼajti: «Wiñicob, ¿chuqui yom mic mel chaʼan mij coltʌntel?». Pablo yicʼot Silas yujilob chaʼan muʼ bʌ caj i coltan jiñi wiñic jiñʌch Jesús, jin chaʼan tiʼ subeyob: «Ñopo lac Yum Jesús, i jatet yicʼot jiñi añoʼ bʌ ti a wotot mi caj laʼ coltʌntel» (Hech. 16:25-31).

14. a) ¿Chuqui tsiʼ mele Pablo yicʼot Silas chaʼan miʼ coltañob jiñi xcʌnta cárcel? b) ¿Chuqui ti bendición tsiʼ taja Pablo yicʼot Silas cheʼ bʌ yicʼotob i tijicñʌyel tsiʼ lʌtʼʌyob jiñi ticʼlʌntel?

14 ¿Tiʼ sujm ba yom i tajben i jacʼbal i cʼajtiya? Pablo tsiʼ qʼuele chaʼan jiñi wiñic yomʌch i cʌn i sujmlel. Pero mach i cʌñʌyic jiñi i tʼan Dios come mach judíojic. Jin chaʼan, chaʼan miʼ mejlel ti sujtel ti xñoptʼan yom miʼ ñaxan cʌn yicʼot miʼ ñop jiñi i sujmlel am bʌ yaʼ ti Tsʼijbujel. Jin chaʼan, Pablo yicʼot Silas «tiʼ subeyob i tʼan Jehová». Tsaʼto ñajʌyi i chaʼañob i lojweñalob i pat come tsaʼ caji i wen cʌntesañob jiñi xcʌnta cárcel. Pero jiñi wiñic tsiʼ qʼuele chaʼan lojweñob i tsaʼ caji i pocbeñob i lojweñal. «Jiñi wiñic yicʼot jiñi añoʼ bʌ tiʼ yotot ti ora tsaʼ aqʼuentiyob chʼʌmjaʼ». ¡Jumpʼejlʌch bendición tsaʼ aqʼuenti Pablo yicʼot Silas come tijicña tsiʼ lʌtʼʌyob jiñi ticʼlʌntel! (Hech. 16:32-34).

15. a) ¿Chuqui an i mele cabʌl hermanojob chaʼan miʼ lajiñob Pablo yicʼot Silas? b) ¿Chucoch mach yom mi laj cʌy lac julaʼtan jiñi lac piʼʌlob?

15 Ili ora, cabʌl hermanojob an i lajiyob Pablo yicʼot Silas come an i chaʼleyob subtʼan anquese añob ti cárcel, i añʌch mejli i coltañob cabʌl lac piʼʌlob. Jumpʼejl ejemplo, ti jumpʼejl país baqui mʌctʌbil lac subtʼan ti ñaxan tsaʼ cʼoti i yorajlel baqui lʌcʼʌ ojlil jiñi Testigojob chumuloʼ bʌ yaʼi tsiʼ cʌñʌyob i sujmlel cheʼ bʌ añob ti cárcel (Is. 54:17). Cheʼ jaʼel, cheʼ bajcheʼ jiñi xcʌnta cárcel jinto tsiʼ jacʼʌ jiñi i sujmlel cheʼ bʌ tsaʼ ñumi jiñi yujquel, an lac piʼʌlob jinto bʌ miʼ jacʼob i sujmlel cheʼ bʌ an chuqui miʼ yujtel tiʼ tojlelob. Jin chaʼan, mach yom mi laj cʌy lac julaʼtan jiñi lac piʼʌlob am bʌ ti lac territorio come tajol ti jumpʼejl bʌ qʼuin yomob chaʼan mi laj coltan.

«¿I wʌleʼli cheʼ jach miʼ mucu locʼsañon lojon?» (Hechos 16:35-40)

16. ¿Chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlel Pablo yicʼot Silas cheʼ tiʼ yijcʼʌlel?

16 Tiʼ yijcʼʌlel, jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel tsiʼ yʌcʼʌyob i tʼan chaʼan miʼ cojlel Pablo yicʼot Silas. Pero Pablo tiʼ sube jiñi xcʌntayajob: «Tsiʼ jatsʼʌyon lon baqui an yonlel lac piʼʌlob cheʼ bʌ maxto i chaʼleyob meloñel ti lon c tojlel anquese romanojon lon, i tsiʼ yotsayon lon ti cárcel. ¿I wʌleʼli cheʼ jach miʼ mucu locʼsañon lojon? ¡Maʼañic! Laʼ tilicob i locʼsañon lon». Cheʼ bʌ jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel tsiʼ yubiyob chaʼan romanojob jiñi tsaʼ bʌ jajtsʼiyob «tsaʼ cajiyob ti bʌqʼuen» come maʼañic tsiʼ qʼueleyob ti ñuc i derecho Pablo yicʼot Silas.d Jiñi xʼeʼtelob añobix i mul come tiʼ jatsʼʌyob Pablo yicʼot Silas tiʼ wut cabʌl lac piʼʌlob, jin chaʼan yom miʼ cʼajtiñob chaʼan miʼ ñusʌbentelob i mul. Cheʼ jiñi tiʼ subeyob chaʼan miʼ loqʼuelob ti Filipos i tsiʼ jacʼʌyob, pero ñaxan tsaʼ majli i pʼʌtʼesañob jiñi tsijiʼ bʌ xñoptʼañob.

17. ¿Chuqui tsiʼ cʌñʌyob tiʼ tojlel Pablo yicʼot Silas jiñi tsijib xñoptʼañob?

17 Cheʼ Pablo yicʼot Silas tsaʼic i wʌn subuyob chaʼan romanojobʌch tajol maʼañic tsaʼ jajtsʼiyob (Hech. 22:25, 26). Pero tajol jiñi tsijiʼ bʌ xñoptʼañob mi caj i ñaʼtañob chaʼan mach yomobic i ñusañob wocol tiʼ caj Cristo, jin chaʼan woliʼ yʌlob chaʼan romanojob jaʼel. Cheʼ jaʼel, ¿bajcheʼ yilal mi caj i qʼuelob jiñi hermanojob mach bʌ romanojobic? Jiñi mandar maʼañic miʼ coltan ili hermanojob. Jin chaʼan, cheʼ bʌ Pablo yicʼot Silas tsiʼ lʌtʼʌyob jiñi wocol tsiʼ pʌsbeyob jiñi tsijib hermanojob chaʼan pejtelel xñoptʼañob mucʼʌch i mejlel i pʌsob i xucʼtʌlel cheʼ bʌ miʼ contrajintelob. Cheʼ jaʼel, cheʼ bʌ Pablo yicʼot Silas tsiʼ yʌlʌyob ti wiʼil chaʼan romanojob tsiʼ yʌqʼueyob i qʼuel jiñi xʼeʼtelob chaʼan mach weñic chuqui tsiʼ meleyob come tsiʼ ñusayob ti pʼis jiñi ley. Weñʌch iliyi come baqui ora yom i chaʼ ticʼlañob juntiquil xñoptʼan yomʌch miʼ ñaxan wen ñaʼtañob chuqui woliʼ melob. Cheʼ bajcheʼ jiñi, jiñi hermanojob miʼ mejlel i chucob i bʌ ti jiñi ley tac chaʼan miʼ coltañob i bʌ.

18. a) ¿Bajcheʼ miʼ lajiñob Pablo jiñi hermanojob waʼchobiloʼ bʌ? b) ¿Chuqui mi lac mel chaʼan maʼañic chuqui miʼ mʌctan jiñi subtʼan?

18 Ili ora, jiñi hermanojob waʼchobiloʼ bʌ miʼ yʌqʼueñonla wem bʌ ejemplo come mucʼʌch i melob jaʼel jiñi yomoʼ bʌ chaʼan mi lac mel. Cheʼ jaʼel, cheʼ bajcheʼ Pablo mi lac wen ñaʼtan bajcheʼ yicʼot jala mi caj laj cʼʌn jiñi lac derecho am bʌ lac chaʼan ti jiñi yumʌlob chaʼan mi laj cʼajtin laj coltʌntel. Miʼ cʼʌjñibalʌch, mi lac majlel ti jiñi meloñibʌl tac am bʌ ti lac lumal, am bʌ ti lac país o ti yambʌ país chaʼan mi laj cʼajtin laj coltʌntel chaʼan mi lac bej chʼujutesan Dios. Maʼañic mi laj cʼajtin chaʼan miʼ qʼuextʌntel jiñi ley, la com lac mel jiñi tsaʼ bʌ i sube Pablo jiñi añoʼ bʌ ti Filipos cheʼ bʌ ñumeñix 10 jab tsaʼ ajñi ti cárcel yaʼ ti Filipos. La com lac chaʼlen wersa «chaʼan maʼañic chuqui miʼ mʌctan chaʼan miʼ sujbel jiñi wen tʼan» (Filip. 1:7). Cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele Pablo yicʼot i piʼʌlob, la com lac bej sub jiñi wen tʼan baqui miʼ pʌyonla majlel jiñi chʼujul bʌ espíritu mach yʌlʌyic chuqui miʼ yujtel yaʼ ti meloñibʌl (Hech. 16:10).

LUCAS, TSAʼ BɅ I TSʼIJBU HECHOS

Hechos 16:10, 11 qʼuexelix bajcheʼ miʼ tsʼijbuntel. Ti ñaxan, Lucas jin jach tsiʼ taja ti tʼan jiñi tsaʼ bʌ i meleyob o tsaʼ bʌ i yʌlʌyob jiñi yambʌ lac piʼʌlob. Pero ti ili versículo tac tsaʼix caji i taj i bʌ ti tʼan. Yaʼ ti Hechos 16:11 tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ letsiyon lon ti barco ti Troas i toj tsaʼ majliyon lojon ti Samotracia». Pero ¿bajcheʼ mi lac ñaʼtan chaʼan jiñʌch tiʼ tsʼijbu mi maʼañic baqui tsiquil i cʼabaʼ?

Lucas buchul i woli ti tsʼijb.

Mi lac tajben i jacʼbal yaʼ ti ñaxam bʌ versículo chaʼan Hechos yicʼot ti Evangelio chaʼan Lucas. Tiʼ chaʼpʼejlel miʼ taj ti tʼan juntiquil wiñic i cʼabaʼ «Teófilo» (Luc. 1:1, 3; Hech. 1:1). Hechos miʼ tech i yʌl: «Teófilo, yaʼ ti ñaxam bʌ relato tsaʼ c tsʼijbu pejtelel tsaʼ bʌ i teche i mel Jesús yicʼot tsaʼ bʌ i pʌsʌ». Ti wajali an wiñicob muʼ bʌ i wen qʼuejlelob ti ñuc tsaʼ bʌ i yʌlʌyob chaʼan Lucas jiñʌch tsaʼ bʌ i tsʼijbu jiñi «ñaxam bʌ relato» (ili jiñʌch, jiñi Evangelio). Jin chaʼan, miʼ mejlel la cʌl chaʼan jiñʌch tiʼ tsʼijbu jiñi Hechos.

Maʼañic cabʌl chuqui la cujil tiʼ tojlel, uxyajl jach miʼ tilel i cʼabaʼ yaʼ ti Biblia. Pablo tiʼ sube bajcheʼ «cʼuxbibil bʌ doctor» i tsiʼ yʌlʌ chaʼan juntiquil i piʼʌl ti eʼtel (Col. 4:14; Filem. 24). Jiñi versículo tac am bʌ ti Hechos baqui Lucas miʼ taj i bʌ ti tʼan miʼ pʌs chaʼan tsaʼ majli yicʼot Pablo ti Filipos cheʼ ti jabil 50. Pero cheʼ bʌ Pablo tsaʼ loqʼui ti Filipos, Lucas maʼañix yaʼan yicʼot. Ti jabil 56 tsaʼ chaʼ cʼoti i tajob i bʌ ti Filipos, cheʼ jiñi yicʼot yambʌ siete hermanojob tsaʼ majliyob ti Jerusalén, baqui Pablo tsaʼ ochi ti cárcel. Cheʼ bʌ ñumeñix chaʼpʼejl jab Pablo bej anto ti cárcel yaʼ ti Cesarea i tsaʼ chojqui majlel ti Roma, Lucas tsaʼ majli yicʼot (Hech. 16:10-17, 40; 20:5-21:17; 24:27; 27:1-28:16). Ti wiʼil, cheʼ bʌ Pablo i chaʼyajlelix yaʼan ti cárcel ti Roma i muqʼuix caj i tsʌnsʌntel, tsiʼ yʌlʌ: «I bajñel jach Lucas wʌʼan quicʼot» (2 Tim. 4:6, 11). Tsiquil chaʼan Lucas tsaʼʌch i chaʼle ñajt bʌ xʌmbal i tsiʼ ñusa wocol tac tiʼ caj jiñi wen tʼan.

Lucas maʼañic tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsiʼ qʼuele tsaʼ bʌ i tsʼijbu tiʼ tojlel Jesús. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsiʼ chaʼle wersa i tsajin yicʼot i tsʼijbun cʌytʌl chuqui tac tsaʼ ujti i tsiʼ chucu i bʌ ti chuqui tac tsiʼ yʌlʌyob «jiñi tsaʼ bʌ i qʼueleyob» tsaʼ bʌ ujti. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsiʼ «wen tsaji ti tsʼʌcʌl cʼʌlʌl tiʼ tejchibal» i tsiʼ mulaj i tsʼijbun «cheʼʌch bajcheʼ tsaʼ ujti» (Luc. 1:1-3). Cheʼ bʌ mi lac pejcan jiñi tsaʼ bʌ i tsʼijbu, mi laj qʼuel chaʼan tsaʼʌch i wen qʼuele jiñi tsaʼ bʌ i tsʼijbu. Tajol tsiʼ cʼajtibe Elisabet, María (jiñi i mamá Jesús) yicʼot yambʌ lac piʼʌlob. Cabʌl chuqui tsaʼ bʌ i tsʼijbu maʼañic bʌ miʼ tʌlel ti yambʌ Evangelio (Luc. 1:5-80).

Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele, Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan Lucas juntiquilʌch doctor, i ti jiñi i relato tac tsiquil chaʼan mucʼʌch i pʼuntan jiñi muʼ bʌ i ñusañob wocol tac. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ Jesús tiʼ tsʼʌca juntiquil am bʌ i xibʌjlel, Lucas tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi xiba «tsaʼ loqʼui tiʼ tojlel i maʼañic tsiʼ ticʼla». Cheʼ jaʼel, tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi i suegra Pedro «wen woli ti cʼajc». I cheʼ bʌ tsiʼ taja ti tʼan juntiquil xʼixic tsaʼ bʌ i tsʼʌca Jesús, tsiʼ yʌlʌ: «Añix [...] 18 jab an i chaʼan juntiquil jontol bʌ espíritu tsaʼ bʌ i cʼamʼesa. Wen cʼuchul i pat i maʼañic miʼ mejlel i tojʼesan i bʌ» (Luc. 4:35, 38; 13:11).

Tsiquil chaʼan Lucas mach yomic i taj ñuc bʌ i yeʼtel, yom bʌ jiñʌch cheʼ miʼ coltan jiñi lac piʼʌlob i cʌñeʼ yicʼot i melbeñob i yeʼtel Jehová. Jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal tsiʼ qʼuele jiñʌch cheʼ miʼ melben i yeʼtel lac Yum (1 Cor. 15:58).

LIDIA, MUʼ BɅ I CHON PÚRPURA

Lidia chʼoyol ti Tiatira, ili tejclum cʌylem ti jumpʼejl lum i cʼabaʼ Lidia am bʌ ti oeste ti Asia Menor. Lidia tsaʼ cʼaxi ti jiñi mar Egeo chaʼan miʼ majlel ti chumtʌl ti Filipos, jumpʼejl ñuc bʌ tejclum am bʌ ti Macedonia, i yaʼix tsaʼ caji ti eʼtel yaʼi. Tajol tsaʼ caji i chon chuqui tac bombil bʌ ti púrpura, bajcheʼ alfombra, pisil tac o yan tac bʌ bombil bʌ ti púrpura yicʼot tinte. Ti Filipos tsaʼ tajle muʼ bʌ i pʌs chaʼan añobʌch xchon púrpura yaʼ ti tejclum.

Lidia woliʼ sub i pisil.

Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Lidia «miʼ chʼujutesan Dios», jin chaʼan tajol juntiquilʌch tsaʼ bʌ caji i tsajcʌbeñob i cʌntesa judíojob (Hech. 16:14). Tajol tsaʼ caji i chʼujutesan Jehová cheʼ bʌ yaʼto an ti Tiatira, yaʼi añʌch jumpʼejl sinagoga i mach cheʼic bajcheʼ ti Filipos. An muʼ bʌ i yʌlob chaʼan jiñi i cʼabaʼ i yʌlas cʼabaʼ jach tsiʼ yotsʌbeyob cheʼ tsaʼ cʼoti ti Filipos tiʼ caj baqui chʼoyol, jiñi i cʼabaʼ yom i yʌl «xʼixic chʼoyol bʌ ti Lidia». Pero an jun tac muʼ bʌ i pʌs chaʼan cheʼ ti jimbʌ ora, Lidia muqʼuix i cʼʌjñel bajcheʼ jumpʼejl cʼabaʼʌl.

Jiñi chʼoyoloʼ bʌ ti Lidia yicʼot tiʼ joytʌlel cʌmbilob chaʼan yujilob boñol pisil ti púrpura cʼʌlʌl cheʼ tiʼ yorajlel Homero (cheʼ ti jabil 700 o 900 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo). Tiʼ pejtelel lac piʼʌlob yujilob chaʼan jiñi jaʼ am bʌ ti Tiatira miʼ mejlel i cʼʌñob i bon pisil come ñumen tsʼʌylaw miʼ cʌytʌl i miʼ ñumen jalijel.

Jin jach jiñi ricojob miʼ mejlel i mʌñob jiñi pisil bombil bʌ ti púrpura come wen lets i tojol. Cabʌl bajcheʼ miʼ mejlel ti tajtʌl jiñi púrpura muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan miʼ bojñel jiñi lino, pero jiñi ñumen wem bʌ yicʼot lets bʌ i tojol yaʼ mi tajob ti jiñi puy muʼ bʌ i chucob ti mar Mediterráneo. Ti jujumpʼejl puy miʼ locʼob jumpʼejl gota púrpura, jin chaʼan chaʼan miʼ tajob jumpʼejl gramo yom miʼ chucob cheʼ bʌ 8 mil puy. ¡Muqʼuix lac ñaʼtan chucoch wen lets i tojol jiñi pisil bombil bʌ ti púrpura!

Lidia wen añʌch i taqʼuin, jin chaʼan tsaʼ mejli i chon púrpura. Wen colem i yotot, jin chaʼan yaʼ tsaʼ cʌyle Pablo, Silas, Timoteo yicʼot Lucas. Cheʼ jaʼel, cheʼ bʌ jiñi Biblia miʼ cʼʌn jiñi tʼan «jiñi añoʼ bʌ tiʼ yotot», tajol woliʼ taj ti tʼan jiñi i familia chumuloʼ bʌ yicʼot o tajol woliʼ taj ti tʼan jaʼel chaʼan an xyaj eʼtelob i chaʼan (Hech. 16:15). Cheʼ jaʼel, cheʼ bʌ Pablo yicʼot Silas muqʼuix caj i loqʼuelob ti Filipos tsiʼ tempayob i bʌ tiʼ yotot Lidia yicʼot yambʌ hermanojob. Ili miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan i yotot Lidia tsiʼ cʼʌñʌyob chaʼan miʼ tempañob i bʌ jiñi ñaxam bʌ xcʌntʼañob ti jiñi tejclum (Hech. 16:40).

Cheʼ bʌ ñumeñix majlel 10 jab, Pablo tiʼ tsʼijbube carta jiñi hermanojob añoʼ bʌ ti Filipos, pero maʼañic tsiʼ taja ti tʼan Lidia. Jin chaʼan, jiñi la cujil bʌ tiʼ tojlel yaʼ jach miʼ yʌjlel ti Hechos capítulo 16.

a Qʼuele jiñi recuadro «Lucas, tsaʼ bʌ i tsʼijbu Hechos».

b Tajol jiñi judíojob maʼañic tsaʼ aqʼuentiyob jumpʼejl sinagoga tiʼ caj yaʼ chumulob cabʌl romanojob soldadojoʼ bʌ ti ñaxan. O tajol maʼañic 10 wiñicob judíojoʼ bʌ, i chaʼan miʼ mejlel ti ajqʼuel jumpʼejl sinagoga yomixto an 10 wiñicob judíojoʼ bʌ.

c Qʼuele jiñi recuadro «Lidia, muʼ bʌ i chon púrpura».

d Jiñi i mandar romanojob miʼ yʌl chaʼan pejtelel jiñi romanojoʼ bʌ mach yomic miʼ yʌqʼuentelob i tojob i mul tiʼ wut lac piʼʌlob mi maxto ujt meloñel tiʼ tojlelob yicʼot maxto tajbentiyob i mul.

    Jun tac ti chol (2006-2025)
    Loq'uel
    Ochen
    • ch'ol
    • Chocben majlel
    • Bajcheʼ a wom
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condiciones de uso
    • Política de privacidad
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ochen
    Chocben majlel