ESTUDIO 25
CʼAY 96 I Tʼan Dios jiñʌch ñuc bʌ lac majtan
Chuqui mi laj cʌn ti jiñi tsaʼ tac bʌ i yʌlʌ Jacob cheʼ lʌcʼʌlix mi caj i chʌmel (parte 2)
«Ti jujuntiquil tsiʼ yʌqʼueyob i tʼan [o bendición] cheʼ bajcheʼ yom» (GN. 49:28).
TEMA
Mi caj laj qʼuel chuqui mi laj cʌn ti jiñi tsaʼ bʌ i sube Jacob jiñi yambʌ ocho i yalobilob.
1. ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili estudio?
JACOB yaʼan yicʼot i yalobilob, i jiñi i yalobilob woli (choncol) i wen ñʌchʼtañob chuqui woli bʌ i subentelob. Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele ti yambʌ estudio jiñi tsaʼ bʌ subenti Rubén, Simeón, Leví yicʼot Judá tajol tsiʼ yʌcʼʌ ti toj sajtel i pusicʼal tiʼ pejtelelob. ¿Chuqui mi caj i suben Jacob jiñi yambʌ i yalobilob? Ti ili estudio mi caj laj qʼuel chuqui tsaʼ subenti Zabulón, Isacar, Dan, Gad, Aser, Neftalí, José yicʼot Benjamín.a
ZABULÓN
2. ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Jacob tiʼ tojlel Zabulón, i bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi? (Génesis 49:13; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
2 (Pejcan Génesis 49:13). Jacob tiʼ sube Zabulón chaʼan jiñi i pʼolbal mi caj i chumtʌl tiʼ tʼejl jiñi mar. Tsaʼ ñumi 200 jab chaʼan miʼ tsʼʌctiyel iliyi. Jiñi i pʼolbal Zabulón tsaʼ cʼoti ti chumtʌl yaʼ tiʼ tʼejl jiñi mar am bʌ ti Galilea yicʼot ti jiñi mar Mediterráneo. Cheʼ jaʼel, Moisés tsiʼ yʌlʌ: «Yom tijicñayet Zabulón cheʼ bʌ maʼ loqʼuel majlel» (Dt. 33:18, TNM). Tajol ili yom i yʌl chaʼan jiñi i pʼolbal Zabulón mach wocolic mi caj i yubin chaʼan miʼ chaʼleñob viaje, choñoñel yicʼot mʌñoñel come chumulob tiʼ tʼejl jiñi chaʼpʼejl mar. Tsiquil chaʼan jiñi i pʼolbal Zabulón yomʌch tijicñayob chaʼan baqui tsaʼ cʼotiyob ti chumtʌl.
3. ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan maʼañic mi lac sʌt lac tijicñʌyel?
3 ¿Chuqui mi laj cʌn? Chaʼan mach yʌlʌyic baqui chumulonla o chuqui woli (yʌquel) lac ñusan, añʌch chuqui tac miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel. I chaʼan maʼañic mi lac sʌt jiñi lac tijicñʌyel, yom tijicñayonla chaʼan chuqui am bʌ lac chaʼan (Sal. 16:6; 24:5). Tajol maʼañix mi lac ñusan lac bʌ tiʼ caj chaʼan jin jach mi lac ñaʼtan jiñi maʼañic bʌ lac chaʼan. Jin chaʼan, laʼ la cʌcʼ lac ñaʼtʌbal ti jiñi chuqui wen tac bʌ mi lac ñusan (Gál. 6:4).
ISACAR
4. ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Jacob tiʼ tojlel Isacar, i bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi? (Génesis 49:14, 15; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
4 (Pejcan Génesis 49:14, 15). Jacob tsiʼ chaʼle ti felicitar Isacar come miʼ wen mulan eʼtel (troñel) i tsiʼ laji bajcheʼ juncojt burro wen pʼʌtʌl bʌ muʼ bʌ i chʼʌm majlel al bʌ i cuch. Cheʼ jaʼel tsiʼ yʌlʌ chaʼan Isacar mi caj i chumtʌl ti jumpʼejl utsʼatax bʌ lum. Ili tsaʼ tsʼʌctiyi cheʼ bʌ jiñi i pʼolbal Isacar tsiʼ chʼʌmʌyob jiñi wen utsʼatax bʌ lum baqui cabʌl chuqui miʼ colel am bʌ tiʼ tʼejl jiñi Jordán jaʼ (Jos. 19:22). Jiñi i pʼolbal Isacar mach cojach tsiʼ cʼʌñʌyob ti eʼtel jiñi i lum, tsaʼʌch i coltayob yañoʼ bʌ (1 R. 4:7, 17). Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ Barac yicʼot jiñi xʼaltʼan Débora tsiʼ cʼajtiyob majqui yomob majlel ti guerra chaʼan miʼ jisañob Sísara, jiñi i pʼolbal Isacar tsaʼʌch i jacʼʌyob majlel ti coltaya (Juec. 5:15).
5. ¿Bajcheʼ yilal miʼ qʼuel Jehová cheʼ mi lac chaʼlen wersa lac melben i yeʼtel?
5 ¿Chuqui mi laj cʌn? Chaʼan Jehová miʼ wen qʼuel ti ñuc pejtelel muʼ bʌ lac mel chaʼan mi lac melben i yeʼtel cheʼ bajcheʼ tsiʼ qʼuele ti ñuc jiñi tsaʼ bʌ i mele jiñi i pʼolbal Isacar (Ec. 2:24). Laʼcu lac ñaʼtan tiʼ tojlel jiñi hermanojob muʼ bʌ i cʌntañob jiñi congregación (1 Tim. 3:1). Maʼañic miʼ chaʼleñob guerra pero mucʼʌch i chaʼleñob wersa i cʌntañob jiñi hermanojob chaʼan chʌn lʌcʼʌl miʼ yajñelob ti Jehová (1 Cor. 5:1, 5; Jud. 17-23). Cheʼ jaʼel, miʼ chajpañob yicʼot miʼ ñusañob discurso tac bʌ muʼ bʌ i coltan jiñi congregación (1 Tim. 5:17).
DAN
6. ¿Chuqui ti eʼtel tsiʼ mele jiñi i pʼolbal Dan? (Génesis 49:17, 18; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
6 (Pejcan Génesis 49:17, 18). Jacob tiʼ sube Dan chaʼan mi caj i sujtel bajcheʼ juncojt lucum maʼañic bʌ chuqui miʼ bʌcʼñan muʼto bʌ mejlel i tsʌnsan juncojt caballo. Ili yom i yʌl chaʼan jiñi i pʼolbal Dan maʼañic mi caj i bʌcʼñan i jisan jiñi i contrajob Israel. ¿Bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi iliyi? Jiñʌch cheʼ bʌ jiñi israelitajob woliʼ majlelob ti jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn subentiyob. Jiñi i pʼolbal Dan jiñʌch tsaʼ bʌ i cʌnta majlel tiʼ pat jiñi israelitajob chaʼan maʼañic chuqui miʼ chaʼleñob (Nm. 10:25). Anquese cabʌl maʼañic bʌ tsiʼ taja i qʼuelob tsaʼ bʌ i mele jiñi i pʼolbal Dan, wen ñucʌch jiñi eʼtel tsaʼ bʌ i meleyob.
7. ¿Chuqui yom cʼajal lac chaʼan cheʼ bʌ an bajcheʼ tac mi lac chaʼlen coltaya?
7 ¿Chuqui mi laj cʌn? Cheʼ mi lac melben i yeʼtel Jehová an chuqui tac mi lac mel mach bʌ añic miʼ taj i qʼuelob yilal jiñi yañoʼ bʌ. Tajol an a chaʼle coltaya tiʼ sʌqʼuesʌntel i Yotlel tempa bʌ, o an chaʼle coltaya ti jumpʼejl asamblea o ti yan tac bʌ. Mi an a chaʼle coltaya bajcheʼ jiñi, weñʌch chuqui melbil a chaʼan. Pero cʼajtesan chaʼan Jehová miʼ qʼuel ti ñuc pejtelel muʼ bʌ a mel. I miʼ qʼuel ti ñuc come yujil chaʼan woli a mel come maʼ cʼuxbin i mach chaʼañic miʼ qʼueletob ti ñuc yañoʼ bʌ (Mat. 6:1-4).
GAD
8. ¿Chucoch miʼ mejlel ti contrajintelob jiñi i pʼolbal Gad? (Génesis 49:19; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
8 (Pejcan Génesis 49:19). Jacob tsiʼ yʌlʌ chaʼan Gad mi caj i contrajintel. Ili tsaʼ majli ti tsʼʌctiyel cheʼ ñumeñix 200 jab cheʼ bʌ jiñi i pʼolbal Gad tsiʼ chʼʌmʌ jiñi lum am bʌ tiʼ junwejlel jiñi Jordán jaʼ. Yaʼ baqui tsaʼ majliyob ti chumtʌl yaʼan jiñi i contrajob, jin chaʼan bajcheʼ jach ora miʼ mejlel i contrajintelob. Pero yaʼʌch tsiʼ mulayob chumtʌl come tsiʼ qʼueleyob chaʼan utsʼatax miʼ colel jiñi wacax (Nm. 32:1, 5). Jiñi i pʼolbal Gad maʼañic tsiʼ chaʼleyob bʌqʼuen come tsiʼ ñopoyob chaʼan Jehová mi caj i coltañob chaʼan maʼañic miʼ chilbentelob jiñi i lum. Cheʼ jaʼel, cabʌl jab tsiʼ chocoyob majlel jiñi i soldadojob yaʼ tiʼ junwejlel jiñi Jordán jaʼ chaʼan miʼ majlel i coltañob jiñi yambʌ tribu chaʼan miʼ chʼʌmob jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn subentiyob (Nm. 32:16-19). Tsiʼ ñopoyob chaʼan Jehová mi caj i cʌntʌbeñob i yijñam yicʼot i yalobilob cheʼ miʼ majlelob ti guerra. Jehová tsaʼʌch i yʌqʼueyob bendición come tsiʼ pʌsʌyob i chʼejlel i tsiʼ coltayob yañoʼ bʌ (Jos. 22:1-4).
9. Mi mucʼʌch lac ñop chaʼan Jehová mi caj i coltañonla, ¿chuqui mi caj lac mel?
9 ¿Chuqui mi laj cʌn? Chaʼan yom mi lac ñop chaʼan Jehová mi caj i coltañonla lac melben i yeʼtel anquese wocol mi la cubin (Sal. 37:3). Ili ora, cabʌl hermanojob miʼ chaʼleñob coltaya ti construcción, miʼ majlelob ti coltaya baqui anto yom subtʼañob o miʼ jacʼob i mel yan tac bʌ asignación muʼ bʌ i yʌqʼuentelob tiʼ yorganización Jehová. Anquese wocolʌch miʼ yubiñob mucʼʌch i melob. ¿Chucoch? Come miʼ ñopob chaʼan Jehová jiñʌch muʼ bʌ caj i cʌntañob (Sal. 23:1).
ASER
10. ¿Chuqui jiñi maʼañic bʌ tsiʼ mele jiñi i pʼolbal Aser? (Génesis 49:20; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
10 (Pejcan Génesis 49:20). Jacob tsiʼ wʌn alʌ chaʼan jiñi i pʼolbal Aser wen añob i taqʼuin miʼ cajel, i cheʼʌch tsaʼ ujti. Tsaʼ aqʼuentiyob jiñi ñumen wem bʌ lum ti Israel (Dt. 33:24). Jiñi lum tsaʼ bʌ aqʼuentiyob yaʼʌch cʌylem ti jiñi mar Mediterráneo cʼʌlʌl ti jiñi tejclum Sidón am bʌ ti Fenicia. Yaʼ ti Sidón miʼ cʼotel jiñi barco tac muʼ bʌ i chʼʌm cʼotel mercancía tilem bʌ ti yan tac bʌ parte. Pero jiñi i pʼolbal Aser an chuqui maʼañic bʌ tsiʼ mele: Maʼañic tsiʼ chocoyob loqʼuel jiñi cananeojob (Jue. 1:31, 32). I come wen añob i taqʼuin yicʼot tsaʼ caji i lajibeñob i melbal (chaʼlibal) jiñi cananeojob, maʼañix tsaʼ caji i mulañob i melben i yeʼtel Jehová. Jin chaʼan, cheʼ bʌ Barac tsiʼ cʼajti majqui yom i chaʼlen coltaya chaʼan miʼ jisan jiñi cananeojob, jiñi i pʼolbal Aser maʼañic tsiʼ jacʼʌ. Tiʼ caj jiñi, maʼañic tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ Jehová tsiʼ colta i tejclum tiʼ tʼejl jiñi jaʼ Meguidó (Jue. 5:19-21). Tajol jiñi i pʼolbal Aser quisintic tsiʼ yubiyob cheʼ bʌ tsiʼ ñʌchʼtayob jiñi cʼay tsaʼ bʌ i cʼʌyiyob Barac yicʼot Débora muʼ bʌ i yʌl: «Aser buchul jach tsaʼ cʌyle tiʼ tiʼ jiñi mar, maʼañic chuqui tsiʼ mele» (Jue. 5:17, TNM).
11. ¿Chucoch mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi taqʼuin jiñʌch jiñi ñumen ñuc bʌ ti laj cuxtʌlel?
11 ¿Chuqui mi laj cʌn? Chaʼan mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan jiñi taqʼuin o jiñi chubʌʼañʌl jiñʌch ñumen ñuc bʌ ti laj cuxtʌlel cheʼ bajcheʼ miʼ ñaʼtan jiñi lac piʼʌlob (Pr. 18:11). Anquese i cʼʌjñibalʌch lac chaʼan jiñi taqʼuin mach jiñic yom bʌ mi laj cʌlʌx sʌclan (Ec. 7:12; Heb. 13:5). Cheʼ jaʼel, mach la comic lac sʌt qʼuin chaʼan jach mi lac sʌclan chubʌʼañʌl tac i maʼañix mi la cʌqʼuen i yorajlel chaʼan mi lac melben i yeʼtel Jehová. Yom bʌ mi lac mel jiñʌch cheʼ mi lac melben i yeʼtel Jehová bajcheʼ cʼamel mi lac mejlel. Mi xucʼulʌch mi la cajñel, Jehová mi caj i yʌqʼueñonla jiñi laj cuxtʌlel yicʼot chuqui tac i cʼʌjñibal lac chaʼan yaʼ ti tsijiʼ bʌ pañimil (Sal. 4:8).
NEFTALÍ
12. ¿Bajcheʼ tajol tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi profecía tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jacob tiʼ tojlel Neftalí? (Génesis 49:21; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
12 (Pejcan Génesis 49:21). Jacob tsiʼ wʌn alʌ chaʼan Neftalí uts miʼ cajel ti tʼan. Ili tajol tsaʼ tsʼʌctiyi tiʼ tojlel Jesús chaʼan bajcheʼ tsiʼ chaʼle tʼan yicʼot cʌntesa (Juan 7:46). Jesús tsiʼ wen chaʼlen subtʼan ti Capernaúm, am bʌ tiʼ lum Neftalí, jin chaʼan jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan i lumalʌch Jesús (Mat. 4:13; 9:1). Cheʼ jaʼel, Isaías tsiʼ yʌlʌ chaʼan Jesús mi caj i sujtel ti jumpʼejl «cʼajc» muʼ bʌ caj i cʼotel i cʼʌcʼal baʼ chumulob Zabulón yicʼot Neftalí (Is. 9:1, 2). Jesús jiñʌch «jiñi i sujm bʌ sʌclel muʼ bʌ i tsʼʌycʼʌcʼan majqui jach bʌ lac piʼʌlob» come wen utsʼatax bajcheʼ tsiʼ chaʼle cʌntesa (Juan 1:9).
13. ¿Chuqui yom mi lac mel mi la com la cʌqʼuen i ñuclel Jehová?
13 ¿Chuqui mi laj cʌn? Jehová miʼ qʼuel ti ñuc chuqui mi la cʌl yicʼot bajcheʼ mi lac chaʼlen tʼan. Mi la com la cʌqʼuen i ñuclel Jehová ti chuqui mi la cʌl, yom wen bajcheʼ mi lac chaʼlen tʼan. ¿I bajcheʼ mi lac mel jiñi? Junchajp jiñʌch cheʼ maʼañic mi lac chaʼlen lot (Sal. 15:1, 2). Yambʌ jiñʌch cheʼ mi lac ñuqʼuesʌben i pusicʼal yañoʼ bʌ i mi lac chaʼleñob ti felicitar cheʼ an chuqui wem bʌ miʼ melob, i mach jiñic jach mi laj qʼuelbeñob i sajtemal (Efes. 4:29). Cheʼ jaʼel, miʼ mejlel laj cʌn bajcheʼ miʼ mejlel lac ñumen tech tʼan la quicʼot lac piʼʌlob chaʼan mi lac subeñob wen tʼan.
JOSÉ
14. ¿Bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi profecía tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jacob tiʼ tojlel José? (Génesis 49:22, 26; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
14 (Pejcan Génesis 49:22, 26, TNM).b Jacob tijicña tsiʼ yubi tiʼ tojlel José come Jehová tsiʼ yajca chaʼan miʼ taj ñuc bʌ i yeʼtel. Jacob tsiʼ yʌlʌ chaʼan José lajalʌch bajcheʼ «i cʼʌb juntejc teʼ muʼ bʌ i yʌcʼ cabʌl i wut». Jacob jiñʌch jiñi teʼ i José jiñʌch jiñi i cʼʌb. José jiñʌch ñaxam bʌ i yalobil Raquel, jiñi i yijñam Jacob tsaʼ bʌ i wen cʼuxbi. Jacob tsiʼ wʌn alʌ chaʼan José mi caj i yʌqʼuentel jiñi lum tsaʼ bʌ i sʌtʌ Rubén, jiñi ñaxam bʌ i yalobil Lea, yambʌ i yijñam Jacob (Gn. 48:5, 6; 1 Cr. 5:1, 2). Ili tsaʼ tsʼʌctiyi cheʼ bʌ Efraín yicʼot Manasés, jiñi chaʼtiquil i yalobil José, tsaʼ sujtiyob ti chaʼpʼejl tribu chaʼan Israel i tsaʼ tʼoxbentiyob jiñi lum i wentʌlel bʌ miʼ yʌqʼuentel Rubén (Gn. 49:25; Jos. 14:4).
15. ¿Chuqui tsiʼ mele José cheʼ bʌ tsaʼ ticʼlʌnti?
15 Jacob tsiʼ yʌlʌ chaʼan José tsiʼ juluyob ti jalʌjb yicʼot tiʼ tsʼaʼleyob (Gn. 49:23). Tsaʼ bʌ i taja ti tʼan Jacob jiñʌch i yerañob José tsaʼ bʌ i tsʼaʼleyob yicʼot tsiʼ wen ticʼlayob. Anquese wocolʌch tsiʼ ñusa, José maʼañic tsaʼ michʼa yicʼot i yerañob i mi tsaʼicto i yotsʌbe tiʼ mul Jehová chaʼan tsaʼ bʌ i ñusa. Cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Jacob, José pʼʌtʌl tsaʼ ajñi (Gn. 49:24). Cheʼ bʌ woliʼ ñusan wocol tsaʼʌch i sʌcla i coltʌntel ti Jehová. Cheʼ jaʼel, mach cojach tsiʼ ñusʌbe i mul i yerañob, tsaʼʌch i sʌcla bajcheʼ miʼ coltañob (Gn. 47:11, 12). Jiñi wocol tsaʼ tac bʌ i ñusa tsiʼ colta chaʼan miʼ sujtel ti ñumen wem bʌ lac piʼʌl (Sal. 105:17-19). Jin chaʼan, Jehová tsiʼ cʼʌñʌ chaʼan miʼ mel ñuc tac bʌ eʼtel.
16. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajin José cheʼ mi lac ñusan wocol?
16 ¿Chuqui mi laj cʌn? Chaʼan mach yomic mi la cʌcʼ chaʼan jiñi wocol tac muʼ bʌ lac ñusan miʼ ñajtʼesañonla ti Jehová yicʼot tiʼ tojlel jiñi hermanojob. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan Jehová miʼ yʌcʼ chaʼan mi lac ñusan wocol chaʼan mi lac tojʼesʌntel yicʼot mi lac sujtel ti ñumen wem bʌ xñoptʼan (Heb. 12:7). Cheʼ mi la cʌcʼ lac bʌ ti tojʼesʌntel, miʼ coltañonla chaʼan mi laj cʌn lac pʼuntan yañoʼ bʌ yicʼot mi lac ñusʌbeñob i mul (Heb. 12:11). Mi mucʼʌch lac lʌtʼ jiñi wocol tac, Jehová mi caj i yʌqʼueñonla i bendición cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele tiʼ tojlel José.
BENJAMÍN
17. ¿Bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi profecía tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jacob tiʼ tojlel Benjamín? (Génesis 49:27; qʼuele jaʼel jiñi recuadro).
17 (Pejcan Génesis 49:27). Jacob tsiʼ ñaxan alʌ chaʼan jiñi i pʼolbal Benjamín lajal mi caj i sujtel «bajcheʼ mateʼel tsʼiʼ muʼ bʌ i chuc i bʌl i ñʌcʼ» come wen yujilob guerra miʼ cajelob (Jue. 20:15, 16; 1 Cr. 12:2). Cheʼ jiñi tsiʼ yʌlʌ: «Cheʼ ti sʌcʼajel mux i cʼux chucbil bʌ weʼelʌl». Iliyi tsaʼ tsʼʌctiyi cheʼ bʌ Saúl tsaʼ waʼchoconti bajcheʼ ñaxam bʌ rey ti Israel. Saúl tilem tiʼ pʼolbal Benjamín i tsiʼ chaʼle guerra yicʼot jiñi filisteojob (1 S. 9:15-17, 21). Cheʼ jaʼel, Jacob tsiʼ yʌlʌ: «Cheʼ ti icʼajel mux i tʼox chuqui tsiʼ taja». Iliyi tsaʼ tsʼʌctiyi cheʼ bʌ Ester yicʼot Mardoqueo, tilemoʼ bʌ tiʼ pʼolbal Benjamín, maʼañic tsiʼ yʌcʼʌyob chaʼan jiñi persajob miʼ jisañob jiñi israelitajob. Iliyi tsaʼ ujti cheʼ bʌ maʼañix reyob ti Israel (Est. 2:5-7; 8:3; 10:3).
18. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajin jiñi i pʼolbal Benjamín?
18 ¿Chuqui mi laj cʌn? Ili ora Jehová an i waʼchoco wiñicob chaʼan miʼ cʌntʌbeñob majlel i tejclum i la com laj coltañob yicʼot mi lac jacʼ chuqui miʼ yʌlob. Jiñʌch tsaʼ bʌ i mele i pʼolbal Benjamín. Cheʼ bʌ tsaʼ waʼchoconti Saúl bajcheʼ jiñi ñaxam bʌ rey tijicña tsiʼ yubiyob i tsaʼʌch i coltayob. I cheʼ bʌ Jehová tsiʼ waʼchoco David bajcheʼ rey, jiñi i pʼolbal Benjamín tsaʼ cʼoti i chʼʌmbeñob i sujm chaʼan yomʌch miʼ coltañob anquese tilem tiʼ pʼolbal Judá (2 S. 3:17-19). I cheʼ bʌ jiñi yan tac bʌ tribu tsaʼ caji i contrajiñob David tsaʼʌch i chʌn coltayob (1 R. 11:31, 32; 12:19, 21). Jin chaʼan, cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele i pʼolbal Benjamín, joñonla jaʼel la com laj coltañob yicʼot mi lac jacʼ chuqui miʼ yʌlob jiñi waʼchobiloʼ bʌ i chaʼan Jehová (1 Tes. 5:12).
19. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jacob cheʼ bʌ lʌcʼʌlix mi caj i chʌmel?
19 Cabʌlʌch chuqui miʼ pʌsbeñonla jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jacob cheʼ bʌ muqʼuix caj i chʌmel. Cheʼ bʌ mi laj qʼuel bajcheʼ tsaʼ tsʼʌctiyi tsaʼ bʌ i yʌlʌ miʼ coltañonla lac ñop chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel jiñi yan tac bʌ profecía am bʌ ti Biblia. I cheʼ bʌ mi laj qʼuel jiñi bendición tac tsaʼ bʌ i tajayob jiñi i yalobilob Jacob miʼ coltañonla laj qʼuel chuqui yom mi lac mel chaʼan Jehová tijicña yicʼotonla.
CʼAY 128 Cuchu cʼʌlʌl tiʼ jilibal
a Cheʼ bʌ Jacob tsiʼ yʌqʼue bendición jiñi ñaxam bʌ chʌntiquil i yalobil, Rubén, Simeón, Leví yicʼot Judá, belecña tsiʼ yʌqʼueyob majlel i bendición cheʼ bajcheʼ tsiʼ yilayob majlel pañimil. Pero yicʼot jiñi yambʌ ocho i yalobilob mach cheʼix tsiʼ mele.
b Génesis 49:22 (TNM): José jiñʌch i cʼʌb juntejc teʼ muʼ bʌ i yʌcʼ cabʌl i wut, juntejc teʼ am bʌ tiʼ tʼejl cuxul bʌ jaʼ muʼ bʌ i colel majlel i cʼʌb tiʼ pam jiñi muro.
Génesis 49:26 (TNM): Jiñi bendición tac woli bʌ i yʌqʼueñet a tat ñumen wento bajcheʼ pejtelel chuqui an tac bʌ yaʼ ti wits i ñumen wento bajcheʼ jiñi an tac bʌ ti bujtʌl. Jiñi bendición tac mi caj i chʌn ajñel tiʼ tojlel José, come jiñʌch tsaʼ bʌ yajcʌnti tiʼ tojlel i yerañob.