ESTUDIO 8
CʼAY 130 Laʼ lac ñusʌben lac bʌ lac mul
¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajin Jehová cheʼ mi lac ñusʌben i mul yambʌlob?
«Jehová tsiʼ ñusʌbeyetla laʼ mul tiʼ pejtelel i pusicʼal, jin chaʼan cheʼʌch yom mi laʼ mel jaʼel» (COL. 3:13).
TEMA
Chuqui yom mi lac mel chaʼan mi lac ñusʌben i mul juntiquil lac piʼʌl.
1, 2. a) ¿Baqui ora wocol mi la cubin chaʼan mi lac ñusʌben i mul juntiquil lac piʼʌl? b) ¿Bajcheʼ tsiʼ pʌsʌ Denise chaʼan tsaʼix i ñusʌbe i mul jiñi wiñic?
CHEʼ bʌ an chuqui mi lac melbentel o mi lac subentel cʼux bʌ mi la cubin, tajol wocol mi la cubin chaʼan mi lac ñusʌben. ¿Cheʼ ba maʼ wubin jaʼel? Anquese cheʼʌchi mucʼʌch i mejlel lac ñusʌben i mi lac chaʼ taj lac tijicñʌyel. Laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Denise.a Cheʼ ti 2017, an chuqui wen cʼux bʌ tsaʼ ujti tiʼ tojlel, tsajñob ti central mundial chaʼan i testigojob Jehová. Cheʼ bʌ sujtelix mucʼob tsiʼ tajayob jumpʼejl accidente. Denise tsiʼ jumucʼ sʌtʌ i ñaʼtʌbal, jiñi chʌntiquil i yalobil grave tsaʼ cʌleyob i jiñi i ñoxiʼal tsaʼ chʌmi (sajti). Denise miʼ yʌl bajcheʼ yubil tsiʼ yubi i bʌ cheʼ bʌ tsaʼ subenti pejtelel jiñi: «Toj sajtel c pusicʼal i mach cujilic chuqui yom mic mel tsaʼ cubi». Ti wiʼil, Denise tsaʼ cʼoti i ñaʼtan chaʼan i yum jiñi carro tsaʼ bʌ cʼoti i jatsʼob mach yʌlolic i chaʼan, i mach chaʼañic yʌc o drogado. Denise tsiʼ cʼajtibe i coltaya Jehová chaʼan miʼ yubin i ñʌchʼtʌlel yicʼot chaʼan maʼañic miʼ michʼlen jiñi wiñic.
2 Jiñi i yum jiñi carro tsaʼ chujqui i tsaʼ pʌjyi majlel baqui miʼ yujtel meloñel. Pero juntiquil am bʌ ti jiñi tribunal tiʼ sube Denise chaʼan jin cʌyʌl tiʼ cʼʌb chuqui mi caj i yujtel tiʼ tojlel. Denise miʼ yʌl chaʼan cheʼ bʌ yom miʼ chaʼ luʼ cʼajtesan yaʼ ti tribunal pejtelel tsaʼ bʌ i ñusa lajal bajcheʼ woli (choncol) i jambentel jiñi i lojweñal i miʼ yotsʌbentel atsʼam. Cheʼ bʌ tsaʼ ñumi chaʼpʼej uxpʼejl semana, Denise yaʼan ti jiñi tribunal, i yaʼ waʼal tiʼ tojlel jiñi wiñic tsaʼ bʌ i yʌqʼue cabʌl wocol i familia. ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ? Denise tsiʼ cʼajtibe jiñi juez chaʼan miʼ pʌsben pʼuntaya jiñi wiñic.b Cheʼ bʌ Denise tsaʼ ujti ti tʼan, jiñi juez tsaʼ caji ti uqʼuel i tsiʼ yʌlʌ: «Añix 25 jab j cajel bajcheʼ juez i maʼañic baʼ ubibil c chaʼan bajcheʼ iliyi. Mi juntiquilic lac piʼʌl an i mele bajcheʼ tsiʼ mele Denise. Cojaxto woli (yʌquel) j qʼuel juntiquil lac piʼʌl bajcheʼ Denise muʼ bʌ i pʌs cʼuxbiya».
3. ¿Chuqui tsiʼ colta Denise?
3 ¿Chuqui tsiʼ colta Denise? Jiñʌch cheʼ tsiʼ ñaʼta bajcheʼ Jehová miʼ ñusan lac mul (Mi. 7:18). Cheʼ mi lac wen qʼuel ti ñuc bajcheʼ miʼ ñusan lac mul Jehová, miʼ ñijcañonla chaʼan mi lac ñusʌben i mul yañoʼ bʌ.
4. ¿Chuqui yom Jehová chaʼan mi lac mel? (Efesios 4:32).
4 Jehová ti jumpʼejl i pusicʼal miʼ ñusʌbeñonla lac mul i yom chaʼan cheʼʌch mi lac mel jaʼel (pejcan Efesios 4:32). Yom chaʼan ti jumpʼejl lac pusicʼal mi lac ñusʌbeñob i mul jiñi muʼ bʌ i lowoñobla (Sal. 86:5; Luc. 17:4). Ti ili estudio mi caj laj qʼuel uxchajp muʼ bʌ caj i coltañonla chaʼan mi lac mel.
MACH A TOʼOL ACʼ TI ÑUMEL BAJCHEʼ YUBIL MAʼ WUBIN
5. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Proverbios 12:18, ¿bajcheʼ yubil mi la cubin cheʼ an majqui miʼ lowonla tiʼ tʼan?
5 An i tajol mi lac melbentel o mi lac subentel cʼux bʌ mi la cubin, ñumento mi juntiquil la camigo o juntiquil lac familia muʼ bʌ i melbeñonla (Sal. 55:12-14). Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan lajal bajcheʼ miʼ sʌl jecʼonla jumpʼejl espada (pejcan Proverbios 12:18). An i tajol mucʼ jach lac lot ti lac pusicʼal o maʼañic mi lac wen acʼ ti ñuc. Pero cheʼ bʌ mi lac mel bajcheʼ jiñi lajal bajcheʼ mi lac jejqʼuel ti cuchillo i yaʼ jach miʼ cʌytʌl i maʼañic mi lac locʼ. Cheʼ miʼ yujtel jaʼel cheʼ maʼañic mi lac locʼ ti lac pusicʼal tsaʼ bʌ melbentiyonla, maʼañic mi caj lac ñajʌtesan.
6. ¿Chuqui mi lac mel cheʼ bʌ mi lac subentel o mi lac melbentel mach bʌ weñic?
6 Tajol mi lac waʼ michʼan cheʼ bʌ an chuqui mi lac subentel o mi lac melbentel mach bʌ weñic. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñʌch muʼ bʌ i mejlel ti ujtel. Pero miʼ subeñonla jaʼel chaʼan mach yomic mi lac lot lac michʼajel (Sal. 4:4, TNM; Efes. 4:26). ¿Chucoch? Come jiñi lac michʼajel miʼ mejlel i yʌqʼueñonla lac mel mach bʌ weñic (Sant. 1:20). Cʼajtesan: Tajol mi lac mejlel ti waʼ michʼan, pero joñonla la cujil mi mucʼʌch caj lac ñusan.
Tajol mi lac mejlel ti waʼ michʼan, pero joñonla la cujil mi mucʼʌch caj lac ñusan
7. ¿Chuqui yambʌ miʼ mejlel la cubin cheʼ bʌ an majqui miʼ lowonla?
7 Cheʼ bʌ mi lac melbentel mach bʌ weñic, tajol an yambʌ bajcheʼ mi la cubin lac bʌ. Laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Ana, miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ alʌlonto jiñi c papá tsiʼ cʌyʌ c mamá, tsaʼ ñujpuñi yicʼot jiñi xʼixic tsaʼ bʌ i tojoyob chaʼan miʼ cʌntañon cheʼ bʌ alʌlonto. C bajñel jach tsaʼ cubi c bʌ. I cheʼ bʌ tsaʼ tiliyob i yalobil, lajal bajcheʼ tsaʼix ñajʌyiyob i chaʼañon tsaʼ cubi i maʼañix majqui miʼ cʼuxbiñon». Juntiquil hermana i cʼabaʼ Georgette miʼ yʌl bajcheʼ yubil tsiʼ yubi i bʌ cheʼ bʌ jiñi i ñoxiʼal tsiʼ loti: «Wen chʼijyem tsaʼ cubi c bʌ. C piʼʌl lon c bʌ ti alas tsaʼ coliyon lojon. I tsaʼ comol ajñiyon lon bajcheʼ precursor». Juntiquil hermana i cʼabaʼ Naomi miʼ yʌl: «Maʼañic tsaʼ wis ñumi tic jol chaʼan jiñi c ñoxiʼal woliʼ lotiñon, chaʼan woliʼ mucu qʼuel pornografía, i cheʼ bʌ tiʼ subeyon lotibil tsaʼ cubi c bʌ».
8. a) ¿Chucoch yomʌch mi lac ñusʌben i mul yambʌyob? b) ¿Baqui bʌ i wenlel cheʼ mucʼʌch lac mel bajcheʼ jiñi? (Qʼuele jiñi recuadro «¿Ixcu mi maʼañic miʼ ñajʌyel c chaʼan tsaʼ bʌ melbentiyon?»).
8 Maʼañic miʼ mejlel lac suben yambʌlob chuqui yom miʼ yʌlob o chuqui yom miʼ melob, pero mucʼʌch i mejlel lac ticʼ lac bʌ joñonla. Ñumen wem bʌ miʼ mejlel lac mel jiñʌch cheʼ mi lac ñusʌbeñob i mul. ¿Chucoch? Come mi laj cʼuxbin Jehová i yom chaʼan cheʼʌch mi lac mel. Pero mi bej michʼonla tajol mi caj lac mel mach bʌ weñic i muʼto lac mejlel ti cʼamʼan (Pr. 14:17, 29, 30). Laʼ laj qʼuel chuqui miʼ yʌl juntiquil hermana i cʼabaʼ Christine: «Cheʼ bʌ mic michʼan maʼañix mic wen chaʼlen tseʼñal, chuqui jachix mij cʼux i maʼañic mic wen wʌyel. Cheʼ jaʼel mach tijicñayic añon quicʼot c ñoxiʼal yicʼot jiñi yambʌlob».
9. ¿Chucoch yom mi lac ñajʌtesan tsaʼ bʌ melbentiyonla?
9 Ixcu mi jiñi am bʌ chuqui tsiʼ melbeyonla maʼañic miʼ cʼajtibeñonla chaʼan mi lac ñusʌben, ¿am ba chuqui miʼ mejlel lac mel chaʼan miʼ lajmel jiñi lac lojweñal? Añʌch, laʼ laj qʼuel chuqui tsiʼ mele Georgette, tsaʼ bʌ la cʌlʌ ti párrafo 7, miʼ yʌl: «Anquese mero wocolʌch tsaʼ cubi, tsaʼʌch mejli c locʼsan jiñi c michʼajel tiʼ tojlel jiñi c ñoxiʼal bʌ ti ñaxan. I ti wiʼil tsaʼ cubi c ñʌchʼtʌlel». Cheʼ mi lac ñajʌtesan jiñi tsaʼ bʌ melbentiyonla, maʼañix bajcheʼ yubil mi la cubin lac bʌ i tijicña mi caj lac bej ñusan (Pr. 11:17). Tsaʼix laj qʼuele chaʼan cheʼ bʌ an chuqui mi lac melbentel an i tajol cʼuxʌch mi la cubin. ¿Pero mucʼʌch ba caj lac ñusan? Laʼ laj qʼuel jiñi i chaʼpʼejlel muʼ bʌ caj i coltañonla.
MACH A CHɅN ÑAʼTAN JIÑI TSAʼ BɅ UJTI
10. ¿Chucoch yomʌch mi la cʌqʼuen i yorajlel chaʼan mi lac ñajʌtesan jiñi tsaʼ bʌ melbentiyonla? (Qʼuele jaʼel jiñi dibujo tac).
10 ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan mi lac ñajʌtesan jiñi tsaʼ bʌ ujti? Ñaxam bʌ, yom mi la cʌcʼ chaʼan miʼ tsʼitaʼ ñumel jiñi tiempo. Laʼcu lac ñaʼtan iliyi, cheʼ bʌ juntiquil miʼ taj jumpʼejl accidente i grave miʼ cʌytʌl mach ti orajic miʼ lajmel. Cheʼʌch miʼ yujtel jaʼel cheʼ bʌ mi lac lowbentel jiñi lac pusicʼal, mach ti orajic miʼ ñumel jiñi i cʼuxel i tajol mero wocol mi la cubin chaʼan mi lac ñusan ti jumpʼejl lac pusicʼal (Ec. 3:3; 1 Ped. 1:22).
Cheʼ bʌ an majqui miʼ taj jumpʼejl accidente i grave miʼ cʌytʌl yom miʼ cʌntʌntel i mach ti orajic miʼ lajmel. I cheʼʌch miʼ yujtel jaʼel cheʼ bʌ mi lac lowbentel lac pusicʼal. (Qʼuele jiñi párrafo 10).
11. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla jiñi oración?
11 I chaʼpʼejlel, cʼajtiben i coltaya Jehová ti oración chaʼan maʼ mejlel a ñusʌben jiñi tsaʼ bʌ i lowoyet.c Jiñʌch tsaʼ bʌ i mele Ana, miʼ yʌl bajcheʼ tsiʼ colta jiñi oración: «Tsaʼ j cʼajtibe Jehová chaʼan miʼ ñusʌbeñon lojon ti lon c pejtelel yaʼ tic familia mi an chuqui mach weñic tsaʼ lon c mele. Ti wiʼil, tsaʼ c tsʼijbube majlel jumpʼejl carta jiñi c papá yicʼot jiñi i yijñam i tsaʼ c sube chaʼan mic ñusʌbeñob tsaʼ bʌ i meleyob». Ana miʼ yʌl chaʼan wocolʌch tsiʼ yubi, i miʼ bej al: «Tsaʼ c chaʼle wersa chaʼan mic mel bajcheʼ Jehová, mic pijtan chaʼan jiñi c papá yicʼot jiñi i yijñam miʼ mulañob i cʌn Jehová».
12. ¿Chucoch yom mi lac ñop ti Jehová i mach ti lac pusicʼalic? (Proverbios 3:5, 6).
12 I yuxpʼejlel, ñopo ti Jehová, mach jiñic chuqui miʼ subeñet a pusicʼal come mach tiʼ pejtelelic ora wen chuqui miʼ yʌl (pejcan Proverbios 3:5, 6). Jehová yujil chuqui wem bʌ chaʼañonla (Is. 55:8, 9). Maʼañic baʼ ora mi caj i subeñonla lac mel chuqui muʼ bʌ i ticʼlañonla. Jin chaʼan, cheʼ miʼ subeñonla chaʼan yom mi lac ñusʌben i mul jiñi yambʌ, yujil chaʼan lac wenlelʌch (Sal. 40:4; Is. 48:17, 18). Pero mi jin jach mi la cʌcʼ ti lac pusicʼal tsaʼ bʌ melbentiyonla maʼañic mi caj i mejlel lac ñusan (Pr. 14:12; Jer. 17:9). Jiñʌch tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Naomi, tsaʼ bʌ la cʌlʌ yaʼ ti párrafo 7, miʼ yʌl: «Ti ñaxan tsaʼ c ñaʼta chaʼan maʼañic chucoch mic ñusʌben jiñi c ñoxiʼal come tsiʼ qʼuele pornografía. Tsaʼ c bʌcʼña chaʼan miʼ chaʼ mel bajcheʼ jiñi o chaʼan mach i wentajic bajcheʼ yubil mi cubin c bʌ. I tsaʼ c ñaʼta chaʼan Jehová mucʼʌch i chʼʌmbeñon i sujm. Pero ti wiʼil tsaʼ cʼoti j qʼuel chaʼan anquese Jehová mucʼʌch i chʼʌmbeñon i sujm mach yomic i yʌl chaʼan utsʼat miʼ qʼuel mi maʼañic mic ñusʌben i mul. Jehová yujil bajcheʼ yubil mi cubin c bʌ i chaʼan mach ti jumpʼejl jach qʼuin mi caj i lajmel jiñi c lojweñal, pero yom jaʼel chaʼan mucʼʌch c ñusʌben i mul».d
MELE MUʼ BɅ I COLTAÑET A CHAʼ UBIN A TIJICÑɅYEL
13. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Romanos 12:18-21, ¿chuqui yom mi lac mel?
13 Cheʼ mi lac ñusʌben i mul jiñi tsaʼ bʌ i lowoyonla, mach yomic i yʌl chaʼan cheʼ jach ñʌchʼʌlonla i maʼañic chuqui mi la cʌl. Añʌch chuqui yom mi lac mel. Mi juntiquil hermano tsaʼ bʌ i lowoyonla, yom mi lac pejcan chaʼan utsʼat mi lac chaʼ ajñel la quicʼot (Mat. 5:23, 24). Yom bʌ mi lac mel jiñʌch: Mi lac sujtesan ti pʼuntaya jiñi lac michʼajel o i cʼuxel lac pusicʼal, i mi lac ñusʌben i mul (pejcan Romanos 12:18-21; 1 Ped. 3:9). ¿Chuqui mi caj i coltañonla?
14. ¿Chuqui yom mi lac chaʼlen wersa lac mel, i chucoch?
14 Yom mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi laj qʼuel wen tac bʌ i melbal (chaʼlibal) jiñi tsaʼ bʌ i lowoyonla, cheʼʌch miʼ mel Jehová (2 Cr. 16:9; Sal. 130:3). Pero yom mi lac ñaʼtan iliyi: Mi woli lac sʌclan jiñi wen tac bʌ i melbal jiñʌch muʼ bʌ caj lac taj, pero mi jin woli lac sʌclan mach bʌ wen taquic i melbal jiñʌch muʼ bʌ caj lac taj jaʼel, jin chaʼan mi caj lac taj chuqui woli bʌ lac sʌclan. Pero mi jin mi laj qʼuel jiñi wen tac bʌ i melbal am bʌ i chaʼan mi caj i coltañonla chaʼan miʼ mejlel lac ñusʌben i mul. Laʼ laj qʼuel muʼ bʌ i yʌl Jarrod: «Cheʼ bʌ mic lajeʼ jiñi mach bʌ weñic tsiʼ mele tic tojlel yicʼot pejtelel jiñi wen tac bʌ i melbal mach wocolic mi cubin chaʼan mic ñusʌben i mul jiñi hermano».
15. ¿Chucoch yomʌch maʼ suben chaʼan tsaʼix a ñusʌbe jiñi tsaʼ bʌ i lowoyet?
15 An chuqui yambʌ miʼ mejlel a mel: Maʼ suben chaʼan tsaʼix a ñusʌbe i mul. ¿Wen ñuc ba i cʼʌjñibal iliyi? Qʼuelecu chuqui miʼ yʌl Naomi: «Cheʼ bʌ jiñi c ñoxiʼal tsiʼ cʼajtibeyon ‹¿Tsaʼix baʼ ñusʌbeyon?›. Wocol tsaʼ j cubi chaʼan miʼ mejlel c suben chaʼan tsaʼix, maʼañic tsaʼ mejliyon. Jiñi tsiʼ pʌsbeyon chaʼan maxto c junyaj ñusʌbe, ti wiʼil tsaʼ mejli c suben ‹mic ñusʌbeñet›. Cheʼ bʌ tsaʼ c mele bajcheʼ jiñi tsaʼ cʼoti c chʼʌmben i sujm chaʼan wen ñucʌch i cʼʌjñibal mi lac mel. Jiñi c ñoxiʼal tijicña tsiʼ chaʼ ubi i bʌ i tsaʼto loqʼui i yalel i wut, i joñon tsaʼ c chaʼ ubi c ñʌchʼtʌlel. Cʼʌlʌl ti jimbʌ ora tsaʼ caji c chaʼ ñop tiʼ tojlel i tijicña tsaʼ chaʼ ajñiyon lon».
16. Cheʼ bajcheʼ an laj qʼuele, ¿chuqui yom mi lac mel cheʼ mi lac melbentel mach bʌ weñic?
16 Jehová yom chaʼan mi lac ñusʌben i mul jiñi tsaʼ bʌ i lowoyonla (Col. 3:13). Pero an i tajol wocolʌch mi la cubin. Jin chaʼan cheʼ mucʼʌch lac chʼʌm ti ñuc jiñi tsaʼ bʌ laj cʌñʌ mi caj i coltañonla. ¿Baqui bʌ? Mach a toʼol acʼ ti ñumel bajcheʼ yubil maʼ wubin, mach a chʌn ñaʼtañix jiñi tsaʼ bʌ ujti yicʼot mele chuqui muʼ bʌ i coltañet chaʼan maʼ chaʼ ubin a tijicñʌyel (qʼuele jiñi recuadro «Uxchajp muʼ bʌ caj i coltañet chaʼan maʼ ñusʌben i mul»).
I WENLEL MUʼ BɅ LAC TAJ CHEʼ MI LAC ÑUSɅBEN I MUL YAÑOʼ BɅ
17. ¿Baqui bʌ i wenlel cheʼ mi lac ñusʌben i mul yañoʼ bʌ?
17 Cabʌl chucoch yom mi lac ñusʌben i mul yañoʼ bʌ. Laʼ laj qʼuel uxchajp. Ñaxam bʌ, mi lac lajin Jehová, jiñi lac Tat wen yujil bʌ pʼuntaya, i mi lac tijicñesan (Luc. 6:36). I chaʼpʼejlel, mi lac wen qʼuel ti ñuc cheʼ Jehová miʼ ñusʌbeñonla lac mul ti jumpʼejl i pusicʼal (Mat. 6:12). I yuxpʼejlel, ñumen lʌcʼʌl añonla la quicʼot yañoʼ bʌ i maʼañic mi caj laj cʼamʼan tiʼ caj michʼajel.
18, 19. ¿Chuqui miʼ mejlel ti ujtel cheʼ mi lac ñusʌben i mul yañoʼ bʌ?
18 An yambʌ i wenlel muʼ bʌ lac taj tajol mach bʌ pijtʌbilic lac chaʼan. Laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Denise, tsaʼ bʌ laj cʌlʌ yaʼ tiʼ tejchibal ili estudio. Denise mach yujilic chaʼan jiñi wiñic woliʼ ñaʼtan i tsʌnsan i bʌ cheʼ bʌ miʼ yujtel jiñi meloñel. Pero jiñi wiñic toj sajtel i pusicʼal cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele chaʼan Denise tsiʼ cʼajtibe jiñi juez chaʼan laʼ i pʼuntan, ti wiʼil tsaʼ caji ti estudio.
19 Cheʼ bajcheʼ tsaʼ ujti tiʼ tojlel Denise tajol junchajp wen wocol bʌ mi la cubin jiñʌch mi lac ñusʌben i mul juntiquil. Pero tajol jiñʌch junchajp wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal yom bʌ mi lac mel (Mat. 5:7). Jin chaʼan laʼ lac chaʼlen wersa lac mel bajcheʼ Jehová i mi lac ñusʌbeñob i mul ti jumpʼejl lac pusicʼal.
CʼAY 125 Tijicña jiñi yujil bʌ pʼuntaya
a An cʼabaʼʌl tac tsaʼ bʌ qʼuextʌyi.
b Cheʼ bʌ miʼ yujtel bajcheʼ iliyi jujuntiquil miʼ ñaʼtan chuqui mi caj i mel.
c Qʼuele ti jw.org jiñi video Hay que perdonar, Te perdono yicʼot Es hora de hacer las paces.
d I sujmʌch chaʼan jiñi muʼ bʌ i qʼuel pornografía miʼ chaʼlen mulil i miʼ yʌqʼuen i chʼijyemlel i yijñam o i ñoxiʼal, pero mach yomic i yʌl chaʼan miʼ mejlel i chaʼleñob i bʌ ti divorciar.