Lefiticus
25 Parhaodd Jehofa i siarad â Moses ar Fynydd Sinai, gan ddweud: 2 “Siarada â’r Israeliaid a dyweda wrthyn nhw, ‘Pan fyddwch chi’n dod i mewn i’r wlad y bydda i’n ei rhoi ichi, bydd rhaid ichi adael i’r wlad orffwys fel saboth i Jehofa. 3 Am chwe mlynedd dylech chi hau hadau yn eich caeau, ac am chwe mlynedd dylech chi docio eich gwinllannoedd, a byddwch yn casglu cynnyrch y wlad. 4 Ond yn y seithfed flwyddyn, ni ddylech chi weithio’r tir oherwydd mae’n saboth i Jehofa, saboth o orffwys llwyr. Ni ddylech chi hau hadau yn eich caeau na thocio eich gwinllannoedd. 5 Ni ddylech chi fedi’r hyn sy’n tyfu o’r hadau sydd ar ôl yn dilyn y cynhaeaf, na chasglu grawnwin oddi ar unrhyw winwydden heb ei thocio. Dylech chi adael i’r wlad orffwys yn llwyr am flwyddyn. 6 Ond, cewch chi fwyta’r bwyd sy’n tyfu yn y wlad yn ystod ei saboth; chi, eich caethweision a’ch caethferched, eich gweithwyr sy’n derbyn cyflog, a’r estroniaid sy’n byw yn eich plith, 7 yn ogystal â’r anifeiliaid domestig a’r anifeiliaid gwyllt sy’n byw yn y wlad. Cewch chi fwyta popeth sy’n tyfu yn y wlad.
8 “‘Byddwch yn cyfri saith blwyddyn saboth, saith mlynedd saith gwaith. Felly, dylech chi gyfri 49 mlynedd yn gyfan gwbl. 9 Byddwch chi wedyn yn canu’r corn yn uchel yn y seithfed mis, ar ddegfed diwrnod y mis; dylai sŵn y corn gael ei glywed drwy’r wlad gyfan ar Ddydd y Cymod. 10 Dylech chi sancteiddio’r hanner canfed* flwyddyn a chyhoeddi rhyddid yn y wlad i bawb sy’n byw yno. Fe fydd yn Jiwbilî ichi, a dylai pob un ohonoch chi fynd yn ôl i’w dir a dylech chi i gyd fynd yn ôl at eich teuluoedd. 11 Bydd yr hanner canfed* flwyddyn yn Jiwbilî ichi. Fyddwch chi ddim yn hau hadau nac yn medi’r hyn a dyfodd o’r hadau oedd wedi eu gadael ar y llawr, nac yn casglu grawnwin eich gwinwydden oedd heb ei thocio. 12 Mae hi’n Jiwbilî, a dylai fod yn sanctaidd ichi. Cewch chi fwyta ond beth sydd wedi tyfu ar ei ben ei hun yn y wlad.
13 “‘Ym mlwyddyn y Jiwbilî, dylech chi i gyd fynd yn ôl i’ch tiroedd. 14 Os byddwch chi’n gwerthu unrhyw beth i rywun arall, neu’n prynu rhywbeth oddi wrtho, peidiwch â chymryd mantais ohono. 15 Wrth brynu tir dylech chi ystyried faint o flynyddoedd sydd wedi mynd heibio ers y Jiwbilî, ac wrth werthu tir dylech chi ystyried faint o flynyddoedd o gynaeafu sydd ar ôl. 16 Os oes ’na lawer o flynyddoedd ar ôl, gallwch chi ei werthu am bris uwch, ond os mai dim ond ychydig o flynyddoedd sydd ar ôl, dylech chi ei werthu am bris llai, oherwydd byddwch chi’n ei werthu ar sail faint o gnydau bydd y tir yn eu cynhyrchu cyn y flwyddyn Jiwbilî nesaf. 17 Ni ddylech chi gymryd mantais o rywun arall, ac mae’n rhaid ichi ofni eich Duw, oherwydd fi yw Jehofa eich Duw. 18 Drwy ddilyn fy neddfau, a thrwy gadw fy marnedigaethau, byddwch yn byw yn y wlad mewn heddwch. 19 Bydd y tir yn ffrwythlon, a byddwch chi’n bwyta ac yn cael digonedd, ac yn byw yno mewn heddwch.
20 “‘Ond os byddwch chi’n dweud: “Beth gwnawn ni ei fwyta yn y seithfed flwyddyn os nad ydyn ni’n cael hau hadau na chasglu ein cnydau?” 21 fe fydda i’n rhoi fy mendith arnoch chi yn y chweched flwyddyn, a bydd y wlad yn cynhyrchu digon o fwyd ar gyfer tair blynedd. 22 Hyd yn oed pan fyddwch chi’n hau hadau yn yr wythfed flwyddyn, fe fyddwch chi’n dal i fwyta cnydau’r chweched flwyddyn tan y nawfed flwyddyn. Byddwch yn parhau i fwyta o’r cnydau hynny nes i’r cynhaeaf nesaf gael ei gwblhau.
23 “‘Ni ddylai’r tir gael ei werthu i rywun i’w gadw am byth, oherwydd fi biau’r wlad. Rydych chi’n estroniaid ac yn fewnfudwyr yn fy ngolwg i. 24 Drwy’r holl wlad rydw i wedi ei rhoi i chi, bydd gan yr un sy’n gwerthu ei dir yr hawl i’w brynu yn ôl.
25 “‘Os bydd eich brawd yn mynd yn dlawd ac yn gorfod gwerthu rhywfaint o’i dir, dylai un o’i berthnasau agos brynu’n ôl y tir a gafodd ei werthu. 26 Os nad oes gan rywun berthynas agos sy’n gallu prynu’r tir yn ôl iddo, ond mae’n ennill digon o arian er mwyn prynu’r tir yn ôl, 27 dylai gyfrifo gwerth y cnydau ers iddo ei werthu, tynnu’r gwerth hwnnw i ffwrdd o’r pris gwreiddiol, ac yna talu’r gwahaniaeth i’r dyn a brynodd y tir oddi wrtho. Yna bydd yn cael mynd yn ôl i’w dir.
28 “‘Ond os nad yw’n ennill digon o arian i’w brynu yn ôl, bydd y tir yn aros gyda’r un a wnaeth ei brynu tan flwyddyn y Jiwbilî. Bydd yn cael ei ryddhau i’r perchennog gwreiddiol yn y Jiwbilî a bydd yn cael mynd yn ôl i’w dir.
29 “‘Nawr os bydd dyn yn gwerthu tŷ mewn dinas sydd â waliau o’i chwmpas, bydd ganddo’r hawl i’w brynu yn ôl o fewn blwyddyn ar ôl iddo ei werthu. Bydd ganddo’r hawl i wneud hynny o fewn blwyddyn gyfan. 30 Ond os nad yw’r tŷ yn cael ei brynu yn ôl erbyn diwedd blwyddyn gyfan, bydd y tŷ o fewn waliau’r ddinas yn perthyn i’r un a wnaeth ei brynu ac i’w holl ddisgynyddion. Ni fydd yn cael ei ryddhau yn y Jiwbilî. 31 Ond, os ydy’r tŷ mewn tref heb waliau, fe fydd yn bosib ei brynu yn ôl ar unrhyw adeg, yn union fel sy’n digwydd i gaeau cefn gwlad, a bydd yn cael ei ryddhau yn y Jiwbilî.
32 “‘Ynglŷn â thai’r Lefiaid o fewn eu dinasoedd, bydd gan y Lefiaid hawl barhaol i’w prynu yn ôl. 33 Os nad ydy Lefiad yn prynu ei dŷ yn y ddinas yn ôl, bydd y tŷ yn cael ei ryddhau yn y Jiwbilî, oherwydd mae’r tai yn ninasoedd y Lefiaid yn perthyn iddyn nhw yn Israel. 34 Ar ben hynny, ni ddylai’r tir pori o gwmpas eu dinasoedd gael ei werthu oherwydd dyna yw eu heiddo parhaol.
35 “‘Os bydd eich brawd sy’n byw’n agos ichi yn mynd yn dlawd ac yn methu ei gynnal ei hun, mae’n rhaid ichi ei helpu, yn union fel y byddech chi’n helpu estronwr sy’n byw yn eich plith neu fewnfudwr, fel y byddai’n gallu parhau i fyw yn eich plith. 36 Peidiwch â chodi llog arno na gwneud elw ohono. Mae’n rhaid ichi ofni eich Duw, a bydd eich brawd yn gallu parhau i fyw yn eich plith. 37 Ni ddylech chi fenthyg arian iddo ar log na dosbarthu bwyd er mwyn gwneud elw. 38 Fi yw Jehofa eich Duw a ddaeth â chi allan o wlad yr Aifft er mwyn rhoi gwlad Canaan ichi, er mwyn profi fy mod i’n Dduw ichi.
39 “‘Os bydd un o’ch brodyr sy’n byw yn agos ichi yn mynd yn dlawd ac yn gorfod ei werthu ei hun ichi, ni ddylech chi ei orfodi i weithio fel caethwas. 40 Dylai gael ei drin fel gweithiwr sy’n derbyn cyflog, fel mewnfudwr. Dylai weithio ichi tan flwyddyn y Jiwbilî. 41 Wedyn fe fydd yn gadael, ef a’i blant, ac yn mynd yn ôl i’w deulu. Dylai ddychwelyd at eiddo ei gyndadau. 42 Fe wnes i arwain yr Israeliaid allan o wlad yr Aifft, nhw ydy fy nghaethweision i. Felly ni ddylen nhw eu gwerthu eu hunain fel caethweision. 43 Ni ddylech chi drin eich brodyr yn greulon, ac mae’n rhaid ichi ofni eich Duw. 44 Cewch chi brynu caethweision a chaethferched o’r cenhedloedd o’ch cwmpas chi, cewch chi brynu caethwas neu gaethferch ganddyn nhw. 45 Cewch chi hefyd brynu caethweision o blith y mewnfudwyr sy’n byw yn eich plith, ac o blith eu plant sydd wedi cael eu geni yn eich gwlad, a byddan nhw’n eiddo ichi. 46 Cewch chi eu rhoi nhw fel etifeddiaeth i’ch plant, fel eiddo parhaol. Cewch chi eu defnyddio nhw fel gweithwyr, ond ynglŷn â’ch brodyr, meibion Israel, ni ddylech chi eu trin nhw’n greulon.
47 “‘Ond os bydd mewnfudwr neu estronwr sy’n byw yn eich plith yn mynd yn gyfoethog, ac mae un o’ch brodyr wedi mynd yn dlawd yn eich cymuned, ac wedi gorfod ei werthu ei hun i fewnfudwr neu estronwr sy’n byw yn eich plith, neu i aelod o deulu estronwr sy’n byw yn eich plith, 48 bydd ganddo’r hawl i’w gael ei brynu yn ôl. Bydd un o’i frodyr yn gallu ei brynu yn ôl, 49 neu gall ei ewythr neu fab ei ewythr ei brynu yn ôl, neu gall unrhyw berthynas agos, aelod o’i deulu, ei brynu yn ôl.
“‘Neu, os bydd ef ei hun yn mynd yn gyfoethog, gall ei brynu ei hun yn ôl. 50 Er mwyn iddo wneud hyn, bydd rhaid iddo ef a’r un a wnaeth ei brynu weithio allan faint bydd rhaid iddo ei dalu, ar sail faint o flynyddoedd sydd wedi mynd heibio ers iddo ei werthu ei hun tan y flwyddyn Jiwbilî, a’r pris a gafodd ei dalu amdano. Byddan nhw’n mesur gwerth ei waith yn ystod y cyfnod hwnnw ar sail cyflog gweithiwr. 51 Os oes ’na lawer o flynyddoedd ar ôl, dylai dalu’r pris cyfatebol er mwyn ei brynu ei hun yn ôl. 52 Ond os mai dim ond ychydig o flynyddoedd sydd ar ôl tan y flwyddyn Jiwbilî, dylai gyfrifo faint bydd rhaid iddo ei dalu ac yna talu’r pris cyfatebol er mwyn ei brynu ei hun yn ôl. 53 Dylai gael ei drin fel gweithiwr sy’n derbyn cyflog am yr holl amser mae’n gweithio i’w feistr; ac ni ddylai gael ei drin yn greulon. 54 Ond, os nad yw’n gallu ei brynu ei hun yn ôl ar y telerau hyn, dylai gael ei ryddhau ym mlwyddyn y Jiwbilî, ef a’i blant gydag ef.
55 “‘Fy nghaethweision i ydy’r Israeliaid. Nhw ydy fy nghaethweision, y rhai y gwnes i eu harwain nhw allan o’r Aifft. Fi yw Jehofa eich Duw.