Mun na an ka ɲi ka ladiliw ɲini tɔɔw fɛ?

1. An be se ka desizɔn ɲumanw ta cogo di ani k’a kɛ u be ɲɛ an bolo? (Talenw 13:10; 15:22).

AN BƐƐ b’a fɛ ka desizɔn ɲumanw ta ani an b’a fɛ fana o desizɔnw ka ɲɛ an bolo. Ala ka Kuma b’a fɔ an ye an be se ka min kɛ walisa k’o laɲinita fila dafa.—Talenw 13:10; 15:22 kalan.

2. Jehova y’a daa di ko a bena mun lo kɛ an ye?

² Tiɲɛn na, mɔgɔ min be se ka ladili ɲumanw ani hakilitigiya di an ma ka tɛmɛ bɛɛ kan, o ye an Faa Jehova lo ye. A y’a daa di ko a bena an dɛmɛ. A ko: “Ne bena i ladi, ne ɲaa tena bɔ i kan.” (Zab. 32:8). O kumaw b’a yira ko Jehova tɛ ladili di an ma dɔrɔn. Nga, a b’a mako don an kelen kelen bɛɛ la ani a b’an dɛmɛ k’o ladiliw sira tagama.

3. An bena mun lo lajɛ barokun nin na?

³ Barokun nin na, an bena basigi Ala ka Kuma kan ka ɲiningali naani nunu jaabi: 1) Ni n’ b’a fɛ ka nafa sɔrɔ ladiliw la, n’ ka ɲi ka kɛ ni jogo jumanw lo ye? 2) Jɔn lo be se ka ladili ɲumanw di n’ ma? 3) N’ be se k’a yira cogo di ko n’ mako be ladiliw la sɔbɛ la? 4) Mun na n’ man ɲi k’a ɲini tɔɔw fɛ u ka desizɔnw ta n’ nɔɔ na?

N’ KA ƝI KA KƐ NI JOGO JUMANW LO YE?

4. N’an b’a fɛ ka nafa sɔrɔ ladiliw la, an ka ɲi ka kɛ ni jogo jumanw lo ye?

⁴ Walisa ka nafa sɔrɔ ladiliw la, an ka ɲi k’an yɛrɛ majigi ani k’an seko daan lɔn. Ni koo dɔ y’an sɔrɔ min ɲɔgɔn ma deli k’an sɔrɔ, an ka ɲi ka sɔn a ma ko an mako be tɔɔw ka dɛmɛ na walisa ka desizɔn ɲumanw ta. An ka ɲi ka sɔn a ma fana ko an tɛ koo bɛɛ lɔn. N’an majiginin tɛ ani n’an t’an seko daan lɔn, Jehova tɛna an dɛmɛ. A ka Kuma kalantɔ, an tɛna a ye ko an mako b’a la k’a ka ladiliw sira tagama (Mise 6:8; 1 Piyɛri 5:5). Nga, n’an majiginin lo ani n’an b’an seko daan lɔn, an bena sɔn Bibulu ka ladiliw la ani k’u sira tagama.

5. Masacɛ Dawuda ye koo jumanw lo kɛ minw tun be se k’a to a be kɛ kuncɛba ye?

⁵ An k’a filɛ an be kalan min sɔrɔ masacɛ Dawuda ka koo la. A ye koo minw kɛ, o tun be se k’a to a be kɛ kuncɛba ye. Wagatijan sanni a ka kɛ masacɛ ye, a tun ye dɔnkililabaga ŋana ye. U yɛrɛ y’a ɲini a fɛ a ka fɔlifɛn fɔ masacɛ ye (1 Sam. 16:18, 19). Jehova ye Dawuda sugandi walisa a ka sigi masaya la Sayuli nɔɔ na. O kɔ, a ye fanga di a ma a ka hakili senu barika la (1 Sam. 16:11-13). Dawuda tun lɔnnin lo Israɛldenw cɛma sabu a ye cɛɛ jamanjanba Goliyati ani Israɛl jugu wɛrɛw faga (1 Sam. 17:37, 50; 18:7). Ni kuncɛba dɔ lo tun y’o koow bɛɛ kɛ, n’a sɔrɔ a tun bena a miiri ko a mako tɛ tɔɔw ka ladiliw la. Nga, Dawuda tun tɛ ten.

6. An b’a lɔn cogo di ko Dawuda tun be sɔn ladiliw la? (jaa lajɛ fana kan).

⁶ Dawuda siginin kɔ masaya la, a ye teriw sugandi minw tun be se ka ladiliw di a ma (1 Til. Kib. 27:32-34). O tɛ bari an na sabu sanni a ka kɛ masacɛ ye yɛrɛ, a tun be sɔn ladili ɲumanw na tuma bɛɛ. A sɔnna cɛɛw ka ladiliw la. Nga o dɔrɔn tɛ, a sɔnna fana muso dɔ ka ladiliw la min tɔgɔ ko Abigayɛli. Abigayɛli tun ye Nabali muso ye. Nabali tun tɛ mɔgɔ bonya, ɲumanlɔnbali tun lo ani a tun be miiri a yɛrɛ nafa dɔrɔn lo la. Nga Dawuda kɔni y’a yɛrɛ majigi ka sɔn Abigayɛli ka ladili ɲumanw na ani o y’a bali ka kojuguba dɔ kɛ.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.

7. An be se ka kalan jumanw sɔrɔ ka bɔ Dawuda fɛ? (Waajulikɛla 4:13; jaaw lajɛ fana).

⁷ An be se ka kalan dɔw sɔrɔ ka bɔ Dawuda fɛ. N’a sɔrɔ an be ni setigiya dɔw ye wala kuntigiya dɔ kalifara an ma. O bɛɛ n’a ta, an man ɲi k’a miiri abada ko an be koo bɛɛ lɔn ani ko an mako tɛ ladiliw la. Nga, mɔgɔ o mɔgɔ mana ladili ɲumanw di an ma, an ka ɲi ka sɔn u la i ko Dawuda (Waajulikɛla 4:13 kalan). N’an y’o kɛ, an bena an yɛrɛ tanga filiba dɔw ma minw be se ka anw ni tɔɔw dusu kasi.

JƆN LO BE SE KA LADILI ƝUMANW DI N’ MA?

8. Mun lo y’a to Zonatan sera ka ladili ɲumanw di Dawuda ma?

⁸ An k’a filɛ an be kalan wɛrɛ min sɔrɔ ka bɔ Dawuda fɛ. Mɔgɔ minw tun ye Jehova teriw ye, ani u tun be Dawuda ka koow cogoya faamu ka ɲɛ, a tun be tugu olu ka ladiliw lo kɔ. Misali la, tuma min na a tun b’a fɛ k’a lɔn n’a be se ka bɛɛn sigi kokura ni masacɛ Sayuli ye, a sɔnna Sayuli dencɛ Zonatan ka ladili la. Mun lo y’a to Zonatan sera ka ladili ɲuman di Dawuda ma? A sera k’o kɛ sabu a tun be jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛra ni Jehova ye ani a tun be Sayuli lɔn ka ɲɛ (1 Sam. 20:9-13). O b’ an dɛmɛ ka mun lo faamu?

9. An ka ɲi ka ladili ɲini jɔn lo fɛ? A ɲɛfɔ (Talenw 13:20).

⁹ N’an mako be ladili la, mɔgɔ min be jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛra ni Jehova ye ani a b’an ka koo cogoya faamu ka ɲɛ, a ka ɲi an ka ladiliw ɲini o tigi fɛa (Talenw 13:20 kalan). Misali la, a be se ka kɛ ko balimacɛ kanbele dɔ be furuɲɔgɔn ɲuman ɲinina. Jɔn lo be se ka ladili ɲuman di a ma? A teri min ma furu, ale be se ka ladili ɲumanw di a ma n’a basigira Bibulu ka sariyakolow kan. Nga, n’a ye ladiliw ɲini furuɲɔgɔn dɔw fɛ minw b’a lɔn ka ɲɛ ani u be Jehova sago kɛra kabi wagatijan, a bena ladili nafamanbaw sɔrɔ. Olu bena fɔ a ye a be se ka Bibulu ka ladiliw sira tagama cogo min na ani u ye kalan minw sɔrɔ u ka furu kɔnɔ.

10. An bena mun lo lajɛ sisan?

¹⁰ An kumana jogo fila koo la an ka ɲi ka kɛ ni minw ye walisa ka nafa sɔrɔ ladiliw la. An y’a ye fana mɔgɔ min be se ka ladili ɲumanw di an ma. Sisan, an k’a filɛ an be se k’a yira cogo min na ko an mako be ladiliw la sɔbɛ la. An k’a filɛ fana n’an ka ɲi k’a ɲini tɔɔw fɛ u ka desizɔnw ta an nɔɔ na.

N’ BE SE K’A YIRA COGO DI KO N’ MAKO BE LADILIW LA SƆBƐ LA?

11-12. a) N’a sɔrɔ an be mun lo kɛ tuma dɔw la? b) Masacɛ Orobowamu ye mun lo kɛ tuma min na a tun ka ɲi ka desizɔnba dɔ ta?

¹¹ Tuma dɔw la, an be se k’a kɛ i n’a fɔ an be ladiliw ɲinina k’a sɔrɔ an y’an ka desizɔn ta ka ban. An be min fɛ dɔrɔn, o ye k’a lɔn ni tɔɔw sɔnna an ka desizɔn na. N’o lo, an mako tɛ ladiliw la sɔbɛ la. An ka ɲi k’a ɲini ka kalan sɔrɔ masacɛ Orobowamu ka koo la.

¹² Orobowamu sigira masaya la Israɛl jamana kun na masacɛ Solomani kɔ. Tuma min na Orobowamu kɛra masacɛ ye, Israɛl jamana tun yiriwanin lo. Nga Israɛldenw tun b’a jati ko Solomani tun ye sɛgɛnba la olu kan. O kama, jama tagara Orobowamu fɛ k’a deli ko a k’olu ka sɛgɛn nɔgɔya. A y’a fɔ u ye ko u ka wagati to ale ye walisa a ka miiri ka sɔrɔ ka desizɔn ta. A y’a daminɛ ka ladiliw ɲini cɛkɔrɔbaw fɛ minw tun y’a facɛ dɛmɛ ani o tun ye koo ɲuman lo ye (1 Mas. 12:2-7). Nga, a banna cɛkɔrɔbaw ka ladili la. Mun na do? Yala Orobowamu tun ye desizɔn ta ka ban ani a tun b’a fɛ le dɔrɔn tɔɔw ka sɔn a ka desizɔn ma wa? N’o lo, tuma min na a ye ladili ɲini a teri kanbelew fɛ ani u sɔnna a ta ma, o diyara a ye (1 Mas. 12:8-14). A teriw ye min fɔ a ye tigitigi, a y’o lo fɔ jama ye. O la, Israɛl siya tilanna fila ani kabi o wagati, kɛlɛw tun be Orobowamu ka mara la tuma caaman na.—1 Mas. 12:16-19.

13. An be se k’a lɔn cogo di ko an mako be ladiliw la sɔbɛ la?

¹³ An be kalan juman lo sɔrɔ Orobowamu ka koo la? N’an ye ladili ɲini dɔ fɛ, an ka ɲi k’a yira ko an mako b’o ladili la sɔbɛ la. An be se k’a lɔn cogo di ko an b’o lo kɛ? An be se k’an yɛrɛ ɲininga ko: “Yala n’ be ladili ɲini ani o kɔ n’ be sin ka ban o ladili la sabu o tɛ taga n’ jii min sira fɛ wa?” An ka misali dɔ lajɛ.

14. Ni dɔ y’an ladi, an ka ɲi ka mun lo to an hakili la? Misali dɔ fɔ (jaa lajɛ fana).

¹⁴ Miiri k’a filɛ ko u b’a fɛ ka balimacɛ dɔ ta baara dɔ la min sara ka ca. Nga sanni a ka sɔn o baara la, a be ladili ɲini diinan mɔgɔkɔrɔ dɔ fɛ. O balimacɛ b’a ɲɛfɔ diinan mɔgɔkɔrɔ ye ko a ka ɲi ka taga o baara kɛ yɔrɔ wɛrɛ la k’a ka denbaya to yen wagatijan kɔnɔ. Diinan mɔgɔkɔrɔ be balimacɛ hakili jigi Bibulu ka sariyakolo dɔ la min b’a yira ko a ka kunkanbaara fɔlɔ ye k’a ka denbaya mako wasa Alako ta fan fɛ (Efɛz. 6:4; 1 Tim. 5:8). Nga, o balimacɛ ma sɔn diinan mɔgɔkɔrɔ ka ladili la ani a be ladili ɲini mɔgɔ wɛrɛw fɛ kafo kɔnɔ. A b’o kɛ fɔɔ a be taga mɔgɔ dɔ sɔrɔ min b’a fɔ a ye a b’a fɛ ka min mɛn. Yala o balimacɛ tun be ladili ɲinina sɔbɛ la wa? Wala a tun y’a ka desizɔn ta ka ban ani a b’a fɛ mɔgɔw ka sɔn ale ta ma? An k’a to an hakili la ko an dusukun ye janfanci ye (Zer. 17:9). Tuma dɔw la, an t’a fɛ ka ladili min mɛn, an mako b’o lo la kosɔbɛ.

YALA N’ KA ƝI K’A ƝINI TƆƆW FƐ U KA DESIZƆNW TA N’ NƆƆ NA WA?

15. An man kan ka mun lo kɛ ani mun na do?

¹⁵ An kelen kelen bɛɛ lo ka ɲi ka desizɔnw ta an yɛrɛ ma (Gal. 6:4, 5). An y’a ye ko sanni ka desizɔn ta, a kɔrɔtanin lo an ka ladiliw ɲini Ala ka Kuma kɔnɔ ani kerecɛn kolɔnbagaw fɛ fɔlɔ. Nga, an man kan k’a ɲini tɔɔw fɛ u ka desizɔn ta an nɔɔ na. Dɔw b’o kɛ u kɛtɔ k’u lannamɔgɔ dɔ ɲininga ko: “N’ele tun lo, i tun bena mun lo kɛ do?” Mɔgɔ wɛrɛw ye desizɔn min ta, dɔw b’o filɛ walisa k’o desizɔn ɲɔgɔn ta, hali u yɛrɛ tɛ wagati ta ka miiri.

16. Josɔnsogo nana ni gwɛlɛya juman lo ye Korɛnti kafo kɔnɔ? Ani jɔn lo tun ka ɲi k’a latigɛ n’a bena o sogo dumu wala n’a tɛna o dumu? (1 Korɛntikaw 8:7; 10:25, 26).

¹⁶ An k’a filɛ Korɛnti kafomɔgɔw ye desizɔn min ta saan kɛmɛkulu fɔlɔ la ka ɲɛsin josɔnsogo ma. Ciden Pol ye lɛtɛrɛ sɛbɛ o kerecɛnw ma ko: “Min ye josɔnsogo ɲimiko ye, an y’a lɔn ko joo te foyi ye diɲɛ na, an y’a lɔn fana ko Ala ye kelen ye.” (1 Kor. 8:4). Pol ye min fɔ, o y’a to kafomɔgɔ dɔw y’a latigɛ ko u be se ka lɔgɔra sogo ɲimi, hali n’a sɔrɔla ko josɔnsogo lo. Dɔ wɛrɛw fana y’a latigɛ k’u tɛna o sogo ɲimi sabu o b’u dusukun kɛlɛ (1 Korɛntikaw 8:7; 10:25, 26 kalan). Bɛɛ lo tun ka ɲi k’a latigɛ a bena min kɛ o koo la. Pol ma deli ka Korɛntikaw ladi abada ko u ka desizɔn ta tɔɔw ye wala ko u ka tɔɔw filɛ k’u ka desizɔn ɲɔgɔn ta. U ‘kelen kelen bɛɛ bena lɔ n’u kunko ye Ala ɲakɔrɔ.’—Ɔrɔm. 14:10-12.

17. N’an be tɔɔw filɛ k’u ka desizɔn ɲɔgɔn ta, mun lo be se ka kɛ do? Misali dɔ fɔ (jaaw lajɛ fana).

¹⁷ O koo ɲɔgɔn be se ka kɛ cogo di bi? An ka kuma joli kɔnɔfɛn misɛnmanw koo la. Kerecɛn kelen kelen bɛɛ lo ka ɲi k’a latigɛ n’a bena sɔn wala n’a tɛna sɔn joli kɔnɔfɛn misɛnmanw na.b A be se ka gwɛlɛya an ma k’o koo faamu bɛrɛbɛrɛ. Nga, o desizɔn ye an kelen kelen bɛɛ ka koo lo ye (Ɔrɔm. 14:4). N’an be tɔɔw filɛ k’u ka desizɔn ɲɔgɔn ta, an tɛna kɛ hakilitigiw ye fewu. Nga n’an be basigi Bibulu kan ka desizɔnw ta an yɛrɛ ma, an bena kɛ hakilitigiw ye (Eburuw 5:14). O la, tuma juman lo la an ka ɲi ka ladili ɲini kerecɛn kolɔnbaga dɔ fɛ? N’an ye sɛgɛsɛgɛri kɛ o koo la ani o n’a ta bɛɛ an bele mako b’a la k’a lɔn Bibulu ka sariyakolo minw ɲɛsinnin be an ka koo ma.

TO KA LADILIW ƝINI TƆƆW FƐ

18. Jehova ye mun lo kɛ an ye?

¹⁸ Jehova lanin b’an na kosɔbɛ fɔɔ a ye sira di an ma an ka desizɔnw ta an yɛrɛ ma. A ye Bibulu di an ma, o min y’a ka Kuma ye. Ani fana, a ye teri hakilitigiw di an ma minw be se k’an dɛmɛ an ka hakilijagabɔ kɛ Bibulu ka sariyakolow kan. O cogow la, Jehova b’a janto an na i ko faa kanutigi dɔ (Talenw 3:21-23). An be se ka mun lo kɛ k’a yira ko an b’a waleɲuman lɔn?

19. An be se ka to ka mun lo kɛ walisa ka Jehova dusu diya?

¹⁹ A ka di bangebagaw ye kosɔbɛ k’u deenw ye u be kɔrɔbayara ani k’a ye k’u kɛra Jehova sagokɛla hakilitigiw ye minw be tɔɔw dɛmɛ. O cogo kelen na, Jehova ninsɔn ka di n’a y’a ye ko an be ɲɛtaga kɛra Alako ta fan fɛ, ko an be ladiliw ɲini tɔɔw fɛ ani ko an be to ka desizɔnw ta minw b’a yira ko an b’ale kanu.