Ibuot 2

Nte Owụt Ifiọk Ndinịm Abasi ke Akpanikọ?

1-3. Ntak emi nnyịn ikpenemede iban̄a, ‘Nte Abasi odu?’

KIET ke otu mme akpan mbụme ẹmi afo edisobode edi, ‘Nte Abasi odu?’ Ubiere oro afo osịmde ekeme nditụk nte afo esede ubon, utom, okụk, ido uwem ye idem uwem ke idemesie.

² Edieke ẹbụpde, ‘Nte Abasi odu?’ ediwak owo ẹsinọ ibọrọ ke ndifiak ntịn̄ se mmọ ẹkekotde m̀mê se ẹkekopde ẹto mbon efen. Nte ededi, afo ke idemfo ekpenyene ndiwụk ekikere ke mbụme oro. Ke n̄wed esie oro Man, God and Magic, Dr. Ivar Lissner ọdọhọ ete ke “ata n̄wọrọnda ukpụhọde oro odude ke ufọt owo ye unam” edi nte ke “owo iyụhọke n̄kukụre ye edide idap, edidia udia ye edinọ idemesie ufiop.” Owo enyene “esen esen ye ndammana udọn̄” oro ẹkemede ndikot “n̄kpọ eke spirit.” Dr. Lissner adian do ete ke ‘ofụri ntatenyịn ubonowo ọkọtọn̄ọ ke ediyom oro ẹyomde Abasi.’ Ntre afo ndidi ndibụp mbụme oro, ‘Nte Abasi odu?’ edi uyarade nte ke afo ufụmike akpan edu kiet—kpa n̄kpọ eke spirit fo.

³ Didie ke afo ekeme ndidiọn̄ọ m̀mê ‘andinam ye andikara ekondo, Akakan Andidu’ odu, nte n̄wed ukabadeikọ kiet akabarede “Abasi”? Ọfọn, eti ibuot owụt ete ke edieke ‘andinam ekondo’ odude, mme n̄kpọ ẹmi ẹwụtde ntọn̄ọ ekondo ẹkpenyene ndidu, n̄ko uyarade ndudiọn̄ ye ndutịm ẹkpenyene ndidu. Ke ndụn̄ọde oro afo anamde ndidiọn̄ọ m̀mê mme utọ n̄kpọ ntre ẹdu, nnyịn imọnọ fi ikot ndikere mban̄a se mme ekpepn̄kpọ mban̄a mme oduuwem n̄kpọ ẹkụtde ẹban̄a uwem ye se mme ekpepn̄kpọ mban̄a obot ye mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹkpepde ẹban̄a ekondo nnyịn ke ndikama ukwak usen̄kpọ ye mme n̄kpọ uka ikpaenyọn̄.

UWEM FO—NTE ỌKỌTỌN̄Ọ KE MBUARI?

4-9. Uwem ke isọn̄ anyan ubọk owụt nso?

⁴ Ntak mûtọn̄ọke ye idemfo? Uwem fo okoto m̀mọ̀n̄? Edi akpanikọ, enye ekebe ke ete ye eka fo. Edi didie ke uwem ọkọtọn̄ọ ke isọn̄?

⁵ Ke ukeme ndisio uwem ndi ke itie ubuakibọk ndien ke ntre ẹnamde nte enye ọkọtọn̄ọde an̄wan̄a, ntaifiọk ubuakibọk ẹma ẹnam mme ebuaikan̄ ẹsan̄a ke san̄asan̄a ofụm oro ẹbuakde-buak ẹbe. Utịp kiet ekedi ndusụk amino acid (kpa orụk ata n̄kpri nsen emi ‘ẹnamde’ mme oduuwem n̄kpọ). Nte ededi, mme amino acid oro ikenyeneke uwem. Akan oro, mmọ ikedịghe utịp otode ikpîkpu mbabuat n̄kpọntịbe; edi ntaifiọk oro ẹkenọde ukpep ke idak mme idaha oro ẹdude ke mme itie ubuakibọk eyomfịn ẹkesion̄o mmọ ẹdi.

⁶ Mme oto-obot amino acid ẹwakde ẹbe 200 ẹdu, edi sụk 20 ẹmi ẹdide san̄asan̄a ẹsịne ke mme protein eke mme oduuwem n̄kpọ. Idem edieke ẹkpekemede ndinyene ndusụk amino acid nto emịnen̄mịnen̄, anie owo ekemek n̄kpasịp nnennen 20 ẹmi ẹkụtde ke oduuwem n̄kpọ? Ndien didie ke ẹkeda mmọ usụn̄ ẹkesịn ke nnennen ndutịm oro ẹyomde man ẹnyene protein? Ata anam ndụn̄ọde oro Dr. J. F. Coppedge ama anam ibat ete ‘ke ukeme ndinyene n̄kpasịp ata n̄kpri nsen protein kiet nto mbabuat ndutịm eke amino acid edi 1 ke itie 10²⁸⁷.’ (Oro edi ibat emi enyenede ikpîkpu 287 ke edem esie.) Ke adianade do, enye osio owụt ete, ke idịghe kiet, edi ‘ke nsụhọde n̄kaha ẹyom ata n̄kpri nsen protein 239 man ẹnyene n̄kpri n̄kan uduot uwem oro ẹkpepde-kpep.’ Nte afo ekere ete ke utọ uyarade oro anyan ubọk owụt uwem nte otode nnannan mbuari, mîdịghe nte enye oto ndudiọn̄ oro owụtde ọniọn̄?

⁷ Kere n̄ko ban̄a orụk ndomonse efen oro ẹkenamde ke itie ubuakibọk emi ẹketọtde ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe nte “edinam uwem.” Ke ẹdade awak-n̄kukọhọ n̄kpọutom, ntaifiọk ẹma ẹda ekpri unam udọn̄ọ emi otode oduuwem n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹbaharede mme ndido idemesie. Ekem mmọ ẹma ẹfiak ẹtan̄ ndido ẹmi ẹdian ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹnam mmọ ẹfiak ẹdi ekpri unam udọn̄ọ. Nte ededi, ekpepn̄kpọ mban̄a oduuwem n̄kpọ, René Dubos, anam an̄wan̄a ke Encyclopædia Britannica ke enen̄erede edi ndudue ndikot edinam ọniọn̄ emi “edinam uwem.” Ntaifiọk ẹmi m̀mê mmọ eken ikemeke ndisio obufa uwem nto mme n̄kpọ oro mînyeneke uwem. Utu ke ndinọ ekikere nte ke uwem oto ke mbuari edidu, ndomonse emi okowụt ete ke “ofụri n̄kpoduoho n̄kpọ obot” emi ẹyomde kaban̄a uwem ke “ẹnyene ẹto uwem emi ama okododu.”

⁸ Idem edieke ntaifiọk ẹkemede ndinam protein oro enyenede uwem nto n̄kpọ oro mînyeneke uwem, oro n̄kukụre ọkpọsọn̄ọ nte ke ẹma ẹyom enyene-ọniọn̄ uwem emi ama okododu nte odudu oro ọnọde ndausụn̄. Ke akpanikọ, mme owo ikodụhe mi man ẹtọn̄ọ uwem ke isọn̄. Edi ẹkebobot uwem, esịnede uwem owo. Anie okobot? Ke anyanini ko mme andiwet Bible ẹma ẹdisịm ubiere oro odotde ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a. Owo kiet ọkọdọhọ ete: “Ibifịk Ata Ọkpọsọn̄ ọkọnọ mi uwem.” Owo efen ama adian do ete: “[Abasi] ke idemesie edi andinọ uwem ke ofụri ekondo.”a

⁹ Editịm nse idemfo eyen̄wam fi ndikaiso n̄kere n̄kpọ emi.

MME NSEN FO—MFRE FO—AFO

10-14. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep mban̄a mme nsen nnyịn ẹmi ẹn̄wamde ke ini inemede n̄kpọ iban̄a edidu Abasi?

¹⁰ N̄kpọ nte n̄kpri nsen 100,000,000,000,000 ẹnam odudu uwem ke idemfo. Nsen edi akpan n̄kpatan̄a n̄kpọ kpukpru oduuwem n̄kpọ ke isọn̄. Nte ẹkpepde n̄kpọ ye ntịn̄enyịn ẹban̄a enye, ntre ke ẹkụt nte enye awakde n̄kukọhọ akan.

¹¹ Ẹkeme ndimen kiet ke otu mme nsen idemfo ndomo ye ekpri obio ibibene. Nsen emi ọdọn̄ọ mme ikpehe ẹbietde mme ukwak unọ ikan̄ man ẹnọ odudu. “Mme ufọkutom” ke nsen ẹsinam mme protein ye hormone ẹnọ ẹsọk mme ndido idem eken. Mme awak-n̄kukọhọ ndutịm usụn̄isan̄ ẹdu ndida mmọn̄ibọk ndụk nnyụn̄ nda n̄wọrọ ke nsen. “Mbonekọn̄ ukpeme” ẹda ke usụn̄ man ẹkpeme se ẹmende ẹbe ẹdụk ẹnyụn̄ ẹn̄wana ye mme udọn̄ọ. Se idide akpan n̄kpọ ke kpukpru ẹmi ẹdi ọwọn̄esịt, kpa “ufọkmbono obio” nsen. Enye ada usụn̄ ke ofụri utom oro nsen emi anamde onyụn̄ ọdọn̄ọ mme ndutịm n̄wed-mbiet nsenubon. Ndusụk ikpehe ke nsen emi ẹkpri ata etieti tutu owo ikemeke ndinen̄ede n̄kụt ofụri n̄kpatan̄a n̄kpọ esie ke okopodudu ukwak usen̄kpọ oro enyenede odudu ndikụt ekpri n̄kpọ nsịm utịm ike-200,000. (Ke nditịm ntịn̄, nnuene oro ẹnamde okpon ntre, eyeniọn̄ ebe mita 800.) Nso ikeme ndinam utọ ndyọ ndyọ awak-n̄kukọhọ ye ndutịm oro ke n̄kpri nsen 100,000,000,000,000 fo kiet kiet an̄wan̄a?

¹² Ini kiet ko afo ekedi nsen kiet emi ọkọtọn̄ọde ndikọri ke idịbi eka fo. Nsen oro ama abahade akabade nsen iba, ekem edi inan̄, ye ntre ntre. Nte ini akade, ndusụk nsen oro ẹma ẹkabade ẹdi eboho osịp. Mbon eken ẹma ẹkabade ẹdi enyịn, mme ọkpọ ye esịt fo. Akasan̄a didie mme nsen ẹmi ẹnam mbak idemfo kiet kiet ke nnennen ini ye ebiet? Ke uwụtn̄kpọ, ntak emi mme nsen ẹkekọride ẹkabade ẹdi utọn̄ ke ebiet emi mmọ ẹdude, mînyụn̄ idịghe ke ebiet emi edọn̄ m̀mê ubọk fo ẹdude?

¹³ Kam tịm nen̄ede se. Ke kpukpru nsen afo emenyene ediwak tọsịn nsenubon ye DNA oro edide akpan n̄kpọ, emi esinamde nsen ọdiọn̄ọ nte akpanamde n̄kpọ ye nte okposion̄ode mbufa nsen edi. Ẹdọhọ ẹte ke DNA ke nsen kiet kiet ọdọn̄ọ ntọt emi ọkpọyọhọde eboho n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk 1,000. Enye ekebiere uduot idet fo, usọp n̄kọri fo, udomo inua imam fo ye anana-ibat n̄kpọ eken oro ẹban̄ade fi. Ẹma ‘ẹwet’ kpukpru oro ẹsịn ke DNA nsen kiet oro okodude ke idịbi eka fo.

¹⁴ Idem ke un̄wana n̄kpọ ifan̄ ẹmi ẹban̄ade nsen mi, nnyịn ibụp ite: Sia mme ete ye eka nnyịn mîkọfiọkke-fiọk itịm enyene-ndyọ n̄wed-mbiet ndutịm nsenubon m̀mê nsen, anie okotịm? Nte ẹkeme nditịn̄ mban̄a oro ke usụn̄ owụtde ifiọk ke ẹsiode enyene-ọniọn̄ Ọdiọn̄-Ndudiọn̄ ẹfep?

15-17. Didie ke mfre owo ọnọ uyarade aban̄a ndudiọn̄?

¹⁵ Ke kpukpru ndido idemfo, etie nte enyeoro enyenede ndyọ akan edi enyeoro afo mûdukemeke ndikụt tutu amama—mfre fo. Edi n̄kpọ nte nsen osịp 10,000,000,000 ẹnam enye, awakde utịm ikaba akan ibat owo ẹmi ẹdude ke iso isọn̄. Nsen emi kiet kiet, ke n̄kan̄ eken, ẹkeme ndinyene ediwak tọsịn edisobo ye mme nsen osịp eken. Ofụri ibat edisobo ẹmi awak ebe se owo ekemede ndikere mban̄a!

¹⁶ Afo emenyene ediwak miliọn akpan n̄kpọ ye ndise ke mme itie ikie ke mfre fo, edi enye idịghe sụk itie ubon akpan n̄kpọ kpọt. Afo emekeme ndida enye n̄kpep nte ẹtebede ekpụk, nte ẹsemde usem esenidụt, nte ẹtemde bred m̀mê nte ẹfụride inụk. Afo emekeme ndikere—nte ini nduọkodudu fo editiede m̀mê nte mmọn̄ mfri edinịn̄ede. Afo emekeme ndinam ndụn̄ọde onyụn̄ osio n̄kpọ edi. Afo n̄ko emekeme ndinam ndutịm, owụt esịtekọm, ama ima onyụn̄ anam ekikere fo aka ini edem, odu mi idahaemi onyụn̄ aka ini iso. Owo emi ọkọdiọn̄de mfre nte an̄wan̄ade enyene ọniọn̄ oro okponde akan eke owo ekededi, koro ntaifiọk ẹnyịme ẹte:

“Nte ata ediye uduot, ndutịm eke nde ke nde, ye akamba awak-n̄kukọhọ ukwakutom emi anamde utom emi ayan̄a owo ifiọk. . . . ekeme ndidi tutu amama owo idikemeke ndikọk kpukpru nsio nsio eyịghe kiet kiet oro mfre onịmde.”—Scientific American.

¹⁷ Ke ndikere m̀mê Andibot odu emi edide Akakan Andidu, kûfụmi ndido idemfo eken. Enyịn fo—otịm okụt n̄kpọ nnennen nnennen onyụn̄ okpụhọde ada ekekem ye idaha akan ukwak usio ndise ekededi. Utọn̄ fo—ekeme ndikop nsio nsio uyom onyụn̄ ọnọ fi ifiọk ndausụn̄ ye edida ukem ukem. Esịt fo—ata ediye n̄kpọ ukot n̄kpọ emi enyenede orụk ukeme oro mfọnn̄kan ọdiọn̄ ukwakutom mîkemeke ndinam mbiet esie. Edeme fo, ndutịm unam udia ataha ke idịbi, ye ubọk ke ndisiak ibat ibat. Ọdiọn̄ ukwakutom oro ẹkekpede nditịm nnyụn̄ mbọp akamba kọmputa ọkọdọhọ ete:

“Edieke kọmputa mi okoyomde andidiọn̄, adan̄a didie akan oro ke ekedi ye awak-n̄kukọhọ ndutịm ikpọkidem ye mmọn̄ibọk ye edinam uwem emi edide idemmi—emi n̄ko edide sụk ata ekpri ubak ke ekondo oro ekperede ndidi inyeneke utịt?”

“ANDINAM” EKONDO

18-24. Nso ida ediwak owo ikosịm ubiere oro nte ke edi Abasi okobot ekondo?

¹⁸ Ke n̄kpọ nte isua 3,000 ẹmi ẹkebede, owo Ufọt Ufọt N̄kan̄ Edem Usiahautịn oro ekekerede Elihu ọkọdọhọ ete: “Menede enyịn se ikpaenyọn̄ nyụn̄ kere n̄kpọ.”b

¹⁹ Nte afo ama anam oro ke okoneyo oro enyọn̄ an̄wan̄ade? Kpukpru owo ẹkpenyene ndinam. N̄kpọ nte ntantaọfiọn̄ 5,000 kpọt ke ẹkeme ndida ikpîkpu enyịn n̄kụt. Ndutịm uyọ ntantaọfiọn̄ nnyịn, nte ededi, ọdọn̄ọ mme ntantaọfiọn̄ ẹwakde ẹkan 100,000,000,000. Ndien uyọ ntantaọfiọn̄ ifan̄ ẹdu? Mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹdọhọ ke mmọ ẹdi ata ediwak miliọn—idịghe mme ntantaọfiọn̄, edi mme uyọ ntantaọfiọn̄, kiet kiet ẹnyenede ediwak biliọn ntantaọfiọn̄ esie! Mme owo ẹkpri didie ntem ke ẹmende ẹdomo ye kpukpru ẹmi! Kpukpru ẹmi ẹketo m̀mọ̀n̄?

²⁰ Ntaifiọk ẹmekụt ẹte ke etie nte mme uyọ ntantaọfiọn̄ ẹsife ẹkpọn̄ akpan ebiet mmọ. Ekikere ediwak mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ edi nte ke ata ediwak miliọn isua ẹmi ẹkebede, ata akamba edibomo, “akwa edibomo,” ọkọtọn̄ọ odudu ye n̄kpọ oro ẹketarade ẹsuana ẹnam ekondo nte nnyịn idiọn̄ọde enye. Ekikere mmọ inamke an̄wan̄a se ikanamde oro otịbe. Edi enye enyene inem inem n̄kpọ emi enyenede se ọwọrọde, oro edi, nte ke ntọn̄ọ ama odu, kpa ini oro ekondo akamanade.

“Mfịn owo ekeme ndikụt nte ererimbot ntaifiọk enyekde ke akpakịp uyarade ẹban̄ade ekondo nditọn̄ọ nto ‘akwa edibomo.’ Enye emedemede mbụme ke se ikebemde iso idu, ndien ẹnyen̄e ata akpan mbuọtidem ntaifiọk ke ndinam mmọ ẹkụt unana ukeme mmọ ke ndibọrọ mme akpan mbụme.”—The Wall Street Journal.

²¹ Ih, ye mbon oro mînịmke Abasi ke akpanikọ, mme eyịghe eyịghe mbụme ẹdu: Nso mîdịghe anie ọkọdọn̄ n̄kpọ ke ekondo? Nte ẹkeda ikpîkpu n̄kpọ ẹbot ekondo? Sia ẹbatde n̄kpọ nte orụk odudu kiet, odudu emi oto m̀mọ̀n̄?

²² Dr. Robert Jastrow, esenyịn ke Goddard Institute for Space Studies eke NASA, ọkọdọhọ ete: “Ye utọ uyarade emi, ekikere oro nte ke Abasi emi okobotde ekondo odu edi se isịnede ifiọk ke n̄kan̄ ntaifiọk ukem nte ediwak ekikere eken.”

²³ Mme enyene-ifiọk owo ke kpukpru emana ẹma ẹbiere ẹte ke anaedi enyene-ọniọn̄ Andinam, kpa andibot emi edide Akakan Andidu odu. Bible etịn̄ nte eketiede mmọ ke idem, ke ini enye ọdọhọde ete: “Mme heaven ke ẹbụk ubọn̄ Abasi, ikpaenyọn̄ onyụn̄ etịn̄ se ubọk esie anamde.”c

²⁴ Edide afo ẹmesịm ubiere nte ke Abasi odu m̀mê usịmke kan̄a, se nnyịn inemede iban̄a uwem, iban̄a idem nnyịn, inyụn̄ inemede iban̄a ekondo ekpenyene ndin̄wam ke ndinam an̄wan̄a ntak emi ediwak owo oro ẹkerede n̄kpọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke Abasi odu. Oro ada nnyịn okosịm n̄kpọ oro enyenede ebuana ye emi: Edieke Andibot odude, nte iwụtke ifiọk nte ke enye ekpenyene nneme ye mme edibotn̄kpọ esie, onyụn̄ ọbọrọ mme mbụme nnyịn: Ntak emi nnyịn idude mi? Ntak emi idiọkido awakde? Nso ke ini iso akama? Didie ke nnyịn ikeme ndinyene inemesịt?

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 13]

“Mfịn, eyedi ke nsụhọde n̄kaha mbahade 80 eke ikie ke otu ntaifiọk ẹmi ẹkpepde n̄kpọ ẹban̄a oduuwem n̄kpọ ẹyenyịme ẹte ke ukpepn̄kpọ aban̄ade oduuwem n̄kpọ ye uwem ẹdi se ndusụk n̄kokon̄ odudu ẹkarade.

“Ata eti ndutịm ye ewụhọ ke nsio nsio uyarade uwem ye ke mme akpan edinam ke ikpehe ikpọ ye ata n̄kpri nsen ẹmenyene ọkpọsọn̄ odudu ke edinịm oro ẹnịmde ẹte ke odudu oro okon̄de akan odu.”—“Journal of the American Medical Association.”

[Ekebe ke page 19]

NDUTỊM OKOTO M̀MỌ̀N̄?

Dr. Paul Davies, akwa ekpep ibat ke King’s College, London, ewet ke “New Scientist” ete:

“Ebiet ekededi emi nnyịn isede ke Ekondo, ọtọn̄ọde ke mme uyọ ntantaọfiọn̄ ẹmi ẹdude ata nsannsan tutu osịm atọm ke ata ntotụn̄ọ ebiet, nnyịn imokụt ndutịm. . . . Edieke ntọt ye ndutịm kpukpru ini esinyenede ndammana ntụhọ ndisop, ofụri ntọt emi anamde ererimbot edi utọ akpan ebiet ntre ẹketo m̀mọ̀n̄ ke akpa ifet?”

Sir Bernard Lovell, eke Jodrell Bank Observatory eke England oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ, ewet ete ke ekikere imọ edi ukem ye eke Albert Einstein:

“Ọkpọsọn̄ n̄kpaidem ke n̄kemuyo oro odude ke oto-obot ibet, emi ayarade utọ n̄kokon̄ udomo ọniọn̄ oro, ke ẹmende ẹdomo ye enye, ofụri ndutịm ukere n̄kpọ ye edinam mme owo ẹwọrọ ata ikpîkpu.”—“Centre of Immensities.”

[Ndise ke page 13]

MME NSEN FO

MME NDUTỊM UNỌ ODUDU ẹsision̄o mmọn̄ibọk ẹdi man ẹnọ odudu

ỌWỌN̄ESỊT NSEN ada usụn̄ ke ofụri utom emi nsen anamde

MME NDUTỊM USỤN̄ISAN̄ ẹsida mmọn̄ibọk ẹdụk nsen ẹnyụn̄ ẹda ẹwọrọ

RIBOSOME ẹsinam protein ye hormone man ẹnọ ẹsọk mme ndido idem eken

IKPỌKIDEM ye PROTEIN ẹsikpeme se ẹmende ẹbe ẹdụk ẹnyụn̄ ẹn̄wana ye mme udọn̄ọ

[Ndise ke page 15]

MFRE ESIE

an̄wam enye—

Ndinam enan̄ukwak ada ukem ukem

Ndikop moto ẹmi ẹsan̄ade ẹkpere

Ndikop ufuọn̄ flawa

Ndikop ofụm

Ndikpeme ebua oro

Nditi usụn̄ ufọk

[Ndise ke page 17]

ANIE ỌKỌDIỌN̄ IDEM OWO?

MFRE: Enen̄ede ọfọn akan kọmputa, ye ukeme ẹkerede ke awak utịm ike biliọn kiet akan se ẹdade enye ẹnam ke isua uwem owo idahaemi.

ENYỊN: Ukwak usio ndise emi anamde utom ke idemesie, eketde n̄kpọ ke idemesie, osiode nnyayama enyene-uduot ndise emi asan̄ade isan̄.

ESỊT: N̄kpọ ukot n̄kpọ emi ọfọnde akan ukwak ekededi emi owo anamde. Enye esikot lita iyịp 5,700 m̀mê awakde akan oro kpukpru usen.

EDIDIANA EKPA: Kpa itie ubuakibọk emi anamde utom awakde akan 500. Anam enzyme ẹwakde ẹbe 1,000.

MME ỌKPỌ: Ndido emi odobide kilogram usụkkiet kpọt edi oro ọsọn̄de idem nte ukwak.

NDUTỊM USAN̄A OSỊP: Ndutịm usuanetop emi ọbọde onyụn̄/mîdịghe anamde n̄kpọ aban̄a mme ntụk 100,000,000 ke sekọn kiet.

[Ndise ke page 20]

Didie ke ekondo ye ediwak biliọn uyọ ntantaọfiọn̄ esie ẹkesan̄a ẹdidu?