Ibuot 13

Ndinyene Nneme ye Obio Mme Spirit

1-3. Ntak emi nnyịn ikpenyenede udọn̄ ke ndinyene nneme ye Andibot?

“UDỌN̄ ndinyene nneme esinen̄ede okpon.” N̄wed oro Machines ada ikọ oro ọtọn̄ọ ibuotikọ aban̄ade radio. Ebede ke radio nnyịn imekeme ndinyene nneme ye mme owo ke ofụri ererimbot m̀mê idem ndikop n̄kpọ nto mme aka ọfiọn̄ ke ufụmenyọn̄.

² Ẹnyịme nneme radio nte ubak uwem idahaemi. Edi ediwak owo ẹfụmi mîdịghe orụk nneme emi edide akpan n̄kpọ akan—ye obio mme spirit—in̄wan̄ake mmọ.

NDITỊN̄ IKỌ NNỌ ANDIBOT

³ Ediwak isua ikie mbemiso ẹkesiode radio ẹdi, Edidem David ama ewet ete:

“O Jehovah, kop ikọ mi, . . . Kpan̄ utọn̄ ke uyo mfiori mi, O edidem mi, ye Abasi mi; koro mmọn̄ n̄kpe fi ubọk.”—Psalm 5:1, 2.

Nte iwụtke ifiọk nte ke n̄kon̄n̄kan enyene-ọniọn̄ ke ekondo ekeme ‘ndikop’ se nnyịn itịn̄de ke akam edieke enye oyomde ndinam ntre? Ndien nte iwụtke ifiọk nnyịn ndiyom un̄wam nto Abasi, emi ekemede ndinọ nnyịn ata mfọnn̄kan ndausụn̄?—Psalm 65:2.

4, 5. Nso ke ẹyom kaban̄a akam oro ẹnyịmede? (1 Peter 3:12)

⁴ Oyom ukwak unọ etop ọwọrọ ye ukwak ubọ etop ke nneme radio. Edi nso ke nnyịn iyom man ibọn̄ akam inọ Jehovah? Akpa n̄kpọ oro ẹyomde edi mbuọtidem. “Owo eke asan̄ade ekpere Abasi enyene ndinịm ete Enye ododu, onyụn̄ edi Andinọ mmọemi ẹyomde Enye utịp.” (Mme Hebrew 11:6) N̄ko, ana owo odu uwem ekekem ye mme idaha ido uwem ye mme usụn̄ Abasi. Mîdịghe ntre Abasi idikpan̄ke utọn̄ inọ enye ukem nte edinen owo mîdikpan̄ke utọn̄ inọ edinam radio emi enye adade nte n̄kpọ itekesịt ke n̄kan̄ ido uwem.—1 John 3:22; Isaiah 1:15.

⁵ Jehovah inyeneke usụn̄ edinam kiet oro owo mîkemeke ndikpụhọde kaban̄a akam oro ẹnyịmede. Edide ọbọn̄ akam uyo ọwọrọ m̀mê ke ndopuyo, enye ekeme “ndikop.” Afo emekeme ndibọn̄ akam ke adan̄aemi adade-da, etiede-tie, ọtọn̄ọde edọn̄ m̀mê anade ke bed. (1 Samuel 1:12, 13; 1 Ndidem 8:54) Iyomke mme san̄asan̄a ikọ m̀mê usem ido ukpono. Se idide ata akpan n̄kpọ ẹdi esịt akpanikọ ye edu nsụhọdeidem. Tịmfiọk nte Jesus akanamde emi an̄wan̄a ke Luke 18:10-14.

6-8. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto Bible kaban̄a uduot akam nnyịn?

⁶ Nte owo kiet kiet, nnyịn imekeme ndisan̄a n̄kpere Jehovah ke akam ini ekededi. Nte ededi, enye esinyịme akam otuowo n̄ko, utọ nte enyeoro otode mme esop Christian. Ebede ke mmọ ndikpan̄ utọn̄ nnọ mme akam ke mme mbonoesop ndusụk owo ẹmi akananam mîbọn̄ke akam mbemiso ẹmekpep nte ẹnemede akpan nneme emi. Mme otu ubon, n̄ko, ẹkeme ndien akpana ẹsibọn̄ akam ọtọkiet. Ifet kiet edi ke mme ini udia, ẹtienede uwụtn̄kpọ Jesus ke ndikọm Abasi ke udia emi enye ọnọde.—Mark 8:6.

⁷ Ekeme ndidi afo ọmọdiọn̄ọ mme owo ẹmi ẹkebọn̄de akam edi ẹmi ẹsemede ẹte ke owo ibọrọke mmimọ. Ntak-a? Christ ama ọdọhọ mme anditiene enye ete: “N̄kpọ ekededi eke ẹdiben̄ede Ete, Enye eyenọ mbufo ke enyịn̄ Mi.” Jesus Christ, inyụn̄ idịghe owo efen, edi usụn̄ ndisan̄a n̄kpere Abasi. Nte mfịna ekeme ndidi edikpu ndifiọk emi? (John 16:23; 14:6) N̄ko, nso ke Jesus ndidọhọ “n̄kpọ ekededi” ọkọwọrọ? Apostle John owụt ete ke edi “n̄kpọ ekededi” emi ‘ekemde ye uduak Jehovah.’ Nnyịn ikpodorike enyịn edinen Abasi ndinyịme mme akam kaban̄a ukwan̄, oburobụt m̀mê mme uduak idiọkitọn̄. (1 John 5:14) Edi ediwak owo ẹsibọn̄ akam ẹban̄a edinyene inyene inikiet inikiet m̀mê odudu ndikara mmọ efen. Do, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Abasi isiyereke mme utọ akam oro. Mme eben̄e kaban̄a mme ọkpọkpọ n̄kpọ oro nnyịn iyomde oro ẹdotde ẹkpenyene ndidi udiana ke ima ikeben̄e mme utọ n̄kpọ nte edinam uduak Abasi ke isọn̄.—Matthew 6:9-11.

⁸ Akam ọnọ nnyịn mme ifet ndinyene nneme ye Abasi nte ikpenyenede ye ima ima ete, ndiwụt idatesịt nnyịn, mme mfịna ye mme n̄kpọ oro nnyịn iyomde. Edieke afo mûsunamke oro kpukpru ini, kûsịk enye unịm. Afo ndinyene ebuana oro enyenede nsọn̄ọnda ye Abasi nnyụn̄ n̄keme ndinyene nneme ye enye ke ini ekededi eyenọ fi ekese ifụre ekikere onyụn̄ ada inemesịt edi. Afo emekeme ndibiomode idemfo mbiomo, otịmde ọfiọk udọn̄ oro enye enyenede aban̄a fi.—Psalm 86:1-6; Philippi 4:6, 7.

IBỌRỌ OTODE OBIO MME SPIRIT

9, 10. Didie ke nnyịn ikeme ndibọ ikọ nto Abasi?

⁹ Kiet ke otu mme akpan ibuot nneme ke akam ekpedi udọn̄ nnyịn kaban̄a ọniọn̄ ye ndausụn̄ otode Abasi. (Psalm 27:11; 119:34-36; James 1:5) Ke nso usụn̄ ke Abasi ediyere? Ke eset, enye ndusụk ini ama esinọ mme etop ke inua, etịn̄de ikọ ebe ke mme angel m̀mê mme prọfet ẹdide owo. Edi apostle Paul ọdọhọ ete ke Abasi idahaemi “etịn̄ ọnọ nnyịn ke Eyen,” emi ẹwụtde mme ukpepn̄kpọ ye usụn̄uwem esie ke Bible. (Mme Hebrew 1:1, 2; 2:1-3; John 20:31) Mmọdo, utu ke ndidori enyịn Abasi nditịn̄ ikọ nnọ nnyịn ke idemesie, nnyịn ikpoyom un̄wam ebe ke usụn̄ oro enye emekde ndida, kpa Bible. Ye emi ke ekikere, akpana nnyịn inam n̄kpọ iban̄a akam kaban̄a ndausụn̄ ebe ke ndisịn ifịk n̄kpep Ikọ esie. (Mme N̄ke 2:1-5) N̄kaiso un̄wam odu ebe ke mme ifịk ifịk Christian ẹmi ẹsisopde idem kpukpru ini ndikpep nnyụn̄ nneme Bible.—2 Timothy 2:1, 2.

¹⁰ Ke ndiyere akam nnyịn, Abasi ekeme n̄ko ndin̄wam nnyịn ọkpọkpọ ebe ke spirit esie. Ye emi, enye an̄wam mme Christian ndidiọn̄ọ Ikọ esie nnyụn̄ nda enye nsịn ke edinam. (John 16:7-13) David ọkọbọn̄ akam ete: “Teme mi ndinam se afo amade . . . spirit fo ọmọfọn, yak enye ada mi aka ke isọn̄ edinen ido.”—Psalm 143:10.

NTE MME IDIỌKOWO ẸDU KE OBIO MME SPIRIT?

11-15. Nnyịn ikeme didie ndifiọk ke Satan odu? Ndien enye akasan̄a didie edidu?

¹¹ Ikụreke ke Bible ndisọn̄ọ nnọ nnyịn nte ke Jehovah, Eyen esie ye mme angel ẹdu ke obio mme spirit, ye nte ke nnyịn imekeme ndinyene nneme ye Abasi ebe ke akam. Kpasụk nte ẹkemede ndiberi edem N̄wed Abasi owụt ete ke mme enyene-ifiọk owo eke spirit ẹmi idahaemi ẹdide ata ndiọi ẹdu, ke nditịm ntịn̄ Satan ye me demon esie.

¹² Ndusụk owo ẹkere ke “Devil” edi sụk se ẹdade ẹto nsunsu ekikere m̀mê n̄ke. Mmọ en̄wen ẹkere ẹte ke ini Bible etịn̄de aban̄a “Satan” enye n̄kukụre etịn̄ aban̄a edumbet idiọkn̄kpọ.

¹³ Nte ededi, Matthew 4:1-11 etịn̄ ọnọ nnyịn aban̄a ini emi Satan okodomode Jesus ata akpan idomo ita. Ke akpanikọ, Satan emi ẹtịn̄de ẹban̄a mi ikedịghe edumbet idiọkn̄kpọ ke idem Jesus, sia Eyen Abasi mînyeneke n̄kari ye idiọkn̄kpọ. (Mme Hebrew 7:26; 1:8, 9) Baba, Satan edi ata owo. Mbụk oro ke Job 1:6-12, emi ọdọhọde nte Satan ọbiọn̄ọrede ke iso Jehovah ọsọn̄ọ emi n̄ko.

¹⁴ Edi nso kaban̄a nte Satan akasan̄ade edidu? Nnyịn imọdiọn̄ọ ite ke Jehovah edi Andibot kpukpru n̄kpọ ye nte ke “utom esie ọfọn ama.” (Deuteronomy 32:4; Ediyarade 4:10b) Ntem, nte iwụtke ifiọk nte ke anaedi ini kiet ko ke Satan ekedi edinen owo eke spirit emi Jehovah okobotde ye mme angel eken? Didie, ndien, ke enye akakabarede ọdiọk? James 1:14, 15 ọnọ nnyịn ekikere:

“Idomo iduọ osịm kpukpru owo ke adan̄aemi idiọk udọn̄ atapde enye odụri. Ekem idiọk udọn̄ ama oyomo, aman idiọkn̄kpọ.”

¹⁵ Otode se isitịbede ye mme owo, nnyịn imọdiọn̄ọ ite ke idem owo emi odude ke itie oro ẹberide edem ekeme ndikụt nte enye akpadade idaha kiet anam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ man enyene odudu okponde akan. Etie nte se ikotịbede inọ kiet ke otu mme angel Abasi edi emi. Sia ekedide owo emi enyenede ifụre uduak, edibotn̄kpọ eke spirit emi ama emek idiọk usụn̄, ndusụk onịmde ke akpanikọ ete ke imọ imekeme ndikabade ntie nte Abasi, ye mme owo ẹtienede imọ. Se ikotịbede nte an̄wan̄ade ebiet se ikotịbede inọ edidem Tyre, nte ẹbụkde ke Ezekiel 28:1-19. Owo emi okodu ke eti idaha ke ẹmende ẹdomo ye Israel eset, edi enye ama akabade atan̄ idem, adade okosụn̄ọ ke iduọ esie. Ukem ntre, ntan̄idem akada okosụn̄ọ ke iduọ enyeemi akanamde idemesie Satan, andibiọn̄ọ Abasi.

16, 17. Didie ke nnyịn ndidiọn̄ọ Satan ye mme demon an̄wam nnyịn?

¹⁶ Ndidiọn̄ọ edidu oro Satan odude esịn un̄wana ke mme n̄kpọntịbe oro ke in̄wan̄ Eden emi okosụn̄ọde ke nnyịn ndidi mme anana mfọnmma, mme anamidiọk, idọn̄ọde inyụn̄ ikpade. Ye ifiọk esie oro akande eke owo, Satan ama ada urụkikọt nditịn̄ nsunsu, akama-n̄kpa uduak nnọ Eve. (Genesis 3:1-5) Nte asan̄ade ekekem, Ediyarade 12:9 okot Satan “akani urụkikọt.” Ndien Jesus ọkọdọhọ ke enyeemi “ikonyụn̄ isọn̄ọke ida ke akpanikọ,” edi ama akabade edi “ete nsu” ye “owotowo.”—John 8:44.

¹⁷ Idịghe Satan kpọt edi edibotn̄kpọ eke spirit oro ọkọsọn̄de ibuot. Mbụk oro ke Genesis 6:1-3 anam an̄wan̄a nte ke eyo Noah ndusụk angel—eyedi ke nsọn̄ibuot Satan esịnde udọn̄ ọnọ—ẹma ẹmen idem eke owo ẹsịne man ẹdikop inem idan̄ ye iban. Emi ikedịghe ndammana n̄kpọ okonyụn̄ edi oburobụt. (Jude 6, 7) Ke ini Abasi akadade ukwọ ofụri ererimbot ọkpọri idiọkido efep ke isọn̄, mme ọsọn̄ibuot angel ẹmi ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ obio mme spirit, edi idahaemi ẹdude ke n̄kan̄ Satan, nte mme demon. (2 Peter 2:4, 5) Ekeme ndidi mme n̄ke mbon Greek ye mbon Rome oro ẹtịmde ẹfiọk ẹmi ẹban̄ade abasi ẹmi ẹkekade iso ẹnyụn̄ ẹfiak edem ke ufọt heaven ye isọn̄ ẹdi ukwan̄ usụn̄ nditịn̄ mme akpanikọ ẹban̄ade mme ọsọn̄ibuot angel oro nte ẹbụkde ke Bible.

IDIỌK ODUDU OTODE OBIO MME SPIRIT

18-20. Ke nso usụn̄ ke mme idiọk spirit ẹtụk mme owo? (2 Corinth 11:13-15)

¹⁸ Mme idiọk spirit inyeneke udọn̄ ke mfọnọn̄kpọ nnyịn edi mmọ ẹnyene ntụhọ ndibian̄a nnyụn̄ ntụn mme owo usụn̄, ẹwọn̄ọrede mmọ ẹkpọn̄ Abasi. Apostle Paul okokot Satan “abasi eyo emi” emi “[anamde] ikike mmọ eke mînịmke ke akpanikọ okịm” mbak mmọ ẹdikpep “gospel” aban̄ade Christ. (2 Corinth 4:4) Enye enen̄ede okụt unen ke emi.

¹⁹ Usụn̄ edinam kiet emi enye akamade edi ndisịn udọn̄ nnọ ekikere oro nte ke Devil m̀mê Satan idụhe. Enye etie nte abiatibet emi asuande ekikere nte ke n̄ka ubiatibet idụhe, ke ntre anamde mme owo ẹnyene abian̄a abian̄a ifụre. Usụn̄ edinam efen owụt idem ke mme enyene-ndịk edinam mbon idiọk ifiopesịt ido ukpono—mme ekọn̄ ido ukpono, mme ukara ufịk ufọkabasi, edidiọn̄ ekọn̄. Mmọemi ẹmenam ediwak owo ẹmi n̄kpọ ẹsisọpde ẹtụk ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ Jehovah Abasi, ẹkerede ke ukwan̄ usụn̄ ẹte ke mme ufọkabasi ẹda ke ibuot esie.

²⁰ Ti, n̄ko, ete ke apostle Paul ọkọdọhọ ke Satan edi “abasi eyo emi.” Ndusụk owo ẹsisak ekikere oro nte ke Satan akara mme idụt. Edi ke ini Satan ọkọnọde Christ odudu ndikara mme idụt, Jesus ikafan̄ake ke Devil inyeneke odudu ke mme obio ukaraidem. (Luke 4:5-8) Ndien nte itiehe nte ke ndusụk idiọk odudu ẹdu ke edem mbubehe ererimbot mfịn? Ye emi ke ekikere, kot se Ediyarade 12:9, 12 etịn̄de aban̄a mme ukeme Satan.

NDIFEP EDINYENE EBUANA YE MME IDIỌK SPIRIT

21-23. Mme edinam ewe ẹkeme ndida owo n̄kabuan ye mme idiọk spirit?

²¹ Ntaifiọk ẹmenam ndụn̄ọde ke se ẹkotde ESP (extrasensory perception [ifiọk oro akande ukeme owo] ). Emi esịne mme utọ edinam nte owo ndidiọn̄ọ mme ekikere mmọ en̄wen, ndibụk mban̄a mme n̄kpọntịbe m̀mê mme n̄kpọ ẹmi ẹkemede ndidi enye ikedehede ikụt m̀mê ndifiọk mban̄a, ye edida oro ẹdade ‘ekikere ndikan n̄kpọ’ ẹkara mme utọ n̄kpọ nte editop dais. Mme anam ndụn̄ọde mban̄a ekikere akande eke owo ẹmedomo ndisio ifet edibre n̄kari mfep, edi mmọ ikemeke ndinam mme edinam ẹmi ẹkande ukeme owo mi ẹn̄wan̄a. Nte se N̄wed Abasi ọdọhọde ekeme ndinam oro an̄wan̄a?

²² Satan ye mme demon ẹkeme ndinyene odudu ke idem mme owo ye mme mbubehe mmọ nnennen nnennen. Ke uwụtn̄kpọ, eyenan̄wan kiet ke Philippi eset, ke Greece, ama esikeme nditịn̄ ini iso. Didie? N̄wetnnịm mbụk oro ọdọhọ ete ke “spirit, demon idiọn̄,” akakara ikọ esie. Apostle Paul ama an̄wam enye ndibọhọ demon oro.—Utom 16:16-18, NW.

²³ Sia mme demon ẹnen̄ede ẹdu ẹnyụn̄ ẹkopde odudu, Ikọ Abasi odụri owo utọn̄ ndien ndien aban̄a edinyene ebuana ye mmọ. Enye akpan edikama ibọk (utọ nte eke obubịt mfọni m̀mê uwa ibọk), edika mbịne obụpekpo m̀mê owo ndidomo ndinyene nneme ye mme akpan̄kpa. (Deuteronomy 18:10-12; Leviticus 20:6, 27; Galatia 5:19-21) Mme ntọt oro ẹsụk ẹdedi ekemini. Ekeme ndidi afo omokụt ntatara udọn̄ ke mme ekikere edinam akande eke owo ye ndedịbe n̄ka. Ediwak senima ye mme n̄wed ẹmewụt ‘mme spirit’ m̀mê mme ukeme owo ndibịn mme demon mfep. Edida mme obukpọk Ndomo m̀mê edisiak ntantaọfiọn̄ kaban̄a ndausụn̄ edi ọsọ n̄kpọ.

24-28. Didie ke afo ekeme ndikpeme idemfo mbiọn̄ọ nneme oro ọnọde unan ye obio mme demon?

²⁴ Edinyene nneme ye mme idiọk spirit edi n̄kpọndịk. Mbụk ẹwụt ẹte ke ndondo oro mme demon ẹnyenede odudu ke idem owo, mmọ ẹkeme ndinen̄ede nnọ unan—ke ikpọkidem, ke ekikere ye ke ntụk. (Men Matthew 8:28-33 domo.) Mmọ ẹmefịna mme owo, ẹnamde uyom ke okoneyo, ẹnamde mme n̄kpọ ẹsan̄a ẹkanade, ẹfiọn̄ọde ndido idan̄ ẹnyụn̄ ẹdade udọn̄ọ ẹdi. “Uyo” mmọ ẹkam ẹnam mme owo ẹdọn̄ọ idat, ẹwot owo mîdịghe ẹwot idem.

²⁵ Nte ededi, ndusụk “esen esen” n̄kpọntịbe ẹkeme ndito mme mfịna ikpọkidem, utọ nte ndutịme ke mmọn̄ibọk idem owo, ẹmi ẹkemede ndifịna ekikere ye ikike. Edi ekpedi ndisịme ndikam ndọhọ mmemmem mmemmem ke Satan ye mme demon idụhe. Kûda akpan ntọt oro Bible ọnọde aban̄a mmọ ke usụhọde.

²⁶ Edieke mme demon ẹfịnade owo, nte usụn̄ ekededi odu ndibọhọ? Idahaemi Abasi idaha mme owo ndikọk udọn̄ọ, ndibịn mme demon mfep m̀mê ndinam mme akpan̄kpa ẹset, nte enye ekesidade mme apostle anam. Edi enye eyen̄wam owo ndikịbe mbọhọ “odudu Satan.” (Utom 26:18; Ephesus 6:12) Oyom ẹwọn̄ọde ẹbịne Jehovah ke akam, ẹdade enyịn̄ esie ẹnyụn̄ ẹyomde un̄wam esie ke ofụri esịt. (Mme N̄ke 18:10) N̄ko, ana owo ọbiọn̄ọ mme ekikere demon, nte Jesus ọkọbiọn̄ọde, etrede mme edinam ubụpekpo ye ndụk oro mîdotke ye mbon oro ẹbịnede ubụpekpo.—Matthew 4:1-11; 2 Corinth 6:14-17.

²⁷ Adianade do, mbụk ẹwụt ẹte ke mme demon ẹsiwak ndinyene ebuana ye owo ebe ke n̄kpọ, ntre edi akpan n̄kpọ ndiduọn̄ọ kpukpru n̄kani n̄kpọ ẹmi ẹkesikamade ke ubụpekpo (ntop, ekara itiat-inụn̄, ye ntre ntre eken). Bible asian nnyịn ete ke ndusụk owo oro ẹkesibrede idiọn̄ ke Ephesus eset ẹma ẹnam oro.—Utom 19:18-20.

²⁸ Edi ufọn idụhe ndikop ndịk kpukpru ini mban̄a mme idiọk spirit. Utu ke oro, Bible akpak nnyịn ete isịne n̄kpọekọn̄ eke spirit:

“Ẹsọn̄ọ ẹda ndien: ẹda AKPANIKỌ ẹbọbọ ke isịn, ẹnyụn̄ ẹsịne EDINEN IDO nte ukwak ikpanesịt, ẹnyụn̄ ẹda mben̄eidem ndikwọrọ GOSPEL EMEM ẹsịne nte ikpaukot; ẹnyụn̄ ẹda MBUỌTIDEM nte otuekọn̄, emi ẹdidade ẹkeme ndinịme kpukpru enyịmikan̄ andidiọk. Ẹnyụn̄ ẹyara EDINYAN̄A nte ndụn ke ibuot, ẹnyụn̄ ẹkama ofụt Spirit, emi edide IKỌ ABASI: . . . ẹbọn̄ AKAM . . . kpukpru ini.”—Ephesus 6:14-18.

Nte Ikọ Abasi owụtde mi, mfọnn̄kan ukpeme ke nneme oro owo mîyomke ye mme idiọk spirit edi ndinyene nneme kpukpru ini ye Jehovah ebe ke akam. Bible etịn̄ nte odotde ete: “Ẹsụk idem ndien ẹnọ Abasi; ẹn̄wana ye Satan, ndien enye eyefehe ọkpọn̄ mbufo.”—James 4:7.

[Ndise ke page 123]

Nnyịn imekeme ndinyene nneme ye Abasi ke usen ke usen ebe ke akam