Ibuot Ita
Ukpọhọde Iba Ẹdade Ẹsịm Ndọ Oro Ebịghide
1, 2. (a) Ẹketịm ndọ man ebịghi adan̄a didie? (b) Didie ke emi edi mmemmem n̄kpọ?
KE INI Abasi akadiande akpa eren ye n̄wan ke ndọ, n̄kpọ ndomokiet ikodụhe ndiwụt nte ke ndọ oro edidi ke ibio ini kpọt. Adam ye Eve ẹkenyene ndidu ọtọkiet ke nsinsi. (Genesis 2:24) Idaha Abasi kaban̄a ndọ oro ẹkponode edi edidiana oro eren kiet adianade ye n̄wan kiet. Ata oburobụt ido idan̄ kpọt ke n̄kan̄ nsan̄a kiet m̀mê iba ọnọ isọn̄ oro ekemde ye N̄wed Abasi ndisio ndọ ye idotenyịn edifiak ndọ ndọ.—Matthew 5:32.
2 Ndi edi mmemmem n̄kpọ owo iba ndidụn̄ ọtọkiet ke inemesịt ke nsinsi? Ih, ndien Bible anam ẹdiọn̄ọ akpan n̄kpọ iba, m̀mê mme ukpọhọde, oro ẹn̄wamde ke ndinam emi edi mmemmem n̄kpọ. Edieke ebe ye n̄wan ẹdade ẹmi ẹsịn ke edinam, mmọ ẹyenyene inemesịt ye ekese edidiọn̄. Nso idi mme ukpọhọde ẹmi?
AKPA UKPỌHỌDE
3. Orụk ima ita ewe ke mme nsan̄andọ ẹkpenyene ndikọri?
3 Akpa ukpọhọde edi ima. Nte enemde, Bible anam ẹdiọn̄ọ nsio nsio orụk ima. Kiet edi ufiop ufiop, ọkpọkpọ ima ẹnyenede ẹnọ owo, orụk ima oro odude ke ufọt mme n̄kpet n̄kpet ufan. (John 11:3) Efen edi ima oro odude ke ufọt mme andibuana ke ubon. (Rome 12:10) Ọyọhọ ita edi ima ntụk oro owo ekemede ndinyene nnọ owo isio uduot. (Mme N̄ke 5:15-20) Nte ededi, ebe ye n̄wan ẹkpenyene ndikọri kpukpru ẹmi. Edi ọyọhọ orụk ima inan̄ odu, emi edide akpan n̄kpọ akan mmọ eken.
4. Nso idi ọyọhọ orụk ima inan̄?
4 Ke akpasarade usem N̄wed Abasi Christian Usem Greek, ikọ ẹdade ẹnọ ọyọhọ orụk ima inan̄ emi edi a·gaʹpe. Ẹda ikọ oro ke 1 John 4:8, ke ebiet ẹsiande nnyịn ẹte: “Abasi edi ima.” Ke akpanikọ, “nnyịn ima ima, koro [Abasi] ekebemde iso ama nnyịn.” (1 John 4:19) Christian ebem iso enyene utọ ima oro ọnọ Jehovah Abasi ndien ekem enyene ọnọ ekemmọ owo. (Mark 12:29-31) Ẹda ikọ oro a·gaʹpe n̄ko ke Ephesus 5:2, emi ọdọhọde ete: “Ẹsan̄a ke ima, kpa nte Christ n̄ko akamade mbufo, okonyụn̄ ayakde Idem Esie ọnọ ke ibuot nnyịn.” Jesus ọkọdọhọ ke utọ ima emi ke ẹdida ẹdiọn̄ọ mme ata anditiene imọ: “Mbufo ẹma ẹma [a·gaʹpe] kiet eken, kpukpru owo ẹyeda oro ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet Mi.” (John 13:35) Tịmfiọk, n̄ko, nte ẹdade a·gaʹpe ke 1 Corinth 13:13: “Mbuọtidem, ye idotenyịn, ye ima ẹsụk ẹdu, mmọ mbita; edi andikpon n̄kan ke otu mmọ edi ima [a·gaʹpe].”
5, 6. (a) Ntak ima okponde akan mbuọtidem ye idotenyịn? (b) Nso idi ndusụk ntak emi ima edin̄wamde ndinam ndọ ebịghi?
5 Nso inam ima a·gaʹpe emi okpon akan mbuọtidem ye idotenyịn? Mme edumbet ẹkara enye—kpa nti edumbet—oro ẹkụtde ke Ikọ Abasi. (Psalm 119:105) Enye edi udọn̄ unana ibụk ndinam se inende ye se ifọnde ke ekikere Abasi nnọ mbon en̄wen, edide etie nte owo oro ẹnamde ẹnọ odot ndibọ m̀mê idotke. Utọ ima oro anam mme nsan̄andọ ẹkeme nditiene item Bible: “Ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo; kpa nte Ọbọn̄ ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasụk ntre.” (Colossae 3:13) Ima ima mme ọdọndọ ẹnyene ẹnyụn̄ ẹkọri ‘ufiop ufiop ima [a·gaʹpe] ẹnọ [kiet eken]; koro ima ofụkde ekese idiọkn̄kpọ.’ (1 Peter 4:8) Tịmfiọk ete ke ima ofofụk mme ndudue. Enye imenke-men mmọ ifep, sia anana mfọnmma owo ndomokiet mîdụhe oro ekemede ndinana ndudue.—Psalm 130:3, 4; James 3:2.
6 Ke ini mme ọdọndọ ẹkọride utọ ima Abasi oro ẹnyụn̄ ẹmade kiet eken, ndọ mmọ eyebịghi onyụn̄ enyene inem, koro “ima idibehe ifep [ke] nsinsi.” (1 Corinth 13:8) Ima edi “se ibọpde uwem adiana inam ọfọn ama.” (Colossae 3:14) Edieke edide ọmọdọ ndọ, didie ke afo ye nsan̄a fo ẹkeme ndikọri utọ ima emi? Ẹkot Ikọ Abasi ọtọkiet, ẹnyụn̄ ẹneme ẹban̄a enye. Ẹkpep ẹban̄a uwụtn̄kpọ ima Jesus ẹnyụn̄ ẹdomo ndikpebe enye, ndikere n̄kpọ nnyụn̄ nnam n̄kpọ nte enye. Ke adianade do, ẹdụk mme mbonoesop Christian, ẹmi ẹkpepde Ikọ Abasi. Ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹben̄e un̄wam Abasi man ẹkọri utọ n̄kokon̄ ima emi, oro edide mbun̄wụm edisana spirit Abasi.—Mme N̄ke 3:5, 6; John 17:3; Galatia 5:22; Mme Hebrew 10:24, 25.
ỌYỌHỌ UKPỌHỌDE IBA
7. Nso idi ukpono, ndien anie ekpenyene ndiwụt ukpono ke ndọ?
7 Edieke mme ọdọndọ iba ẹnen̄erede ẹma kiet eken, do mmọ n̄ko ẹyekpono kiet eken, ndien ukpono edi ọyọhọ ukpọhọde iba oro ẹdade ẹsịm inem inem ndọ. Ẹdọhọ ke ukpono ọwọrọ “ndikere mban̄a mbon en̄wen, ndikpono mmọ.” Ikọ Abasi ọnọ kpukpru mme Christian item, esịnede mme ebe ye ibanndọ, ete: “Ẹsọp ndikpono kiet eken.” (Rome 12:10) Apostle Peter ekewet ete: “Mbufo mme ebe ẹdu uwem ye iban mbufo nte mme enyene-ibuot owo; ẹnọ iban ukpono, nte mmọemi ẹmemde ẹkan mbufo.” (1 Peter 3:7) Ẹnọ n̄wan item ẹte “eten̄e ebe esie.” (Ephesus 5:33) Edieke afo oyomde ndikpono owo, afo enyene ndifọn ido ye owo oro, owụt ukpono ọnọ uku owo oro ye mme ekikere esie, onyụn̄ eben̄e idem ndinam eti n̄kpọ ekededi oro ẹyomde ẹto fi.
8-10. Nso idi ndusụk usụn̄ ẹmi ukpono edin̄wamde ndinam mbọbọ ndọ ebịghi onyụn̄ enyene inem?
8 Mbon oro ẹyomde ndidara inem inem ndọ ẹwụt ukpono ẹnọ mme nsan̄a mmọ ebe ke nditre ‘ndise n̄kpọ eke mmọ, edi ẹkam ẹse n̄kpọ mme nsan̄a mmọ.’ (Philippi 2:4) Mmọ ikereke iban̄a n̄kpọ oro ọfọnde ye mmọ kpọt—emi ekpedide ibụk. Utu ke oro, mmọ ẹkere n̄ko ẹban̄a se ifọnde ye mme nsan̄a mmọ. Ke akpanikọ, mmọ ẹnịm oro ke ebeiso n̄kpọ.
9 Ediwụt ukpono eyen̄wam mme nsan̄andọ ndinyịme nsio nsio ekikere. Iwụtke eti ibuot ndidori enyịn ndikụt nte owo iba ẹnyenede ukem ekikere ke kpukpru n̄kpọ. Se ikemede ndidi akpan n̄kpọ nnọ ebe ekeme nditre ndidi akpan n̄kpọ nnọ n̄wan, ndien se n̄wan amade ekeme ndidi se ebe mîmaha. Edi owo kiet kiet ekpenyene ndikpono mme ekikere ye mme n̄kpọ oro owo enye eken emekde, amakam edi mme n̄kpọ oro ibiatke ibet ye mme edumbet Jehovah. (1 Peter 2:16; men Philemon 14 domo.) Ke adianade do, owo kiet kiet ekpenyene ndikpono uku owo enye eken ebe ke nditre nditịn̄ mme ikọ m̀mê ndinam mme mbubru oro ẹsụhọrede enye itie, edide ke eferife m̀mê ke ndịbe.
10 Ih, ima ẹnyenede ẹnọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnyenede ẹnọ kiet eken ye ukpono edem mbiba ẹdi akpan ukpọhọde iba ẹnọ ndọ oro okụtde unen. Didie ke ẹkeme ndida mmọ nsịn ke edinam ke ndusụk akpan ikpehe uwem ndọ?
ITIEIBUOT EBIETDE EKE CHRIST
11. Nte ekemde ye N̄wed Abasi, anie edi ibuot ke ndọ?
11 Bible asian nnyịn ete ke ẹkebot erenowo ye mme edu ẹmi ẹdinamde enye edi ibuotufọk oro okụtde unen. Ke ntre, erenowo enyene mbiomo ke iso Jehovah kaban̄a mfọnọn̄kpọ eke spirit ye eke obụk n̄wan ye nditọ esie. Enye enyene ndinam mme ubiere oro ẹdade ukem ukem ẹmi ẹwụtde uduak Jehovah onyụn̄ edi eti uwụtn̄kpọ ke ido uten̄e Abasi. “Iban, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo, nte ẹnam ẹnọ Ọbọn̄. Koro ebe edi ibuot ọnọ n̄wan, kpa nte Christ edide Ibuot ọnọ ufọk Abasi.” (Ephesus 5:22, 23) Nte ededi, Bible ọdọhọ ke ebe n̄ko enyene andidi ibuot nnọ enye, Enyeemi akarade enye. Apostle Paul ekewet ete: “Nyom mbufo ẹdiọn̄ọ ẹte Christ edi Ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi Ibuot ọnọ Christ.” (1 Corinth 11:3) Ebe oro enyenede eti ibuot ọfiọk nte akamade itieibuot ebe ke ndikpebe andidi ibuot nnọ enye, kpa Christ Jesus.
12. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Jesus okonịm ke ndiwụt nsụkibuot ye ke ndikama itieibuot?
12 Jesus n̄ko enyene andidi ibuot nnọ enye, kpa Jehovah, ndien enye nte enende odu ke idak Esie. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbịneke uduak Idem Mi, edi mbịne uduak Andidọn̄ Mi.” (John 5:30) Nso mfọnn̄kan uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem! Jesus edi “Akpan, ndien ẹdibot ofụri ererimbot.” (Colossae 1:15) Enye ama akabarede edi Messiah. Enye ekenyene ndidi Ibuot esop mme Christian oro ẹyetde aran ye Edidem Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹmekde, okon̄de akan kpukpru mme angel. (Philippi 2:9-11; Mme Hebrew 1:4) Kpa ye utọ akwa idaha ye mme utọ n̄kokon̄ idotenyịn oro, owo oro Jesus ikọsọn̄ke ido, ikọsọn̄ke iyịre ke n̄kpọ, m̀mê ndiyom ekese n̄kpọ nto owo. Enye ikedịghe akara ukara ufịk, kpukpru ini etide mme mbet esie ete ke mmọ ẹkpenyene ndikop uyo imọ. Jesus ama owụt ima ye mbọm, akpan akpan ọnọ mbon oro ẹfịkde. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹtiene Mi, kpukpru mbufo ẹmi ẹkpade mba ẹnyụn̄ ẹbiomde edidobi mbiomo, ndien Ami nyenọ mbufo nduọkodudu. Ẹmen ọkpọnọ Mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄ mbufo, ẹnyụn̄ ẹkpebe Mi; koro mmenyene ifụre ifụre ido nnyụn̄ nsụhọde idem ke esịt; ndien mbufo ẹyekụt nduọkodudu ẹnọ ukpọn̄ mbufo. Koro ọkpọnọ Mi ememem, mbiomo Mi onyụn̄ efefere.” (Matthew 11:28-30) Ekedi n̄kpọ inemesịt ndisan̄a ye enye.
13, 14. Didie ke ima ima ebe edikama itieibuot esie, ke ndikpebe Jesus?
13 Ebe oro oyomde ndinyene inem inem uwem ufọk eyenam ọfọn ndikere mban̄a nti edu Jesus. Eti ebe isọn̄ke ido inyụn̄ itiehe ufịk ufịk, ikamake itieibuot esie ke ukwan̄ usụn̄ nte okpoyon̄ ndida nyịbi n̄wan esie. Utu ke oro, enye ama onyụn̄ okpono n̄wan esie. Edieke Jesus ‘okosụhọrede idem ke esịt,’ ebe akam enyene ekese ntak nditie ntre koro, ke mîbietke Jesus, enye ananam mme ndudue. Ke ini enye anamde, enye oyom emi an̄wan̄a n̄wan esie. Ke ntre, ebe oro osụhọrede idem esinyịme mme ndudue esie, idem okposụkedi mme ikọ oro, “Mmeseme mban̄a oro; afo ama enen,” ẹkemede ndisọn̄ nditịn̄. N̄wan eyekụt nte otịmde emem utom ndikpono itieibuot ebe oro akarade ke ufat onyụn̄ osụhọrede idem akan enyeoro atan̄de idem onyụn̄ ọsọn̄de ibuot. Ke n̄kan̄ eken, n̄wan oro owụtde ukpono esinọ n̄kpeubọk n̄ko ke ini enye anamde ndudue.
14 Abasi okobot n̄wan ye nti edu oro enye ekemede ndida ntịp nsịn ke inem inem ndọ. Ebe oro enyenede eti ibuot eyediọn̄ọ emi idinyụn̄ ikpanke enye. Ediwak iban ẹsiwụt mbọm ye edikere mban̄a, kpa mme edu ẹmi ẹyomde ke ndise mban̄a ubon ye ke ndinam mme itie ebuana owo ẹkọri. Nte ido edide, n̄wan enen̄ede enyene usọ ke ndinam ufọk edi inem inem ebiet ndidụn̄. “Enyene-ido an̄wan” oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke ibuot 31 ama enyene ediwak utịbe utịbe edu ye ata nti ndammana ukeme, ndien ubon esie ama ọbọ ufọn ọyọhọ ọyọhọ oto mmọ. Ntak-a? Koro esịt ebe esie “ọbuọt idem” ke enye.—Mme N̄ke 31:10, 11.
15. Didie ke ebe ekeme ndiwụt n̄wan esie ima ye ukpono ẹbietde eke Christ?
15 Ke ndusụk ido edinam, ẹdori nsọn̄uyo ẹkaha ke odudu ebe, tutu eyedi se ẹkerede ke idem edibụp enye mbụme edi ediwụt unana ukpono. Enye ekeme ndikpere ndinam n̄kpọ ye n̄wan esie nte ofụn. Utọ idiọk edikama itieibuot oro esida okosịm edinyene idiọk itie ebuana idịghe ye n̄wan esie kpọt edi n̄ko ye Abasi. (Men 1 John 4:20, 21 domo.) Ke n̄kan̄ eken, ndusụk ebe ẹsifụmi ndida usụn̄, ẹyakde iban mmọ ẹkara ufọk. Ebe oro enen̄erede odu ke idak Christ ikamake n̄wan esie ke n̄kanubọk m̀mê nditre ndinọ enye uku. Utu ke oro, enye ekpebe ima n̄waidem Jesus onyụn̄ anam nte Paul eketemede ete: “Mme ebe, ẹma iban mbufo, kpa nte Christ akamade ufọk Abasi, okonyụn̄ ayakde Idem ọnọ ke ibuot esie.” (Ephesus 5:25) Christ Jesus ama enen̄ede ama mme anditiene enye tutu enye akpa ke ibuot mmọ. Eti ebe eyedomo ndikpebe edu unana ibụk oro, oyomde ufọn an̄wan esie, utu ke ndiyoyom n̄kpọ n̄kaha nto enye. Ke ini ebe osụkde ibuot ọnọ Christ onyụn̄ owụtde ima ye ukpono ẹbietde eke Christ, emi eyenụk n̄wan esie ndisụk ibuot nnọ enye.—Ephesus 5:28, 29, 33.
NSỤKIBUOT AN̄WAN
16. Mme edu ewe ke n̄wan ekpenyene ndiwụt ke itie ebuana esie ye ebe esie?
16 Ndusụk ini ke ẹma ẹkebot Adam, “Jehovah Abasi ete, Ke ifọnke owo ndidu ikpọn̄; nyenam andinyan̄a ekem ye enye.” (Genesis 2:18) Abasi okobot Eve nte ‘andinam ekem,’ idịghe nte amia-mbuba. Ndọ ikenyeneke nditie nte nsụn̄ikan̄ oro enyenede etubom iba ẹmi ẹmiade mbuba. Ebe ekenyene ndikama itieibuot ke ima ima usụn̄, ndien n̄wan ekenyene ndiwụt ima, ukpono, ye unyịme unyịme nsụkibuot.
17, 18. Nso idi ndusụk usụn̄ ẹmi n̄wan ekemede ndidi ata andin̄wam nnọ ebe esie?
17 Nte ededi, eti an̄wan anam se ikande ikpîkpu edisụk ibuot. Enye odomo ndidi ata andin̄wam, ọnọde ebe esie ibetedem ke mme ubiere oro enye anamde. Nte ededi, oro otịm emem enye utom ke ini enye onyịmede ye mme ubiere ebe. Edi idem ke ini enye mînyịmeke, ọyọhọ ibetedem esie ekeme ndin̄wam ubiere ebe enen̄ede okụt unen.
18 N̄wan ekeme ndin̄wam ebe esie edi eti ibuotufọk ke mme usụn̄ eken. Enye ekeme ndiwụt esịtekọm nnọ mme ukeme oro ebe esịnde ndida usụn̄, utu ke ndikụt ndudue nnọ enye m̀mê ndinam enye ekere ke imọ tutu amama ikemeke ndinem enye esịt. Ke ndinam n̄kpọ ye ebe esie ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄, enye ekpenyene nditi nte ke “sụn̄sụn̄ spirit eke enyenede iso bụt . . . [ọsọn̄] urua ke enyịn Abasi,” idịghe ke enyịn ebe esie kpọt. (1 Peter 3:3, 4; Colossae 3:12) Nso edieke ebe mîdịghe andinịm ke akpanikọ? Edide enye edi m̀mê idịghe, N̄wed Abasi esịn udọn̄ ọnọ iban ete “ẹma ebe mmọ, ẹma nditọ mmọ, ẹnyene eti ibuot, ẹnyene bụt, ẹtie ke ufọk ẹnam n̄kpọ, ẹnyene mfọnido, ẹnyụn̄ ẹsụk idem ẹnọ ebe mmọ; mbak ikọ Abasi edidia esuene.” (Titus 2:4, 5) Edieke mme n̄kpọ ẹban̄ade ubieresịt ẹdahade ẹda, otịm etie nte ebe oro mînịmke ke akpanikọ eyekpono idaha n̄wan esie edieke ẹnemede enye ke “sụn̄sụn̄ ido ye ke ido uten̄e.” Ẹma ẹdụri ndusụk mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ ẹda “itoho ke ukwọrọikọ, edi oto ke edu iban mmọ; ke adan̄aemi mmọ ẹkụtde nte mbufo iban ẹnyenede edisana ido ye ndịk.”—1 Peter 3:1, 2, 15; 1 Corinth 7:13-16.
19. Nso edieke ebe ọdọhọde n̄wan esie ete abiat ibet Abasi?
19 Nso edieke ebe ọdọhọde n̄wan esie anam se Abasi akpande? Edieke oro otịbede, n̄wan enyene nditi nte ke Abasi edi akakan Andikara imọ. Enye eyeda uwụtn̄kpọ oto se mme apostle ẹkenamde ke ini mme andikara ẹkedọhọde mmọ ẹbiat ibet Abasi. Utom 5:29 obụk ete: “Peter ye mme apostle ẹbọrọ ẹte, Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi n̄kan uyo owo.”
ETI NNEME
20. Nso idi akpan ikpehe kiet emi ima ye ukpono ẹdide akpan n̄kpọ?
20 Ima ye ukpono ẹdi akpan n̄kpọ ke ikpehe efen ke ndọ—kpa nneme. Ima ima ebe eyeneme nneme ye n̄wan esie aban̄a mme utom, mme mfịna, mme ekikere an̄wan ke nsio nsio n̄kpọ. N̄wan oyom emi. Ebe oro adade ini etịn̄ ikọ ye n̄wan esie onyụn̄ enen̄erede akpan̄ utọn̄ ke se enye etịn̄de owụt ima ye ukpono oro enye enyenede ọnọ n̄wan esie. (James 1:19) Ndusụk iban ẹsikụni ẹte ke mme ebe mmimọ ẹsibiat ata esisịt ini ẹneme nneme ye mmimọ. Oro edi n̄kpọ mfụhọ. Edi akpanikọ, ke mme ini unana ifet ẹmi, mme ebe ẹkeme ndinam utom ediwak hour ke an̄wa, ndien mme idaha ndutịm uforo ẹkeme ndida ẹkesịm n̄wan ndinyene utom idịbi udia n̄ko. Edi mme ọdọndọ ẹnyene ndisio ini nnịm nnọ kiet eken. Mîdịghe ntre, mmọ ẹkeme ndikabade ntie ke idem n̄kpọn̄ kiet eken. Enye ekeme ndida n̄kosịm n̄kpọsọn̄ mfịna edieke onụkde mmọ ndiyom nsan̄a ukop mbọm oro ọwọrọde ọkpọn̄ ndutịm ndọ.
21. Didie ke eti ikọinua edin̄wam ndinam ndọ enyene inem?
21 Usụn̄ nte iban ye mme ebe ẹnemede nneme edi akpan n̄kpọ. “Inem ikọ . . . enịn̄e ukpọn̄, onyụn̄ ọnọ ọkpọ odudu.” (Mme N̄ke 16:24) Edide nsan̄andọ edi andinịm ke akpanikọ m̀mê idịghe, item Bible enyene n̄kpọ ndinam: “Ẹyak nneme mbufo ẹnyene inem ke esịt kpukpru ini, nte ẹsịnde inụn̄ ke esịt,” oro edi, enem. (Colossae 4:6) Ke ini owo osobode idiọk usen, ikọ mfọnido ifan̄ oro owụtde mbọm ẹmi ẹtode nsan̄andọ ekeme ndinam ekese ufọn. “Ikọ eke ẹtịn̄de ke ekem ini, edi apple o-gold ke usan e-silver.” (Mme N̄ke 25:11) Uyo ikọ ye mme ikọ oro ẹmekde ẹdi ata akpan n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke iyatesịt, ye edu edikpakpak, owo kiet ekeme ndidọhọ enye eken ete: “Beri usụn̄ oro!” Edi ikọ ẹmi ẹnen̄ede “ẹnyene inem ke esịt” didie ntem, ke ini ẹtịn̄de ke sụn̄sụn̄, inem inem uyo ete, “Mbọk, ndi akpama ndiberi usụn̄ oro?”
22. Nso mme edu ke mme ọdọndọ ẹyom man ẹnyene eti nneme?
22 Eti nneme esidu ke ini ẹtịn̄de ikọ sụn̄sụn̄, ẹsede owo inem inem ẹnyụn̄ ẹdade idem ẹtịn̄ ikọ, mfọnido, mbufiọk, ye mbọm odude. Ebede ke ndinam utom ọkpọsọn̄ man ẹnyene eti nneme, ebe ye n̄wan ẹyenyene ifụre ndinam ẹdiọn̄ọ mme udọn̄ mmọ, ndien mmọ ẹkeme ndidi ebiet ndọn̄esịt ye un̄wam ẹnọ kiet eken ke mme ini edikpu m̀mê mfịghe. Ikọ Abasi akpak ete, “Ẹsọn̄ọ mbon iduọesịt idem.” (1 Thessalonica 5:14) Mme ini ẹyedu ẹmi esịt mîdinemke ebe ye mme ini ẹmi esịt mîdinemke n̄wan. Mmọ ẹkeme ‘ndidọn̄ esịt,’ ẹsọn̄ọde kiet eken idem.—Rome 15:2.
23, 24. Didie ke ima ye ukpono ẹdin̄wam ke ini ndutan̄uyo ẹdude? Nọ uwụtn̄kpọ.
23 Mme nsan̄andọ ẹmi ẹwụtde ima ye ukpono ididaha kpukpru unana edinyịme nte n̄kpọ-ata. Mmọ ẹyedomo nditre “ndiyat esịt ikan̄ ikan̄” ye kiet eken. (Colossae 3:19, NW) Mmọ mbiba ẹkpenyene nditi nte ke “sụn̄sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep.” (Mme N̄ke 15:1) Kpeme idem mbak udusụhọde itie m̀mê udukụt ndudue unọ nsan̄a emi etịn̄de ofụri ofụri nte etiede enye ke idem. Utu ke oro, da mme utọ ikọ oro nte ifet ndinyene ifiọk mban̄a ekikere owo enye eken. Ẹdiana kiet ẹdomo ndise mban̄a mme ndutan̄uyo ẹnyụn̄ ẹsịm ubiere oro odude ke n̄kemuyo.
24 Ti ini emi Sarah eketịn̄de ọnọ ebe esie, Abraham, se ẹkpenamde ẹban̄a akpan mfịna kiet ndien oro ikasan̄ake ikekem ye mme ekikere ebe. Kpa ye oro, Abasi ọkọdọhọ Abraham ete: “Kop uyo esie.” (Genesis 21:9-12) Abraham ama anam ntre, ndien ẹma ẹdiọn̄ enye. Ukem ntre, edieke n̄wan ọnọde ekikere aban̄a n̄kpọ oro edide isio ye se ebe esie ekenyenede ke ekikere, enye ke nsụhọde n̄kaha ekpenyene ndikpan̄ utọn̄. Ke ukem ini oro, n̄wan ikpenyeneke ndikara nneme edi ekpenyene ndikpan̄ utọn̄ ke se ebe esie enyenede nditịn̄. (Mme N̄ke 25:24) Ebe m̀mê n̄wan ndisat nyịre ke usụn̄ esie kpukpru ini iwụtke ima inyụn̄ iwụtke ukpono.
25. Didie ke eti nneme editịp n̄kpọ esịn ke inemesịt oro odude ke mme n̄kpet n̄kpet idaha uwem ndọ?
25 Eti nneme edi akpan n̄kpọ n̄ko ke itie ebuana idan̄ an̄wan ye ebe. Ibụk ye unana mfara ke idem ẹkeme ndinen̄ede mbiat ata n̄kpet n̄kpet itie ebuana emi ke ndọ. In̄wan̄în̄wan̄ nneme, ọkọrọ ye ime, ẹdi akpan n̄kpọ. Ke ini owo kiet kiet ye unana ibụk oyomde mfọnọn̄kpọ owo enye eken, idan̄ iwakke ndidi ọkpọsọn̄ mfịna. Ke emi nte edide ke mme n̄kpọ eken, “owo okûyom ufọn esie, edi oyom ufọn owo en̄wen.”—1 Corinth 7:3-5; 10:24.
26. Idem okposụkedi kpukpru ndọ ẹdinyenede nti ye ndiọi ifiọk n̄kpọntịbe esie, didie ke edikpan̄ utọn̄ nnọ Ikọ Abasi edin̄wam mme ọdọndọ ndinyene inemesịt?
26 Nso eti item ke Ikọ Abasi ọnọ ntem! Edi akpanikọ, kpukpru ndọ ẹyenyene nti ye ndiọi ifiọk n̄kpọntịbe esie. Edi ke ini ebe ye n̄wan ẹnyịmede ekikere Jehovah, nte ẹyararede ke Bible, ẹnyụn̄ ẹkọn̄de itie ebuana mmọ ke ima edumbet ye ukpono, mmọ ẹkeme ndinyene mbuọtidem nte ke ndọ mmimọ eyebịghi onyụn̄ enyene inem. Mmọ ke ntre idikponoke kiet eken kpọt edi n̄ko ẹyekpono Anditọn̄ọ ndọ, Jehovah Abasi.
DIDIE KE MME EDUMBET BIBLE ẸMI ẸKEME NDIN̄WAM . . . MME ỌDỌNDỌ NDIDARA INEM INEM NDỌ ORO EBỊGHIDE?
Mme ata Christian ẹma kiet eken.—John 13:35.
Mme Christian ẹben̄e idem ndifen kiet eken.—Colossae 3:13.
Nnennen ndutịm itieibuot odu.—1 Corinth 11:3.
Edi akpan n̄kpọ nditịn̄ eti n̄kpọ ke eti usụn̄.—Mme N̄ke 25:11.
[Ndise ke page 28]
Ima ye ukpono edem mbiba ẹda ẹkesịm edikụt unen ke ndọ