October

Ima idiọn̄ọ Jesus, iyekere n̄kpọ nte enye inyụn̄ inam n̄kpọ nte enye. Ndien nte idiọn̄de-diọn̄ ifiọk Jesus inyụn̄ ikpebe enye, ntre ke ididọdiọn̄ idi ufan esie. Idinam didie ikpebe Jesus? Se usụn̄ kiet mi. Se ikesinen̄erede ibehe Jesus ekesidi ndin̄wam mme owo, idịghe ndinam se inemde enye. (Matt. 20:28; Rome 15:1-3) Sia enye eketiede ntre, enye ama esiwa idem anam n̄kpọ ọnọ mme owo onyụn̄ efen ọnọ owo. Enye ikesisọpke iyat esịt iban̄a se mme owo ẹtịn̄de ẹban̄a enye. (John 1:46, 47) Enye ikesidịghe owo ama anam n̄kpọ edue enye omụm esịn ke edọn̄, onyụn̄ anam n̄kpọ ye owo oro etiene ndudue oro. (1 Tim. 1:12-14) Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:35) Bụp idemfo ete, “Ndi ke n̄kpebe Jesus nnyụn̄ nnam kpukpru se n̄kemede man n̄ka iso ndu ke emem ye nditọete mi?” w20.04 24 ¶11

Kpa ye oro ediwak owo ke ererimbot emi ẹsisụn̄ide enyịn̄ Jehovah ẹnyụn̄ ẹbiatde enye enyịn̄, afo emekeme ndinyene uko nnam mme owo ẹdiọn̄ọ akpanikọ ke Jehovah edi edisana, enen, ọfọn, onyụn̄ ama mme owo. Afo emekeme ndiwụt ke imoyom enye akara imọ. Emekeme ndin̄wam mme owo ẹkụt ke idụhe ukara ndomokiet emi ọfọnde nte ukara Jehovah, ke ukara esie kpọt edinam kpukpru owo ke isọn̄ ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹdu ke emem. (Ps. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Ima ikpep mme owo akpanikọ Bible, imesiwak ndisọn̄ọ ntịn̄ ke Jehovah odot ndikara ofụri ekondo; ata akpanikọ onyụn̄ edi oro. Kpa ye emi edide akpan n̄kpọ ndikpep mme owo ẹnịm ibet Abasi, se inen̄erede ibehe nnyịn edi ndin̄wam mme owo ẹma Ete nnyịn Jehovah ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹda ye enye. Ana inam mme owo ẹdiọn̄ọ nti edu Jehovah, inen̄ede inam mmọ ẹkụt utọ Owo emi Jehovah edide. (Isa. 63:7) Nnyịn ndinam emi ayan̄wam mmọ ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹkop uyo esie ke ntak emi mmọ ẹyomde ndisọn̄ọ nda ye enye. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

Jehovah okobot mfre nnyịn ke ata utịbe utịbe usụn̄. Ini afo ekesịnede ke idịbi eka fo, mfre fo ọkọkọri ke usụn̄ emi Abasi eketịmde enye, ndien ekedi kpukpru minit ediwak tọsịn mbufa nsen mfre ẹkọri! Mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke nsen emi ẹkotde neuron ekpere ndisịm biliọn 100 ke mfre akamba owo. Mme nsen emi ẹboho kiet ẹnam mfre nnyịn emi odobide n̄kpọ nte kilogram kiet ye ubak. Utịbe utịbe n̄kpọ kiet emi mfre ekemede ndinam edi nte nnyịn ikemede nditịn̄ ikọ. Ke ikọ kiet kiet emi afo etịn̄de, mfre esinam n̄kpọ nte esịp 100 ke edeme fo, usụn̄itọn̄, n̄kpọkinua, mban̄, ye ikpanesịt fo ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ. Ana kpukpru esịp emi ẹnam n̄kpọ ke nnennen ini man owo ọdiọn̄ọ se afo etịn̄de. N̄kpọ kiet emi ẹkewetde ke 2019 ama owụt ke nseknditọ ẹkeme ndikop ikọ kiet kiet emi ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹtiene se mmọ ẹkopde. Se ẹkewetde oro ọsọn̄ọ se ediwak mme anam-ndụn̄ọde ẹnịmde ke ikadada imana. Mmọ ẹnịm ke kpukpru nnyịn imenyene ukeme ndidi ima ikop nsio nsio usem nnyịn idiọn̄ọ ke idịghe ukem, inyụn̄ ikeme ndikpep nsio nsio usem. Edi ofụri akpanikọ ke nnyịn ndikeme nditịn̄ ikọ edi enọ Abasi. w20.05 22-23 ¶8-9

Owo ikenyịkke-nyịk Abraham ọkpọn̄ inem uwem emi enye okodude ke Ur. Enye ọkọkpọn̄ Ur ke ntak emi enye eketiede ebet “obio emi enyenede ata itiat idakisọn̄.” (Heb. 11:8-10, 16) Obio Ubọn̄ Abasi edi obio emi Abraham eketiede ebet. Jesus Christ ye owo 144,000 emi ẹyetde aran ẹkara ke Obio Ubọn̄ oro. Paul okokot Obio Ubọn̄ oro “obio odu-uwem Abasi, kpa Jerusalem eke heaven.” (Heb. 12:22; Edi. 5:8-10; 14:1) Kpa Obio Ubọn̄ oro ke Jesus ekekpep mbet esie ẹbọn̄ akam ẹben̄e Abasi ẹte anam edi man ẹkeme ndinam uduak Abasi ke isọn̄ kpa nte ẹnamde ke heaven. (Matt. 6:10) Ndi Abraham ama ọdiọn̄ọ kpukpru n̄kpọ aban̄a nte ẹditịmde ukara Obio Ubọn̄ Abasi? Ihih. Mme n̄kpọ emi ẹban̄ade Obio Ubọn̄ oro ẹkedi “edisana ndịben̄kpọ” ke ata ediwak isua. (Eph. 1:8-10; Col. 1:26, 27) Edi Abraham ama ọdiọn̄ọ ke ndusụk nditọ nditọ imọ ẹyedi ndidem sia se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ enye edi oro.—Gen. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶2-4

Ana isịn ukpepn̄kpọ mbon mfiakedem. Toto ke ini emi ẹketọn̄ọde esop Christian, Devil ke ada ediwak mbon abian̄a odomo ndinam nti ikọt Abasi ẹyịk se Bible ekpepde. Ke ntak oro, ọfọn idiọn̄ọ ukpụhọde ke ufọt akpanikọ ye nsu. Mme asua nnyịn ẹkeme ndida Intanet ye mme n̄kpọ ntre ndomo ndinam nnyịn ikûnen̄ede ubuọt idem ye Jehovah ikûnyụn̄ unen̄ede uma nditọete nnyịn. Ti ke ubọkutom Satan edi oro; kûnyụn̄ uyak enye anam fi utọ n̄kpọ oro! (1 John 4:1, 6; Edi. 12:9) Edieke nnyịn mîyomke Satan okụt unen, ana inen̄ede ibuọt idem ye Jesus inyụn̄ inyịme nte Abasi adade enye anam uduak Esie. Ana inyụn̄ inen̄ede ibuọt idem ye n̄kukụre mbon emi Jehovah adade ada esop esie usụn̄ mfịn. (Matt. 24:45-47) Nnyịn ndikpep Ikọ Abasi kpukpru ini edinam mbuọtidem nnyịn etetịm ọsọn̄. Ndien mbuọtidem nnyịn editie nte eto emi orụn̄ esie enen̄erede ọdọn̄ n̄kam ke isọn̄. Apostle Paul ama etịn̄ mbiet n̄kpọ oro ini enye ekewetde se idude ke itie N̄wed Abasi usen mfịn. w20.07 23-24 ¶11-12

Sia nnyịn mîfọnke ima, esesịne kpukpru nnyịn ke iyịp ndida nte owo etiede mbiere utọ owo emi enye edide. (John 7:24) Edi nnyịn ndisese owo ke enyịn kpọt idinamke nnyịn inen̄ede idiọn̄ọ n̄kpọ iban̄a enye. Da dọkta emi enen̄erede ọdiọn̄ọ usọbọ ke uwụtn̄kpọ. Enye ikemeke ndisese owo udọn̄ọ ke enyịn kpọt ndiọn̄ọ se inen̄erede ifịna enye. Edieke enye oyomde ndidiọn̄ọ utọ udọn̄ọ emi owo oro ama ọkọdọdọn̄ọ, se owo oro ekerede aban̄a udọn̄ọ esie, m̀mê se ifịnade enye ke ebe oro, ana enye enen̄ede akpan̄ utọn̄. Enye akam ekeme ndidọhọ ẹnam X-ray man ẹse nte esịt idem owo udọn̄ọ oro etiede. Mîdịghe ntre, enye ekeme ndinọ usọbọ emi mîsan̄ake n̄kpọ ye udọn̄ọ oro. Ntre n̄ko ke edi ye nnyịn. Nnyịn ndisese nditọete nnyịn ke enyịn kpọt idinamke inen̄ede idiọn̄ọ mmọ. Ana idomo ndinen̄ede ndiọn̄ọ utọ owo emi mmọ ẹdide. Imọdiọn̄ọ ke nnyịn ikemeke ndidiọn̄ọ se isịnede owo ke esịt. Edi imekeme ndinam se ikekeme ndikpebe Jehovah. Enye esikpan̄ utọn̄ ọnọ ikọt esie. Enye esikere aban̄a se iwọrọde mmọ ye nte n̄kpọ etiede ye mmọ. Enye esinyụn̄ atua mmọ mbọm. w20.04 14-15 ¶1-3

Ana isụhọde idem sia mbon emi ẹtan̄de idem inyeneke “eti ibuot.” Mbon emi ẹtan̄de idem ẹsitie utọk utọk, ẹsinyụn̄ ẹkụt idem. Nte mmọ ẹsikerede n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ esiwak ndinam mmọ ẹda mfịna ẹsọk idemmọ ye mbon en̄wen. Edieke mmọ mîkpụhọkede nte mmọ ẹsikerede n̄kpọ, Satan ayabiat mmọ ibuot onyụn̄ anam mmọ ẹkere ndiọi n̄kpọ. (2 Cor. 4:4; 11:3) Edi owo emi osụhọrede idem enyene eti ibuot. Enye idaha idem ke n̄kpọ ikaha, onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke enyene ediwak usụn̄ emi mbon en̄wen ẹfọnde ẹkan imọ. (Phil. 2:3) Enye ọdiọn̄ọ n̄ko ke “Abasi ọbọbiọn̄ọ mbon ntan̄idem, edi . . . ọnọ mbon nsụhọdeidem mfọnido eke owo mîdotke.” (1 Pet. 5:5) Mbon emi ẹnyenede eti ibuot iyomke Jehovah edi asua mmimọ. Edieke iyomde ndika iso nsụhọde idem, ana inam item Bible emi ọdọhọde ete: “Ẹsio akani owo ye mme edinam esie ẹduọk, ẹnyụn̄ ẹmen obufa owo ẹsịne.” Ana ida ini idụn̄ọde uwụtn̄kpọ Jesus inyụn̄ idomo ndikpebe enye adan̄a nte ikekeme.—Col. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21. w20.07 7 ¶16-17

Edi ata n̄kpọ ukpono ndisịne ke esop Jehovah! Imesinen̄ede ikop idatesịt inyụn̄ idu ke emem nte idianade kiet ye nditọete nnyịn ke esop ikpono Jehovah. Nso idi utom fo ke esop Jehovah? Apostle Paul ekemen esop odomo ye idem owo, emen owo kiet kiet ke esop odomo ye ndido idem owo. (Rome 12:4-8; 1 Cor. 12:12-27; Eph. 4:16) N̄kpọ kiet emi ikemede ndikpep nto uwụtn̄kpọ Paul edi ke nnyịn owo kiet kiet imenyene akpan utom ke ubon Jehovah. Paul ọkọtọn̄ọ uwụtn̄kpọ esie oro ntem: “Kpa nte nnyịn inyenede ediwak ndido ke idem kiet, edi kpukpru ndido emi inamke orụk utom kiet, kpasụk ntre, okposụkedi nnyịn iwakde, nnyịn idi idem kiet ke Christ, edi idi ndido emi idianade ye kiet eken.” (Rome 12:4, 5) Ikọ Paul oro ọkọwọrọ ke kpa ye emi kpukpru nnyịn inyenede nsio nsio utom ke esop, ke Jehovah ada nnyịn owo kiet kiet ke ọsọn̄urua. w20.08 20 ¶1-2; 21 ¶4

Mme ete ye eka, didie ke mbufo ẹkeme ndisụhọde idem nte Jehovah? Ndusụk ini emi n̄kpọ odude se ẹnam, ẹsibụp nditọ mbufo m̀mê mmọ ẹkere ke ẹkpenam n̄kpọ oro didie. Ẹnam se mmọ ẹdọhọde edieke ekikere mmọ ọfọnde. Jehovah esinyene ime n̄ko, idem ke ini mme asan̄autom esie ẹbụpde enye mbụme m̀mê ẹnamde n̄kpọ emi etiede nte mmọ inịmke se enye etịn̄de. Jehovah ama akpan̄ utọn̄ ọnọ Abraham ini Abraham ọdọhọde ke imọ ikereke ke enye enen ndisobo Sodom ye Gomorrah. (Gen. 18:22-33) Ti n̄ko nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Sarah an̄wan Abraham. Ini Jehovah ọn̄wọn̄ọde ke Sarah oyoyomo ke usọn̄, ndien Sarah asak, Jehovah ikayatke esịt. (Gen. 18:10-14) Utu ke oro, enye ama anam n̄kpọ ye Sarah ukpono ukpono. Mme ete ye eka ye mbiowo, nso ke mbufo ẹkeme ndikpep nto Jehovah? Mbufo ẹsinam n̄kpọ didie ke ini nditọ mbufo m̀mê nditọete ke esop ẹfan̄ade se mbufo ẹbierede? Ndi emesisọp ọdọhọ mmọ ke se imọ itịn̄de enen? Mîdịghe, ndi emesiyom usụn̄ ọdiọn̄ọ se inamde mmọ ẹkere n̄kpọ ntre? Ke ini mbon emi ẹdade usụn̄ ẹkpebede Jehovah, oro esida ufọn ọsọk mme ubon ye mme esop. w20.08 10 ¶7-9

Ini ikọtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep akpanikọ, anaedi ima isisọsọp inyịme nditọete ẹn̄wam nnyịn sia ima idiọn̄ọ ke ikpat isọn̄ke nnyịn kan̄a ke isọn̄, ke enyene ediwak n̄kpọ emi nnyịn mîdiọn̄ọke. (1 Cor. 3:1, 2) Edi idahaemi-e? Ekpedi ebịghi ikọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ Jehovah inyụn̄ idiọn̄ọ ediwak n̄kpọ, ekeme ndinam nnyịn isọpke inyịme ẹn̄wam nnyịn, akpan akpan ekpedi owo emi mîbịghike ke esop nte nnyịn oyom ndin̄wam nnyịn. Edi Jehovah esiwak ndida nditọete nsọn̄ọ nnyịn idem. (Rome 1:11, 12) Ana inyịme nditọete nnyịn ẹn̄wam nnyịn edieke iyomde Jehovah ọsọn̄ọ nnyịn idem. Se idinamde owo okụt unen edi ndisụhọde idem nnyụn̄ mbuọt idem ye Jehovah, idịghe nsọn̄idem, ndika n̄wed nniọn̄ usụn̄, ebiet emi owo otode, m̀mê owo ndinyene ediwak okụk. Ẹyak kpukpru nnyịn (1) ibuọt idem ye Jehovah, (2) ikpep n̄kpọ ito mme owo ke Bible, (3) inyịme nditọete ẹn̄wam nnyịn. Ima inam emi, Jehovah ayanam ikop odudu ọkpọkọm etie nnyịn nte nnyịn iwọrọke n̄kpọ! w20.07 14 ¶2; 19 ¶18-19

Ekeme ndisọn̄ nnyịn ndinyene ime ini ikwọrọde ikọ inọ mbon nnyịn emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah. Se Ecclesiastes 3:1, 7 etịn̄de ekeme ndin̄wam nnyịn. Itie oro ọdọhọ ete: “Ẹmenịm . . . ini eke ẹdopde uyo ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.” Eti edu uwem nnyịn ekeme ndinam mbon nnyịn ẹyom ndikop ukwọrọikọ. Edi ana iben̄e idem ndisioro uyo n̄kwọrọ ikọ nnọ mmọ ini ekededi emi ufan̄ ebererede. (1 Pet. 3:1, 2) Ana isịn ifịk ikwọrọ ikọ inyụn̄ ikpep mme owo n̄kpọ. Edi ana inyene ime ye kpukpru owo; mbon ubon nnyịn ẹsịne do. Mme asan̄autom Jehovah ke eyo Bible ye ke eyo nnyịn ẹkpep nnyịn ndinyene ime. Ama ọdọn̄ Habakkuk ndikụt idiọkido etrede. Kpa ye oro enye ama enyene ime. Enye ọkọdọhọ ete: “Ami nyada ke itie ukpeme mi.” (Hab. 2:1) Apostle Paul ama ọdọhọ ke ọdọn̄ imọ ndinam utom emi ẹkenọde imọ mma. Kpa ye oro, enye ama enyene ime aka iso ‘ọnọ ọyọhọ ikọ ntiense aban̄a eti mbụk.’—Utom 20:24. w20.09 11-12 ¶12-14

Jehovah kpọt okpon akan Jesus, edi Jesus idaha idemesie ke n̄kpọ ikan nte akpadade. Ukem nte Jesus, mme asan̄autom Jehovah emi ẹsụhọrede idem ẹyedọdiọn̄ ẹma kiet eken, ndien oro oyowụt ke mmọ ẹdi ata ikọt Abasi. (Luke 9:48; John 13:35) Nso ke akpanam edieke etiede nte mfịna odu ke esop ndien afo ekere ke mbiowo isehe iban̄a mfịna oro nte akpanade ẹse ẹban̄a? Utu ke ndikụni, emekeme ndidiana ye mbon emi ẹdade usụn̄ man owụt ke omosụhọde idem. (Heb. 13:17) Se idin̄wamde fi osụhọde idem edi ndibụp idemfo ete: ‘Ndi mfịna emi n̄kụtde do enen̄ede ọdiọk edi se ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a? Ndi nnennen ini ndinam n̄kpọ mban̄a mfịna oro edi emi? Ndi ami ndi nnennen owo ndinam n̄kpọ mban̄a mfịna oro? Ke ata isọn̄ esịt mi, ndi se nnen̄erede nyom edi ndinam esop adiana kiet, m̀mê ndomo ndida ubọn̄ nnọ idemmi?’ Se Jehovah amade akan edi nnyịn ndisụhọde idem, idịghe ndidiọn̄ọ n̄kpọ; enye ama nnyịn idiana kiet akan nnyịn ndidiọn̄ọ ndinam n̄kpọ ọfọn. Ntre domo ofụri ukeme fo nam n̄kpọ Jehovah ye nsụhọdeidem. Ama anam ntem, afo eyetiene anam esop adiana kiet.—Eph. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶9-11

Iban emi ẹkebakde Abasi ẹma ẹda se mmọ ẹnyenede ẹnam n̄kpọ ẹnọ Jesus. Enye ama ama se mmọ ẹkenamde oro. (Luke 8:1-3) Enye ama ayarade ndusụk akpan n̄kpọ ọnọ mmọ. N̄kpọ kiet emi enye ọkọdọhọde mmọ ekedi ke imọ iyakpa, ke Abasi oyonyụn̄ anam imọ iset. (Luke 24:5-8) Enye ama etịm iban oro idem eben̄e se mmọ ẹdisobode ke ini iso ukem nte enye eketịmde mme apostle esie idem. (Mark 9:30-32; 10:32-34) Kpa ye oro mme apostle Jesus ẹkefen̄ede ẹkpọn̄ enye ini ẹkemụmde enye, ini enye ọkọn̄ọde ke eto ndutụhọ, ndusụk iban oro ẹkesin̄wamde enye ẹma ẹdu ẹkụt ini enye akpade. (Matt. 26:56; Mark 15:40, 41) Iban emi ẹbakde Abasi ẹkebem iso ẹkụt Jesus ini enye esetde. Enye ama onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹkedọhọ mme apostle esie ke imọ imeset. (Matt. 28:5, 9, 10) Etie nte iban ẹma ẹtiene ẹsịne ke otu mme mbet emi ẹkedade edisana spirit ẹyet aran ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle. Kpukpru mbon emi ẹkedude do ẹma ẹtịn̄ “ikpọ utom Abasi” ke nsio nsio usem ẹnọ mme owo.—Utom 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶11-12

Utom ukwọrọikọ nnyịn ke ẹda ẹnyan̄a mme owo! Inam didie idiọn̄ọ? Ini Jesus ọkọnọde ewụhọ emi odude ke Matthew 28:19, 20, enye ọkọdọhọ ete: “Ẹka ẹkenam mme owo . . . ẹdi mbet mi, ẹnịm mmọ baptism.” Nso inam baptism edi akpan n̄kpọ? Ntak edi ke ana owo emi oyomde Abasi anyan̄a imọ ana baptism. Ana owo emi oyomde ndina baptism enịm ke n̄kukụre n̄kpọ emi anamde Abasi ekeme ndinyan̄a imọ edi ke Jesus ama akpa ke ibuot nnyịn onyụn̄ eset. Oro akanam apostle Peter ọdọhọ mme Christian ete: “Ẹda [baptism] ẹnyan̄a mbufo . . . oto ke ediset ke n̄kpa Jesus Christ.” (1 Pet. 3:21) Ntre obufa owo ama ana baptism, enye ekeme ndidori enyịn ke ẹyenyan̄a imọ. Edieke iyomde ndinam mme owo ẹdi mbet Christ, ana inyene “usọ unọ ukpep,” oro ọwọrọ ke ana inen̄ede idiọn̄ọ ndikpep mme owo n̄kpọ. (2 Tim. 4:1, 2) Se inamde idọhọ ntre edi ke Jesus ọkọdọhọ nnyịn ete ika ikanam mme owo ẹdi mbet imọ inyụn̄ ikpep mmọ n̄kpọ. Apostle Paul ọkọdọhọ yak ‘isọn̄ọ iyịre’ ke utom oro sia ima inam ntre ‘iyanyan̄a idem nnyịn ye mmọ emi ẹkopde uyo nnyịn.’ w20.10 14 ¶1-2

Peter ama ekpep ndima utom ukọ owo. Jehovah ama onyụn̄ an̄wam enye enen̄ede ọdiọn̄ọ utom enye emi. (Utom 2:14, 41) Ima emi imade Jehovah edi ata akpan n̄kpọ emi anamde ikwọrọ ikọ. Ima emi ekeme ndin̄wam nnyịn ikwọrọ ikọ ekpededi ikere ke nnyịn idotke. Ini Jesus okokotde Peter editiene imọ ọkwọrọ ikọ, enye ama ọdọhọ Peter ete: “Kûfehe ndịk.” (Luke 5:8-11) Idịghe se ikemede nditịbe edieke Peter akabarede edi mbet Christ akanam enye ndịk. Uwak iyak emi Jesus akanamde mmọ ẹmụm akanam idem akpa enye tutu enye ekere ke imọ idotke ndisan̄a ye Jesus nnam utom. Ukem nte Peter, afo emekeme ndikere ke kpukpru se anade anam ama edi mbet Jesus okpon akan fi. Ekpedi ntre, nen̄ede ma Jehovah, Jesus, ye mme mbọhọidụn̄ fo; oro ayanam ọdọn̄ fi ndidi ọkọ owo emi Jesus ọkọdọhọde.—Matt. 22:37, 39; John 14:15. w20.09 3 ¶4-5

Enenem nnyịn ndida ini nnyịn, odudu nnyịn, ye se inyenede nsan̄a nyom mbon oro “ẹnyenede eti esịt oro edinamde mmọ ẹnyene nsinsi uwem.” (Utom 13:48) Ima inam ntre, Jesus ke ikpebe oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Udia mi edi ndinam uduak enye emi ọkọdọn̄de mi nnyụn̄ nnam utom esie mma.” (John 4:34; 17:4) Se inen̄erede idọn̄ nnyịn edi oro n̄ko. Imoyom ndinam utom emi Jesus ọkọnọde nnyịn n̄kụre. (John 20:21) Imonyụn̄ iyom mbon en̄wen, esịnede mbon emi mîwọrọke an̄wautom aba ẹtiene nnyịn ẹnam utom emi ẹsịm utịt. (Matt. 24:13) Imemke utom ndinam utom emi Jesus ọkọnọde nnyịn-o! Edi nnyịn inamke utom emi ikpọn̄. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyodu ye nnyịn. Ke utom emi inamde mi, nnyịn idi “nsan̄autom Abasi,” inyụn̄ idian ubọk ye Christ inam utom emi. (1 Cor. 3:9; 2 Cor. 2:17) Ntre imekeme ndinam enye n̄kụre. Enem nnyịn etieti ndinam utom emi nnyụn̄ n̄n̄wam mbon en̄wen ẹtiene ẹnam; ata n̄kpọ ukpono ke edi n̄ko!—Phil. 4:13. w20.11 7 ¶19-20

Se mme ete ye eka ẹbierede ndinam esiwak ndifịna mîdịghe enyene ufọn ọnọ nditọ mmọ ke anyan ini. Edieke se ete ye eka ẹbierede ndinam mîfọnke, mmọ ẹkeme ndisịn nditọ mmọ ke mfịna, edi edieke ọfọnde, mmọ ẹkeme ndin̄wam nditọ oro ẹkop inem uwem. Edi ana nditọ n̄ko ẹbiere nti n̄kpọ emi mmọ ẹdinamde. Mfọnn̄kan n̄kpọ emi owo ekededi ekemede ndimek ndinam edi enye ndimek ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah Ete nnyịn eke heaven, emi amade nnyịn. (Ps. 73:28) Ete ye eka Jesus ẹma ẹbiere ndin̄wam nditọ mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah. Mme n̄kpọ emi mmọ ẹkemekde ẹma ẹnyụn̄ ẹwụt ke ndinam n̄kpọ Jehovah ekedi ata akpan n̄kpọ ọnọ mmọ. (Luke 2:40, 41, 52) Jesus ama onyụn̄ emek ndinam nti n̄kpọ emi ẹdin̄wamde enye anam se Jehovah okoyomde enye anam. (Matt. 4:1-10) Ke Jesus ama okokpon, enye ama esifọn ido ye mme owo, ọsọn̄ọ ada ye Abasi onyụn̄ enyene uko. Ekpenenem kpukpru mme ete ye eka emi ẹmade Jehovah ndinyene utọ eyen oro, sia utọ eyen oro edi n̄kpọ inemesịt ye uku ọnọ mmọ. w20.10 26 ¶1-2

Kop se nditọete ita ẹnamde. Akamba sista kiet etie ekere nte uwem ekesinemde enye ke eset. Kpa ye emi mîmemke inọ enye idahaemi, enye itreke ndinam se enye ekemede ke n̄kpọ Abasi. (1 Cor. 15:58) Kpukpru usen, enye esitie ekere nte uwem edinemde enye ye ubon esie ye mme ufan esie ke Obio Ubọn̄ Abasi. Sista en̄wen eti ke owo ke esop mmọ ama anam se inen̄erede ibiak enye, edi enye ebiere ndisana n̄kpọ oro nyak. (Col. 3:13) Brọda kiet eti ndiọi n̄kpọ emi enye akanamde. Edi se inen̄erede ibehe enye idahaemi edi nte enye akpakade iso anam se Jehovah amade. (Ps. 51:10) Kpukpru nditọete mbita emi ẹti se iketịbede inọ mmọ, edi mmọ itakke ke nditie n̄kere se ima iketịbe ibe. Utu ke oro, mmọ ẹwụk enyịn ẹse ini iso. Ntak emi ọfọnde inam ntre? Ekpedi owo ke asan̄a aka, edi iso esie ese edem edem, idụhe nte enye mîdikpọn̄ke usụn̄ ikodụk ikọt. Ukem ntre n̄ko, ọyọsọn̄ nnyịn ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi edieke itakde ke nditie n̄kere se ima iketịbe ibe, m̀mê se nnyịn ikanamde.—Luke 9:62. w20.11 24 ¶1-3

Goliath emi ekedide okopodudu owoekọn̄ akada ke David idịghe n̄kpọ ndomokiet ke enyịn imọ. Goliath ama okpon okon̄ akan David, enyene nti n̄kpọekọn̄, onyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ un̄wana ekọn̄ akan enye. Edi David ekedi ekpri akparawa emi mîdiọn̄ọke un̄wana ekọn̄, okonyụn̄ etie nte enye iben̄eke idem ekọn̄. Eketie nte David idịghe n̄kpọ ndomokiet sia enye ekekpride, inyụn̄ idiọn̄ọke un̄wana ekọn̄. Kpa ye oro, David ekeberi edem ke Jehovah, Jehovah ama onyụn̄ ọnọ enye odudu akan asua oro. (1 Sam. 17:41-45, 50) Ama enyene n̄kpọ en̄wen emi akpakanamde David ekere ke imọ iwọrọke n̄kpọ. David ama ọsọn̄ọ ada ye Saul emi Jehovah ekemekde edidem Israel. Edidem Saul ama okpono David ke nsonso oro. Edi nte ini akade, ntan̄idem ama anam Saul efịbe David. Saul ama ọdiọk uwem ye David, enye ama akam odomo ndiwot David. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) Kpa ye emi Edidem Saul ọkọdiọkde uwem ye David, David ama aka iso okpono enye sia Jehovah ekemek enye edidem. (1 Sam. 24:6) Enye ama ọbuọt idem ye Jehovah man ọnọ enye odudu ọyọ ọkpọsọn̄ idomo oro.—Ps. 18:1 ye ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed. w20.07 17 ¶11-13

Ediwak n̄kpọ ke prọfesi emi aban̄ade edidem usụk ye edidem edere ẹtetịbe, oro anam inịm ke se isụhọde ẹyetịbe n̄ko. Man prọfesi Daniel ibuot 11 an̄wan̄a nnyịn, ana iti ke prọfesi oro etịn̄ aban̄a sụk ndidem ye mme ukara emi ẹkekọbọde ikọt Abasi m̀mê emi ẹkekarade idụt emi ediwak ikọt Abasi ẹkedụn̄de. Kpa ye emi ikọt Abasi ẹdide n̄kpata owo ifan̄ ẹkpemen ẹdomo ye ibat mme owo emi ẹdude ke ofụri ererimbot, mme ukara ererimbot ẹsiwak ndikọbọ mmọ. Ntak-a? Ntak edi ke se inen̄erede ibehe Satan ye mbon ererimbot emi edi nte mmọ ẹkpesobode mbon emi ẹnamde n̄kpọ Jehovah ye Jesus ẹfep. (Gen. 3:15; Edi. 11:7; 12:17) N̄kpọ efen edi ke prọfesi Daniel ana ekem ye se ẹtịn̄de ke mme prọfesi eken ke Ikọ Abasi. N̄kukụre se ikemede ndinam prọfesi Daniel an̄wan̄a nnyịn nnennen nnennen edi ndimen enye ndomo ye se idude ke mme itien̄wed efen ke Bible. w20.05 2 ¶1-2

Ediwak owo mfịn ẹtịn̄ nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a se isitịbede owo ama akpa; edi enyene esiemmọ etịn̄. Edi nso ke Bible etịn̄? Owo ama akpa, idem esie esidiahade. Edi Andikobot ekondo ekeme ndinam enye afiak eset, onyụn̄ ọnọ enye utọ idem se ifọn ye enye. (Gen. 1:1; 2:7) Ini apostle Paul etịn̄de aban̄a ediset n̄ka heaven, enye ama ọnọ uwụtn̄kpọ kiet, emi anamde ikụt ke idịghe ededi idem emi owo akadade akpa Abasi ekeme ndinam enye afiak edidu uwem. Da “n̄kpasịp” emi owo ọtọde ke uwụtn̄kpọ. N̄kpasịp emi owo esịnde ke isọn̄ esitịbe akabade edi eto, ibietke-biet ekpri n̄kpasịp emi ẹkemende ẹsịn ke isọn̄. Uwụtn̄kpọ emi Paul ọkọnọde do anam ikụt ke Andibot nnyịn ekeme ndinọ owo idem “nte enemde enye esịt.” Paul ama ọdọhọ n̄ko ke ‘idem eke heaven odu, idem eke isọn̄ onyụn̄ odu.’ Nso ke ikọ esie ọkọwọrọ? Mi ke isọn̄, nnyịn inyene idem obụkidem, edi mbon emi ẹdude ke heaven ẹdi spirit, utọ nte mme angel.—1 Cor. 15:36-41. w20.12 10 ¶7-9

Kpukpru nnyịn isiyom ndidu ke ifụre ye ke emem. Idụhe owo ndomokiet emi esimade esịt etịmede imọ. Edi ndusụk ini, n̄kpọ ekeme ndinam esịt enen̄ede etịmede nnyịn, nnyịn inyụn̄ ibụp ukem mbụme emi Edidem David okobụpde Jehovah ke itie N̄wed Abasi usen mfịn. Awak mme n̄kpọ emi ẹkemede nditịmede nnyịn esịt, nnyịn inyụn̄ ikemeke ndikpan mme n̄kpọ oro nditịbe. Ke uwụtn̄kpọ, ndi imekeme ndikpan udia, ọfọn̄, ye ufọkidụn̄ ndidi isua abahade mmọ ẹdọk urua? Ndi imekeme ndikpụhọde mbon itieutom nnyịn m̀mê nditọ ufọkn̄wed nnyịn emi ẹkemede ndidomo ndinam nnyịn isu nsu m̀mê inam oburobụt ido? Nnyịn ikemeke. Nnyịn inyụn̄ ikemeke ndikpan mme owo ndisịn ntịme nnyụn̄ mbiat ibet ke edem nnyịn. Se inamde ikụt kpukpru emi edi ke ediwak owo ke ererimbot emi ẹnanam n̄kpọ ikereke m̀mê Bible ọdọhọ didie m̀mê idọhọke didie. Satan emi edide abasi ererimbot emi ọdiọn̄ọ ke ndusụk owo ẹyeyak “editịmede esịt editịm n̄kpọ emi” akpan mmọ ndinam n̄kpọ Jehovah. (Matt. 13:22; 1 John 5:19) Imosụk ise nte mme n̄kpọ emi ẹsinamde esịt etịmede owo ẹwakde ke ererimbot emi! w21.01 2 ¶1, 3

Apostle John ama onyụn̄ ọnọ nnyịn item ete ikûsua nditọete nnyịn. Nnyịn mînamke item emi, Satan ekeme ndikama nnyịn ndọn̄ utom. (1 John 2:11) Se iketịbede inọ nditọete ke utịt utịt eyo mme apostle ekedi oro. Satan ama odomo ofụri ofụri usụn̄ nte enye akpanamde ikọt Abasi ẹsua idemmọ man enye akan asuan mmọ. Etisịm ini John ekewetde mme leta esie oro, mme owo emi ẹkesinyenede edu ukem ukem nte Satan ẹma ẹdịbe ẹdidụk esop Abasi ẹdọn̄ọ. Owo kiet ntre ekedi Diotrephes. Diotrephes ama esịn ubahade ke esop mmọ ata idiọk idiọk. Enye ikokponoke mbon emi otu emi ẹkesede ẹban̄a utom ikọt Abasi ini oro ẹkedọn̄de yak ẹsan̄a ẹse mme esop. Ndien eyenete ekededi okpodomo ndikama utọ mme owo oro esen, enye oyoyom usụn̄ ndibịn owo oro mfep ke esop. Nso utọ ntan̄idem! (3 John 9, 10) Satan iduọkke odudu-o, enye ke etetịme ndinam ikọt Abasi ẹkûdiana kiet man enye asuan mmọ. Ẹyak nnyịn ikûdedei uyak usua anam nnyịn ikûdiana aba ye nditọete nnyịn. w21.01 11 ¶14

Ke ini akpa ekọn̄ ererimbot, ukara Germany ye ukara Britain ẹma ẹkọbọ ikọt Abasi emi mîkamaha nditiene n̄n̄wana ekọn̄ oro. N̄kpọ efen edi ke ukara United States ẹma ẹmụm nditọete emi ẹkedade usụn̄ ke utom ukwọrọikọ ẹkekọbi. Ndidọn̄ mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi ama anam Ediyarade 11:7-10 osu. Ke 1930 ama ekebe ye akpan akpan ke ini ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba, edidem edere ama ọkọbọ ikọt Abasi n̄kpa n̄kpa. Hitler ye ikọt esie ẹma ẹkpan utom ikọt Abasi. Mmọ ẹma ẹwot n̄kpọ nte ikọt Jehovah 1,500 ẹnyụn̄ ẹdọn̄ ediwak tọsịn eken ke ufọk-n̄kpọkọbi mbon Nazi. Edidem edere ama ‘asabade edisana ebiet’ onyụn̄ ‘emen uwa ofụri ini efep’ ke ndikakpan ikọt Jehovah ndikwọrọ mban̄a enyịn̄ Jehovah. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler emi akakarade Germany ama akam ọn̄wọn̄ọ ke imọ ke idem imọ iyowot kpukpru ikọt Abasi ke Germany. w20.05 6 ¶12-13

Ima inyene esịt ima inọ kiet eken, nnyịn ididọn̄ọke ke esop Abasi imia mbuba. N̄kọ emeti ke Jonathan ikamiaha mbuba ye David; enye ikodomoke ndinyan̄a itie ubọn̄ ye David. (1 Sam. 20:42) Kpukpru nnyịn imekeme ndikpebe Jonathan. Eyenete fo ama ọdiọn̄ọ ndinam n̄kpọ ọfọn, kûfịbe enye, ‘edi da nsụhọdeidem bat ete mbon en̄wen ẹfọn ẹkan fi.’ (Phil. 2:3) Ti ke nnyịn owo kiet kiet imenyene nsio nsio n̄kpọ emi inamde ke ufọn esop. Nnyịn mîdaha idem nnyịn ke n̄kpọ ikan mbon en̄wen, iyekeme ndikụt nti n̄kpọ emi mmọ ẹnamde inyụn̄ ikpep n̄kpọ ito eti uwem mmọ. (1 Cor. 12:21-25) Ndinyene esịt ima nnọ nditọete nnyịn ayanam idiana kiet inam n̄kpọ Jehovah ke inemesịt, esiwụt ke idi mbet Jesus, onyụn̄ anam mbon emi ẹmade Jehovah ẹdituak ibuot ẹnọ enye. Akakan edi ke oro esinọ Jehovah emi edide “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt” ubọn̄.—2 Cor. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

Mfịn, ndusụk owo isikponoke nnyịn Mme Ntiense Jehovah ẹsinyụn̄ ẹsak nnyịn sia mmọ ẹkere ke nnyịn idiọn̄ọke n̄kpọ inyụn̄ iwọrọke n̄kpọ. Nso isinam mmọ ẹnam ntre? Sia nnyịn idụhe uwem nte mme owo ẹdude ke ererimbot emi. Imesidomo ndisụhọde idem, ndinam n̄kpọ sụn̄sụn̄, nnyụn̄ n̄kop item. Edi ererimbot ẹma mbon emi ẹkohorede idem, ẹtan̄de idem, ẹnyụn̄ ẹsọn̄de ibuot. N̄kpọ en̄wen edi ke nnyịn isịnke idem ke n̄kpọ ukara inyụn̄ idụkke ekọn̄ idụt ekededi. Nnyịn ibietke mbon ererimbot emi, oro anam mmọ ẹda ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ ndomokiet. (Rome 12:2) Inamke n̄kpọ m̀mê ererimbot ẹda nnyịn didie, Jehovah ke ada nnyịn anam ikpọ n̄kpọ. Enye ke an̄wam nnyịn ikwọrọ ikọ ke udomo emi owo mîkwọrọke akanam. Mfịn, mme asan̄autom esie ke ẹsio mme magazine emi ẹkabarede ẹkan ẹnyụn̄ ẹsuande ẹkan ke ofụri ererimbot, ke ẹnyụn̄ ẹda Bible ẹn̄wam ediwak miliọn owo ẹnam uwem mmọ ọfọn akan nte ekedide. Kpukpru itoro ẹnyene Jehovah ke mme utịbe utịbe n̄kpọ emi ikọt esie ẹnamde mi. w20.07 15 ¶5-6

Jesus esisụk ibuot ọnọ Jehovah, edi idịghe ke ntak emi enye mîdiọn̄ọke n̄kpọ. Ekpedi Jesus ikenen̄ekede idiọn̄ọ n̄kpọ, enye ikpekekemeke ndikpep owo n̄kpọ ke usụn̄ emi ọsọpde an̄wan̄a owo. (John 7:45, 46) Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ọ ke Jesus ọdiọn̄ọ n̄kpọ ata etieti, oro akanam enye enyịme Jesus adiana ye imọ anam utom ini enye okobotde kpukpru n̄kpọ ke heaven ye ke isọn̄. (N̄ke 8:30; Heb. 1:2-4) Ndien ke Jehovah ama akanam Jesus eset, Jehovah ama ọnọ enye “ofụri odudu ke heaven ye ke isọn̄.” (Matt. 28:18) Kpa ye emi Jesus ọdiọn̄ọde n̄kpọ ntre, enye osụk enyenyịme Ete esie eteme enye se enye akpanamde. Ntak-a? Sia enye ama Ete esie. Akpana mme ebe ẹti ke idịghe ntak emi Jehovah adade ke erenowo ọfọn akan n̄wan akanam enye ọdọhọ n̄wan osụk ibuot ọnọ ebe esie. Jehovah ndimek iban ye irenowo yak ẹketiene Jesus ẹkara ke heaven anam ikụt nte enye adade iban. (Gal. 3:26-29) Jehovah ọdiọn̄ọ ke Jesus ayanam nnennen n̄kpọ, oro anam enye ọnọ Jesus odudu. Ukem ntre n̄ko, eti ebe ọyọnọ n̄wan esie odudu anam ndusụk n̄kpọ. w21.02 11 ¶13-14

Ikọ Abasi etie nte ukụtiso, ekeme ndin̄wam nnyịn ikụt idiọk uwem emi ikpokpụhọrede ye nte ikpasan̄ade ikpụhọde. (Jas. 1:23-25) Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi ikekpep Bible, nnyịn ikụt ke imesisọp iyat esịt ikaha. Jehovah ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpasan̄ade inam n̄kpọ sụn̄sụn̄ ini idude ye mme owo emi ẹkemede ndinam isọp iyat esịt, m̀mê ke ini n̄kpọ emi ekemede ndinam isọp iyat esịt etịbede. Iyekeme nditịm ntie n̄kere nnennen se ikpanamde, ndien se imekde ndinam ọyọfọn akan nte ekpedide. (Jas. 3:13) Omokụt do ntak enen̄erede ọfọn yak idiọn̄ọ Bible! Ndusụk ini esidi inanam ndudue ima, nnyịn ida ukpepn̄kpọ. Mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndise se mbon en̄wen ẹkenamde ọfọn ye se mmọ mîkanamke ọfọn, nda idem ifiọk. Oro anam James ọdọhọ nnyịn ikpep n̄kpọ ito mme owo ke Bible utọ nte Abraham, Rahab, Job, ye Elijah. (Jas. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Nti mme asan̄autom Jehovah oro ẹma ẹyọ mme n̄kpọ emi ẹkpekenamde mmọ ẹkûkop idatesịt aba. Mmọ ndikọyọ mme n̄kpọ oro anam ikụt ke Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ n̄ko. w21.02 30 ¶12-13

Ima ika ndikpep owo Bible, enen̄ede edi utom eyenete emi esikpepde owo oro Bible ndinam Ikọ Abasi an̄wan̄a enye. Eyenete ọkpọdọhọ asan̄a ye imọ ekekpep owo Bible, diọn̄ọ ke aka ndin̄wan̄wam enye. (Eccl. 4:9, 10) Nso ke akpanam man ukpepn̄kpọ oro enyene ufọn ọnọ owo emi ẹkpepde n̄kpọ do? Tịm idem nọ ukpepn̄kpọ oro. Bụp eyenete emi oyomde ndisan̄a kiet n̄kekpep owo n̄kpọ do n̄kpọ ekpri ban̄a owo oro. Enye esika ewe ufọkabasi? Edi n̄kpọ nte isua ifan̄? Ndi ọdọ ndọ? Ewe ibuotikọ ke ẹyom ndikpep? Nso ke oyom ndida ibuotikọ emi nnam enye ọdiọn̄ọ? Nso ke mûkpamaha ntịn̄ m̀mê nnam? Didie ke n̄keme ndin̄wam enye? Imọdiọn̄ọ ke eyenete oro iditịn̄ke n̄kpọ emi owo oro mîkpamaha owo efen okop, edi se enye editịn̄de inọ fi ekeme ndin̄wam fi. Isụn̄utom kiet emi ekerede Joy ọdọhọ ke nditịn̄ utọ n̄kpọ oro ‘esinam ọdọn̄ nditọete emi imọ isan̄ade kiet ndin̄wam mbon emi imọ ikpepde Bible onyụn̄ anam mmọ ẹdiọn̄ọ se ẹkpetịn̄de.’ w21.03 9 ¶5-6

Se isinamde ererimbot ẹsua nnyịn ndusụk ini edi ke idu uwem nte Abasi ọdọhọde. Nte Abasi ọdọhọde idu uwem edi ata isio isio ye obukpo usụn̄ emi ererimbot ẹdude uwem. Ọfọn, se ise nte ẹnamde n̄kpọ idahaemi: Mbiet oburobụt ido emi akanamde Abasi osobo Sodom ye Gomorrah ke mme owo ẹnam mfịn emi ẹdụk ẹnyịne, ndien ediwak owo ẹtịn̄ ke eferife ẹte ke inyeneke se idiọkde do! (Jude 7) Sia nnyịn mîtieneke ererimbot inam mme n̄kpọ emi Bible akpande mi, inyụn̄ inyịmeke ke ọfọn ẹnam, ediwak owo ẹsak nnyịn ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke nnyịn inyịmeke mme owo ẹnyene ifụre ẹnam se mmọ ẹmade. (1 Pet. 4:3, 4) Nso idin̄wam nnyịn iyọ mme owo ẹma ẹsua nnyịn ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ nnyịn enyịn? Ana inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ inịm ke enye ayan̄wam nnyịn. Mbuọtidem nnyịn etie nte otuekọn̄ emi ikemede “ndida nnịme kpukpru enyịm ikan̄ andidiọk.” (Eph. 6:16) Edi mbuọtidem kpọt ikemke. Ana inyene ima n̄ko. Ntak-a? Sia ima “isọpke iyatesịt.” Ima esimeme onyụn̄ ọyọ kpukpru ndiọi n̄kpọ emi ẹnamde enye. (1 Cor. 13:4-7, 13) Nnyịn ndima Jehovah, ndima nditọete nnyịn, nnyụn̄ mma mbon emi ẹsuade nnyịn ayan̄wam nnyịn ika iso inam n̄kpọ Jehovah kpa ye oro ererimbot ẹsuade nnyịn. w21.03 21 ¶3-4

Ndusụk ini, nnyịn nditre ndinam ndusụk n̄kpọ ke isida iwụt ke imama nditọete nnyịn. Uwụtn̄kpọ kiet edi nnyịn nditre ndisọp nyat esịt ke se mmọ ẹtịn̄de. Se iketịbede ini Jesus odude ke isọn̄ ọmọn̄ anam se itịn̄de emi enen̄ede an̄wan̄a nnyịn. Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ke mmọ mîtaha obụkidem imọ inyụn̄ in̄wọn̄ iyịp imọ ke mmọ idinyeneke nsinsi uwem. (John 6:53-57) Ikọ oro ama odoro ediwak mbet esie ndidien tutu mmọ ẹtre ndidi mbet esie, edi ata mme ufan esie ikọkpọn̄ke enye. Mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ye enye. Se enye eketịn̄de ikan̄wan̄ake mmọ, onyụn̄ ekeme ndidi ikọ oro ama akpa mmọ idem n̄ko. Edi sia mmọ ẹkedide ata nti ufan esie, mmọ ikekereke ke se enye etịn̄de inenke, ikonyụn̄ iyatke esịt. Mmọ ẹma ẹbuọt idem ye enye sia mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke enye esitịn̄ akpanikọ. (John 6:60, 66-69) Enen̄ede ọfọn yak ikûsusọp uyat esịt ke se mme ufan nnyịn ẹtịn̄de! Utu ke oro, yak isiyak mmọ ẹnam se mmọ ẹtịn̄de an̄wan̄a nnyịn.—N̄ke 18:13. w21.01 11 ¶13