March

Mme erọn̄ en̄wen ke Jesus okokot “erọn̄” ke Matthew 25:31-36. Mmọ ẹdi ndinen owo emi ẹdidude ke utịt ini, emi ẹdoride enyịn ndidu uwem ke isọn̄. Akpan usụn̄ kiet emi mmọ ẹkade iso ndin̄wam nditọete Christ edi nditiene n̄kwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ofụri ererimbot nnyụn̄ nnam mme owo ẹdi mbet Christ. (Matt. 24:14; 28:19, 20) Kpukpru isua, mme erọn̄ en̄wen ẹsisịn idem ẹn̄wam nditọete Christ ẹkot mme owo yak ẹditiene ẹdụk Editi ama ayak urua ifan̄ ndikem usen Editi. Mme erọn̄ en̄wen ke nsio nsio esop ke ofụri ererimbot ẹsinam ndutịm n̄ko man ẹkụt ẹte ke owo itreke ndinịm Editi. Esinem mmọ ata etieti ndinam mme n̄kpọ emi nnọ nditọete Christ sia mmọ ẹdiọn̄ọ ke Jesus ada nte ke se mmimọ inamde inọ nditọete imọ, ke inam inọ imọ.​—Matt. 25:37-40. w22.01 22 ¶11-12

Mbọm owo emi ọkọdọn̄ọde akpamfia, ye n̄wan emi ọkọdọn̄ọde idiọk udọn̄ọ ama anam Jesus. Mbọm mbon emi mbon mmọ ẹkekpade ama esinyụn̄ anam enye n̄ko. Ima ikpebe nti edu Jesus inyụn̄ inam n̄kpọ ye mme owo nte enye ekesinamde, Jehovah ke ikpebe oro. (Mark 1:40, 41; 5:25-34; John 11:33-35) Nte ikpebede Jehovah ika, ntre ke ididọdiọn̄ idi ufan esie. Nditiene nde ikpat Jesus ayan̄wam nnyịn ikûyak ererimbot ẹnam nnyịn itre ndinam n̄kpọ Jehovah nte ikpanamde. Akpatre okoneyo emi Jesus okodude ke isọn̄ mbemiso ẹwotde enye, enye ama ọdọhọ ete: “Ami mmakan ererimbot.” (John 16:33) Ikọ esie ọkọwọrọ ke enye iketieneke ererimbot ikere n̄kpọ nte mmọ ẹsikerede, iyom se mmọ ẹyomde, ikonyụn̄ inamke se mmọ ẹnamde. Jesus ikefreke ke Jehovah ọkọdọn̄ imọ idi isọn̄ man idinam enyịn̄ Jehovah asana. Nso kaban̄a nnyịn? Enyene ediwak n̄kpọ ke ererimbot emi ẹkemede ndinam itre ndikpono Jehovah nte ikpokponode. Edi ukem nte Jesus, edieke iyakde n̄kpọ Abasi edi akpa ke uwem nnyịn, nnyịn n̄ko ‘iyakan’ ererimbot.​—1 John 5:5. w21.04 3-4 ¶7-8

Apostle Paul ama ọdiọn̄ọ n̄ko ke Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ete ke ‘owo ekededi emi ọbuọtde idem ye imọ eyenyene nsinsi uwem.’ (John 3:16; Rome 6:23) Enye Paul ama etiene esịne ke otu mbon emi ẹbuọtde idem ke ufak. Enye ama enen̄ede enịm ke ekpededi owo akanam akwa idiọkn̄kpọ, ke Jehovah eyefen, ama akam edi owo oro akabade esịt. (Ps. 86:5) Paul ama enịm ke Abasi ama imọ ata etieti, ke oro akanam enye ọnọ Jesus edikpa ọnọ imọ. Se Paul eketịn̄de ke utịt utịt Galatia 2:20 owụt nte eketiede enye ke idem. Enye ọkọdọhọ: ‘Eyen Abasi ama ama mi onyụn̄ ayak idemesie ọnọ kaban̄a mi.’ Paul ikekereke ke imọ imọdiọk ikan se Abasi akpamade. Enye ikọdọhọke, ‘Mmokụt ntak emi Jehovah amade nditọete mi, edi n̄kwe se ikpanamde enye ama mi.’ Paul ama eti nditọete ke Rome ete: “Christ [akakpa] ke ibuot nnyịn ke adan̄aemi nnyịn isụk idide mme anamidiọk.” (Rome 5:8) N̄kpọ ndomokiet ikemeke ndikpan Abasi ndima nnyịn! Paul ama ọdiọn̄ọ nte ima emi Abasi amade nnyịn ọsọn̄de odudu eketre. Enye ama ọdiọn̄ọ nte Jehovah ekenyenede ime ye nditọ Israel. w21.04 22 ¶8-10

Ama ekpep owo Bible, n̄wam enye ama Jehovah. Edisan̄a didie in̄wam? Siyom usụn̄ tịn̄ ban̄a mme edu Jehovah. N̄wam enye yak okụt ke Jehovah edi Abasi inemesịt, ke esinyụn̄ an̄wam mbon emi ẹmade enye. (1 Tim. 1:11; Heb. 11:6) Nam enye okụt ke edieke enye anamde se enye ekpepde, ke enye edidia, ndien ke ufọn emi enye ọbọde do owụt ke Jehovah ama enye. (Isa. 48:17, 18) Nte owo emi afo ekpepde Bible amade Jehovah aka, ntre ke edidọn̄ enye ndikpụhọde se ededi emi anade enye okpụhọde. Eyedi se owo emi ikpepde Bible asanade ndusụk n̄kpọ ayak man enye odot ndina baptism. Ekeme ndidi se ndusụk mbon emi ikpepde Bible ẹyakde ndusụk n̄kpọ ẹtak mmọ. Ekeme ndidi se ediwak mmọ ẹdian̄arede nsan̄a ye mme ufan emi mîmaha Jehovah. Mbon ubon emi mîmaha Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndisịn ndusụk mmọ. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ke mbon emi ẹtienede imọ idituaha n̄kpọfiọk. Jehovah edikam idọdiọn̄ mmọ, anam mmọ ẹnyene mme ete ye eka ye nditọeka emi ẹmade mmọ ke otu ikọt esie.​—Mark 10:29, 30. w21.06 4 ¶8-9

Apostle Paul ekemen ndinam mme owo ẹdi mbet Christ odomo ye nditọ n̄kpọ. Oro okowụt ke ima ikwọrọ ikọ inọ owo, ke ikụreke ke oro. Enye ama eti mbon Corinth ete: “Ami n̄kọtọ, Apollos ọduọk mmọn̄ . . . Mbufo ẹdi in̄wan̄ emi Abasi ọtọde.” (1 Cor. 3:6-9) Idi mbonutom ke “in̄wan̄” Abasi. Ima ikwọrọ ikọ inọ owo, enye oro etie nte nditọ n̄kpọ. Ima ikpep owo n̄kpọ, enye oro etie nte ndiduọk mmọn̄ ke se ikọtọde. Edi imọdiọn̄ọ ke Abasi esinam se itọde ọkọri, oro edi, ke enye esinam mme owo ẹdikpono enye. Nnyịn ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo nnyụn̄ n̄kpep mmọ Bible edi ata n̄kpọ ukpono! Utom emi esinam esịt enen̄ede enem nnyịn. Apostle Paul emi akan̄wamde ediwak owo ke Thessalonica ẹkabade ẹdi mbet Christ ama etịn̄ nte oro eketiede imọ ke idem. Enye ọkọdọhọ ete: “Nso idi idotenyịn m̀mê idatesịt m̀mê anyanya idatesịt nnyịn​—kamse, nte idịghe mbufo?​—ke iso Ọbọn̄ nnyịn Jesus ke ini edidu esie? Mbufo ke akpanikọ ẹdi ubọn̄ ye idatesịt nnyịn.”​—1 Thess. 2:19, 20; Utom 17:1-4. w21.07 3 ¶5; 7 ¶17

Jehovah anam nnyịn owo kiet kiet ikpere enye. (John 6:44) Emi ọwọrọ ke ekedi Jehovah etịm ese kpukpru biliọn owo emi ẹdude ke isọn̄, enye okụt ke afo emenyene eti esịt, ke afo oyonyụn̄ ama imọ. Oro anam fi ọsọn̄ urua ke enyịn esie. (1 Chron. 28:9) Jehovah ọdiọn̄ọ fi, uwem fo an̄wan̄a enye, enye onyụn̄ ama fi. Emi ọdọn̄ nnyịn esịt tutu! Jehovah enen̄ede ama fi, onyụn̄ ama kpukpru nditọete fo. Jesus ama emen Jehovah odomo ye ekpemerọn̄ man an̄wam nnyịn ikụt ke emi edi akpanikọ. Ekpemerọn̄ ekpenyene erọn̄ 100 ndien erọn̄ 1 oyo ọkpọn̄ otuerọn̄, nso ke enye edinam? Enye ‘ọyọkpọn̄ erọn̄ 99 eken ke enyọn̄ obot adaha okoyom erọn̄ 1 emi osopde usụn̄ do.’ Enye ama okụt erọn̄ oro, enye idiyatke esịt ye erọn̄ oro, edidadat esịt. Nso ke oro ekpep nnyịn? Ekpep nnyịn ke Jehovah ada kpukpru erọn̄ esie ke ọsọn̄urua. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ete mi emi odude ke heaven iyomke kiet ke otu n̄kpri owo emi atak.”​—Matt. 18:12-14. w21.06 20 ¶1-2

Nnyịn nditie n̄kere akwa ima emi Jehovah amade nnyịn esinam yak inen̄ede ima enye, inyụn̄ inen̄ede ikpere enye. (Rome 8:38, 39) Esinam ọdọn̄ nnyịn ndikpebe Jesus. (1 Pet. 2:21) Usen ifan̄ mbemiso esịmde usen Editi, isinen̄ede ikot mme itie Bible emi ẹtịn̄de ẹban̄a se Jesus akanamde urua kiet mbemiso ẹwotde enye ye se iketịbede inọ enye urua oro, n̄kpa esie, ye ediset ke n̄kpa esie. Ndien utịn̄ikọ Editi esinam iti nte Jesus amade nnyịn. (Eph. 5:2; 1 John 3:16) Nnyịn ndikot nnyụn̄ ntie n̄kere nte Jesus akawade idem ọnọ nnyịn esinam enen̄ede ọdọn̄ nnyịn “ndika iso nsan̄a nte enye akasan̄ade.” (1 John 2:6) Esinam idọdiọn̄ ibiere ndika iso ndi ufan Jehovah. (Jude 20, 21) Se idinamde Jehovah aka iso ama nnyịn edi nnyịn ndidomo ofụri ukeme nnyịn n̄kop uyo esie, nnam enyịn̄ esie asana, nnyụn̄ nnam enye adat esịt. (N̄ke 27:11; Matt. 6:9; 1 John 5:3) Editi esinam idọdiọn̄ ibiere ndidu uwem ke usen ke usen nte n̄kpọ eke idọhọde Jehovah, ‘Nyom fi ama mi ke nsinsi!’ w22.01 23 ¶17; 25 ¶18-19

Jehovah ọnọ nnyịn ifụre ndimek se iyomde ndinam. Nnyịn owo kiet kiet idimek nte ididude uwem nnyịn. Edima Abasi nnyịn esinem esịt ke ini imekde ndinam n̄kpọ esie. (Ps. 84:11; N̄ke 27:11) Enyene ediwak nti n̄kpọ emi ikemede ndida ifụre emi enye ọnọde nnyịn do mmek. Usụn̄ kiet emi ikemede ndikpebe Jesus edi ndisibem iso n̄kere se idifọnde ye mbon en̄wen. Enyene usen kiet emi ekenen̄erede akak Jesus ye mme apostle esie tutu mmọ ẹdaha ẹkeyom itie emi uyom mîdụhe man ẹduọk odudu. Edi idem odudu oro mmọ ikọduọkke sia otuowo ẹma ẹyịre udịm ẹbịne mmọ ẹte Jesus ekpep mmimọ n̄kpọ. Edi Jesus ikayatke esịt, mbọm mmọ akakam ananam enye. Ntre ‘enye ama ọtọn̄ọ ndikpep mmọ ediwak n̄kpọ.’ (Mark 6:30-34) Ke ini idade ini ye odudu emi ikpadade inam n̄kpọ idem nnyịn in̄wam mme owo ukem nte Jesus, iyọnọ Ete nnyịn eke heaven ubọn̄.​—Matt. 5:14-16. w21.08 3 ¶7-8

Jehovah iyomke kpukpru n̄kpọ ye kpukpru owo ẹtie ukem ukem. Nte enye okobotde nnyịn ye mme n̄kpọ eken anam idọhọ ntre. Idụhe owo ndomokiet emi etiede ata ukem ukem nte afo. Ntre, Jehovah isimenke fi idomo ye mbon en̄wen. Enye okụt esịt fo onyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ọ utọ owo emi afo edide. (1 Sam. 16:7) Enye ọdiọn̄ọ nte ẹkebọkde fi, ọdiọn̄ọ se ekemede ndinam ye se mûkemeke ndinam, inyụn̄ idọhọke anam se ikponde ikan fi. Ana ikpep ndida idem nnyịn nte Jehovah adade nnyịn. Edieke inamde ntre, nnyịn idikereke ke imọfọn ikan mbon en̄wen m̀mê ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ. Ndikere n̄kpọ ntem oyowụt ke imenyene “eti ibuot.” (Rome 12:3) Imekeme ndikpep n̄kpọ nto nti n̄kpọ emi mbon en̄wen ẹnamde. Ke uwụtn̄kpọ, eyenete ekeme ndidiọn̄ọ ukwọrọikọ n̄kan nnyịn. (Heb. 13:7) Imekeme ndise nte enye esikwọrọde ikọ man ikụt se idin̄wamde nnyịn idiọn̄ọ ukwọrọikọ nte enye. (Phil. 3:17) Edi ndikpebe owo ye ndimen idem ndomo ye owo oro idịghe ukem n̄kpọ. w21.07 20 ¶1-2

Afo ndida ini ndụn̄ọde mme unam, eto, ikọn̄, ye ntantaọfiọn̄ ekeme ndinam fi enen̄ede ọbuọt idem ke Andikobot kpukpru n̄kpọ. (Ps. 19:1) Nte esịnde idem ekpep mme n̄kpọ oro aka, ntre ke edinen̄ede inịm ke Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ. Ke ini esede mme n̄kpọ-obot, domo ndikpep n̄kpọ mban̄a Andikobot nnyịn. (Rome 1:20) Ke uwụtn̄kpọ, utịn esisio un̄wana ye ufiop emi an̄wamde mme odu-uwem n̄kpọ ke isọn̄ ẹka iso ẹdu uwem. Edi enyene utọ ufiop emi utịn esisiode emi mîfọnke ye mme odu-uwem n̄kpọ. Idịghe se utọ ufiop oro okpotụkde nnyịn idem. Isinyụn̄ itụkke sia enyene n̄kpọ emi odude ke ikpaenyọn̄ emi mîsiyakke utọ ufiop oro ebe edisịm nnyịn idem. Ẹkot n̄kpọ oro ozone gas. Esidi nte idiọk ufiop oro enen̄erede ọsọn̄ ubọk, ntre n̄ko ke ozone gas esinen̄ede ọsọn̄ odudu inyụn̄ iyakke ufiop oro ebe edisịm isọn̄. Ndi ukereke ke anaedi owo emi amade nnyịn onyụn̄ enen̄erede ọdiọn̄ọ n̄kpọ anam n̄kpọ emi etie ntre, ndien ke anaedi owo oro okobot kpukpru n̄kpọ? w21.08 17 ¶9-10

Idem ke owo ama akana baptism, ana ika iso ima enye inyụn̄ ikpono enye. (1 John 4:20) Idinam didie? N̄kpọ kiet edi ndisinịm ke enye anam n̄kpọ Abasi ke ofụri esịt. Ke uwụtn̄kpọ, mîn̄wan̄ake nnyịn se inamde enye anam ndusụk n̄kpọ, nnyịn ididọhọke ke enyene se enye oyomde, ke oro anam enye anam. Idikam ikpokpono eyenete nnyịn oro, ibat ke enye ọfọn akan nnyịn. (Rome 12:10; Phil. 2:3) Ana ifọn ido ye kpukpru owo, inyụn̄ itua mmọ mbọm. Ana inam se Bible ọdọhọde edieke iyomde Jehovah edi Ete nnyịn ke nsinsi. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ọkọdọhọ yak isifọn ido ye kpukpru owo inyụn̄ itua mmọ mbọm, idem ye mbon oro ẹsuade nnyịn. (Luke 6:32-36) Edi ekeme ndisọn̄ nnyịn ndinam emi ndusụk ini. Ekpedi ntre, ana ikpep ndikere n̄kpọ nte Jesus inyụn̄ inam n̄kpọ nte enye. Edieke idomode ofụri ukeme nnyịn ndikop uyo Jehovah nnyụn̄ n̄kpebe Jesus, oro owụt Ete nnyịn eke heaven ke imoyom ndisịne ke ubon esie ke nsinsi. w21.08 6 ¶14-15

Kpep ndibuọt idem ke Jehovah. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinam ediwak nti n̄kpọ nnọ nnyịn edieke ibuọtde idem ye imọ inyụn̄ idade ofụri odudu nnyịn inam n̄kpọ imọ. Mbon emi ẹkenen̄erede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Jehovah ẹyọyọhọ Bible. Ediwak ini, Jehovah ekesidiọn̄ mmọ ke mmọ ẹma ẹkenam n̄kpọ ẹwụt ke imọbuọt idem ye enye. Ke uwụtn̄kpọ, ekedi Abraham ọwọwọrọ ọkpọn̄ ufọk esie​—“okposụkedi mîfiọkke ebiet eke enye akade”​—ke Jehovah ọkọdiọn̄ enye. (Heb. 11:8) Ekedi Jacob an̄wan̄wana ye angel mbemiso Jehovah ọdiọn̄ enye. (Gen. 32:24-30) Ini nditọ Israel ẹkperede ndidụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ekedi mme oku ẹsesịn ikpat ke Akpa Jordan mbemiso mmọn̄ akpa oro atuak ada yak mmọ ẹsan̄a ẹbe. (Josh. 3:14-16) Emekeme ndikpep n̄kpọ n̄ko nto ikọt Jehovah emi ẹbuọtde idem ye enye mfịn ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ esie. w21.08 29-30 ¶12-14

Mbufo nditọete emi ẹma ẹkesọn̄ ẹma ẹkụt nte ẹkesinamde n̄kpọ akpa, edi ẹmenyụn̄ ẹkụt n̄ko ke idịghe se mbufo ẹsatde ẹyịre ke nte ẹkesinamde n̄kpọ ini oro. Mbufo emi ẹma ẹkesọn̄, emi mîbịghike ẹkena baptism, ẹmesụk ẹkeme ndin̄wam mbon en̄wen. Eyenem mbon emi mîsọn̄ke ndikop mbụk mbufo ye mme n̄kpọ emi mbufo ẹkpepde. Mbufo ndimen se ẹdiọn̄ọde ndọhọ mbon emi mîsọn̄ke etie nte ndisio n̄kpọ ke ufọk ubon n̄kpọuto mbufo nnọ mmọ, ndien Jehovah eyenen̄ede ọdiọn̄ mbufo. (Luke 6:38) Edieke mbufo ndima nditọete nnyịn emi ẹma ẹkesọn̄ ẹdiande idem ye nditọete emi mîsọn̄ke, edidi ubọk otụk edem, edem otụk ubọk. (Rome 1:12) Mbufo ẹmenyene n̄kpọ emi edin̄wamde mmọ, emi mmọ mînyeneke. Mmọ ẹnyụn̄ ẹnyene se idin̄wamde mbufo, emi mbufo mînyeneke. Mbon emi ẹma ẹkesọn̄ ẹnyene ọniọn̄ ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ ediwak n̄kpọ ke ediwak isua emi mmọ ẹdude uwem. Edi mbon emi mîsọn̄ke ẹnyene odudu. Ke ini nditọete emi ẹma ẹkesọn̄ ẹdianade kiet ye mbon emi mîsọn̄ke nte ufan, edima Ete nnyịn ke heaven ọyọbọ itoro, esop ẹyenyụn̄ ẹnen̄ede ẹbọ ufọn. w21.09 8 ¶3; 13 ¶17-18

Nso ikanam usụn̄ emi Jesus akakpade afịna ediwak mme Jew ntre? Jesus ndikakpa ke eto ndutụhọ ikanamke enye ebiet Messiah ke enyịn mmọ, akanam enye ebiet abiatibet ye anamidiọk. (Deut. 21:22, 23) Mme Jew emi ẹkesịnde Jesus ikoyomke ndinyịme ke inyeneke se Jesus ekeduede, ke ẹkesosu nsu ẹdori enye, ke ẹkenyụn̄ ẹfefịk enye. Mbon emi ẹkekpede ikpe Jesus ẹkenam uduak esịt mmọ, idọn̄ke-dọn̄ enyịn m̀mê ibet ọdọhọ didie. Ẹma ẹkot kpukpru mbon n̄kponn̄kan esopikpe mme Jew ẹbon inikiet inikiet. Mmọ ẹkenyụn̄ ẹkpe ikpe oro nte enemde mmọ. (Luke 22:54; John 18:24) Utu ke mmọ nditie ndụn̄ọde se ẹkedoride Jesus, ye mme n̄kpọ emi ẹkedomode ndimen nsọn̄ọ ke se ẹdoride enye enen, mmọ ke idemmọ ẹkekam ẹkeyom “ntiense nsu nditịn̄ ikọ ndian Jesus man ẹkpewot enye.” (Matt. 26:59; Mark 14:55-64) Ke Jesus ama ekeset, mbon emi ẹkekpede ukwan̄ikpe ẹnọ enye do ẹma ẹkpe mbonekọn̄ Rome “ediwak okụk silver” man ẹma ẹbụp mmọ se inamde udi ana ukpọk, mmọ ẹsu nsu ẹnọ mme owo.​—Matt. 28:11-15. w21.05 11 ¶12-13

Jehovah enyene odudu ndikposobo idiọk ererimbot emi ini ekededi. Edi enye ndinyene ime an̄wam nnyịn etieti! Nditọ Adam ye Eve ndomokiet ifọnke ima ini mmọ ẹmanade. Kpa ye oro, Jehovah ama mmọ onyụn̄ ese aban̄a mmọ, onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyosobo idiọk ererimbot emi. (1 John 4:19) Enye enịm usen emi enye edinamde kpukpru ufen oro ẹtre. Akpana ima emi Jehovah amade nnyịn anam nnyịn inyịme nditiene enye nyọ tutu esịm usen oro, ekpedi ọniọn̄ se ọnọniọn̄. Idụhe eke ọyọde n̄kpọ nte Jehovah. Jesus ama ekpebe Ete esie onyụn̄ ọyọ n̄kpọ nte Enye. Ini Jesus odude ke isọn̄, enye ama ọyọ ndiọi ikọ emi ẹketịn̄de ye enye, ọyọ esuene, onyụn̄ akpa ke eto ndutụhọ ke ntak nnyịn. (Heb. 12:2, 3) Imenịm ke nte Jehovah ọyọde n̄kpọ ama an̄wam Jesus ọyọ se ikọwọrọde enye, onyụn̄ ekeme ndin̄wam nnyịn n̄ko. w21.07 12-13 ¶15-17

Idụhe usen emi nnyịn mîsikwe nte Jehovah atuade nnyịn mbọm. (Ps. 103:10-14) Jesus ama esifen ọnọ mme mbet esie onyụn̄ atua mmọ mbọm kpa ye emi mmọ mîkọfọnke ima. Enye ama akam enyịme ndiwa uwem esie man ẹfen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. (1 John 2:1, 2) Iyọdọdiọn̄ ima nditọete nnyịn ke ini ‘ifende kiet eken ke ofụri esịt.’ (Eph. 4:32) Edi ekeme ndinen̄ede nsọn̄ nnyịn ndifen nnọ owo ndusụk ini, ke ntre ana inen̄ede isịn ukeme. Sista kiet ọdọhọ ke ibuotikọ emi, “Ẹfen Kiet Eken ke Ofụri Esịt” emi ẹkewetde ke Enyọn̄-Ukpeme ama an̄wam imọ isifen inọ owo. Enye ekewet ete: “Ibuotikọ oro ama an̄wam mi n̄kụt ke . . . afo ndifen nnọ owo iwọrọke ke emenyịme ke inyeneke se enye ekeduede, m̀mê ke se enye akanamde ikabiakke fi. Edi ndifen nnọ owo ọwọrọ ndisio se owo oro akanamde fi ke esịt nnyụn̄ ntre ndidiọk idemfo esịt.” Ima ifen nditọete nnyịn ke ofụri esịt, ida oro iwụt ke imama mmọ, ke imonyụn̄ ikpebe Ete nnyịn Jehovah. w21.09 23-24 ¶15-16

Jesus akamama akpanikọ, oro edi, akpanikọ emi aban̄ade Abasi ye kpukpru se Abasi aduakde ndinam. Nte enye okodude uwem ama owụt ke enye ọdiọn̄ọ akpanikọ oro, ama onyụn̄ emen akpanikọ oro ekpep mbon en̄wen. (John 18:37) Ata mme mbet Jesus ẹma ẹnen̄ede ẹma akpanikọ n̄ko. (John 4:23) Apostle Peter okokot ido ukpono mme Christian “usụn̄ akpanikọ.” (2 Pet. 2:2) Ke ntak emi mme Christian eyo mme apostle ẹkenen̄erede ẹma akpanikọ, mmọ ikenyịmeke se ẹkpepde ke ido ukpono, se ẹsinamde ke obio, ye se mme owo ẹtịn̄de emi ọwọrọde ọkpọn̄ akpanikọ. (Col. 2:8) Ukem ntre n̄ko, ata mme Christian ẹsitịn̄ enyịn ẹnam kpukpru se mmọ ẹkpepde ẹnyụn̄ ẹnamde ẹdi ukem ukem se idude ke Bible. Mmọ ẹsinam oro man ẹkụt ẹte ke ‘imaka iso isan̄a ke akpanikọ.’ (3 John 3, 4) Mme Ntiense Jehovah idọhọke ke kpukpru n̄kpọ ke Bible an̄wan̄a mmimọ. Ndusụk ini, mmọ ẹsidikụt ke se mmimọ ikọdọhọde nte ndusụk itie Bible ẹwọrọde ikenenke, mîdịghe ẹkụt ke nte iketịmde n̄kpọ ke esop ikenenke. Ke ini mmọ ẹkụtde ke edi se ẹkpụhọrede se ikesinịmde m̀mê nte ikesinamde n̄kpọ, mmọ ẹsinam oro. w21.10 21-22 ¶11-12

Ukem nte ikpọ ibibene ke nsio nsio obio ke eyo Bible ẹkesikpemede mbon emi ẹkedụn̄de do, se Jehovah anamde ọnọ nnyịn ke ntak nsinsi ima emi enye amade nnyịn anam nnyịn ibọhọ ediwak n̄kpọ oro ẹkpenamde enen̄ede ọsọn̄ nnyịn ndisọn̄ọ nda ye enye. N̄kpọ efen edi ke ima oro esinam Jehovah okot nnyịn adian idem. (Jer. 31:3) David emi eketienede ewet Psalm ama emen nte Abasi esikpemede ikọt esie odomo ye n̄kpọ en̄wen. Enye ọkọdọhọ ete: “Koro Abasi edide edikon̄ ebiet ubọhọ mi, kpa Abasi ima-mfọnido mi.” David okokot Jehovah “[Enye] emi owụtde mi ima-mfọnido onyụn̄ edide ọkpọsọn̄ ebiet mi, edikon̄ ebiet ubọhọ mi ye Andinyan̄a mi, otuekọn̄ mi ye Enye emi nnyenede ke ebiet ubọhọ.” (Ps. 59:17; 144:2) Nso ikanam David emen ima-mfọnido emi Abasi esimade ikọt esie odomo ye ebiet ubọhọ ye ọkpọsọn̄ ebiet? Inamke n̄kpọ m̀mê nnyịn idụn̄ ke m̀mọ̀n̄ ke ererimbot emi, adan̄a nte isụk ikade iso idi mme asan̄autom Jehovah, Jehovah idiyakke n̄kpọ ndomokiet adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ enye. w21.11 6 ¶14-15

Ini kiet emi Jesus ye mme mbet esie ẹkesụk ẹwatde ẹka ke inyan̄ yak akamba oyobio ọwọrọ, Jesus ama ada se iketịbede oro an̄wam mmọ ẹkụt ke edi se mmọ ẹnen̄erede ẹbuọt idem ye Abasi. (Matt. 8:23-26) Oyobio oro ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk tutu osio mmọn̄ ọyọhọ ubom, edi Jesus ama ana ke ubom oro ede nte n̄kpọ itịbeke. Ndịk ama anam mme mbet, mmọ ẹma ẹka ẹkedemede enye ẹnyụn̄ ẹdọhọ enye anyan̄a mmimọ. Edi Jesus ama obụp mmọ sụn̄sụn̄ ete: “Mbufo mbon ekpri mbuọtidem, ntak emi mbufo ẹfehede ndịk?” Nso utọ akamba mfịna ke afo enyene? Ndi mmọn̄ m̀mê ikan̄ abiat n̄kpọ ke edem mbufo? Mîdịghe ndi idiọk udọn̄ọ emi etiede nte ọmọn̄ akan fi ubọk, emi mînyụn̄ iyakke fi ọdiọn̄ọ se akpanamde, edi mfịna fo? Imọdiọn̄ọ ke esịt ekeme nditịmede fi ndusụk ini, edi mbọk kûyak editịmede esịt anam fi etre ndibuọt idem ye Jehovah. Bọn̄ akam nọ Jehovah ke ofụri esịt fo nyụn̄ sịk kpere enye. Tie kere nte enye akan̄wamde fi ke ini edem, oro ayanam fi etetịm ọbuọt idem ye enye. (Ps. 77:11) Nịm ete ke sia Jehovah mîkọkpọn̄ke fi ofụri oko, ke enye idikpọn̄ke fi idahaemi. w21.11 22 ¶7, 10

Owo ekeme ndikpọkọdọhọ ke imọ mîmenke n̄kpọ owo, ke imenịm ibet oro idahaoro. Edi enyene mme n̄kpọ emi enye ekemede ndinam ndien edi ke enye eyịp inọ. Ke uwụtn̄kpọ, anyamurua emi mîkakamake nnennen n̄kpọ idomo n̄kpọ inọ mbonurua esie ama eyịp n̄kpọ mmọ idahaoro. Leviticus 19:13 ọdọhọ: “Kûtụk ekemmọ owo.” Emi owụt ke nditụk owo ye ndiyịp n̄kpọ ẹsan̄a ukem. Ọyọhọ ibet itiaita ọkọdọhọ ẹkûyịp n̄kpọ, edi Leviticus ama edinam an̄wan̄a mme n̄kpọ emi nnyịn mîkpanamke, emi ẹdide ukem ye ndiyịp n̄kpọ. Enen̄ede ọfọn yak itịm itie ikere nte Jehovah adade abian̄a ye uyịpinọ. Ọfọn nnyịn owo kiet kiet ibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi se Leviticus 19:11-13 etịn̄de anam yak n̄kụt mme n̄kpọ emi akpanade n̄kpụhọde ke uwem mi? Ndi oyom yak n̄kpụhọde nte nsinamde mbubehe m̀mê nte nsinamde n̄kpọ ke itieutom?’ w21.12 9-10 ¶6-8

Ama ọbọn̄ akam idemfo, kere ndudue emi akanamde usen oro nyụn̄ dọhọ Jehovah efen ọnọ fi. Edi ekpedi ama anam akwa idiọkn̄kpọ, ana eketịn̄ ọnọ mbiowo n̄ko. Mmọ ẹyekpan̄ utọn̄ ẹnọ fi ẹnyụn̄ ẹda N̄wed Abasi ẹnọ fi item. Mmọ ẹyetie ye afo ẹbọn̄ akam ẹben̄e Jehovah efen ọnọ fi man afo ekeme ndifiak n̄kpere enye. (Jas. 5:14-16) Ekeme ndinyụn̄ mfọn yak etie ekere aban̄a ufak n̄ko. Ekeme ndibiak fi ama etie ekere kpukpru ufen emi Eyen Abasi ọkọbọde. Edi ama enen̄ede etie ekere nte Jesus akawade idemesie ke ibuot nnyịn, eyetetịm ama enye ye Ete esie. N̄kpọ emi isinamde yak anam inen̄ede ima ufak edi ndidụk Editi n̄kpa Jesus kpukpru isua, nnyụn̄ nsịn idem n̄kot mbon en̄wen ẹtiene ẹdụk. Jehovah ndidọhọ nnyịn ikpep mbon en̄wen iban̄a Eyen imọ edi ata n̄kpọ ukpono! w21.04 18-19 ¶13-16

Fiak kere se iketịbede usen kiet emi otuowo ẹyịrede udịm ẹbịne Jesus ke obot kiet. Jesus ama ada ofụri okoneyo ọbọn̄ akam, anaedi ama enen̄ede akak enye. Edi ini enye okụtde otuowo oro, mbọm mme ubuene ye mbon emi idem mîsọn̄ke ke otu oro ama anam enye. Enye ama ọkọk mmọ udọn̄ọ onyụn̄ ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ. Ukwọrọikọ usen oro ke ẹsikot Ukwọrọikọ Oro ke Obot. Iwakke ukwọrọikọ emi ọsọn̄ọde owo idem nte eke usen oro. (Luke 6:12-20) Jesus ama ọkpọn̄ se enye okoyomde ndinam an̄wam mme owo. Ndi emekeme ndikere nte eketiede enye ke idem ini enye okopde ke ẹwot John Andinịm Owo Baptism ufan esie? Bible ọdọhọ ete: “Ke ini Jesus okopde [n̄kpa John] enye ọkpọn̄ do ediere ke ubom aka ndobo ndobo ebiet man okodu ikpọn̄.” (Matt. 14:10-13) Edi ata ediwak owo ẹma ẹbem enye iso ẹkesịm ndobo ndobo ebiet oro. (Mark 6:31-33) Ama an̄wan̄a enye ke edi se ẹdade Ikọ Abasi ẹn̄wam mmọ ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mmọ esịt.​—Luke 9:10, 11. w22.02 21 ¶4, 6

Ikpanam nso edieke ikụtde ke imedue eyenete? Ana ibọn̄ akam inọ Jehovah ke ofụri esịt, idọhọ enye an̄wam nnyịn idu ke emem ye eyenete nnyịn. Ana idụn̄ọde idem nnyịn n̄ko ise. Imekeme ndibụp idem nnyịn: ‘Ndi mmeben̄e idem ndinyịme ke ami n̄kedue, nsụhọde idem n̄kekpe eyenete mi ubọk, nnyụn̄ nnam emem? Editie Jehovah ye Jesus didie ke idem mmọ ẹma ẹkụt nte ndomode ndinam emem ye eyenete mi?’ Nte ibọrọde mbụme oro ekeme ndin̄wam nnyịn ibiere ndinam se Jesus eketịn̄de, inyụn̄ isụhọde idem ibịne eyenete nnyịn ikanam emem. Ke ini ikade ibịne eyenete nnyịn ndikpe emem, ọfọn isụhọde idem. (Eph. 4:2, 3) Ọfọn iti ke ika ndin̄wam enye man se iketịbede oro etre ndibiak enye. Ti ke afo ndinam emem ye eyenete fo edi akpan n̄kpọ akan m̀mê anie ekedue, m̀mê anie mîkeduehe.​—1 Cor. 6:7. w21.12 26 ¶13-16

Se ikabiakde Jesus ini enye okụtde obio oro ekedi ke enye ama ọdiọn̄ọ ke ata ediwak mme Jew idinyịmeke etop Obio Ubọn̄ emi imọ ikwọrọde. Ke ntak oro ẹyesobo Jerusalem, ndien eyen Jew ekededi emi edibọhọde edidi ofụn. (Luke 21:20-24) Ama onyụn̄ etịbe ntre. Ata ediwak owo ẹma ẹsịn enye. Ediwak owo ke edem mbufo ẹda didie etop Obio Ubọn̄ emi ọkwọrọde? Ekpedi ọkpọ owo ifan̄ kpọt ẹsikpan̄ utọn̄ kpa ye ofụri se afo etịmede ndikpep mmọ akpanikọ, nso ke eyet emi Jesus akatuade aban̄a mme andidụn̄ Jerusalem ekeme ndikpep fi? Jehovah ekere aban̄a mme owo. Nte Jesus akatuade aban̄a mme andidụn̄ Jerusalem eti nnyịn adan̄a nte Jehovah ekerede aban̄a mme owo. Jehovah “[iyomke] baba owo kiet atak edi oyom kpukpru owo ẹkabade esịt.” (2 Pet. 3:9) Nte nnyịn iyakde n̄kpọ atak nnyịn man inam se ikekeme ndin̄wam mbọhọidụn̄ nnyịn ẹkop eti mbụk owụt ke imama mmọ.​—Matt. 22:39. w22.01 16 ¶10-12

Jehovah anam n̄kpọ ọnọ ikọt Esie, onyụn̄ anam n̄kpọ ọnọ nnyịn owo kiet kiet. Ekpetie ekere mme n̄kpọ oro, eyetetịm ọbuọt idem ye enye. Edi se idide akpan n̄kpọ ikan edi ke afo eyenen̄ede ama Jehovah. Enyene ediwak nti edu emi ẹkemede ndin̄wam fi okop uyo Jehovah, ayak n̄kpọ atak fi man anam se inemde enye esịt, onyụn̄ ọyọ idomo ekededi eke esịmde fi. Edi ke otu kpukpru mme edu oro, idụhe enye emi edin̄wamde fi nte ima. (Matt. 22:37-39; 1 Cor. 13:4, 7; 1 John 5:3) Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ọsọn̄de urua akan ndidi edima ufan Jehovah! (Ps. 63:1-7) Ti ke ndibọn̄ akam, ndikpep Ikọ Abasi, nnyụn̄ ntie n̄kere se ikpepde, ẹsịne ke otu se inamde ituak ibuot inọ Jehovah. Ẹyak ikpebe Jesus, isiyom ndobo ndobo itie ibọn̄ akam inọ Jehovah. Se ededi emi okụtde ke ekeme ndisio fi esịt n̄kpọn̄ akpan n̄kpọ emi anamde, yom usụn̄ nọ n̄kpọ oro itie. Ke ini anamde n̄kpọ Abasi, ben̄e Jehovah ete an̄wam fi yak esịn esịt ke se anamde oro. Edieke mûyakke n̄kpọ ndomokiet akpan fi ndidu ye Jehovah idahaemi, enye ayanam fi odu uwem ke nsinsi ke Paradise.​—Mark 4:24. w22.01 31 ¶18-20

Se isikerede ke isinam. Oro akanam Jesus ọdọhọ nnyịn ikûkere mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam nnyịn ikanam akwa idiọkn̄kpọ. (Matt. 5:21, 22, 28, 29) Kpukpru nnyịn iyom ndinam esịt enem Ete nnyịn ke heaven. Ke ntre, enen̄ede ọfọn yak isisọsọp isio idiọk ekikere ekededi emi odụkde nnyịn esịt ifep! Jesus ọkọdọhọ ke “mme n̄kpọ emi ẹwọrọde owo ke inua ẹto esịt ẹn̄wọn̄ọ.” (Matt. 15:18) Akpanikọ edi oro. Se nnyịn isitịn̄de esinam ẹdiọn̄ọ utọ owo emi nnyịn idide. Ntre bụp idemfo ete: ‘Ndi mmesitre ndisu nsu ekpededi mmọn̄ ndụk mfịna edieke ntịn̄de akpanikọ? Ekpedi mmọdọ ebe m̀mê n̄wan, ndi mmenen̄ede n̄kpeme mbak ndimen mbre emi n̄kpebrede ye ebe m̀mê n̄wan mi n̄kebre ye owo en̄wen? Ndi mmọsọn oburobụt ikọ ukem nte n̄kpọsọnde udọn̄ọ emi ekemede ndibe owo? Ndi mmesitịn̄ ikọ sụn̄sụn̄ ini ẹnamde se iyatde mi?’ Ọyọfọn etieti edieke etịmde etie ekere mme mbụme emi. Nditre ndisitọk owo, nsu nsu, nnyụn̄ ntịn̄ oburobụt ikọ ayanam emem fi utom ndisio akani owo nduọk. w22.03 5 ¶12-14

Mbon emi ẹsibụpde owo se ẹkpenamde utu ke ndibebet yak ẹditeme mmọ ẹsibiere n̄kpọ enye ọfọn akan mbon emi mîsimaha ndibụp owo. Ke ntre, daha ke idemfo koyom item, kûbebet yak edi se ẹdinọde fi item. Se ndusụk se ikemede ndinam idọhọ ẹnọ nnyịn item mi: (1) Sista kiet ọdọhọ sista en̄wen emi enen̄erede ọdiọn̄ọ ndikpep owo Bible etiene imọ ekekpep owo Bible. Ke ẹma ẹkekpep ẹma, enye ọdọhọ sista oro eteme imọ se ikpanamde man inen̄ede idiọn̄ọ ndikpep owo Bible. (2) Sista emi mîdọhọ ebe emek ọfọn̄ukot emi enye oyomde ndidep, edi enye ọdọhọ sista emi ọsọn̄ọde enye yak etịn̄ ata ofụri akpanikọ ọnọ imọ m̀mê enye okụt didie se imọ imekde oro. (3) Akpa ini emi brọda kiet oyomde ndinọ utịn̄ikọ ofụri owo, enye ọdọhọ brọda efen emi ọdiọn̄ọde ndinọ utịn̄ikọ enen̄ede akpan̄ utọn̄ okop utịn̄ikọ oro, onyụn̄ ọdọhọ imọ ebiet emi imọ mînen̄ekede inam ọfọn man imọ inam n̄kpọ iban̄a. Ekpededi owo ọnọ utịn̄ikọ ke ediwak isua, ọfọn enye osụk obụp mbon emi ẹnen̄erede ẹdiọn̄ọ ndinọ utịn̄ikọ yak ẹteme enye se akpanamde man utịn̄ikọ esie enen̄ede an̄wam mme owo, onyụn̄ ọfọn enye anam se ẹtemede enye.​—N̄ke 19:20. w22.02 13 ¶15-17

Jehovah ama nnyịn onyụn̄ ekere aban̄a nnyịn ukem nte enye akamade Jesus onyụn̄ ekerede aban̄a enye ofụri ini emi enye okodude ke isọn̄. (John 5:20) Enye ama an̄wam Jesus aka iso ọbuọt idem ye enye, ọsọn̄ọ enye idem ini esịt eketịmerede enye, onyụn̄ okụt ete ke Jesus enyene se adade odu uwem. Jehovah ama onyụn̄ ọdọhọ Eyen esie ke imama enye, ke enye onyụn̄ anam esịt enem imọ. (Matt. 3:16, 17) Akananam Jesus ikekereke ke imọ idu ikpọn̄ sia enye ama ọdiọn̄ọ ke edima Ete imọ eke heaven ododu ye imọ kpukpru ini. Kpukpru nnyịn imokụt nsio nsio usụn̄ emi Jehovah owụtde ke imama nnyịn ukem nte Jesus okokụtde. Se ndusụk mi: Jehovah ama odụri nnyịn adian idem onyụn̄ ọnọ nnyịn ndima nditọete emi ẹsinamde esịt enem nnyịn, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọde nnyịn idem ke ini inyenede mfịna. (John 6:44) Jehovah ọnọ nnyịn kpukpru se idin̄wamde nnyịn ika iso ibuọt idem ye enye, enye onyụn̄ ọnọ nnyịn se idade idu uwem ke usen ke usen. (Matt. 6:31, 32) Ima ikere nte Jehovah amade nnyịn, oro esinam idọdiọn̄ ima enye. w21.09 22 ¶8-9

Uwem fo eketie didie mbemiso ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah? Ediwak nnyịn isiyomke nditi mme ini oro. Anaedi ikesikere n̄kpọ inyụn̄ inam n̄kpọ nte mbon ererimbot emi. Ekpedi ntre, nnyịn “ikenyeneke idotenyịn, ikonyụn̄ inyeneke Abasi ke ererimbot.” (Eph. 2:12) Edi nte okosụk ekpepde Bible, ama edikụt ke emenyene Ete ke heaven emi amade fi etieti. Ke edieke oyomde ndinam esịt enem enye nnyụn̄ ntiene nsịne ke otu mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye, ke ana enen̄ede okpụhọde nte esinamde n̄kpọ ye nte esikerede n̄kpọ, ekpep ndima se enye amade, onyụn̄ asua se enye asuade. (Eph. 5:3-5) Sia Jehovah edide Andibot nnyịn ye Ete nnyịn ke heaven, enye enyene unen nditịn̄ nte mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye ẹkpenamde n̄kpọ. Enye onyụn̄ oyom nnyịn ‘isio akani owo ye mme edinam esie iduọk’ mbemiso inade baptism. w22.03 2 ¶1-3

Esinem mme erọn̄ en̄wen ndidụk Editi ntiene nse se ẹnamde nnyụn̄ ntie n̄kere se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ mmọ. Esidọdọn̄ mmọ ndikop utịn̄ikọ Editi sia ata ediwak se ẹsinemede ke utịn̄ikọ oro ẹsiban̄a se Christ ye owo 144,000 emi ẹdidianade ye enye ẹkara ẹdinamde ẹnọ ndinen owo ke Tọsịn Isua Ukara Christ. Jesus Christ emi edide Edidem ayada owo 144,000 emi ẹdidianade ye enye ẹkara ke heaven usụn̄ yak mmọ ẹnam isọn̄ emi akabade edi Paradise, ẹnyụn̄ ẹn̄wam mbon emi ẹnamde se Abasi amade ẹfọn ẹma. Esinem ediwak miliọn mbon emi ẹdụkde Editi ndikere nte nti n̄kpọ emi Jehovah ọn̄wọn̄ọde ọnọ mmọ ẹdisude, utọ nte mbon emi ẹdude ke Isaiah 35:5, 6; 65:21-23; ye Ediyarade 21:3, 4. Mmọ nditie n̄kere nte mmimọ ye mbon mmimọ ididude ke Obio Ubọn̄ Abasi, esinam se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ọnọ mmọ enen̄ede ọdọn̄ mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹnen̄ede ẹbiere ke mmimọ iditreke ndikpono Jehovah.​—Matt. 24:13; Gal. 6:9. w22.01 21 ¶5-7

Nso idi ufak? Ufak edi uwem Jesus emi enye akadade edep se Adam ọkọduọkde. (1 Cor. 15:22) Ntak emi okoyomde ẹnọ ufak-a? Sia Jehovah edi Abasi unenikpe. Ke ibet emi enye ọkọnọde nditọ Israel, enye ọkọdọhọ ẹnọ uwem ke uwem. (Ex. 21:23, 24) Adam ama ayak mfọnmma uwem emi enye ekenyenede atak. Jesus ama ọnọ mfọnmma uwem esie man ekekem ye ibet emi Abasi ọkọnọde do. (Rome 5:17) Oro ama anam Jesus akabade edi “Nsinsi Ete” ọnọ kpukpru mbon emi ẹbuọtde idem ke ufak. (Isa. 9:6; Rome 3:23, 24) Jesus ama enen̄ede ama Ete esie onyụn̄ ama nnyịn, oro akanam enye enyịme ndikpa mfak nnyịn. (John 14:31; 15:13) Kpa ima oro akanam enye ọsọn̄ọ ada anam uduak Abasi tutu esịm n̄kpa. Se Jesus akanamde oro ayanam n̄kpọ etie ye mme owo nte Jehovah okoyomde etie, isọn̄ onyụn̄ etie nte Enye okoyomde etie ke ntọn̄ọ. w21.04 14 ¶2-3