‘Ami Mma Ndọk Ke Mba Nte Ntrukpom’

Nte Ingeborg Berg obụkde

AMI n̄kamana ke se iwakde ikan isua ikie ẹmi ẹkebede, ke June 5, 1889, ke ebiet ekperede Akwa Ufọk Ubọn̄ Fredensborg, ke n̄kan̄ edem edere Copenhagen. Ke ini ubon ubọn̄ mbon Denmark ekesinyenede isenowo, esịnede ndidem ye mme andikara ẹtode mme obio Europe, ẹma ẹsikot nditọiban ẹmi ẹtode ufọk imọ ke Fredensborg ẹte ẹdi ẹdin̄wam ke nditem ye ke edideme udia. Nte ekpri eyenan̄wan, ẹma ẹsiwak ndida mi n̄ka do ẹnyụn̄ ẹyak mbre mbre nnyụn̄ mfehe n̄kanade akwa ufọk ubọn̄ oro.

Enye oro ami ntịmde nti ọfọn akan edi eke Czar Nicholas II eke Russia ye ubon esie. Andikpeme ubet oro enye okodude akada ke an̄wa, kpa owoekọn̄ emi akamade akakan̄. Mbonekọn̄ ẹmi ẹma ẹsima nditọn̄wọn̄, ndien ini kiet, owo mmọ kiet ama odomo ndidori mi ubọk ke afara. Sia n̄kokopde ndịk, akpan akpan ke ntak anyan ntan̄ebek esie, ami mma mfehe mbe ke anyan usụn̄otop ufọk ubọn̄ oro.

Ke idaha kiet Czar Nicholas II, Edidem Wilhelm II eke Germany, ye akpan Ọbọn̄ An̄wan Victoria, oro ke ukperedem akakabarede edi Edidem Edward VII eke England, ẹma ẹdi isen ẹnọ edidem Denmark, Christian IX. Ke adan̄aemi mmọ ẹkesan̄ade ẹbọ ofụm ke efak Fredensborg, ẹtịn̄de ikọ mfọnido mfọnido ye mme owo, Czar Nicholas ama otuk mi ibuot nte ami n̄kọtọn̄ọde edọn̄ ke iso esie. Emi ekedi in, emem adan̄aoro, ndien mme adaibuot idụt ikesikopke ndịk iban̄a ifụre mmọ nte mmọ ẹnamde mfịn.

Ẹmen Emem Efep

Ke 1912 ami mma ntọn̄ọ ndinam utom nte nurse ke South Jutland, n̄n̄wamde mbon Denmark ẹmi ẹdude ke adan̄a n̄kan̄ mbon Germany. South Jutland okodu ke idak ukara Germany ọtọn̄ọde ke ini ekọn̄ eke 1864 ke ufọt Denmark ye Prussia. Ami mma nsin̄wam mme eka ye mbufa nseknditọ nnyụn̄ ntịm mmehe ye ediwak mbufa ubon ẹmi.

Ke 1914 ami mma ndọ ekpeme adan̄a obio emi edide owo Denmark nnyụn̄ n̄wọrọ ndidụn̄ ke adan̄a n̄kan̄ mbon Denmark. Ekpri ini ke oro ebede ekọn̄ ama asiaha. Nte ini akade ẹkekot enye Akwa Ekọn̄ ndien, ke akpatre, Ekọn̄ Ererimbot I. Ke usenubọk kiet, ẹma ẹda wire ẹsịn ẹkanade adan̄a obio, ẹkpande owo ndisan̄a nte amama mbe edem n̄kan̄ eken. Emem ye ifụre oro ikenyenede tutu adan̄aoro ẹma ẹbe ẹfep.

N̄kpọndịk ye ndisịme oro odude ke ekọn̄ ama otịm otụk nnyịn ke ini ikokopde nte ke ẹma ẹtan̄ n̄kparawa ẹmi ẹdide mme ete ke kpukpru ubon oro n̄kesikade n̄kese nte nurse ẹdọn̄ ke utom ekọn̄. Ndien kpukpru mmọ ke ẹsiode owo kiet efep ẹma ẹkpan̄a ke Iso Ekọn̄ Edem Usoputịn ke Marne! Ekedi enyene ndịk n̄kpọ ndikere mban̄a n̄kparawa ebeakpa, ẹtabade mme ebe mmọ ye n̄kpri nditọn̄wọn̄ ẹtabade mme ete mmọ. Didie ke n̄kparawa iban ẹmi ẹkpekeme ndise in̄wan̄ mmọ enyịn? “Abasi odu ke m̀mọ̀n̄?” ntre ke ami n̄kobụp.

Ke ini ekọn̄ oro, nte n̄kpọ eketiede ke adan̄a obio ama esiwak ndisọn̄ ata etieti nte mbon itọkekọn̄ ẹkedomode ndibe ndụk edem n̄kan eken. Ẹma ẹnọ mi ẹte nsidụn̄ọde iban oro ẹkekerede ke ẹkama n̄kpọ mbet. Nte ido edide, edi udia ke mmọ ẹkesikama, ndien ami mma nsiwak ndifụmi emi nnyụn̄ nyak mmọ ẹbe. Ekọn̄ oro ama etre ke 1918, ndien ke 1920 South Jutland ama afiak adiana kiet ye Denmark.

Ndinyene Mbuọtidem ke Abasi

Okposụkedi mbuọtidem mi ke Abasi ekememde ke ntak ofụri ukwan̄ikpe oro ami n̄kokụtde, ami mma ndụn̄ọde nyom se uwem ọwọrọde. Ami ye Alfred, ebe mi, ima isika ufọkederi kpukpru ini, edi owo ikọbọrọke mme mbụme nnyịn.

Ke 1923 nnyịn ima iwọrọ idụn̄ ika ekpri obio-in̄wan̄ emi ẹsikọde iyak ke Edịk Flensburg, ndien Alfred ama ọtọn̄ọ ndinam utom nte ọkọiyak. Ibịghike nnyịn ima imehe ye ubon kiet oro ekedide mbon Baptist. Okposụkedi nnyịn ikedide mbon Lutheran, usen kiet nnyịn ima inyịme ikot oro mmọ ẹkekotde nnyịn ndidụk utịn̄ikọ Bible ke Ferry Inn ke Egernsund. Mbemiso nnyịn ikakade, ami mma ntọn̄ọ edọn̄ nnyụn̄ mbọn̄ akam nte: “Edieke edide Abasi odu, mbọk biọn̄ utọn̄ ke akam mi!”

Utịn̄ikọ oro akaban̄a n̄wan oro ke obube mmọn̄ Sychar, ndien enye ama esịn udọn̄ ọnọ mi ndikot Bible. Nte utịp, ami mma n̄kabade ndi, yak ndọhọ, obufa owo! Ami mma n̄wed ẹka mi nte: “Afo ama esitịn̄ kpukpru ini ete ke n̄kpenyene ndikabade esịt ntiene Abasi. Ami n̄kere ke emi amada itie idahaemi; ami mma n̄kop ndịk ndisian fi ke ntak ndịk nte ke idara oro ami n̄kenyenede eyebe efep. Edi enye osụk ododu!”

Ndusụk ini ke ukperedem, ke 1927, ami mma n̄kụt ekpri n̄wed oro ẹkotde Freedom for the Peoples ke ubet-enyọn̄ nnyịn. Enye ama odụri ntịn̄enyịn mi, ndien ami mma nsịn idem ofụri ofụri ke ndikot se idude ke esịt tutu eyedi se mfrede ini ye ebiet. Ekedi ke nditọn̄wọn̄ ẹma ẹkenyọn̄ọ ufọkn̄wed ẹdi ẹnyụn̄ ẹyom ndidia udia ke ami n̄ketre ndikot enye.

Ke Alfred ọnyọn̄de edi ufọk ke mbubịteyo oro, mma nsian enye ye ọkpọsọn̄ udọn̄ se n̄kokotde. Mma nsian enye nte ke edieke se ekpri n̄wed oro eketịn̄de edide akpanikọ, adan̄aoro ufọkederi idịghe ufọkabasi, ndien ke nnyịn ikpenyene ndisịn n̄wed n̄wọrọ n̄kpọn̄ enye ye unana ubiatini. Alfred ekekere ke emi ekpetie ibụmede ibụmede akaha, ndien enye ama etịn̄ ntre. Edi nnyịn ima ibiere ndiwet leta nnọ n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke Copenhagen nnyụn̄ ndọhọ ẹnọ n̄wed efen efen ẹdi.

Ke ibọrọ eben̄e nnyịn, ẹma ẹnọ esenyịn asan̄ade-san̄a, Christian Romer, edi edise nnyịn. Nnyịn ima iyak ubet nditọn̄wọn̄ inọ enye inyụn̄ idọn̄ bed mmọ ke ubet-enyọn̄. Ke usenubọk ye uwemeyo, Brọda Romer eyewọrọ aka ukwọrọikọ to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄, ndien ke kpukpru mbubịteyo enye eyekpep n̄kpọ ye nnyịn. Enye ama adan̄ ye nnyịn ke usen inan̄, ndien nnyịn ke akpanikọ ima inen̄ede inyene utịbe utịbe ifet! Ke ini enye ọkọnyọn̄de, ami mma mfiak nneme ye Alfred mban̄a edisịn n̄wed n̄wọrọ n̄kpọn̄ ufọkederi. Isan̄ enyeemi enye ama onyịme ye ọkpọsọn̄ udọn̄.

Ntre Alfred ama aka ebịne ọkwọrọikọ ye leta ukpọn̄ ufọkederi nnyịn. Ọkwọrọikọ oro ekekere ke Alfred ekedi koro nsekeyen efen ama odu oro edinịmde baptism. Nte ededi, ke ini enye ọkọdiọn̄ọde ntak emi Alfred ekedide, enye ikekemeke ndinịm emi ke akpanikọ. Enye ama oyom ndidiọn̄ọ m̀mê “Nso ikwan̄a ye ufọkederi?” Alfred ama asiak ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet, ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, ye nsinsi ufen. Alfred ama ọdọhọ ete, “Bible ikpepke mme utọ n̄kpọ ẹmi.” Ke ini ọkwọrọikọ oro ọkọbọrọde mmen̄e mmen̄e ete ke imọ tutu amama idinemeke aba mme n̄kpọ ẹmi ye mme owo oro ẹkemede ndikere n̄kpọ ke idemmọ, Alfred ye nsọn̄ọnda ama ọdọhọ ete: “Nnyịn iyom ndiwọrọ n̄kpọn̄ ufọkederi emi!”

Utịbe Utịbe Ọkọ ye Baptism

Ẹkeyom ndinịm mbono ke Copenhagen, edi nnyịn ikenyeneke okụk ndien ikpekekeme ndikpe usụn̄ n̄kosịm. Mma mbọn̄ akam nnọ Abasi nte enye owụt nnyịn usụn̄ nte idisan̄ade ikosịm do, sia nnyịn ikoyomde ndina baptism. Ibio ini mbemiso mbono oro, Alfred ama aka ọkọ ke edịk. Enye ama omụm ata ediwak iyak tutu ubom ọyọhọ, ndien nnyịn ima ikeme ndinyene okụk ukpeusụn̄. Mme ọkọiyak ke n̄kann̄kụk oro ẹma ẹdu ke n̄kpaidem, sia ẹkemụmde ibat ibat iyak isua oro ke edịk emi. Ke akpanikọ, ke se iwakde ikan isua 50 ke oro ebede, mme ọkọiyak ke n̄kann̄kụk oro ẹkesụk ẹtetịn̄ ẹban̄a “utịben̄kpọ oro.” Nnyịn ikokot enye umụm iyak Peter. Ntre ke August 28, 1928, nnyịn ima ina baptism.

Baptism oro ama okpụhọde ye baptism ẹmi ẹnịmde mfịn. Ke edem ọfọn̄ ikpehe n̄kpọdiọhọ mmọn̄ unịm owo baptism ama odu. Ke ini ẹkefụtde ọfọn̄ ikpehe oro, Brọda Christian Jensen ama odu ke mben̄eidem ke ebiet oro ndibụk owo ke mmọn̄. Enye ekesịne anyan ọfọn̄idem, adade ke ufọt n̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro ye mmọn̄ ọdọkde osịm enye isịn. Nnyịn mbon baptism ikesịne nnyan mfia ọfọn̄idem. Ẹkebem iso ẹnịm irenowo baptism ndien ekem iban.

Ke ini mbono oro ke Copenhagen, nnyịn ikodu ye ete ye eka mi. Ke ini n̄kọyọn̄de ndi ufọk mbubịteyo oro, ete mi ama obụp ebiet emi nnyịn ikakade.

Ami mma ndọhọ nte, “Nnyịn ikaka mbono.” “Nso ikada itie do?”

Ami mma mbọrọ nte, “Ẹma ẹnịm nnyịn baptism.”

Enye ama ofiori ete, “Ẹma ẹnịm fi baptism? Nte baptism oro ẹkenịmde fi nte eyenọwọn̄ ikọfọnke ikem?”

Ami mma mbọrọ nte, “Baba, Ete.” Do enye ama ọtọ mi ita ke etakutọn̄, ofioride ete: “Ami nyenịm fi baptism!”

N̄kedi isua 39 ke emana ye eka nditọ ition ke ini n̄kọbọde akpatre ita ke etakutọn̄ nto ete mi, emi ke edide isio ye oro ekedide ata eti owo onyụn̄ ọfọnde ido. Enye ikafiakke itịn̄ utọ ikọ ntre aba. Ke mfọniso, Alfred ikọnyọn̄ke idisịm ufọk kan̄a, ndien n̄kasianke enye se ikadade itie ibọhọke ke ediwak isua ẹma ẹkebe.

Ini Edisat Nsion̄o

Ke ini nnyịn ikafiakde inyọn̄ ufọk, ami mma n̄ka n̄kese owo oro n̄kadade nte eyenete an̄wan ndien ye ọkpọsọn̄ udọn̄ mma ntịn̄ nnọ enye mban̄a mbono oro ye baptism nnyịn. Enye ama odop etie sụn̄-n̄ ndien ekem ama ọdọhọ ete: “Mbọm, mbọm Sista Berg. Inaha afo onịm emi ke akpanikọ aba. Kiet ke otu usen ẹmi eyenete eren kiet eyeto Flensburg edi, ndien enye eyenam akpanikọ an̄wan̄a nnyịn.”

Ami n̄kekemeke ndisioro uyo. Idem ama emem mi ndiwat enan̄ukwak nnyọn̄ ufọk. N̄kanika ufọkederi ke akamia ke mbọhọ oro, ndien kpukpru uyo eketie nte n̄kpọ eke ami n̄kokopde nte ẹdọhọde “n̄kpa, n̄kpa” ke utọn̄ mi. Ami mma nseme nnọ Jehovah ke esịt nyom un̄wam, ndien mma nti mme ikọ eke Psalm 32:8, 9 ẹmi: “Ami nyeteme fi nnyụn̄ n̄kpep fi usụn̄ eke afo edikade: enyịn mi eyekpeme fi. Mbufo ẹkûtie nte enan̄-mbakara, m̀mê nte mule, emi mînyeneke ibuot: emi ẹdade ukwak ye ikpa ẹkpaha inua, mbak mmọ ẹkpesan̄a ekpere fi.”​—King James Version.

Ke ini n̄kosịmde ufọk, mma n̄kụbọde Bible mi nnyụn̄ n̄kot Akam Ọbọn̄. Ami mma mfiak nnyene nsọn̄idem. N̄ke aban̄ade pearl oro okponde ekọmurua ama odụk mi ekikere. (Matthew 13:45, 46) Obio Ubọn̄ eketie nte pearl oro. Ami mma nyom ndikpọn̄ kpukpru se n̄kenyenede man n̄kpọbọ Obio Ubọn̄ oro nnyene. Ekikere ẹmi ẹkedi n̄kpọ ndọn̄esịt ọnọ mi. Ndien mme edidiọn̄ en̄wen ẹma ẹdu.

Ke 1930 ẹma ẹtọn̄ọ ndimịn̄ magazine oro The Golden Age (idahaemi edide Awake!) ke usem Denmark ke enyịn̄ oro Obufa Ererimbot. Ndien ke isua oro eketienede, nnyịn Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ima ikop idatesịt ndibọ enyịn̄ oro Mme Ntiense Jehovah. Nnyịn ikedi owo ifan̄ ke n̄kann̄kụk nnyịn ke ini oro, ndien ke ini ke ini ẹma ẹsinịm mme mbonoesop ke ufọk nnyịn. Sia ẹfak emi nnyịn ikodụn̄de ekekerede Staircase, ẹkekot nnyịn Esop Staircase.

Ndiyo Mme Idomo Efen Efen

Ke 1934 ẹma ẹsiak mi idem ndien nte utịp, ami mma nduọ akpauben̄. Mma ndu ke bed udọn̄ọ ke isua iba ye ubak, ndien mbia ibọkusọbọ ẹkedọhọ ke ami ndisan̄a ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam ke nyọhọ-nsụhọ ini uwem mi. Emi ekedi ata ọkpọsọn̄ ini ọnọ mi, edi ubon mi ẹma ẹnọ mi un̄wam akamba akamba.

Alfred ama edep Bible ẹwetde ke ikpọ abc ọnọ mi, ndien ukperedem eyeneren nnyịn ama ọdiọn̄ okpokoro odori enye man n̄kpekeme ndina ke bed n̄kot. Edi ami n̄ko mma nyom ndikwọrọ ikọ, ntre Alfred ama adian babru oro ọkọtọtde mbufa magazine ke mbenusụn̄. Mbon oro ẹkenyenede udọn̄ ẹma ẹdụk ẹdi ẹdikụt mi, ndien ami mma nsitịn̄ ikọ nnọ mmọ. Utịp oro babru emi ẹkediande mi ekenyenede edi nte ke mme owo ke n̄kann̄kụk oro ẹkekot ubon nnyịn Obufa Ererimbot.

Mme esenyịn ẹsan̄ade-san̄a ẹma ẹsidi ẹdise mi. Ntre mma ntịm mmehe ye nditọete iren ẹmi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹnyụn̄ ẹnyenede ifiọk mi, ndien mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mi akamba akamba. N̄ko, mma nsida ini oro ndikpep Bible, ndien ifiọk emi ama ọsọn̄ọ mi idem. Eketie mi ke idem nte n̄kpọ eke ‘ami ndọkde ke mba nte ntrukpom.’​—Isaiah 40:31.

Ke 1935, ke ini, nte an̄wan̄ade, ẹkediọn̄ọde “akwa otu owo,” ediwak nditọete iren ye iban ke n̄kann̄kụk nnyịn, esịnede akpan ye adiaha nnyịn, ẹma ẹtre ndidia uyo nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ wine ke usọrọ Editi. Nte ededi, nnyịn owo ifan̄ akananam iyịkke iban̄a ikot eke heaven nnyịn. Edi, nnyịn n̄ko ima ikop inemesịt iban̄a obufa ifiọk oro nnyịn ikenyenede iban̄a akwa uduak Jehovah kaban̄a akwa otu owo ye utịp nsinsi uwem ke isọn̄ oro mmọ ẹnyenede.​—Ediyarade 7:9; Psalm 37:29.

Nsịtnsịt ami mma n̄kop nsọn̄idem, ke edide isio ye se mme dọkta ẹkebemde iso ẹtịn̄, ndien ami mma n̄keme ndifiak nnyene ọyọhọ ebuana ke akpan utom eke edikwọrọ ikọ ye edikpep owo n̄kpọ.

Ekọn̄ Ererimbot II ye ke Oro Ebede

Ke edem edịk oko nnyịn ima ikeme ndida n̄kụt Germany, ndien odudu ukara Nazi ama ọtọn̄ọ nditụk nnyịn. Ndusụk mbọhọidụn̄ nnyịn ẹma ẹkabade ẹdi mbon Nazi, ndien mmọ ẹma ẹsisịn nnyịn ndịk ke idem ete: “Ẹbet tutu Hitler edi. Adan̄aoro ẹdikụt idem mbufo ke itienna ekikere m̀mê ke isuo oro etiede ndon ndon!”

Nnyịn ima ikụt ke mfọn n̄kan n̄kpọ edi ndiwọrọ do. Ndusụk owo ẹketiede ufan ufan ẹma ẹn̄wam nnyịn ndinyene ufọk ke Sonderborg, kpa akwa obio oro mîyomke isụn̄ ikaha. Ekọn̄ Ererimbot II ọkọtọn̄ọ ke September 1939; nnyịn ima iwọrọ idụn̄ ke March 1940; ndien ke April 9, mbonekọn̄ Germany ẹma ẹdụk Denmark. Ke edide esen esen n̄kpọ, nte ededi, Mme Ntiense Jehovah ke Denmark ikedịghe iwụk ebiet ntịn̄enyịn mbon Germany.

Ke ini ekikere Hitler ndikan okokpude ke akpatre, ami mma nnịm ukpepn̄kpọ ye ediwak mbon Germany ẹmi ẹdụn̄de ke Sonderborg ẹmi ekikere mmọ okokpude. Nso n̄kpọ idara ke edi ntem idịghe ndikụt sụk ediwak nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹmi ẹyakde idemmọ ẹnọ Jehovah edi n̄ko ndikụt ediwak nditọ ye nditọ nditọ mi ẹsọn̄de idem ke utom Christian!

Ami mma ntaba ebe mi ke 1962, eyeyen mi kiet ke 1981, ye adiaha mi ke 1984. Ndisịn ifịk ke utom Jehovah edi se in̄wamde mi ndikan mfụhọ mfụhọ idaha ẹmi.

Edi utịben̄kpọ ndikụt n̄kọri utom Obio Ubọn̄ ke Denmark toto ke ini emi n̄kọtọn̄ọde ke 1928. Adan̄aoro nnyịn ikenyene n̄kpọ nte mme asuanetop 300 kpọt, edi idahaemi ẹmewak ẹbe owo 16,000! Ami mmokop idatesịt nte ke ami nsụk n̄kekeme, ke ndide isua ikie ke emana, ndisịn ifịk ke utom. Ami mma nnen̄ede n̄kụt edisu eke ikọ Isaiah 40:31 ẹmi: “Edi mmọ eke ẹberede ye Jehovah ẹyekop obufa nsọn̄idem; ẹyedọk ke mba nte ntrukpom; ẹyefen̄e, ndien idikpọtke; ẹyesan̄a, edi idikpaha mba.”