Ndise Mban̄a Mbonusọn̄ mme N̄kpọ-ata Ye Mme Utịp
SHINETSU, asan̄autom Christian, ama adara utom esie etieti. Ubon esie edide owo ita ama esịne eka an̄wan esie. Mmo ẹkenam utom ye ekpri esop Mme Ntiense Jehovah ke inemesịt, ẹkpepde mme owo Bible, tutu usen kiet ẹkedọhọ enye ẹte ekere aban̄a edisan̄a ye n̄wan esie n̄kese mme esop efen. Emi eyeyom edikpụhọ itieidụn̄ kpukpru urua. Enye ama enem esịt ke idotenyịn emi, edi anie edise aban̄a Mma emi?
Ediwak ubon ke akpatre ẹyesobo ukem n̄kpọ-ata emi—nte ẹkemede ndise mban̄a mme ete ye eka oro ẹsọn̄de ke mfọnmma usụn̄. Nte ido edide ẹsinọ esisịt ntịn̄enyịn ke n̄kpọ emi ke adan̄aemi ete ye eka ẹdude ke eti nsọn̄idem ẹnyụn̄ ẹnamde utom. Nte ededi, n̄kpri n̄kpọ ẹkeme ndiyarade nte ke mmọ ke ẹsọn̄, utọ nte ubọk ndinyek nte mmọ ẹdomode ndisịn urụk ke abiabon m̀mê efre nte mmọ ẹdomode nditi ini oro mmọ ẹkekụtde ndusụk n̄kpọ oro mîfiọkke ebiet ẹkenịmde. Nte ededi, ediwak ini, edi mbabuat n̄kpọntịbe m̀mê udọn̄ọ esinam owo ọdiọn̄ọ ẹban̄a mme udọn̄ mmọ. Ana ẹnam n̄kpọ.
Ke ndusụk idụt mme ete ye eka oro ẹdarade ukeuke eti nsọn̄idem ẹma ndidu mme ukperedem isua uwem mmọ ye nsan̄a mmọ kpọt ẹkan ye nditọ mmọ. Ke mme idụt efen, utọ nte ke ediwak idụt Edem Usiahautịn ye Africa, edi ido mbonusọn̄ ndidụn̄ ye nditọ mmọ, akpan akpan akpan. Emi edi ntre akpan akpan edieke ete m̀mê eka odude ke nna udọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke Japan, ke otu mbon oro ẹsịmde ẹnyụn̄ ẹbede isua 65 ke emana ẹmi ẹnyụn̄ ẹdude ke nna udọn̄ọ ke ndusụk udomo, edi ubon mmọ ẹse ẹban̄a n̄kpọ nte owo 240,000 ke ufọk.
Mme Mbiomo Ido Uwem ye eke N̄wed Abasi
Okposụkedi nnyịn idude uwem ke emana emi ediwak owo ẹkabarede ẹdi “mme ama idem,” ẹnanade “ima uduot owo,” nnyịn nte an̄wan̄ade imenyene mme mbiomo ido uwem ye eke N̄wed Abasi kaban̄a mbonusọn̄. (2 Timothy 3:1-5) Tomiko, emi esede aban̄a eka esie oro ama ọkọsọn̄, emi enyenede udọn̄ọ mmemidem, ama owụt mbiomo ido uwem oro okobiomode enye ke ini enye eketịn̄de aban̄a eka esie ete: “Enye ama ese aban̄a mi ke isua 20. Idahaemi nyom ndinam ukem ntre nnọ enye.” Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ama ọnọ item ete: “Kop uyo usọ emi okobonde fi: kûnyụn̄ usịn uka ke ndek, koro enye ọsọn̄de.”—Mme N̄ke 23:22.
Asari ido ukpono m̀mê usua ke n̄kan̄ ete m̀mê eka oro mînịmke ke akpanikọ ibiatke ndausụn̄ N̄wed Abasi oro. Ẹma ẹnọ Christian apostle Paul odudu spirit ndiwet nte: “Owo eke mîtịmke n̄kpọ inọ orụk esie, akpan akpan mbonufọk esie, esịn̄e nsa ye mbuọtidem, onyụn̄ ọdiọk akan owo eke mînịmke ke akpanikọ.” (1 Timothy 5:8) Jesus ama onịm uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke ini, nte kiet ke otu akpatre edinam esie mbemiso akpade, enye akanamde ndutịm man ẹse ẹban̄a eka esie.—John 19:26, 27.
Ndinam N̄kpọ Mban̄a Mme Mfịna Oro Ẹsobode
Oyom kpukpru owo ẹnam ediwak ukpụhọde ke ini mme ubon ẹfiakde ẹdidiana kiet ke ẹma ẹkedụn̄ nsio nsio ke ediwak isua. Mme ukpụhọde ẹmi ẹyom akwa ima, ime, ye editịm ndiọn̄ọ kiet eken. Edieke akpan, m̀mê eyeneren efen, m̀mê eyenan̄wan, emende ubon esie ọnyọn̄ edi ufọk ete ye eka, ata mbufa orụk idaha ẹyedu. Obufa utom ekeme ndidu, nditọ ndika mbufa ufọkn̄wed, ye mbufa mbọhọidụn̄ ndimehe. Ediwak ini enye esiwọrọ n̄kọri ke mme utom ufọk ọnọ n̄wan.
Edikam idi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ete ye eka ndikpụhọde nda ekekem. Ekeme ndidi mmọ ẹma ẹmehe ye ndusụk udomo edidu ikpọn̄, ndobo ndobo, ye ifụre; idahaemi mmọ ẹmọn̄ ẹdikop ọkpọsọn̄ uyom mme okopodudu nditọ nditọ ye mme ufan mmọ. Mmọ ẹma ẹmehe ye edinam mme ubiere idemmọ ẹnyụn̄ ẹkeme ndisua ukeme ekededi ẹsịnde ndinọ mmọ ndausụn̄. Ediwak ete ye eka, ke ẹbemde iso ẹda ẹkụt ini oro ubon nditọ mmọ ẹdidide ẹdidụn̄ ye mmọ, ẹmebọp san̄asan̄a ufọk ke n̄kpetn̄kpet mîdịghe ẹbọp ẹdian ke mme ufọkidụn̄ mmọ ye mme usụn̄otop ẹdiande mmọ ọtọkiet, ọnọde kpukpru owo ndusụk udomo nda-ke-idem.
Ke ebiet emi ufọkidụn̄ edide ekpri, ekeme ndiyom ẹnam akamba ukpụhọde man ufan̄ odu ọnọ mbon ẹmi ẹnyọn̄de ẹdi obufa. Eka kiet ama asak nte enye akafiakde eti nte nditọ esie iban inan̄ ẹkeyatde esịt ke ini ẹkekade iso nditan̄ mme n̄kpọ ndụn̄ufọk ye mme n̄kpọ efen efen ẹdidọn̄ ke ubetnna mmọ man ẹnam ufan̄ odu ọnọ ekaete mmọ oro ọkọsọn̄de ke isua 80. Edi, nte ido edidie ata ediwak ke otu mfịna ẹmi ẹsitre ke adan̄aemi kpukpru owo ẹdide ẹdikụt ufọn edinam mme ukpụhọde ẹnyụn̄ ẹtide item Bible oro nte ke ima “iyomke ufọn esiemmọ.”—1 Corinth 13:5.
Ediduọk Ifụre
Ata akamba mfịna ekeme ndidemede ọnọ Christian an̄wan edieke ebe esie mîbuanake ukem mbuọtidem esie ndien ebiere ndimen ubon esie n̄kodụn̄ ye ete ye eka esie. Ediyom oro ẹdiyomde ese aban̄a ubon ekeme nditie nte ekpere ndinam enye okûkeme ndinam mme mbiomo Christian esie ada ukem ukem ye mme utom esie eken. Setsuko ọkọdọhọ ete: “Ebe mi ekekere ke edi n̄kpọndịk ndikpọn̄ eka esie oro eketiede udọn̄ọ udọn̄ọ ikpọn̄ ke ufọk, ndien enye ama oyom mi ndu ke ufọk kpukpru ini. Edieke n̄kodomode ndika mbonoesop, enye eyeyat esịt onyụn̄ okụni. Ke akpa, ke ntak ntode Japan, ami n̄ko mma n̄kere ke akwan̄a ndikpọn̄ enye ikpọn̄. Edi ekem, nte ini akade, ami mma ndikụt nte ke ẹkeme ndikọk mfịna oro.”
Hisako ama enyene mbiet mfịna oro. Enye ọtọt ete, “Ke ini nnyịn ikọwọrọde ikodụn̄ ye ubon ebe mi, ke ntak efehede se mme iman ẹdikerede, enye ama oyom mi n̄kpụhọ ido ukpono mi nnyụn̄ ntre mme edinam ido ukpono mi. Ke ndinam mme n̄kpọ ẹtetịm ẹdiọk, ke mme Sunday iman oro ẹdụn̄de ẹkpere ẹyedi isen, anamde edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi ndika mme mbonoesop. Akande oro, nditọ nnyịn ẹkesiyom ndibre mbre ye nditọ nditọeka ete mmọ utu ke ndika mme mbonoesop. Ami mma n̄kụt nte ke ama otụk nsọn̄idem eke spirit nnyịn. N̄kenyene ndisọn̄ọ nda nnyụn̄ nnam an̄wan̄a ebe mi nte ke ido ukpono mi ikedịghe n̄kpọ oro ẹkemede ndikpụhọ nte enyọn̄ ye isọn̄ ọfọn̄ edi ke ekedi akpan n̄kpọ ọnọ mi. Nte ini akakade, ubon ama anam ukpụhọde.”
Ndusụk ẹmekọk mfịna edinyene ini efen efen ebe ke ndinam ekpeme ufọk ibio ini esidi edin̄wam ke usen kiet m̀mê iba ke urua. Mmọ en̄wen ẹmenyene ndusụk udomo ifụre ndida nnam mme utom idemmọ ye utom Christian ebe ke ndiyom un̄wam nditọ mmọ, iman ẹmi ẹdụn̄de ẹkpere, idem mme ufan ke esop. Mme ebe n̄ko ẹma ẹkeme ndinọ un̄wam ke okoneyo ye mme utịturua ke ini mmọ ẹdude ke ufọk.—Ecclesiastes 4:9.
Ndinam Mmọ Ẹnyene se Ẹnamde
Ndinam mbonusọn̄ ẹnyene se ẹnamde edi n̄kpọ-ata efen oro ẹnyenede ndikan. Ndusụk mbonusọn̄ ẹkop inemesịt ndibuana ke nditem udia ye mme utom eken ke ufọk. Esitie mmọ ke idem nte ke ẹyom mmimọ ke ini ẹdọhọde mmọ ẹse ẹban̄a nditọ ẹnyụn̄ ẹkop uyụhọ ke ndise mban̄a ekpri in̄wan̄ ikọn̄, edibọk mme frawa, m̀mê ndibuana ke ndusụk edinam ini nduọkodudu.
Mmọ eken, nte ededi, ẹsiyom ndinana kpukpru ini ke usen ẹnyụn̄ ẹdori enyịn owo nditie n̄kpeme mmọ. Edi etie nte ndinam mmọ ẹnyene se ẹnamde nte ẹkekeme edi akpan n̄kpọ ọnọ nsọn̄idem, edidu mbịghi, ye edidemede ukeme ukere n̄kpọ mmọ. Hideko ama okụt ete ke okposụkedi oro eka esie ekesisan̄ade ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam, ndimen enye n̄ka mme mbonoesop ekedi n̄kukụre nsịnudọn̄ oro eka esie okoyomde. Kpukpru owo ẹma ẹsidara enye ufiop ufiop ẹnyụn̄ ẹbuan enye ke nneme. Ntịn̄enyịn oro ẹkenọde enye ke akpatre ama ada okosịm enye ndinyịme ndikpep Bible ye akamba n̄wan kiet. Ebe ye n̄wan, oro ẹnyenede eka oro enyenede udọn̄ọ ibuot otode usọn̄, ẹsida enye ẹka mme mbonoesop Christian. Mmọ ẹkedọhọ ẹte, “Enye ke ofụri ofụri isiyomke ndinam n̄kpọ ndomokiet, edi enye esikop inemesịt ke mme mbonoesop. Ẹsidara enye ufiop ufiop, ntre enye esidi ke unyịmesịt. Nnyịn ikere ke enen̄ede enyene ufọn ọnọ enye.”
Shinetsu, oro ẹkesiakde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi, ama ọkọk mfịna esie ke ndiyom itieidụn̄ nnọ eka an̄wan esie ke ufọt ufọt ikpehe oro enye akanamde utom nte asan̄autom oro asan̄ade-san̄a. Enye ye n̄wan esie ke ntem ẹyedu ye enye ke ufọt ini edika n̄kese mme nsio nsio esop ke urua kiet kiet. N̄wan esie, Kyoko, ama ọdọhọ ete: “Etie eka mi ke idem nte ke imọ idi akpan ikpehe utom nnyịn onyụn̄ ekere ke ẹyom imọ. Enye esikop inemesịt ke ini ebe mi ọdọhọde enye etem ndusụk akpan udia.”
Ndinam N̄kpọ Mban̄a Udọn̄ọ Mmemidem
Nte mme ete ye eka ẹsọn̄de, nsio nsio udọn̄ọ mmemidem ẹkeme ndikọri, ntre mmọ ẹyom ekese ntịn̄enyịn efen efen. Mmọ ẹsifre mme usen, mme ini, eyo, ye mme un̄wọn̄ọ. Mmọ ẹkeme ndifre ndifat idet nnyụn̄ nyet ọfọn̄ mmọ. Mmọ ẹkam ẹkeme ndifre nte ẹsịnede ọfọn̄ ẹnyụn̄ ẹyerede mmọn̄. Ediwak ẹkabade ẹtie ndisịme ndisịme, ke adan̄aemi edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mmọ eken ndide idap ke okoneyo. Ntụhọ edifiak nnam mme n̄kpọ ẹmi odu nnyụn̄ nyat esịt edieke ẹdụride ntịn̄enyịn mmọ ẹwụt. Ekikere abian̄a mmọ. Mmọ ẹkeme ndisọn̄ọ nyịre nte ke ẹyịp n̄kpọ mmimọ m̀mê nte ke inọ ke ẹdomo ndibe ndụk ufọk. Ubon kiet oro enyenede nditọ iban inan̄ ekenyene ndiyọ edori ikọ idiọk edinam idan̄ ofụri ini oro mînyeneke ntak. Mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Enye ekedi nsu, edi nnyịn n̄kukụre ima ikpep ndiyọ mme edori ikọ ẹmi inyụn̄ idomo ndikpụhọ nneme. Ndifan̄a ye Ekaeka ekedi ikpîkpu n̄kpọ.”—Mme N̄ke 17:27.
Mme Udọn̄ eke Ntụk oro Anade Ẹyụhọ
Usọn̄ esida ediwak idomo etiene mbonusọn̄. Mme mfụhọ mfụhọ udọn̄ọ, unana ukeme isan̄, ye ọkpọsọn̄ mfịna ibuot ẹdu ndiyọ. Ediwak ẹkere ẹte ke uwem mmimọ inyeneke iwụk mme uduak. Mmọ ẹkeme ndikere ke mmimọ idi mbiomo ẹnyụn̄ ẹyom n̄kpa. Oyom mmọ ẹkere ke ẹma, ẹkpono, ẹnyụn̄ ẹsịn mmimọ ke otu. (Leviticus 19:32) Hisako ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imesidomo kpukpru ini ndibuan Mama ke nneme nnyịn ke ini enye odude, inamde enye edi ibuot nneme ke ebiet ememde utom.” Ubon efen ama esidomo ndin̄wam eteete mmọ owụt ukpono ọnọ idem ebe ke ndidọhọ enye onịm nneme itien̄wed Bible eke usen ke usen.
Ana owo odomo ndisọn̄ọ mmụm nnennnen ekikere aban̄ade mbonusọn̄ n̄kama. Mbon oro ẹnade ke nna udọn̄ọ ẹsiyat esịt ke ini mmọ ẹkerede ẹte ke ẹtịn̄ ikọ ye mmimọ ke edu unana nsụhọdeidem m̀mê ẹnam n̄kpọ ye unana ukpono. Kimiko, oro okodụn̄de ye ekaebe esie oro obiomode ndo ama anam an̄wan̄a ete, “Mama okodu ke ukpeme, onyụn̄ ọdiọn̄ọ ini oro esịt mi mîkodụhe ke ndise mban̄a enye m̀mê n̄kanamde n̄kpọ ke edu unana nsụhọdeidem.” Hideko n̄ko ekenyene ndinam n̄kpọ mban̄a edu esie. “Ke akpa mma n̄kụt edikpu ke ini n̄kenyenede ndise mban̄a ekaebe mi. Ami n̄kedi asiakusụn̄ [asan̄autom uyọhọ-ini eke Mme Ntiense Jehovah], mma nnyụn̄ ntaba utom oro. Ekem mma ndikụt nte ke ama oyom nnam ukpụhọde ke ekikere mi. Okposụkedi utom eke ufọk-ke-ufọk edide akpan n̄kpọ, emi n̄ko ekedi akpan ubak edinam ewụhọ Abasi. (1 Timothy 5:8) Mma ndifiọk nte ke ama oyom n̄kọri ima ye mbọm efen efen edieke anade ami nnyene idatesịt. Esịt eyebiom mi ikpe edieke ami n̄kukụre nnamde n̄kpọ eto eto ye ekikere nte ke mmenyene se nnamde. Ke ini n̄kenyenede unọmọ n̄konyụn̄ ndude ke ubiak, ami mma n̄kere mban̄a ekaebe mi ye se ikabiakde enye. Ke oro ebede ekedi mmemmem n̄kpọ ọnọ mi ndiwụt ekese ufiop ye mbọm.”
Mme Andikpeme N̄ko Ẹyom Ukpeme
Se mînaha ẹfụmi edi ufọn kaban̄a ediwụt esịtekọm nnọ enyeoro mbiomo edise mban̄a owo usọn̄ odorode akpan akpan. (Men Mme N̄ke 31:28 domo.) Ata ediwak iban ẹkaiso ndise mban̄a mme mbiomo mmọ ye ẹkopde mme ikọ ediwụt esịtekọm ye mîkopke. Ke ini nnyịn ikerede iban̄a se utom mmọ abuanade, nte ededi, ke akpanikọ mme utọ iko oro ẹdot. Eyedi mmọ ẹyenyene utom unịm itie asana, uyet n̄kpọ, ye utem udia efen efen ndinam. Kere ban̄a, n̄ko, isan̄ uka ufọkibọk m̀mê ndikokụt dọkta, ọkọrọ ye edinọ udia m̀mê ediyet owo usọn̄ oro idem mîsọn̄ke mmọn̄. N̄wan kiet, emi ke anyanini ekesede aban̄a ekaebe esie, ọkọdọhọ ete: “Mmọdiọn̄ọ nte ke edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ebe mi nditetịn̄, edi enye owụt mi ke mme usụn̄ efen nte ke imọ imowụt esịtekọm ke se ami nnamde.” N̄kpri ikọ ekọm ẹkeme ndinam enen̄ede etie nte akpan n̄kpọ.—Mme N̄ke 25:11.
Mme Utịp Ẹdu N̄ko
Ediwak ubon oro ẹkesede ẹban̄a mme ete ye eka oro ẹsọn̄de ke ediwak isua ẹdọhọ ẹte ke emi ama an̄wam mmimọ ndikọri mme akpan edu Christian: ime, n̄waidem, ima unana ibụk, ntịn̄enyịn, nsụhọdeidem, ye mbọm. Ediwak ubon ẹmetịm ediana kiet ke n̄kan̄ eke ntụk. Ifet edinyene nneme n̄kan ye mme ete ye eka nnyụn̄ ntịm ndiọn̄ọ mmọ ọfọn akan edi enọ efen efen. Hisako ama etịn̄ aban̄a ekaebe esie ete: “Enye okodu inem inem uwem. Enye ama osobo ediwak nsọn̄ọn̄kpọ. Ami mmedi nditịm ndiọn̄ọ enye nnyụn̄ n̄kpep ndiwụt esịtekọm ke mme edu esie oro ami mmen̄kọdiọn̄ọke ke akpa.”
Kimiko, emi ekesede n̄kpọ aban̄a ete ye ekaebe esie ye ekaete esie oro akanade ke nna udọn̄ọ akanam an̄wan̄a ete: “Ini ama odu mbemiso n̄kekpepde Bible oro ami n̄koyomde ndidianade ndọ nnyụn̄ mfehe mbọhọ idaha oro. Ekem mma ndikot nte ke nnyịn ikpenyene ‘ndisan̄a nse . . . mme ebeakpa ke ukụt mmọ.’ (James 1:27) Ami mmokop inemesịt nte ke mma nnam ofụri ukeme mi, koro idahaemi baba owo kiet ke ubon ikemeke ndikụni nte enende mban̄a se ami nnịmde ke akpanikọ. Ubieresịt mi ana in̄wan̄în̄wan̄.” Owo efen ọkọdọhọ ete: “Mmokụt mme enyene-ndịk utịp idiọkn̄kpọ Adam ke enyịn ndien idahaemi mmotịm n̄kụt ntak ẹyomde ufak.”
Nte afo ke mîbịghike eyedara owo efen ke ubon fo edidụn̄ ke ufọk fo? Mîdịghe nte afo iso-ọfọn eyewọrọ okodụn̄ ye ete ye eka fo oro ẹsọn̄de? Nte idem enyek fi? Oro otịm an̄wan̄a. Mme ukpuhọde ndinam ẹyedu. Edi afo eyebọ utịp akamba akamba ke ndikan n̄kpọ-ata emi uforo uforo.
[Ndise ke page 24]
Oyom etie mbonusọn̄ ke idem nte ke ẹma ẹnyụn̄ ẹkpono mmimọ