Rahab—Ẹketebe Ikpe Oto Mme Utom Mbuọtidem
KAM kere! Nditebe akpara ikpe ke idaha ekikere Abasi. Ediwak owo ẹyedọhọ ete, “Tutu amama!” Edi, oro edi se ikotịbede inọ Rahab akpara Jericho, kpa obio mbon Canaan eset.
James andiwet Bible ewet ete: “Ikpe etebe owo oto ke edinam n̄kpọ, itoho ke edinịm ke akpanikọ ikpọn̄. Kpa ntre n̄ko, nte ikabatke ite, ikpe etebe Rahab, akpara an̄wan oro, oto ke edinam n̄kpọ, ke ini enye adade mme isụn̄utom esịn ke ufọk, onyụn̄ anamde mmọ ẹsan̄a ke usụn̄ en̄wen ẹnyọn̄ọ? Koro nte ikpọkidem eke mînyeneke spirit ama akpa, kpasụk ntre n̄ko edinịm ke akpanikọ eke mîsan̄ake ye edinam n̄kpọ onyụn̄ akpa.” (James 2:24-26) Ntak emi ẹketebede Rahab ikpe-e? Nso ke enye akanam man ẹnọ enye utọ eti idaha oro ke enyịn Abasi?
Nditọ Israel ke Ẹdi!
Ẹyak nnyịn ifiak ika isua 1473 M.E.N. Kụt nte idaha oro eketiede ke enyịn ikike. Jericho edi ata ọkpọsọn̄ obio ibibene. Ufọk akpara oro Rahab okodu ke enyọn̄ ibibene obio. Ke eti idaha emi, anaedi enye ekeme ndida nse n̄kan̄ edem usiahautịn emi mmọn̄ akpa Jordan ọtọde ọyọhọ. (Joshua 3:15) Ke mben n̄kan̄ edem usiahautịn esie, enye ekeme ndida n̄kụt nditọ Israel ẹnamde nna, ye udịmekọn̄ emi awakde akan mbonekọn̄ 600,000. Mmọ ẹdu ke n̄kpọ nte kilomita ifan̄ kpọt ẹkpọn̄ obio!
Rahab ama ọfiọk aban̄a uko nditọ Israel ke ekọn̄. Enye n̄ko ama okop aban̄a nte Jehovah akadade odudu esie anam n̄kpọ, akpan akpan ke ndisiak usụn̄ ubọhọ ke Ididuot Inyan̄ nnọ nditọ Israel. Do, ke akpanikọ, akwa mmọn̄ akpa Jordan ididịghe n̄kpọ ubiọn̄ọ. Emi edi ini afanikọn̄! Didie ke Rahab edinam n̄kpọ?
Rahab Ada Idaha Esie
Ibịghike, Rahab enyene mbabuat isenowo iba—kpa mbon uyep ẹmi ẹtode nna nditọ Israel. Mmọ ẹyom itie ndidan̄, ndien enye ada mmọ esịn ke ufọk esie. Edi etop mmọ ndidụk obio omosịm edidem Jericho. Enye ọsọsọp ọdọn̄ mme isụn̄utom esie ẹkemụm mmọ.—Joshua 2:1, 2.
Etisịm ini emi mme isụn̄utom edidem ẹdide edisịm, Rahab ama adada idaha esie ke n̄kan̄ Jehovah. Mme isụn̄utom edidem oro ẹkpak ẹte, “Sio mbon oro ẹtienede fi, ẹdụk ufọk fo, di.” Rahab ama odịp mbon uyep oro ke otu nnyanyan̄a flax oro an̄wande ke ọkọm ufọk esie. Enye ọdọhọ ete: “Edi ntre, mmọ oro ẹkedi ke ebiet mi, edi n̄kọfiọkke ebiet eke mmọ ẹtode: ndien mmọ ẹwọrọ adan̄aemi ẹyomde ndisịn usụn̄ obio, ke ini eyo ebịrede: mfiọkke ebiet eke mmọ ẹkade: mbufo ẹsọp ẹbịne mmọ: koro ẹyesịm mmọ.” (Joshua 2:3-5) Ikọt edidem ẹnam ntre—edi ke ikpîkpu.
Rahab omotụn mme asua oro usụn̄. Enye usọp usọp anam usio-ukot efen ẹmi ẹwụtde mbuọtidem esie ke Jehovah ebe ke edinam n̄kpọ. Enye ọdọk ọkọm ufọk onyụn̄ ọdọhọ mbon uyep oro ete: “Mmọfiọk nte Jehovah ada isọn̄ emi ọnọ mbufo.” Rahab onyịme ete ke kpukpru mme andidụn̄ isọn̄ oro ẹdu ke ndịk koro mmọ ẹma ẹkop ẹban̄a nte Abasi “akanamde mmọn̄ Ididuot Inyan̄ asat” ke iso nditọ Israel ke isua 40 ke edem. Mmọ ẹfiọk n̄ko ẹte ke nditọ Israel ẹma ẹsobo ndidem Amorite iba. Rahab ọdọhọ ete, “Ndien ke adan̄aemi nnyịn ikokopde, nsia eyemede nnyịn, mbufo inyụn̄ iyakke aba owo ndomokiet enyene uko: koro edi Jehovah Abasi mbufo edi Abasi ke ata enyọn̄, ye ke isọn̄ ke idak.”—Joshua 2:8-11.
Rahab ekpe ubọk ete: “Mbufo ẹtomo ndien Jehovah ẹnọ mi, mbọk, ete, Nte emi mfọnde mfọn ye mbufo, kpa ntre n̄ko ke mbufo ẹdifọn mfọn ye ufọk ete mi, ẹnyụn̄ ẹnọ mi idiọn̄ọ akpanikọ: ẹnyụn̄ ẹnịm ete mi, ye eka mi, ye nditọeka mi iren, ye nditọeka mi iban, ye kpukpru se mmọ ẹnyenede, uwem.”—Joshua 2:12, 13.
Iren ẹmi ẹnyịme ẹnyụn̄ ẹteme Rahab se edinamde. Ana enye etebe ididuot urụk oro akadade osụhọde mbon uyep oro ke isọn̄ ke edem ibibene Jericho ke window esie. Ana enye atan̄ mbonubon esie ọdọn̄ ke ufọk esie, emi anade mmọ ẹdu do man ẹnyene ukpeme. Rahab ọnọ mbon uyep oro ẹdahade unyọn̄ ntọt oro edin̄wamde mmọ aban̄a nte idụt oro etiede onyụn̄ eteme mmọ nte ẹdisan̄ade ẹbọhọ mbon oro ẹbịnede mmọ. Mbon uyep oro ẹnam ntre. Ke ama eketebe ididuot urụk oro onyụn̄ atan̄ mbonubon esie obon ọtọkiet, Rahab ebet mme n̄kaiso n̄kpọ oro ẹdidade itie.—Joshua 2:14-24.
Nso ke Rahab anam? Kamse, enye omowụt nte ke mbuọtidem imọ ọkọn̄ọ ke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi, Jehovah! Enye eyeda mme edumbet esie odu uwem. Ih, ndien eyetebe enye ikpe kaban̄a mme utọ utom mbuọtidem oro.
Ibibene Owụre!
Urua ifan̄ ẹbe. Ke ẹsan̄ade ye mme oku—ẹmi ndusụk ẹkamade mme nnụk okukịm erọn̄ ye mmọ eken ẹmi ẹbiomde edisana ekebe ediomi—mbonekọn̄ nditọ Israel ke ẹsan̄a ẹkanade Jericho. Mmọ ẹmenam emi inikiet ke usen kiet kiet ke usen itiokiet idahaemi. Ke ọyọhọ usen itiaba emi, nte ededi, mmọ ẹnanam isan̄ ẹkanade obio utịm ikotiokiet. Mmọ ke ẹfiak ẹka!
Ẹkụre edisan̄a n̄kanade ọyọhọ utịm ikatiaba, uyom obukpon̄ emi ẹfụride ọmọyọhọ kpukpru ebiet. Idahaemi nditọ Israel ẹfiori ke ọkpọsọn̄ uyo. Ke oro, Jehovah anam mme ibibene ukpeme Jericho ẹwụre ye ọkpọsọn̄ uyom ebietde obuma. Ikpehe emi ufọk Rahab odorode kpọt osụhọ. Ẹsobo kpukpru ikpehe eken ke obio oro ye mme andidụn̄ ke enye. Ke utom ayararede mbuọtidem esie, ẹnịm n̄wan akpara emi akabarede esịt ye mbonufọk esie uwem, ndien enye ọtọn̄ọ ndidụn̄ ke otu ikọt Jehovah.—Joshua 6:1-25.
Ndidụn̄ọde Edu Rahab
Rahab ikedịghe an̄wan ifu emi amade unọ idem inemesịt, koro enye ama an̄wan nnyanyan̄a flax ke eyo ke ọkọm ufọk esie. Edida urụk otode nnyanyan̄a emi anam linen. Eboho ididuot urụk ama odu n̄ko ke ufọk Rahab. (Joshua 2:6, 18) Ntre anaedi enye ama esidọk linen ndien iso-ọfọn ama ọfiọk nte esịnde uduot ke ọfọn̄. Ih, Rahab ekedi n̄wan emi anamde utom ọkpọsọn̄. Akande kpukpru, enye ama edinyene ukpono ukpono uten̄e ọnọ Jehovah.—Men Mme N̄ke 31:13, 19, 21, 22, 30 domo.
Nso kaban̄a ubọkutom Rahab eken? Enye ikedịghe sụk n̄wan esede aban̄a isenowo ke ufọkisen. Baba, N̄wed Abasi ada ikọ Hebrew ye Greek emi adade ọnọ akpara etịn̄ aban̄a enye. Ke uwụtn̄kpọ, ikọ Hebrew oro zoh·nahʹ kpukpru ini esida ọnọ oburobụt ebuana. Ntre, utom akpara ikedịghe idiọk ubọkutom ke otu mbon Canaan.
Jehovah ndida akpara nnam n̄kpọ owụt akwa mbọm esie. Nte n̄kpọ etiede ke enyọn̄ ekeme ndibian̄a nnyịn, edi Abasi “ese esịt.” (1 Samuel 16:7) Ntre, iban akpara oro ẹnyenede nti esịt ẹmi ẹkabarede esịt ẹkpọn̄ utom akpara mmọ ẹkeme ndinyene edifen otode Jehovah Abasi. (Men Matthew 21:23, 31, 32 domo.) Rahab ke idemesie ama ọwọn̄ọde ọkpọn̄ idiọk odụk edinen usụn̄ oro enyenede unyịme Abasi.
Mbon uyep nditọ Israel ẹkeda Ibet Abasi ẹdu uwem, ntre mmọ ikadan̄ke ke ufọk Rahab kaban̄a oburobụt ntak. Ekeme ndidi mmọ ẹkekere ke owo idinyeneke eyịghe iban̄a mmimọ edieke idude ke ufọk akpara. Ebiet emi ufọk oro okodude ke ibibene obio n̄ko eyenam edi mmemmem n̄kpọ ndiwọrọ mfehe. Nte an̄wan̄ade Jehovah akada mmọ usụn̄ ẹka ẹbịne idiọkowo emi usụn̄ oro Abasi akanamde n̄kpọ ye nditọ Israel okotụkde esịt esie nte ọfọnde tutu enye akabade esịt onyụn̄ okpụhọde mme usụn̄ esie. Ikọ oro Abasi eketịn̄de ete ke Israel enyene ndisọhi mbon Canaan ke ntak oburobụt edinam mmọ, ye edidiọn̄ oro enye ọkọnọde Rahab ye edikan oro ẹkekande Jericho, ọnọ uyarade nte ke mbon uyep oro ikanamke oburobụt ido.—Leviticus 18:24-30.
Nso kaban̄a ikọ utụn usụn̄ oro Rahab eketịn̄de ọnọ mme andibịne mbon uyep oro? Abasi ama ọnọ edinam esie unyịme. (Men Rome 14:4 domo.) Enye ama esịn idemesie ke itiendịk man ekpeme mme asan̄autom Abasi, ọnọde uyarade mbuọtidem esie. Ke adan̄aemi idiọk nsu edide idiọkn̄kpọ ke enyịn Jehovah, owo idorike owo mbiomo ndiyarade ntọt emi edide akpanikọ nnọ mme owo ẹmi mîdotke ndifiọk. Jesus ikakam isinọhọ ọyọhọ ntọt m̀mê mme nnennen ibọrọ ke ini edinam ntre ekpekekemede ndinọ unan nte mîdotke. (Matthew 7:6; 15:1-6; 21:23-27; John 7:3-10) Nte an̄wan̄ade, ana ẹse edinam Rahab nditụn mme isụn̄utom asua oro usụn̄ ke ukem usụn̄ oro.
Utịp Rahab
Didie ke ẹkenọ Rahab utịp ke ndinyene mbuọtidem? Enye ndidi se ẹkenịmde uwem ke ini nsobo Jericho ekenen̄ede edi edidiọn̄ otode Jehovah. Ke ukperedem, enye ama ọdọ Salmon (Salma), eyen Nahshon etubom wilderness emi otode esien Judah. Nte ete ye eka Boaz emi akabakde Abasi, Salmon ye Rahab ẹma ebuana ke udịm ubon oro akadade okosịm Edidem David eke Israel. (1 Chronicles 2:3-15; Ruth 4:20-22) Ke edide akpan n̄kpọ akan, Rahab akani n̄wan akpara oro edi kiet ke otu iban inan̄ oro ẹsiakde enyịn̄ nte ẹdude ke udịm ubon Jesus Christ ke Matthew. (Matthew 1:5, 6) Nso edidiọn̄ otode Jehovah ke emi edi ntem!
Okposụkedi mîkedịghe eyen Israel okonyụn̄ edide n̄wan akpara ke mbemiso, Rahab edi n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ nte n̄wan emi akadade mme utom esie owụt ete ke imọ imenyene ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah. (Mme Hebrew 11:30, 31) Ukem nte mbon eken, ẹmi ndusụk mmọ ẹkekpọn̄de utom akpara, enye eyebọ utịp efen efen—ediset ke n̄kpa ndụk uwem ke paradise isọn̄. (Luke 23:43) Ke ntak emi enye akadade mme utom ayarade mbuọtidem esie, Rahab ama enyene unyịme ima ima Ete nnyịn eke heaven emi esinọde edifen. (Psalm 130:3, 4) Ndien ke akpanikọ eti uwụtn̄kpọ esie ọnọ kpukpru mbon oro ẹmade edinen ido nsịnudọn̄ ndise Jehovah Abasi kaban̄a uwem nsinsi.
[Ndise ke page 23]
Ẹketebe Rahab ikpe koro mme utom esie ẹma ẹwụt ẹte ke enye ama enyene mbuọtidem
[Mme ndise ke page 24]
Mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹma ẹfiọhọ n̄kpọ ẹtode n̄wụre Jericho, esịnede ekpri ikpehe ibibene eset
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.