Mmọ Ẹma Ẹnịm Uwụtn̄kpọ Ẹnọ Nnyịn
NTE CRAIG ZANKER OBỤKDE
Ami ye n̄wan mi, Gayle, imedi mme asiakusụn̄, mme asan̄autom uyọhọ-ini eke Mme Ntiense Jehovah, ke isua itiaita. Ke akpatre isua itiokiet emi ẹkebede, nnyịn ikanam utom ke otu mbon Aborigine ẹmi ẹdụn̄de ke ọwọrọde ọkpọn̄ Australia. Nnyịn n̄kukụre itiene eti uwụtn̄kpọ emi ete ye eka mi ye eteeka ye ekaeka mi ẹkenịmde ẹnọ nnyịn.
YAK ntịn̄ nnọ mbufo akpan akpan mban̄a eteeka ye ekaeka mi. Nnyịn kpukpru ini isikot mmọ ke ima ima usụn̄ nte Opa ye Oma, kpa ikọ usem Netherlands emi ọwọrọde eteeka ye ekaeka. Eteeka mi, Charles Harris, ke osụk ananam utom ifịk ifịk ke Melbourne, ke ebiet emi enye odụn̄de ke se ikperede isua 50.
Ndikpep Akpanikọ Bible
Opa akamana ke ekpri obio kiet ke Tasmania, stet isuo kiet ke Australia. Ke 1924, ke ini enye ekedide isua 14, ete esie ama edep ekebe udọn̄ n̄kpọ mme awat inyan̄ ke mmemurua. Enye ama akabade edi ata n̄kpọuto, ke nditịn̄ mban̄a ke usụn̄ eke spirit, koro enye ama ọdọn̄ọ mme n̄wed oro Charles Taze Russell, akpa etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society, ekewetde.
Nte an̄wan̄ade, ete Opa ikenyeneke akpan udọn̄ ke mme n̄wed oro, edi Opa ama ọtọn̄ọ ndikot mmọ onyụn̄ ọsọsọp ọfiọk ete ke mmọ ẹdọn̄ọ mme n̄wọrọnda akpanikọ Bible. Ntre enye ama ọtọn̄ọ ndiyom Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible Ofụri Ererimbot, kpa mme andida ke ibuot mbon oro ẹwetde n̄wed oro emi ẹdiọn̄ọde idahaemi nte Mme Ntiense Jehovah. Enye okoyom ndinyene nneme ye mmọ man enye ekpekeme ndibọ n̄kaiso edinam an̄wan̄a ke mme akpanikọ Bible oro enye ekekpepde.
Ke ama akanam ekese ndụn̄ọde enye ama okụt n̄kani iban ita oro ẹkesịnde ifịk ke ndikpep mbon en̄wen n̄kpọ. Mmọ ẹma ẹnyene ọkpọsọn̄ odudu ke idem akparawa Charles. Ke akpatre, ke 1930, enye ama ayak idem ọnọ Jehovah Abasi onyụn̄ ana baptism ke mmọn̄. Enye ama ọkpọn̄ utom esie nte anyam unam onyụn̄ anam isan̄ aka edem edere Sydney, ke ebiet emi enye ọkọbọde utom nte ọkwọrọikọ uyọhọ-ini.
Ndisiak Usụn̄ ke Australia
Ke isua ifan̄ oro ẹketienede, efakutom ukwọrọikọ Charles ama esịne obio Bondi ke mbeninyan̄ Sydney ọkọrọ ye mme obio-in̄wan̄ ke stet New South Wales. Ekem ẹma ẹnọ enye aka Perth, Western Australia, emi okodude ediwak tọsịn kilomita ke n̄kan̄ akamba ubak isọn̄ n̄kan̄ eken. Ke ọfiọn̄ itiokiet enye ama ọnọ ikọ ntiense ke efakutom mbubehe ke Perth, ndien ekem, ọkọrọ ye mme asiakusụn̄ iba efen, ẹma ẹnọ enye aka ntatara ikpehe n̄kan̄ ufọt edem edere ye edem usoputịn Australia.
Efakutom ukwọrọikọ owo ita ẹmi—Arthur Willis, George Rollsten, ye Charles—ekedi ikpehe oro okponde utịm ikanan̄ akan Italy! Mme owo ikodụn̄ke iwak, obio-in̄wan̄ oro ikon̄wụmke mfri, ndien ufiop ama ọsọn̄ ubọk. Ndusụk ini ama esiyom enam isan̄ ke se ibede kilomita 500 to ke in̄wan̄ ufene kiet sịm eken, ẹmi ẹkediọn̄ọde nte mme efe enan̄. N̄kpọisan̄ oro mmọ ẹkekamade ama ataha akaha, idem ke ẹmende ẹdomo ye se ikodude ke 1930, edi mmọ ẹma ẹnyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem ye ubiere.
Mme nde ikpat oro camel ẹsan̄ade ẹkeyọyọhọ ekpri ntọn̄ ntọn̄ usụn̄, ndien ke kpukpru ebiet ntọn̄ oro (ẹsikotde ntọn̄ enan̄) ama esifụk mbio etak eto oro ẹkemede ndinọ unan. Eyịghe idụhe ukwak idak moto ekesiwakde ndisịbe. Ikaba ukwak oro omụmde wheel edem moto ama obụn̄ọ, ndien tyre ama esinyene unan ediwak ini. Mme asiakusụn̄ ẹmi ẹkesiwak ndida akani tyre ndian ke nde oro ẹnyụn̄ ẹda okpukwak enyọn̄ọkọm ẹkọn̄ mmọ ẹdian kiet man mmọ ẹkaiso ke isan̄ mmọ.
Ke ini n̄kedide ekpri akparawa, mma mbụp Opa se ikọnọde mmọ nsịnudọn̄ ndiyọ utọ n̄kpọsọn̄ idaha oro. Enye ama anam an̄wan̄a ete ke mmimọ ima isikpere Jehovah ke ini ikesidude ikpọn̄. Enye ama ọdọhọ ete ke se ikedide nsọn̄ọn̄kpọ ikpọkidem ke ndusụk ini, ama esikabade edi edidiọn̄ ke n̄kan̄ eke spirit.
Ye unana ediwụt ke imofọn ikan m̀mê ndiwụt idem ke edinen, Opa ama okop n̄kpaidem nte ke etie nte ata ediwak owo ẹkere ẹban̄a edikọ inyene obụkidem mbon. Enye ama eti mi ete ke, “Otịm ọfọn akan ndidu uwem ye esisịt n̄kpọ nte ẹkekeme. Edieke Jesus okonyịmede ndide idap ke an̄wa ke ini emi ekedide se ẹyomde, do nnyịn ikpenyene ndikop inemesịt ndinam kpa ntre edieke utom nnyịn oyomde oro.” (Matthew 8:19, 20) Ndien, ke akpanikọ, enye ye mme nsan̄a esie ẹma ẹnam oro.
Ẹnọ Ikot Ndika An̄wautom Esenidụt
Ke 1935, Opa ama ọbọ obufa efakutom ukwọrọikọ—ndikọnọ mme odụn̄ isuo South Pacific ikọ ntiense. Ye owo itiokiet en̄wen, enye ama osio ke ubom Watch Tower Society emi ẹkekotde Ọnọ Un̄wana emi ọkọniọn̄de ke mita 16.
Ini kiet, ke adan̄aemi ẹkedude ke Inyan̄ Coral eke edem edere Australia, udiana engine Ọnọ Un̄wana ama abiara. Ofụm ndomokiet ikọwọrọke ke akpa, ntre mmọ ẹma ẹdu ke nnanenyịn kemi okoyomde usụn̄ ẹkpọn̄ obot ke ediwak kilomita. Okposụkedi n̄kpọndịk kaban̄a ubom ndisịp ke Great Barrier Reef okodude, Opa ama okop inemesịt ke ata ndobo oro okodude. Enye ama ewet ke n̄wetnnịm n̄kpọ eke usen ke usen esie ete, “Inyan̄ akana ata sụn̄-n̄. Tutu amama ami ndifreke nte utịn ekesisopde ke mbubịteyo kiet kiet ke ndobo ndobo inyan̄ oro. Emi ama esiye ndise tutu enye ama ọsọn̄ọ owụhọ mi ke ekikere kpukpru ini.”
Ke idara, mbemiso mmọ ẹfiọrọde ẹkedoro ke itiat, ofụm ama ọwọrọ, ndien mmọ ẹma ẹwat ifụre ifụre ẹkedian ke Port Moresby, Papua New Guinea, ke ebiet emi mmọ ẹkediọn̄de engine oro. Ọtọn̄ọde ke Port Moresby mmọ ẹma ẹsio ẹka Thursday Island ndien ẹto do ẹka Java, akamba isuo ke Indonesia. Opa ama ọkọri ntotụn̄ọ ima ọnọ idụt emi ẹsitịn̄de ẹban̄a nte “n̄kwaitọn̄ emi ọkọn̄ọde ke ufọt ererimbot” mi. Ke ini oro, Indonesia okodu ke idak ukara mbon Netherlands, ntre eteeka mi ama ekpep usem Netherlands ye Indonesia. N̄wed oro enye ekesinọde ke utom ukwọrọikọ esie, nte ededi, ekedi ke usem ition: usem Netherlands, Indonesia, China, Ikọmbakara, ye Arabia.
Opa ama enen̄ede okụt unen ke ndinịm mme n̄wed ukpep Bible. Inikiet ẹma ẹnọ Clem Deschamp, emi ekesede aban̄a itie mbehe n̄wed Watch Tower ke Batavia (idahaemi edide Djakarta), ikot ndikosobo ye akwa owo ukara mbon Netherlands emi eketịn̄de enyịn ese utom ukwọrọikọ nnyịn. Akwa owo oro ama obụp ete, “Owo ifan̄ ke afo enyene emi ẹnamde utom ke East Java?”
Brọda Deschamp ama ọbọrọ ete, “Owo kiet kpọt.”
Akwa owo oro ama ofiori ete, “Nte omodori enyịn ami ndinịm oro ke akpanikọ? Anaedi afo emenyene ata ediwak mbonutom do, ke ẹdade ibat n̄wed mbufo oro ẹsuande ke kpukpru ebiet ẹbiere!”
Opa ama ekere ke oro ekedi kiet ke otu itoro oro ọnọde uyụhọ akan ke uwem esie. Edi enye ama odot ndibọ, sia ekedide ọsọ n̄kpọ ọnọ enye ndisinịm ọtọn̄ọde ke n̄wed 1,500 osịm 3,000 kpukpru ọfiọn̄.
Ndọ, Ukpan, ye Ekọn̄
Ke December 1938, Opa ama ọdọ n̄kaiferi Indonesia kiet ẹkekotde Wilhelmina, emi akakabarede edi ekaeka mi. Oma, m̀mê ekaeka, ama ọfọn ido, etie sụn̄sụn̄, anam utom ọkpọsọn̄, onyụn̄ etịn̄ ikọ sụn̄sụn̄. Mmọfiọk emi koro ke ofụri ini uyen mi enye ekedi ata n̄kpet n̄kpet ufan mi.
Ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ Opa ye Oma ẹma ẹkaiso ke utom usiakusụn̄ mmọ ọtọkiet. Etisịm ini oro mmọ eken ke otu mbon oro ẹkedụkde Ọnọ Un̄wana oro ẹma ẹka ikpehe efen ke ererimbot mîdịghe ẹfiak ẹnyọn̄ ufọk. Edi Opa ama anam Indonesia edi ebietidụn̄ esie, ndien enye ama ebiere ndidụn̄ do.
Nte Ekọn̄ Ererimbot II akasan̄ade ekpere, ukara mbon Netherlands oro akakarade Indonesia, onyụn̄ anamde n̄kpọ ke idak ufịk otode mme ọkwọrọ ederi, ama ọtọn̄ọ ndisịn ubiọn̄ọ ke utom Mme Ntiense Jehovah, ke akpatre odoride ukpan ke utom nnyịn. Ntem ẹkekwọrọ ikọ ke idak mfịna, ẹkamade Bible kpọt. Ke ekperede ndidi ke kpukpru obio emi Opa ye Oma ẹkesikade, ẹma ẹsida mmọ ẹwọrọ ke iso ikpọ owo ukara ẹnyụn̄ ẹbụp mmọ mbụme. Ẹkesinam n̄kpọ ye mmọ nte mme abiatibet. Ikebịghike ke ẹma ẹkedori ukpan, ẹma ẹkọbi eyeneka ebe Oma ke ntak edida san̄asan̄a eke Christian esie. Enye ama akpa ke ufọk-n̄kpọkọbi mbon Netherlands.
Opa ye Oma ẹkedụn̄ ke moto mbiomo ẹmi ẹkebọpde ufọkisan̄ ẹdori. Ye ufọkisan̄ emi, mmọ ẹma ẹkwọrọ ikọ ke ofụri Java. Ke 1940, nte ndịghe udịmekọn̄ Japan ndida en̄wan ndụk okosụk enyen̄ede mmọ ẹma ẹnyene eyenan̄wan kiet nte edidiọn̄, emi akakabarede edi eka mi. Mmọ ẹkekot eyen oro Victory, ẹdian ibuotikọ utịn̄ikọ an̄wa emi J. F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society ọkọnọde isua iba ke edem. Mmọ ẹma ẹkaiso ẹsiak usụn̄ tutu osịm ini edi eyen oro akamanade.
Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1942, Opa, Oma, ye Victory ẹkedu ke nsụn̄ikan̄ mbiomo mbon Netherlands emi okotode Borneo ọnyọn̄ ke ini ẹkekopde uyo ikan̄ otode nsụn̄ikan̄ ekọn̄ mbon Japan. Kpukpru ikan̄ ẹma ẹnịme, ndien mme owo ẹma ẹfiori n̄kpo. Ntem ke ekọn̄ ọkọtọn̄ọ nditụk uwem ubon nnyịn. Okposụkedi mmọ ẹkediande ke esụk ifụre ifụre, mbon Japan ẹma ẹda en̄wan ẹdụk Java ke usen ifan̄ kpọt ẹma ẹkebe, ndien akwa owo ukara mbon Netherlands ama etịn̄ ebiet emi Opa ye Oma ẹkedude ọnọ mbonekọn̄ Japan.
Ke ini mbon Japan ẹkekụtde mmọ, ẹma ẹbọ mmọ ofụri inyene mmọ, tutu osịm n̄kpọ mbre ekpri Victory, ẹnyụn̄ ẹtan̄ mmọ ẹka nsio nsio itienna ekikere iba. Ẹma ẹyak Victory odu ye Oma, ndien Opa ikekwe mmọ ke isua ita ye ubak oro ẹketienede.
Uwem ke Mme Itienna Ekikere
Ke ini n̄kpọkọbi esie emi, ẹma ẹsinọ Opa aka nsio nsio obio—ọtọn̄ọde ke Surabaja osịm Ngawi, osịm Bandung, ndien ke akpatre osịm Tjimahi. Edikpụhọ enye itie ndien ndien ntem ekedi man ẹbiat uduak ekededi oro ẹkpenamde ndifehe. Mbon n̄kpọkọbi ẹkedi mbon Netherlands akpan akpan, ye ibat ibat mbon Britain ye mbon Australia ifan̄. Ke adan̄aemi ẹdude ke mme itienna ekikere, Opa ama ekpep utom ufatidet, kpa utom emi enye ekesisụk anamde ke ini ke ini. N̄kukụre n̄wed ido ukpono oro ẹkeyakde enye akama ekedi Bible—King James Version esie.
Ke ukem ini oro, ẹma ẹsinọ Oma ye Victory ẹka nsio nsio itienna ekikere. Ke mme itienna ẹmi etubom itienna ama esisio iban ndikanam “utom ufọn” ke an̄wa. Ke ndusụk ntak, nte ededi, owo ikesisioho Oma. Ekem enye ama edifiọk ete ke ẹkesida iban oro ẹka ndikadan̄ ye mbonekọn̄ Japan nte mme akpara.
Sia mbonekọn̄ Japan mîkesinamke n̄kpọ ye nditọ iban ke mfọnido, Oma ekesisịn Victory ọfọn̄ nte eyen eren kpukpru ini onyụn̄ afat enye idet. Enyịn̄ oro Victory [Edikan] ama esịn akamba mfịna ke ini etubom itienna ekikere okoyomde ndifiọk se enyịn̄ oro adade aban̄a—Edikan eke Udịmekọn̄ Ukara Japan m̀mê Edikan eke mbon America?
Ekaeka mi ama ọbọrọ uko uko ete, “Edikan oro Obio Ubọn̄ Abasi edikande kpukpru ukara ke isọn̄!”
Nte ufen ke ndisịn ndidọhọ, “Edikan eke Udịmekọn̄ Ukara Japan,” ẹma ẹnyịk Oma ye eyenan̄wan isua ition esie ndidada nnennen ke hour itiaita ke ọkpọsọn̄ ufiopeyo. Idụkke mfụt, in̄wọn̄ke mmọn̄, itiehe-tie, inụhọke inọ iso iso. Edi ke un̄wam Jehovah mmọ ẹma ẹbọhọ enyene-ndịk idomo oro.
Isua kiet ke ẹma ẹkesịn Oma ke ufọk-n̄kpọkọbi, etubom itienna ekikere ama asian enye ete ke ebe esie ama akpa! Enye ke mfụhọ ama esịn ndise Opa ke isọn̄ akani ekebe ọfọn̄ esie onyụn̄ osụk akaiso, kpa ye mfụhọ esie.
Uwem itienna ekikere ye eke ufọk-n̄kpọkọbi ama ọsọn̄. Udia usen owo kiet kiet ekedi cup tapioca kiet ke udia usenubọk, bred sago emi odobide ke ounce itiaba ke udia uwemeyo, ye cup edesi kiet emi ẹsọbọde-sọbọ ẹdia ke mmọn̄ mmọn̄ efere ikọn̄ ke udia mbubịteyo. Ke ntak utọ esisịt udia ntre, udọn̄ọ otode unana udia oro ọnọde nsọn̄idem ekedi ọsọ n̄kpọ, ndien mbonudọn̄ọ utọrọ ẹma ẹsikpan̄a kpukpru usen.
Ke ini n̄kpọkọbi Opa, enye ama ọdọn̄ọ utọrọ ye udọn̄ọ nyọk (udọn̄ọ otode unana udia). Oma n̄ko ama ekpere ndikpa, sia enye ekesiwakde ndinọ Victory udia esie man ekpri eyenan̄wan emi okûkpa biọn̄. Nsọn̄ido ye biọn̄ ama odu kpukpru ini. Mmọ n̄kukụre ẹkekeme ndibọhọ ke ndisịk n̄kpere Abasi mmọ, Jehovah.
Ami mmotịm nti ikọ oro Opa ekesimade nditịn̄: “Ẹnyene ubọhọ ke ndidu ke n̄kemuyo ye Abasi, Jehovah.” Ntre, Opa akada nte ke imọ imenyene ubọhọ ke ataata usụn̄ifiọk idem ke adan̄aemi ọkọyọde ndutụhọ n̄kpọkọbi. Ima oro enye ye Oma ẹkenyenede ẹnọ Jehovah ama enen̄ede an̄wam mmọ ‘ndiyọ kpukpru n̄kpọ.’ (1 Corinth 13:7) N̄kpet n̄kpet itie ebuana oro ye Abasi edi se ami ye Gayle idomode ndimụm n̄kama idahaemi.
Ubọhọ ye N̄wọrọnda Edifiak Ndiana Kiet
Ke akpatre, Ekọn̄ Ererimbot II ama etre ke 1945. Ibịghike ke ẹma ẹkekan Japan, ẹma ẹmen Opa ke tren. Ke usụn̄ ẹtode Djakarta ẹka Bandung, mbonekọn̄ Indonesia ẹma ẹnam tren atuak ada. Okposụkedi usua ye mbon Japan ama eketre, mbon Indonesia ke ẹkesụk ẹn̄wan̄wana man ẹbọ ukaraidem ẹbọ mbon Netherlands. Opa ama enen̄ede odu ke n̄kpaidem ndikụt ẹmụmde enye ke mbuari ẹsio ke tren tutu enye efre idem ọtọn̄ọ nditịn̄ ikọ ke usem Netherlands utu ke nditịn̄ ke Ikọmbakara. Ye mbon Indonesia, usem Netherlands ekedi usem owo usua, ndien ẹkenyene ndiwot owo usua.
Ke mfọniso, ke adan̄aemi mbonekọn̄ ẹkedụn̄ọrede Opa, mmọ ẹma ẹkụt n̄wed unyịme uwat moto esie eke mbon Australia, emi enye ama ekefre ofụri ofụri aban̄a. Ke idatesịt, mbon Indonesia ikan̄wanake ekọn̄ ye mbon Australia. Tutu osịm mfịn emi, Opa ada n̄wed unyịme uwat moto oro ẹkekụtde do emi okowụtde ke enye edi amanaisọn̄ eyen Australia nte edide edinyan̄a emi okotode Abasi, koro ke itie ukpeme usụn̄ enyeoro ikpọn̄ ke hour ifan̄ oro eketienede, ukem mbonekọn̄ oro ẹma ẹwot mbon Netherlands 12 ẹmi ẹkebede do ke tren.
Ibịghike ke n̄kpọntịbe emi ebede, Oma ye Victory ke ẹkebet n̄kpọisan̄ otode mme ikpehe oro ẹkọn̄ an̄wanade. Nte mmọ ẹkesụhọrede ẹtie ke mbenusụn̄, anyan udịm moto mbiomo oro ẹkemende mbonekọn̄ ye mbio obio ama awat edi. Ke mbuari, ye unana eti ntak ndomokiet, udịm oro ama atuak ada. Oma ama otop enyịn ese ana-in̄wan̄ edem moto mbiomo oro ekekperede akan, ke n̄kpaidem esie, ọkpọ ọkpọ erenowo kiet ama etie do emi enye ọkọsọpde ọdiọn̄ọ. Enye ekedi ebe esie! Ikọ idụhe ndida ntịn̄ nte edifiak nsobo emi eketiede mmọ ke idem.
Ke Ẹfiakde Ẹnyọn̄ Australia
Ke ini eteeka mi akafiakde ọnyọn̄ Australia ye ubon esie ke 1946, ke ama okodụn̄ ke Indonesia ke isua 11, uwem ikememke ye mmọ. Mmọ ẹkefiak ẹnyọn̄ nte mbonitọk ekọn̄—ẹbuene, ẹnana eti udia, ẹnyụn̄ ẹdi se ediwak owo ke n̄kann̄kụk ẹnyenede eyịghe ẹban̄a. Oma ye Victory ẹkenyene ndiyọ usua eke orụk nto mme ododụn̄ mbon Asia. Opa ekenyene ndinam utom ọkpọsọn̄ ke ediwak hour man ese aban̄a ubon esie onyụn̄ anam mmọ ẹnyene ufọkidụn̄. Kpa ye nsọn̄ọn̄kpọ ẹmi, mmọ ẹma ẹyọ ẹnyụn̄ ẹbọhọ ye nsọn̄idem eke spirit oro mîsehekede.
Idahaemi, ke se ibede isua 48 ke ukperedem, Opa odụn̄ ke Melbourne, ke ebiet emi enye osụk etienede abuana ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk. Enye omokụt Victory ye nditọ esie ẹbọde akpanikọ, ẹyakde uwem mmọ ẹnọ Jehovah, ndien nte mmọ kiet kiet, ke adiana ke adiana, ẹdụkde utom usiakusụn̄ uyọhọ-ini.
Victory ye Des Zanker, ẹmi akakabarede edi ete mi, ẹkena baptism ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọkisua 1950, ndien Des ama akabade edi kiet ke otu mbonufọk Bethel Australia ke 1958. Ke enye ama ọkọdọ Victory, emi akanamde utom nte akpan asiakusụn̄, mmọ ẹma ẹsiak usụn̄ ke esisịt ini ndien ekem ẹma ẹnọ mmọ ikot ndinam utom oro ẹsan̄ade-san̄a. Ekem ami mma mmana, ndien mmọ ẹkenyene ndikpọn̄ utom ẹsan̄ade-san̄a man ẹkebọk mi. Edi, ke isua 27 ama ekebe, Papa ke osụk ananam usiakusụn̄.
Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1990, Oma ama akpa ifụre ifụre ke ufọk, kpa ke ata ukem ufọk oro ẹkebọkde eka mi. Ẹkebọk mi kpa ke ukem ufọk Melbourne oro n̄ko, ọkọrọ ye ekpri eyeneka mi eren ye n̄wan. Ekedi ata n̄kpọ edidiọn̄ ọnọ ubon nnyịn ndibuana ufọk ọtọkiet. Ndusụk ini enye ama esifaha, edi n̄kemeke nditi nte akanam ntịmerede esịt mban̄a oro. Idem ke akpa isua inan̄ eke ndọ nnyịn, Gayle, n̄wan mi eketiene odu ke ukem mfafaha ufọk oro onyụn̄ ama oro. Ke ini nnyịn ke akpatre ikọkpọn̄de ika obufa itieutom nnyịn, mma ntua eyet. Ami mma mbọ ekese ibetedem ye ima ke ufọk oro.
Idahaemi, nte ededi, ami ye Gayle imenyene ntak ndidat esịt, koro nnyịn imekeme ndinam se ete ye eka mi ye ete ye eka mmọ oro ẹkedude mbemiso mmọ ẹkenamde. Ke ini ikọkpọn̄de ufọk, nnyịn ima inyene ndọn̄esịt ke ntak oro nnyịn ikenyenede ndika, emi ekedide ndinam uduak Jehovah ke utom uyọhọ-ini. Nnyịn ke idomo ukeme ọkpọsọn̄ nditiene eti uwụtn̄kpọ mme anam-akpanikọ oro ẹkebemde nnyịn iso, emi ẹkenyenede ukem ndọn̄esịt oro ke ini ẹkenamde utom ke n̄kpọsọn̄ efakutom, ke ini ẹkedude ke ata unana, ye idem ke ini ẹkemụmde ke ediwak isua ẹdọn̄ ke mme itienna ekikere mbon Japan.—2 Corinth 1:3, 4.
Opa ama esikụt ndọn̄esịt kpukpru ini ke ikọ eke odudu spirit emi Edidem David eketịn̄de ọnọ Jehovah ete: “Koro [ima-mfọnido, NW] fo ọfọnde akan uwem.” (Psalm 63:3) Edi udọn̄ eteeka mi kpukpru ini ndidara ima mfọnido oro ke nsinsi. Edi udọn̄ ofụri ubon esie ndibuana emi ye enye.
[Ndise ke page 21]
Oma ye Opa Harris
[Ndise ke page 23]
Craig Zanker (ke edem), ye n̄wan, ete ye eka esie, ye ekpri eyeneka esie eren ye n̄wan